Book Title: Prekshadhyana Leshya Dhyana
Author(s): Mahapragna Acharya
Publisher: Anekant Bharati Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004807/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanavijJAna graMthamALA: 6 praNAyAna lezyA dhyAna 01#ple bhAratI prakAzana amegannavAyala Jan Esmaller tional yuvAcArya mahAprA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jIvanavijJAna graMthamALA : 6 0 prekSAdhyAna : lezyA dhyAna D yuvAcArya mahAprajJa D rajika prekSAdhyAna ekeDemI saMcAlita anekAnta bhAratI prakAzana amadAvAda - 15 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PREXA-DHYAN : LESHYA-DHYAN By : Yuvacharya Mahapragna saMpAdaka : muni mahendrakumAra jeThAlAla jhaverI * gujarAtI AvRtti che saMpAdaka : DaoN ramaNIkabhAI. mazAha M.A;F.H.D. prabaMdha saMpAdaka : zubhakaraNa surANA anuvAdaka : Do. ramaNIkabhAI ma.zAha M.APH.D. kiMmata: AvRtti : prathama, 1989 prata : paOOO cAra rUpiyA Printed by Shreenathji Offset Printers Ahmedabad prakAzaka : saMtoSakumAra surANA nirdoSaka, anekAnta bhAratI prakAzana che, "cAla, sahajAnaMda koleja pAse, AMbAvADI, amadAvAda - 15. phona : 406221 [ 36 2523 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya prekSA-dhyAna dhyAna-abhyAsanI eka evI paddhati che, jemAM prAcIna dArzaniko pAsethI meLavela bodha temaja sAdhanA - paddhatine Adhunika vaijJAnika saMdarbhomAM pratipAdita karavAmAM Avela che. A baMnenA tulanAtmaka vivecananA AdhAra para Aje yuga-mAnasane e rIte prerita karI zakAya ke jenAthI manuSyanA pAzavI Avezo nAza pAme tema ja vizvamAM ahiMsA, zAMti ane AnaMdanI prasthApanAnA maMgalamaya lakSyanI prApti thaI zake. dhvAsa-prekSA, zarIra-prekSA, samavRtti zvAsa-pekSA, caitanya-kendra prekSA, lezyA-dhyAna, kAyotsarga - A badhI prakriyAo che rUpAntaraNanI. pachI upadeza ApavAnI jarUra nahIM rahe ke AvA bano, tevA bano, dhArmika bano, svArthane choDo, bhaya ane IrSAne choDo. A phakata upadeza che. phakata upadeza ja kAmayAba thato nathI. je upAya sUcavavAmAM AvyA che temane amalamAM mUkavA paDaze. svaya eka divasa evo spaSTa anubhava thavA mAMDaze ke rUpAntara thavA mAMDyuM che. dhArmika vRttinuM jAgaraNa thaI rahyuM che, krodha ane bhaya dUra thavA mAMDyA che, mAyA ane lobhanA baMdhana tUTavA mAMDyA che. e doSothI mukti prApta karavA judo prayatna karavAnI jarUrata ja nahIM rahe. te ApoApa naSTa thaze. A doSone mULamAMthI naSTa karavAno A ja upAya che. prastuta puSpamAM vezyA-dhyAnanI carcA vistArathI karavAmAM AvI che. pAchaLanA puSyamAM ApaNe caitanya-kendra prekSAnI vistArathI carcA karI cUkayA chIe. ApaNe e paNa jANI lIdhuM che ke caitanya-kendra-prekSA vyaktinA vikAsa ane rUpAntaranI prakriyA che, graMthi-taMtranA saMzodhananI prakriyA che. caitanya-kendraprekSAnI sAthe raMgonAM dhyAnane vezyA-dhyAna kahevAmAM Ave che. raMga cittane vadhu prabhAvita kare che. A daSTithI vezyA-dhyAna arthAt camaktA raMgonuM dhyAna khUba ja mahattvapUrNa che. vyaktitvane rUpAntarita karavAnI sauthI vadhAre zaktizALI paraMtu saraLa prakriyA che vezyA-dhyAna. sAmAnya mAnyatA evI che ke vyaktino svabhAva nethI badalAto, ke nathI badalAvI zakAto. paraMtu A vAta sAcI nathI. jo koI paNa vyakti daDha nizcaya sAthe vezyA-dhyAnano prayoga kare to teno svabhAva ApameLe ja badalAI jAya che. ApaNe je svabhAva-parivartananI vAta na svIkArIe, to sAdhanA dvArA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika vikAsanI vAta ja nirarthaka thaI jaze. koI mithyA-daSTimAMthI samyagU-daSTi, aNuvratImAMthI mahAvratI, pramatamAMthI apramata, sarAgamAMthI vItarAga thaI zakaze ja nahIM. je dharma svabhAva-parivartananI vAta svIkArato nathI, te dharma potAnA anuyAyIono vizvAsaghAta kare che, temano vikAsa karI zakato nathI. je dharmaguru potAnA anuyAyIonA svabhAvane badalavAno prayatna nathI karato tene potAnA kartavya prati jAgarUka kahI na zakAya anuyAyI badalAvA icche ane gura tene badalavAnI prakriyA ane abhyAsakrama batAve; evuM thAya to ja dharmanI tejasvitA, dharmanI vAstavikatA pragaTa thaze. AjanA A baudhdhika, tArkika ane vaijJAnika yugamAM A prazna para vadhAre UMDANathI ciMtana karavuM jarUrI che. Aja hiMsA, vyabhicAra ane anya aparAdhonuM jANe pUra AvI rahyAM che. vizvanA sauthI vaibhavazALI dezamAM je bhAratathI aneka gaNA aparAdho thAya to zuM mAnavuM? ema to kahI ja na zakAya ke tyAM aparAdho abhAva ke garIbIne kAraNe vadhI rahyA che. niSkarSa e che ke padArthonI vipulatA ke atizayatAthI aparAdho aTakAvI nathI zakAtA, manuSyane badalI nathI zakAto. jarUra che adhyAtmanI dizA tarapha prayANa karavAnI ane rUpAMtarita karavAnI. A bindu para pahoMcIne ja ApaNe aparAdha ochA karI zakIe, kharAba Tevone paNa badalI zakIe, temaja vyakitatvanuM rUpAntara karI zakIe. vezyA-dhyAna dvArA ApaNuM samagra vyakitatva badalI zakAya che. yugapradhAna AcAryazrI tulasI ane temanA uttarAdhikArI yuvAcAryazrI mahAprajJanA satata mArgadarzana tema ja parizramanuM ja A pariNAma che ke Aja hajAro loko AdhyAtmika sAdhanAnA mArga para cAlIne samasyAothI mukata jIvana jIvavAno AnaMda prApta karI rahyA che. prekSA-dhyAna-paddhatinA rUpamAM mAnavajAtine A be mahAna adhyAtma-manISionuM anupama varadAna prApta thayuM che. amane daDha vizvAsa che ke A sArvabhauma ane sArvajanIna vidhine samajIne sAdhanA karanAra pratyeka vyakitane lAbha thaze ja. Do. cInubhAI nAyaka jeThAlAla esa jhaverI saMyojaka, prekSAdhyAna ekeDemI ceramena 50, harisiddha cembara, tulasI adhyAtma nIDama AzramaroDa, amadAvAda - 14. jaina vizva bhAratI, lADanuM Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --: bhUmikA :-- vyakti koivAra sArI pravRtti kare che - sAruM ciMtana, sArI bhAvanA, sAruM kArya; koivAra vyakti bUrI pravRtti kare che - duSTa ciMtana, duSTa bhAvanA ane duSTa kArya. A dvaMdva cAlyA ja kare che. virodhI vAto cAlyA kare che. eka ja vyakti koi vakhata sArI to koi vakhata kharAba hoya che, evuM kema hoya che ? ApaNuM mana vAre vAre kema badalAyA kare che? bhAvo, kema badalAya che ? vicAro kema badalAya che ? ghaNI vakhata evuM thAya che ke vyakti niyaMtraNa ka2vA icche che, zuddhi karavA icche che, saMkalpa karavA icche che, sAro thavA icche che, chatAM paNa te tevo thai zakato nathI. tyAga kare che, pratyAkhyAna kare che, dRDha nizcaya kare che, paraMtu je aMtaramAM badalAvuM joie te badalAtuM nathI, je Adata banavI joie te banatI nathI. tyAre vyaktinA manamAM prazna udbhave che ke Akhare AvuM zA mATe ? manovijJAne A praznonuM samAdhAna karyuM paNa te saMtoSajanaka nathI, pUrNa samAdhAna nathI. eTalA mATe nathI ke te pUrI maMjilane pAra karI zakyuM nathI. paNa A praznonuM sAruM samAdhAna lezyA-sidhdhAMta dvArA maLe che. jo ApaNe snAyavika stara para A praznane samAhita karavA icchIe to te nahIM thai zake. snAyavika staranI sAdhanA phakta damana sudhI ja lai jAya che, rUpAntara sudhI nathI lai jatI. jyAM sudhI ApaNe rUpAntaranA stara sudhI jAgRta thatA nathI, tyAM sudhI cittavRttionuM jAgaraNa karatA nathI, cetanAne tyAM sudhI jAgRta nathI karatA, tyAM dhyAna nathI karatA, to damana thai zake che, paNa zodhana thai zakatuM nathI. jayAM sudhI zodhana thatuM nathI, rUpAMtara nathI thatuM lezyA-dhyAna dvArA rUpAMtaranI pachI damana samApta thai jAya che, kema ke rUpAMtarita vyakti mATe damananI jarUra rahetI nathI. vyaktitvanuM rUpAMtara lezyAnI cetanAnA stara para thai zake che. lezyAo sArI banaze to vyaktitva badalAi jaze. lezyAo kharAba banaze to paNa vyaktitva badalAi jaze. baMne tarapha badalAze, rUpAMtara thaze. A rUpAMtara bhAvajagatamAM ghaTita thAya che, A bhAvajagatanI ghaTanA che, lezyA-jagatanI ghaTanA che. te eka evuM saMsthAna che, kArakhAnuM che, jyAM badhuM ja badalAi jAya che. tyAM 3 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyakitanA badhAja bhAvonuM rUpAMtara thaI jAya che ane vyakti dharamULathI badalAI jAya che. jayAre bhAva badalAI jAya che, tyAre bhAvanI pAchaLa cAlanAra vicAra ApameLe ja badalAI jAya che. jayAre vicAra badalAI jAya che, tyAre vicAranI pAchaLa cAlanAra vyavahAra ApoApa badalAI jAya che. vyaktitvanuM rUpAMtara sthULa-zarIranI sImAmAM thaI zakyuM nathI, te thaI zake che vezyAnI cetanAnA stara para. have prazna thAya che ke ApaNe vezyAnI cetanAnA stara para pahoMcavuM kevI rIte? kyA mAdhyamathI pahoMcavuM ke jethI ApaNuM vyaktitva rUpAMtarita thAya? ApaNe A yAtrAno sthULa-zarIrathI ja prAraMbha karavo paDaze. ApaNe raMgonI sahAya levI paDaze. raMgo ApaNA vyakitatvane khUba prabhAvita kare che. te vyaktitva para jeTalo prabhAva pADe che teTalo prabhAva bIjuM koI paNa pADI zakatuM nathI. raMga sthaLa vyaktitvane paNa prabhAvita kare che ane sUkSma vyaktitvane paNa prabhAvita kare che, te tejasa-zarIra ane vezyA taMtrane paNa prabhAvita kare che. raMgonuM akhaMDa sAmrAjaya che. te cheka karma-zarIra sudhI potAno prabhAva pADe che. AgaLa-pAchaLa cAre bAja raMgo ja raMgo che. jo ApaNe raMgonI kriyAo ane temanA manovaijJAnika prabhAvone samajI laIe to vyaktitvanA rUpAMtaramAM ApaNane khUba moTI madada maLI zake che. jo kRSNa vezyA hoya, kALA raMganA paramANuo niraMtara kheMcAI rahyA hoya, to vyaktinA bhAvo kharAba banI jAya che. te hajAra vAra evo nizcaya kare, rAjanItinA pATha vAMce, upadeza sAMbhaLe chatAM paNa jayAre prasaMga Avaze tyAre te evI vAta karI besaze, jenA para tenuM koI niyaMtraNa nahIM hoya. kALA raMganA paramANuthI banelA bhAvo vyaktine saMcAlita karI rahyA che. te bhAvo vicAro para asara kare che. vicAro vyavahAramAM utare che. vyakti icche ke na Icche, te abhadra vyavahAramAM utare che, vyakti Icche ke na Icche, te abhadra vyavahAra karI ja bese che. alabata, vyakitanA manamAM pAchaLathI vicAra Ave ke teNe AvuM nahotuM karavuM joItuM. " jayAM sudhI A kALA raMganA paramANuo, nIlA ane kApota raMganA paramANuo, AkarSita thayAM ja kare che ane te vezyAtaMtrane prabhAvita karyA kare che, tyAM sudhI vyaktino vicAra hoya ke na hoya, te tevo vyavahAra icche ke na icche, paraMtu tevo vyavahAra thaI ja javAno. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka bAjuM traNa malina lezyAo che, bIjI bAju traNa prakAzamaya lezyAo che. traNa lezyAo prazasta che ane traNa vezyAo aprazasta. kALo raMga, nIlo raMga ane kApotI (rAkhoDI)raMga - A traNe raMgo ane traNe raMgonI lezyAo - kRSNa, nIla ane kApota lezyA aprazasta che. jayAre vyaktinA manamAM A lezyAonA spaMdano jAge che tyAre tenAmAM hiMsA, irSA, dhRNA ane bhayanA bhAvo jAgRta thAya che. lAla raMga, pILo raMga, zveta raMga -A traNe raMgo ane A traNeya raMgonI lezyAo - tejasa, padma ane zukla prazasta lezyAo che. jyAre temanAM spaMdano jAge che tyAre vyaktinA bhAvo nirmaLa bane che, abhaya, maitrI, zAMti, kSamA vagere pavitra bhAvonuM nirmANa thAya che. je vyakti zukla lezmAmAM, padma lezyAmAM ane tejasa lezyAmAM pahoMcI jAya che, te vyaktine niyaMtraNanI AvazyakatA khUba ochI rahe che. je vyakti vItarAga banI gai, tenA mATe niyaMtraNanI jarUra ja rahetI nathI. je vyakti apramatta avasthAmAM cAlI jAya che, tene mATe niyaMtraNanI zI jarUra ? lezyA-dhyAnanA mAdhyamathI lezyAonAM parivartana dvArA vyaktinuM jIvana sAruM thai zake che. jayAre kRSNa, nIla ane kApota A traNeya lezyAo badalAi jAya che ane tejasa, padma ane zukla e traNe lezyAo avatarita thAya che, tyAre parivartana acUka thAya che. lezyAonA badalAyA sivAya jIvana badalAi zakatuM nathI. 5 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA nomervoor 10-25 10 11 1. leNyA zuM che? AdhyAtmika daSTikoNa adhyavasAya-taMtra mana ane adhyavasAyo lezvAtaMtra - graMthitaMtra - kriyAtaMtra lezyAnA kriyAkalApo lezyA - raMganuM saMsthAna dravya vezyA - bhAva vezyA vRttionuM udabhava-sthAna bhAvadhArA, vezyA ane AbhAmaMDaLa yogIonuM AbhAmaMDaLa 2. vezyA zuM che? vaijJAnika daSTikoNa vizva-vijJAna ane raMga raMganI paribhASA pAradarzaka ane apAradarzaka vastuo prAthamika ane pUraka raMgo raMgo ane manovijJAna nIlo (bla)ane pArajAMbalI raMga zAMti-dAyaka gulAbI raMga raMgono manodaihika rogo para prabhAva nADIgraMthi-taMtra para raMgono prabhAva AbhAmaMDaLa AbhAmaMDaLa zuM che.? zuM AbhAmaMDaLa joI zakAya che.? AbhAmaMDaLanA raMgo ane rogo mRtyu pachInuM AbhAmaMDaLa videzomAM AbhAmaMDaLa para zodhakhoLa 11 1 2 ' 14 4 15 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raMga-cikitsA sAta raMgo ane temanuM vargIkaraNa auSadhionuM nirmANa sUryakiraNono prabhAva raMgonuM dhyAna ane raMga-cikitsA vibhinna raMgonA guNadoSo lAla raMga pILo raMga Acho pILo ke lIlo pILo raMga nAraMgI raMga lIlo raMga vAdaLI raMga jAMbalI raMga rIMgaNI raMga 3. lezyA-dhyAna zA mATe? satyanI zodha caitanyanI svataMtra sattAno anubhava aMtardaSTinI jAgRti anubhavanI saccAi parivartana ane rUpAMtara vyaktittvanuM rUpAMtara rAsAyaNika parivartana lezyAonuM rUpAMtara bhAvadhArAnuM nirmalIkaraNa nistaraMganI dizAmAM prasthAna cikitsA paddhati 4.lezyA-dhyAna : vidhi raMgonuM Ayojana ane saMzleSa raMgone kevI rIte jovA ? 6 21 21 21 22 22 22 22 23 23 23 24 24 25 25 26-34 26 27 27 28 28 28 29 30 30 32 33 35-41 36 36 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 38 XO 42-54 42 44 44 45 47 47 7 svata:sUcana ane bhAvanA lezyA-dhyAnano prayoga dhyAnanI vidhi caitanya-kendra sthAna ane nAma (citra) 5. vezyA-dhyAna : niSpatti cittanI prasannatA dhArmiktAnA lakSaNonuM prakaTIkaraNa caritranI zuddhi saMkalpa-zaktinuM jAgaraNa caitanyanuM jAgaraNa svastha ane suMdara vyavahAra prazasta jIvana ane prazasta mRtyu karma-taMtra ane bhAva-taMtranuM zodhana padArtha-pratibadhdhatAthI mukti tejo-lezyAnuM dhyAna :niSpatti parivartanano prAraMbha anirvacanIya tema ja apUrva AnaMda mAnasika durbaLatAnI samApti paduma-lezyAnuM dhyAna :niSpatti mastiSka ane nADItaMtrane baLa cittanI prasannatA jItendriyatA zukla-lezyAnuM dhyAna :niSpatti Atma-sAkSAtkAra avyatha cetanA amUDha cetanA viveka cetanA sutsarga-cetanA 48 48 O 50 51 51 51 para para 53 53 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 1 : lezyA zuM che ? : AdhyAtmika daSTikoNa adhyavasAya - taMtra ApaNuM astitva che ttatvono saMyoga che. eka che cetana - jIva, bIjuM che acetana - zarIra. keTalAka loko phakta zarIrane ja mAne che. teo cetana ke jIvanI svataMtra sattAno svIkAra karatA nathI. teo anAtmavAdI che. AtmavAdI darzana AtmA ane zarIrane bhinna mAne che, be mAne che, cetananA svataMtra astitvano svIkAra kare che. AtmavAdI daSTibindune samajavA mATe ApaNe sthULa zarIrathI AgaLa vadhavuM paDaze. jayAM zarIravAdI daSTibiMdu sthULa zarIra, indriya ane mana sudhI jaI aTakI jAya che, tyAM AtmavAdI daSTibiMdu tethI AgaLa vadhIne sUkSma zarIra, ati sUkSma zarIra, citta, adhyavasAya, kaSAyavalaya ane aMtamAM cetana tatva sudhI pahoMcI jAya che. AtmavAdI darzana anusAra kendramAM eka cetana tatva che - dravya AtmA ke mULa AtmA. te kendranI paridhamAM ati sUkSma karma-zarIra dvArA nirmita kaSAyanuM vilaya che. kaSAyanuM taMtra AtmA para potAno adhikAra kamAvIne besI gayeluM che. jo ke cetana tatva zAsakanA sthAna para che, chatAM paNa kaSAyataMtraeTaluM zaktizALI che ke tenI icchA sivAya zAsaka kAMI paNa karI zakato nathI. caitanyanI pravRtti aMdananA rUpamAM hoya che. tene bahAra kADhavA mATe kaSAya-valayane pAra karavuM paDe che. tenuM eka svataMtra taMtra banI jAya che. te che adhyavasAyataMtra. A taMtra bIjA sUkSma zarIra - tejasa zarIranI sAthe sakriya banI AgaLa vadhe che. na kaSAyataMtra game teTaluM zaktizALI hoya chatAM paNa AtmAmAM evI zakti che ke jeno prayoga karIne te kaSAyano nAza karI zake che. A sthitimAM kaSAyanuM taMtra jo ke pUrepUruM samApta na thAya, chatAM paNa tenI sa yatA khUba ja ochI thaI jaze ane prabhAva kSINa thaI jaze. pariNAme je adhyavasAyo bahAra Avaze, te maMgalamaya ane kalyANakArI haze. tenI vistRta carcA ApaNe AgaLa karIzuM.' mana ane adhyavasAya mana manuSya temaja anya vikAsazIla prANIomAM ja hoya che. badhA ja 1 juo : prakaraNa trIjuM Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvomAM te nathI hotuM. je prANIomAM karoDarajaju hADakAM (kaceru) hoya che, suSummA (Spinal cord) hoya che, mastiSka hoya che - temanAmAM mana hoya che. je karoDarajajuvALA prANIo (varTibeTa) hoya che te manavALAM hoya che. je karoDarajajurahita (inavarTibeTa) hoya che te mana vagaranAM hoya che. paraMtu "adhyavasAya"badhAM ja prANIomAM hoya che. ApaNe mastiSka ane manane khUba mahatvanuM sthAna ApI dIdhuM, paraMtu ApaNA jJAnano sauthI moTo srota che - adhyavasAya. sauthI prathama sthAna che caitanyanuM, je kendramAM che. pachapAve che kaSAyanuM taMtra ane te pachI Ave che adhyavasAyanuM taMtra. ahIM sudhI sthULa zarIrano koI saMbaMdha hoto nathI. phakta karma-zarIra ane tejasa zarIrathI ja e saMbaMdha rahe che. A baMne zarIro che, paNa temanAM koI paNa avayava - hAtha, paga, mastiSka, sammA nathI. tyAM badhuM jJAna adhyavasAyathI thAya che. te mAdhyama vinA ane avayavo vinA thatuM jJAna che. A sthULa zarIra vagara thanAra jJAnanI sImArekhA che. tenAthI upara che sthULa zarIrathI thanAra jJAnanI sImArekhA. adhyavasAya-taMtranA spaMdano AgaLa vadhIne sthULa zarIramAM utare che. tyAM sauthI prathama mastiSkanA mAdhyamathI cittanuM nirmANa thAya che. have jJAna sthULa zarIranA avayavono sahayoga laIne ja abhivyakata thAya che. lezyA-taMtra - graMthi-taMtra - kiyA-taMtra adhyavasAyanAM aneka spaMdano aneka dizAmAM AgaLa vadhe che. te citta para utare che. temanI eka dhArA hoya che - bhAvanI dhArA. adhyavasAyanI A dhArA je raMgathI prabhAvita thAya che, raMganA spaMdanonI sAthe joDAIne bhAvonuM nirmANa kare che, te che ApaNuM bhAva-taMtra ke vezyA-taMtra. jeTalA paNa sArA ke kharAba bhAvo che te badhA tenA dvArA ja nirmita thAya che. lezvAtaMtra ApaNA saMcita karmo ke saMskAronuM jharaNuM che. karmonA A pravAhane bahAra AvavAnuM mAdhyama che ApaNuM aMta:strAvI graMthi-taMtra (Endocrine system). jayAre leyAthI bhAvita adhyavasAyo AgaLa vadhe che, tyAre te prabhAvita kare che ApaNA aMta:strAvI graMthitaMtrane. A graMthionA zrAvo ja ApaNA karmonA anubhAga rasAyaNa banIne graMthi-taMtranA mAdhyamathI hormonanA rUpamAM pragaTa thAya che. A hormono rakta-saMcAra-taMtra dvArA nADItaMtra Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane mastiSkanA sahayogathI ApaNA aMtarbhAva, ciMtana, vANI, AcAra ane vyavahArane saMcAlita ane niyaMtrita kare che. A rIte graMthi-taMtra ApaNA sUkSma adhyavasAyataMtra ane sthULa zarIranI vacce "TrAnsaphormara" (parivartaka)nuM kAma kare che. adhyavasAyanI apekSAe te sthULa che ane zarIranI apekSAe sUkSma che. e ja ApaNA caitanya ane zarIranI vaccenI kahe che, je ApaNI cetanAnA ati sUkSma ane amUrta Adezone bhautika stara para parivartita kare che ane tene mana tema ja sthULa zarIra sudhI pahoMcADe che. mana, vANI ane zarIra-A traNeya kyiA-taMtra (yoga-taMtra)nAM aMgo che, kviAnvitinAM sAdhano che, jJAnanAM sAdhano nathI. jJAna-taMtra, cittataMtra sudhI ane bhAva-taMtra vezyA-taMtra sudhImAM samApta thaI jAya che. A baMnenA Adezone jyiAnvita karavA mATe kliA-taMtra sakriya thAya che, jenAM traNa karmacArIo che - mana, vANI ane zarIra, mananuM kAma che - smRti, kalpanA ane ciMtana karavuM. mananuM kAma jJAna prApta karavAnuM nathI. mananuM kAma che - citta-taMtra ane vezyA-taMtra taraphathI maLanAra AdezonuM pAlana karavuM tenI pahelAM bicArA mananuM koI sthAna nathI. niSkarSanI bhASAmAM - mULa che caitanya ke AtmA. tenA para prathama valaya che kaSAya-taMtranuM caitanyanAM spaMdano kaSAyanA valayane pAra karIne adhyavasAya rUpe bahAra Ave che ane te vezyA-taMtranI sAthe maLIne bhAvadhArArUpa banI jAya che. bIjuM valaya che yoga-taMtranuM yogano artha che -pravRtti. mana, vacana ane kAyA yogataMtranA vibhAgo che. temanuM kAma che pravRtti karavAnuM. kaSAya-taMtra ane yogataMtranI vaccenI kaDI che graMthi-taMtra ane nADI-taMtra. A rIte - 1 graMthitaMtranA vistRta vivecana mATe juo : prekSAdhyAna : caitanya-kendra prekSA pRSTha - 12, 13 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANI (dravya) mULa AtmA karma zarIra-tejasa zarIra caitanyanAM spaMdano kapAya adhyavasAya cita jJAna vezyA bhAvadhArA graMthi-taMtra nADItaMtra kriyAtaMtra (yoga-taMtra) (ciMtana vANI vyavahAra) lezyAnA kriyAkalApo , A vezyA e eka bahu moTuM kArakhAnuM che. kaSAyanA taraMgo ane kaSAyanI zuddhi thavAthI AvanAra caitanyanA taraMgo - A badhA ja taraMgone bhAvanA saMcAmAM DhALavA, bhAvanA rUpamAM temanuM nirmANa karavuM, ane temane vicAra sudhI, vANI sudhI, kriyA sudhI pahoMcADavA - te enuM kAma che. sUkSma zarIra ane sthULa zarIranI vaccenA saMparka-sUtranuM kArya vezyA kare che. mana, vacana ane kAyAnI pravRtti dvArA je kaMI bahArathI Ave che te kAco mAla hoya che. lezyA te le che ane tene kaSAya Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhI pahoMcADI de che, pachI aMdarathI te kAco mAla pAko thaIne Ave che. je karma aMdara jAya che te pAcho vipAka thaine bahAra Ave che. aMdaranA strAvo je rasAyaNa banIne bahAra Ave che tene vezyA pachI adhyavasAyathI laine ApaNA samagra sthaLa-taMtra sudhI-aMta:strAvI graMthio ane mastiSka sudhI pahoMcADI de che. eTalA mATe jo ApaNe ApaNA sthULa zarIramAM vezyAnA pratinidhi-saMsthAnone zodhIe, temanA viya-sthAnone zodhIe, to jeTalI aMta:strAvI graMthio che, te badhI lezyAnI pratinidhi-saMsthAo che, vikraya-saMsthAno che. temanA selsa-menejaro tyAM beThA che. sArI rIte temanA mAlane saplAya karI rahyA che. aMta:strAvI graMthiyonA je Avo che te karmonA strAvothI prabhAvita thaI nIkaLe che. karmone zrAvo aMdarathI Ave che vezyA dvArA ane graMthiomAM AvIne te samagra vyaktitvane prabhAvita kare che. samagra vyakitatva tenAthI ja nirmita thAya che. lezyA - raMganuM saMsthAnA aMdara kaSAyanuM taMtra che. tyAM je kaMI aMdara jAya che te raMgIna banI jAya che. je kAMI paNa mAla bahAra Ave che te raMgIna bahAra Ave che. | hiMsA, asatya, krodha, ahaMkAra, kapaTa vagerenuM AcaraNa karanAra vyakita bahArathI kALA, nIlA vagere malina raMgonAM paramANuone AkarSita kare che. lezyA-taMtra temane kaSAya-taMtra sudhI pahoMcADe che. jayAre vipAka thAya che, tyAre kaSAyathI raMgIna thaI vezyAnA mAdhyamathI te bahAra Ave che ane bhinna bhinna aMtaHstrAvI graMthiomAM AvIne judA judA prakAranI vRttio ane vAsanAone pragaTa kare che. A rIte saMparka-sUtranuM badhuM kAma lezvAtaMtranA hAthamAM che. jevA raMgo ApaNe grahaNa karIe chIe, tevA ja ApaNA bhAvo, AcAra ane vyavahAra banI jAya che. sphaTikanI sAme jevo raMga Ave che, te tevuM ja dekhAvA lAge che. sphaTikano potAno raMga hoto nathI. AtmAnAM pariNAmono paNa potAno koI raMga hoto nathI. sAme je raMganAM paramANu Ave che, AtmAnA pariNAmo paNa tevAM ja thaI jAya che. te pariNAmo ja ApaNI bhAvalezyA che. 1. kaSAya zabdanI pasaMdagI paNa khUba mahattvapUrNa che. kaSAyano artha thAya che - raMgeluM. raMgAyelAM ke lAla raMge raMgAyelAM kapaDAMne kApAyika kapaDuM kahevAmAM Ave che. E Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyalezyA ane bhAvalezyA lezyA be prakAranI che. - dravya legyA ane bhAva vezyA. dravya vezyA bhautika (MdUgalika) che ane bhAvalezyA caitanyanuM eka stara che. pudgalanuM lakSaNa che - varNa, gaMdha, rasa ane sparza yukta hovuM. dravya-lezyAmAM paNa A cAre guNo maLe che. bhAva-lezyA apaudUgalika che, eTalA mATe temAM koI varNa, gaMdha, rasa, sparza nathI hotAM. kRSNa vezyAno raMga kALo, nIla vezyAno raMga nIlo ane kApota vezyAno varNa kabUtara jevo ke rAkhoDI hoya che. A traNe aprazasta lezyAo che. tejo vezyAno raMga lAla, padma lezyAno raMga pILo ane zukala lezyAno raMga sapheda hoya che. A traNeya prazasta vezyAo che. traNe aprazasta lezyAonAM gaMdha, rasa ane sparza amanojJa tathA traNa prazasta vezyAonA gaMdha, rasa ane sparza manojJa hoya che. A cAra guNomAMthI raMga cittane sauthI vadhAre prabhAvita kare che. ApaNuM samagra jIvana-taMtra raMgonAM AdhAre cAle che. Aje manovaijJAniko ane vaijJAnikoe paNa A zodha karI che ke vyaktinA antarmanane acetana mana ane mastiSkane sauthI vadhu prabhAvita karanAra che -raMgo. ApaNAM jIvana ja nahIM, mRtyuno saMbaMdha paNa raMga sAthe che. ApaNA pUrvajanmano saMbaMdha paNa raMga sAthe che. traNa aprazasta vezyAo zuSka ane ThaMDI che. traNa prazasta vezyAo cIkaNI ane garama che. A prazastatA ane aprazastatAnI vyAkhyA saMkaleza ane asaMklezanA AdhAra para karavAmAM AvI che, eTalA mATe sApekSa che. asaMklezano artha che -vizuddhi. saMkalezano artha che - azuddhi. kRSNa vezyAnI apekSAe nIla vezyA vizuddha che, ane nIla vezyAnI apekSAe kApota lezyA vizuddha che. kRSNa lezyA saMklezanuM carama bindu che, nIla leyA madhyama che ane kapota lezyA jadhanya che. bIjI bAju asaMklezanI jaghanya avasthA che tejasa lezyA, madhyama che padma lezyA ane utkRSTa che zukla lezyA. 1. eka vyakti mare che, te AgalA janmamAM pedA thAya che. prazna pUchavAmAM Avyo - "te AgalA janmamAM zuM thaze? kevo thaze?" uttara maLyo - "je lezyAmAM te maraze te ja lezyAmAM te utpanna thaze - je raMgamAM maraze te ja raMgamAM pedA thaze? Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa aprazasta vezyAoe je vyakitatvanuM nirmANa karI rAkhyuM che, tene vighaTita karavA mATe traNa prazasta vezyAo sakSama che, te navuM ja vyaktitva bahAra lAve che. vRttionuM udbhava sthAna ApaNI vRttio bhAva ke Adato - A badhAne utpanna karanAra sazakata taMtra che -lezyAtaMtra. jayAM sudhI vezyAtaMtra zuddha nathI hotuM tyAM sudhI AdatomAM parivartana thaI zakatuM nathI. vezyAtaMtrane zuddha karavuM jarUrI che. tene zuddha karavAnI prakriyAne samajatAM pahelAM e samajavuM jarUrI che ke azuddhi kyAM udbhave che ane kayAM pragaTa thAya che. jo ApaNe te taMtrane barAbara samajI laie, to tene zuddha karavAnI vAtane samajavAmAM khUba saraLatA thaI jAya che. kharAba Tevone utpanna karanAra traNa vezyAo che -kRSNa vezyA, nila lezyA ane kApota vezyA. krUratA, hatyAnI bhAvanA, kapaTa, asatya bolavAnI bhAvanA, chetarapIMDI, dhokhAbAjI, viSaya-lolupatA, pramAda, ALasa vagere jeTalA paNa doSo che, e badhA A traNa vezyAomAMthI utpanna thAya che. ApaNA A sthULa zarIramAM A vezyAonAM saMvAdI sthAno che, jemAM A vRttio utpanna thAya che. adhivRkaka graMthio (eDInala glejha) ane jananagraMthio (gonAjha) - e baMne graMthio A vezyAonA pratinidhi ke saMvAdI sthAno che. A traNa lezyAonA bhAva ahIM ja janme che. ApaNe vartamAna vijJAnanI dRSTi, yogazAstranI dRSTi ane legyAnA siddhAMtanI dRSTi, A traNe daSTiothI vicAra karIe ane tenI tulanA karIe. vartamAna vijJAnanI daSTi anusAra kAma-vAsanAnuM sthAna che - jananagraMthio (gonAjha). tyAM kAmavAsanA utpanna thAya che. anya vRttionuM sthAna che - adhivRkaka graMthio (eDInala glavjha). tyAM bhaya, Avega Adi kharAba bhAvo utpanna thAya che. yogazAstranI bhASAmAM traNa cakro che -svAdhiSThAna cakra, maNipura cakra ane anAhata cakra - jayAM ApaNI badhI vRttio janme che. "eDrInala ane glenDrujha" ne yogazAstranI bhASAmAM svAdhiSThAna cakra ane maNipura cakra kahevAmAM Ave che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ layAsiddhAMtanI daSTie avirati, zuddhatA, nirdayatA, nRzaMsatA, ajitendriyatA -A kRSNa vezyAnAM pariNAmo che. IrSyA, kadAgraha, ajJAna, mAyA, nirlajaktA, viSayavAsanA, kleza, rasalolupatA -- e nIla-lezyAnAM pariNAmo che. vakratA-vakraAcaraNa, potAnA doSone DhAMkavAnI manovRtti, parigrahano bhAva, mithyA daSTikoNa, bIjAnAM marmane bhedavAnI manovRtti, apriya vacana - A kApota vezyAnAM pariNAmo che. vijJAnanI daSTi, yogazAstrIya daSTi ane leyAsiddhAMtanI daSTi - A traNene ApaNe tulanAtmaka daSTithI joIe. vezyAnA siddhAMtamAM je traNa lezyAo che, yoga zAstranI daSTimAM je traNa cakro che ane vijJAnanI daSTimAM je eDrInala ane gonADjha graMthio che -te badhAnuM varNana sarakhA jevuM ja che. lezyAno siddhAMta mAne che ke badhI ja Tevo traNa vezyAmAMthI udabhave che ane vijJAna anusAra A badhI ja Tevo be graMthiomAMthI janme che. A traNe pratipAdanomAM adUbhUta samAnatA che. e satya spaSTa thaI gayuM ke badhI ja kharAba vRttio peDhunI najIkanA sthAnathI mAMDI nAbhi sudhInA sthAna sudhI ke hRdayanA sthAna sudhImAM janma le che. eTaluM ja kSetra che emanuM. A satyane samajayA pachI badalavAnI vAta bahu saraLatAthI samajAI jAya che. bhAvadhArA vezyA ane AbhAmaMDaLa prANI na to zuddha arthamAM AtmA che ke na to zuddha arthamAM jaDa padArtha che. te eka sAMyogika padArtha che, caitanya ane padArthano saMyoga che. AtmAnuM lakSaNa che - caitanya padArthanuM lakSaNa che - varNa, gaMdha, rasa ane sparza. prANInuM AbhAmaMDaLa be prakAranI UrjAonAM saMyukta vikiraNathI bane che -eka caitanya dvArA prANa - UrjAonuM vikiraNa ane bIju bhautika zarIra dvArA vidhuta - cuMbakIya UrjAnuM vitaraNa. prANa-UrjanAM vikiraNano AdhAra che - vyakitanI bhAvadhArA. bhAva caitasika che ane AbhAmaMDaLa paugalika che, chatAM paNa bhAva ane AbhAmaMDaLa baMneno paraspara pragADha saMbaMdha che. AbhAmaMDaLa ApaNI bhAvadhArAnuM pratinidhitva kare che. e daSTie bhAva dvArA AbhAmaMDaLanI ane AbhAmaMDaLa dvArA bhAvanI vyAkhyA karI zakAya. AbhAmaMDaLa koI eka raMganuM nathI hotuM. temAM aneka raMgonuM mizraNa hoya che, kema ke tenuM nirmANa lezyAonA 1. AbhAmaMDaLanuM vistRta vivecana bIjA prakaraNamAM karavAmAM AvyuM che. 8 , Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhAre thAya che. vezyAnA raMgo vyaktinA bhAva para AdhArita hoya che. je vyaktimAM je bhAvonI pradhAnatA hoya che tevA ja tenI leyAnA raMgo thaI jAya che. legyAmAM jeTalA raMgo hoya che, teTalA ja raMgo AbhAmaMDaLamAM pratibiMbita thai jAya che. sArA bhAvo dItimaya hoya che ane kharAba bhAvo malina. AbhAmaMDaLanAM je citro levAmAM Ave che, temAM je raMga pratibiMbita thAya che temanA AdhAre kSaNa-kSaNamAM badalAtA bhAvo paNa pakaDI zakAya che. AbhAmaMDaLanA mAdhyamathI cetanAnuM parivartana jANI zakAya che, zarIra ane mananA stara para ghaTita thanAra ghaTanAo paNa jANI zakAya che. sthULa zarIranI ghaTanAo prathama sUkSma zarIramAM ghaTita thAya che. temanuM pratibiMba AbhAmaMDaLa para aMkita thAya che. tenAM adhyayanathI bhaviSyamAM thanAra ghaTanAonI jANa paNa thaI zake che. ApaNuM citta nADI-saMsthAnamAM kriyAzIla rahe che, ane tenuM mukhya kendra che mastiSka. te aMtarjagatamAM sUkSma cetanAthI joDAyeluM che. tyAMthI tene gatizIlatAnA Adeza - nirdezo prApta thatA rahe che ane bAhya jagatamAM te potAnA pratibiMbabhUta AbhAmaMDaLathI joDAyeluM hoya che. jevuM citta hoya che, tevuM ja AbhAmaMDaLa hoya che ane jevuM AbhAmaMDaLa hoya che tevuM ja citta hoya che. citane joIne AbhAmaMDaLane jANI zakAya che ane AbhAmaMDaLane joIne cittane jANI zakAya che. citta nirmaLa, to AbhAmaMDaLa nirmaLa hoya che ane citta malina, to AbhAmaMDaLa paNa malina hoya che. ApaNI bhAvadhArA jevI hoya che tene anurUpa mAnasika ciMtana tathA zArIrika mudrAo ane ceSTAo tathA aMga-saMcAlana thAya che. krodhanI mudrAmAM rahenAra vyakitamAM krodhanA avataraNanI zakyatA vadhI jAya che. kSamAnI mudrAmAM rahenAra vyakitane mATe kSamAnI cetanAmAM javuM sahaja thaI jAya che. yogIonuM AbhAmaMDaLa sAmAnya ane svastha manuSyonAM AbhAmaMDaLomAM umara, liMga ke jAtinI bhinnatAno koI prabhAva jovAmAM Avato nathI. paraMtu yogIo - ucca cAritravALI vyakitaonAM AbhAmaMDaLo sAmAnya vyaktiothI taddana bhinna-judAM ja joI zakAya che. temanAmAM dIpti vadhAre hoya che. AbhAmaMDaLane joIne vyakitanA caritrane jANI zakAya che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 2 :. lezyA zuM che ? vaijJAnika draSTikoNa vizva-vijJAna ane raMga prakAza "taraMganA rUpamAM hoya che ane prakAzano raMga tenI taraMga - dIrghatA (wavelength) para AdhArita hoya che. taraMga-dIrghatA ane kampananI AvRtti paraspara vyasta pramANa (inverse-proposition) thI saMbaMdhita che. arthAt taraMga-dIrdhatA vadhavAnI sAthe kampananI AvRtti ochI thAya che ane tenA ghaTavAnI sAthe vadhe che. sUryano prakAza tripAO kAca (prism) mAMthI pasAra thatAM prakAza vikSepaNanA kAraNe sAta raMgomAM vibhakta thato dekhAya che. e raMgapaMkitane varNapaTa (spectrum) kahe che. temAMthI lAla raMganI taraMgadIrdhatA sauthI vadhAre ane rIMgaNI - vAyoleTa (violet) raMganI taraMga-dIrdhatA sauthI ochI hoya che. bIjA zabdomAM lAla prakAzanI kamana-AvRtti sauthI ochI ane rIMgaNI prakAzanI sauthI vadhAre hoya che. dazya prakAzamAM je vibhinna raMgo daSTi gocara thAya che, te vibhinna prakampanonI AvRtti ke taraMga-dIrdhatAnA AdhAra para hoya che. lAla nAraMgI pILo lIlo vAdaLI jAMbuDI rIMgaNI taraMga-dIrdhatA kampana - AvRtti (1 Adeg 1000000 ] (prati - se kaDa). (se.mI.) 7400 - 6200 Adeg 400 - pa00 kharva 6200 - 5850 Adeg 500 - 540 kharva 5850 - pa7pa0 Adeg 540 - 550 kharva pa750 - 5000 Adeg papa0 - 600 kharva 5000 - 4450 Adeg 600 - 660 kharva 44pa0 - 4350 Adeg 660 - 675 kharva 4350 - 3900 Adeg 675 - 760 kharva 10 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raMganI paribhASA sUryamAMthI prasArita thanAra prakAza-taraMgo jayAre padArthamAM thaIne pasAra thAya che, tyAre padArthanI potAnI viziSTatAnA kAraNe eka vizeSa taraMga-dIrghatA vALA taraMgone choDIne bAkI badhA ja te padArtha dvArA zoSAI jAya che. e rIte jayAre dUrvAmAMthI prakAzanA taraMgo pasAra thAya che tyAre dUrvAnI viziSTatAnA kAraNe ja lIlA raMgane sUcita karanAra taraMga-dIrghatAne choDIne bAkI badhI taraMgadIrghatAvALA taraMgo dUrvA dvArA zoSAI jAya che (absorbed). ApaNI AMkha sudhI phakata te ja taraMgo pahoce che, jemanI taraMga-dIrghatA lIlA raMgane sUcita kare che. ane eTalA mATe ja ApaNane dUrvAnuM ghAsa lIluM dekhAya che. - suprasiddha bhAratIya vaijJAnika ane nobala puraskAra vijetA pro. sI. vI. rAmane raMganI prakriyA para khUba jhINavaTapUrvaka zodha-kArya karyuM che. uparokta kathananI puSTi pro. rAmananA A kathanathI thAya che ke "sUryanA prakAzamAM je padArthano raMga ApaNane dekhAya che, te padArtha upara paDanAra sUrya-kiraNomAM vidhamAna samasta prakAza-taraMgomAMthI je dravyano padArtha banelo che te dravya visaraNa (diffusion)ane prasaraNa (scattering) pachI je taraMgo AMkha sudhI pahoMce che tathA AMkha dvArA temanuM saMzleSaNa thAya che, temanAthI utpanna thAya che koipaNa padArthano raMga traNa vAta para AdhArita che: (1)Apatita prakAzanI prakRti, (2) padArtha dvArA zoSita prakAza ane (3)vibhinna raMgonA anavazoSita prakAza-kiraNo. A traNa kAraNathI AMkha para utpanna anubhUti ja padArthano raMga che. pAradarzaka ane apAradarzaka vastuo jayAre sapheda prakAza koI paNa pAradarzI vastu para paDe che tyAre teno keTaloka bhAga vastu dvArA avazoSita thaI jAya che, thoDI mAtrAmAM parAvartita thAya che, paNa vadhAre paDato bhAga saMcarita (pasAra thai jAya che. apAradarzaka vastu para paDatA prakAzano keTaloka bhAga parAvartita thaI jAya che, thoDo temAM praveza kare che, jeno kaMika bhAga pAcho phare che ane bAkIno bhAga avazoSita thaI jAya che. apAradarzaka vastuno raMga Apatita prakAzanI prakRti ane avazoSita prakAza para AdhArita che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhI ja vastuo potAnA raMganA prakAzane choDIne bAkI badhA ja raMgonAM prakAza-kiraNone avazoSita karI le che. prAthamika ane pUraka raMga vAdaLI, pILo ane lAla -A traNa prAthamika (mULa)raMga kahevAya che. A raMgomAM yogya pramANamAM bIjA raMgo meLavavAmAM Ave to bIjA ghaNA raMgo taiyAra karI zakAya che. paraMtu bIjA anya raMgomAM bIjA raMgo meLavavAthI A prAthamika raMgo prApta karI zakAtA nathI. jayAre be raMgone meLavavAthI trIjo raMga prApta thAya che, tyAre te be raMgone eka bIjA raMganA "pUraka raMgo kahevAya che. prakRtinAM rahasyo adhikAMze prakAzanI bhASAmAM aMkita che. temanuM uddhATana prakAzanI sAMketika bhASAne samajavAthI thaI zake che. aNu-sidhdhAMta ane prakAzanA vAstavika svarUpanAM jJAnanA AdhAre have e vAta siddha thaI cUkI che ke pratyeka dravya ke pratyeka prakArano aNu potAnI Avika saMracanAnA AdhAre eka vizeSa taraMga-dIrghatAne ja UrjAnA rUpamAM utsarjita ke gRhIta kare che. tenA ja AdhAre pratyeka dravyanuM varNapaTTamAM eka nizcita sthAna hoya che. je bIjA koI dravyanuM nathI hotuM. AnuM tAtparya e thayuM ke pratyeka prakArano aNu potAnAM astitva ane vyaktitvane potAnA viziSTa hastAkSara dvArA abhivyakta karavAnI kSamatA rAkhe che. ane te hastAkSara tenA potAnA ananya varNanA rUpamAM hoya che. bIjA zabdomAM te abhivyakti te dravya-vizeSa ke aNuvizeSanI AMgaLIonI chApa banI jAya che, je phakta tenA potAnA vyaktitva (saMracanAvizeSa)ne ja vyakta kare che. tenA AdhAre jayoti vaijJAnika aMtarikSamAM sudUra AkAza-piMDo sudhI vidhamAna dravyone jANI zake che. lAkho prakAza-varSa dUra rahelI nihArikAo tathA tArAono abhyAsa karavAmAM AnAthI ghaNI sahAya maLe che. varNakrama-vijJAna (spekTroskopI) dvArA prApta taththonA AdhAre samagra vizvanAM nirmANa ane saMracanA saMbaMdhI mahatvapUrNa siddhAMtonI sthApanA thai che. sara josepha normala lokyara nAmanA vaijJAnike sUrya-razmionA varNakramanA abhyAsathI ja e tathyanI zodha karI hatI ke sUryamAM "hiliyama" nAme dravya vidhamAna che. raMga ane manovijJAna vaijJAnikonA mata anusAra paNa ApaNuM AkhuM e jIvanataMtra raMgonA AdhAre cAle che. AjanA manovaijJAniko ane vaijJAnikoe evI zodha karI che ke 12 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktinA aMtaramanane, avacetana manane ane mastiSkane sauthI vadhAre prabhAvita karanAra che - raMga. badhA ja prANIonA svAcya ane vyavahAra para prakAza ane raMgono gADha prabhAva che. samasta vanaspati-jagata mATe sUryano prakAza jIvanadAtA che. manuSya tema ja anya prANIonI zArIrika, mAnasika ane bhAvanAtmaka dazAo tathA AcAra - vyavahAra para vibhinna raMgono kevo kevo prabhAva paDe che - e viSayamAM prAcIna temaja Adhunika baMne vijJAnamAM ghaNI badhI zodha karavAmAM AvI che, ogaNIsamI zatAbdInA raMga-cikitsakono evo dAvo hato ke vibhinna raMgovALA kAcanI zIzIonA mAdhyamathI taiyAra karavAmAM AvelI auSadhio dvArA sAmAnya kabajIAtathI laIne taMtrikAzotha (nADItaMtranI kezikAo para Avelo sojo) (meningitis menInjAITIsa) jevI ghAtaka bimArIo sudhInA rogo maTADI zakAya che. te yugamAM A prakAranA dAvAo lAMbA samaya sudhI pratiSThita na thaI zakyA ane aMte badanAma paNa thayA. paraMtu A Adhunika yugamAM temane raMga-cikitsA ke "prakAza jaivikI" (phoTobAyolojI) nA nAmathI punarjIvita karavAmAM AvyA che. amerikAnI "mAsAyUseTsa insTITyuTa opha TekanolojI" nA suprasiddha poSaNa-vaijJAnika Do. ricarDa je. burTamenanA mata anusAra "zArIrika kriyAkalApo para sauthI vadhAre prabhAva pADanAra tattvomAM AhAra pachI bIjo naMbara prakAzano che" aneka prayogo dvArA e jANI zakAyuM che ke vibhinna raMgono vyaktinA rakatacApa, nADI ane zvasananI gati tema ja mastiSkanA kriyAklApo para tathA anya jaivika kriyAo para vibhinna prabhAva paDe che. tenAM pariNAma rUpe Aje aneka prakAranA rogonI cikitsAmAM judA judA raMgono upayoga karavA lAgyo nIlo (bla) ane pArajAMbalI raMga dareka varSe hajAronI saMkhyAmAM bALakone janma nirdhArita samaya pahelAM thaI jAya che. AvA bALako ghaNuM kharuM ghAtaka kamaLAnI bimArInA zikAra thaI jAya che. AvA bALakono upacAra pahelAM moTA bhAge bahAranuM lohI caDhAvI karavAmAM Avato. have temano upacAra raktadAnane badale vAdaLI prakAzanA kiraNonAM snAna dvArA karavAmAM Ave che. 13 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raziyAne prakAza-jaivikInA kSetramAM agraNI mAnavAmAM Ave che. tyAMnA vaijJAnikonA matAnusAra kolasAnI khANonA majUrone jo pArajAMbalI kiraNonuM snAna karAvavAmAM Ave to teo "yAma phephasA" (bleka-laMgsa) nAmanA rogathI bacI zake che. zrI. phAvera birena eka raMga-vizeSajJa che. temaNe raMganAviSaya para seMkaDo lekho tema ja pustako lakhyAM che tathA temane A viSayanA adhikata lekhaka mAnavAmAM Ave che. zrI birenanA matAnusAra zALAnA oraDAmAM battIonI sAthe pArajAMbalI prakAzavALI battIo lagAvavAthI vidhArthIono vikAsa khUba jhaDapathI thAya che, temanI kAryakSamatA ane guNAMkomAM vadhAro thAya che tathA zaradI, tAva, vagere rogo paNa ochA karI zakAya che. zAMtidAyaka gulAbI raMga keliphorniyA (amerikA)nA sAna baramArDino kAunTInA "probezana vibhAga" (aparAdha-sudhAra vibhAgonA svAcya sevAnA nirdezaka zrI pola I. bokuninI kahe che - "amAre tyAM bAla gunegAra kedIo jayAre koI vakhata unmata banIne hiMsaka banI jatAM tyAre pahelAM ame AtaMkaane yAtanA vaDe temanA para aMkuza rAkhavAno prayatna karatA hatA, have ame temane evA rUmamAM rAkhIe chIe jenI divAlo eka vizeSa gulAbI raMgathI raMgelI hoya che. ane amane anubhava thayo ke te udhdhata bALako cIso pADavAnuM choDI zithila ane zAMta thaIne phakta dasa miniTamAM ja nidrAdhIna thaI jAya che. samagra amerikAmAM lagabhaga paMdaraso karatAM paNa vadhAre hospITalo temaja sudhAra-gRhomAM ochAmAM ocho eka oraDo to gulAbI raMganI divAlovALo hoya che ja. A gulAbI raMga "zAMti dAyaka gulAbI raMga"nA nAmathI prasiddha che. A manuSyanI bhAvanA para thanAra raMganAM prabhAvanuM javalaMta udAharaNa che. raMgono manodaihika rogo para prabhAva vyaktinI bimArImAM raMga kevI rIte ane zuM prabhAva pADe che e viSayamAM badhA ja cikitsako ekamata nathI. keTalAka vaijJAnikonA matAnusAra raMgono prabhAva sIdho zarIra para na thatAM mana para thAya che. temanA matAnusAra raMgo dvArA evI manodazAonuM nirmANa thAya che je zarIrane khUba ja svastha karI de che. paraMtu ApaNe e paNa na bhUlavuM joie ke aDadhA karatAM paNa vizeSa rogo manodaihika hoya che. 14 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A vAta to badhA ja cikitsako ane saMzodhako svIkAre ke vidhut cuMbakIya taraMga-kramano amuka bhAga jevo ke "eksa" kiraNo, sUkSma taraMgo tema ja pArajAMbalI kiraNo, vyaktinA svAsthya para ullekhanIya prabhAva pADe che. paraMtu saMpUrNa dazya prakAzanA prabhAvanA viSayamAM teomAM matabheda che. chatAM paNa aneka prayogo dvArA evA spaSTa pramANo prApta thayAM che ke prakAza ApaNA aMta:srAvI graMthitaMtra temaja nADItaMtrane nizcita rUpe prabhAvita kare che. nADI-graMthi-taMtra para raMgono prabhAva amerikana insTITyuTa opha bAyo-sosiala rIsarcanA 'nirdezaka pro. elekajhAMDara sosanI mAnyatA che ke raMganI vidyuta-cuMbakIya UrjA koi ajJAta svarUpe ApaNI picyUTarI ane piniyala graMthio tema ja mastiSkanA UMDANamAM vidhamAna hAyapothelemasane prabhAvita kare che. vaijJAnikonA mata anusAra ApaNA zarIranA e avayavo aMta:srAvI graMthitaMtranuM niyamana kare che, je svayaM zarIranA aneka mULabhUta kriyAkalApo ane AkramaNa, bhaya vagere bhAvanAtmaka pratikriyAonuM niyaMtraNa kare che. "" herolDa volaphArtha nAmanA prakAza-jIvavijJAnazAstrI (phoTobAyolojIsTa ) ane "jarmana ekedamI opha klara sAyansa nA adhyakSe eka vidhAlayanA bALako para keTalAka prayogo karyA pachI evo riporTa Apyo ke be aMdha bALakonA lohInA dabANa; nADInI gati ane zvAsanI gati para prakAzano te ja prabhAva jovA maLyo je anya sAta sAmAnya daSTivALA bALako para jovA maLyo hato. bAyo-sosIala rIsarcanI eka patrikAmAM uparyukta prayogano je riporTa chapAyo che temAM batAvavAmAM AvyuM che ke jayAre vidhAlayanA oraDAnI divAlonA raMgone nAraMgI ane sapheda raMgamAMthI badalIne royala blU ane AchA vAdaLI karI nAkhavAmAM AvyA, sAmAnya battIonA sthAna para indradhanuSI battIo lagAvI devAmAM AvI, to bALakonuM uparanuM lohInuM dabANa 120 thI ghaTIne 100 sudhI AvI gayuM. temano vyavahAra pahelA karatAM vadhu sAro ane zistabaddha banyo tathA temanI ekAgratA paNa vadhI gai. vadhumAM zrI volaphArtha kahe 1. prekSAdhyAna paddhatimAM enDrokrAina graMthio caitanya-kendronAM saMvAdI sthAno che. pratyeka enDokrAina graMthine potAno raMga che. raMganA AdhAre tene prabhAvita karI zakAya che. 15 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ke prakAzathI prApta vidhuta-cuMbakIya UrjanI thoDI mAtrA paNa ApaNI eka ke ekathI vadhu taMtrikA-saMcArI (nyUro-TrAnsamITara) - je eka taMtrikAthI bIjI taMtrikA sudhI ke taMtrikAthI mAMsapezI sudhI saMdeza pahoMcADanAra rAsAyaNika saMdezAvAhaka che - ne prabhAvita kare che. prayogo dvArA evA pramANo paNa prApta thayAM che ke je prakAza ApaNI AMkhonI daSTipaTala para athaDAya che ne ApaNI piniyala graMthimAMthI nIkaLatA melATonina nAmanA mahatvapUrNa strAvanA saMzleSaNane prabhAvita kare che, te molATonina nAmano hormona eka bIjA seroTonina nAmanA taMtrikA-saMcArinI utpAdana-mAtrAno nirNaya karavAmAM sahAyaka thAya che. AbhAmaMDaLa AbhAmaMDaLa zuM che ? be zabda che -eka che bhAmaMDaLa ane bIjo che AbhAmaMDaLa. khUba ja prAcInakALamAM jagatanA badhA ja dharmomAM devI, devatA, saMta tema ja avatArI puruSonAM citromAM temanA mastakanI cAre bAjue eka prakAzanuM vartuLa, jene bhAmaMDala (Halo) kahevAmAM Ave che te batAvavAnI paraMparA che. citromAM te mahApuruSonA mastaka pAchaLa goLAkAra pILA raMganuM eka cakra jevuM jovAmAM Ave che. te dareka vyaktimAM nathI hotuM, phakata viziSTa vyakitaomAM ja hoya che. bIjuM che - AbhAmaMDaLa (Aura). jagatamAM pratyeka padArthanI cArebAju eka AbhAmaMDaLa hoya che, pachI te mAnava hoya, pazu hoya ke pAna hoya ke patthara. pratyeka padArthanI cArebAju kiraNonuM eka valaya hoya che. te kavaca jevuM, sUkSma taraMgonI jALa jevuM ke rUnA sUkSma jaMtuonA bUha jevuM hoya che. upara-nIce, jamaNe-DAbe - AkhA ya zarIranI pharatuM cAre bAju te phelAyeluM hoya che. koInuM traNa phuTanuM, koinuM pAMca phUTanuM ane koInuM sAta phUTanuM, koinuM atyaMta suMdara ane AkarSaka hoya che, koInuM kurUpa ane glAni utpanna karanAra hoya che. koInuM AbhAmaMDaLa najIka AvanAra vyakitane zAMti Ape che ane koInuM AbhAmaMDaLa ciMtA ke durbhAvanAthI bharI de duniyAnI dareka padArtha - cetana ke acetana - potAnA AkAramAM razmionuM vikiraNa kare che. e razimao vidhuta-cuMbakIya UrjA ke taraMgonAM 16 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpamAM hoya che. A nIkaLanAra UrjAthI ja AbhAmaMDaLa nirmita thAya che. koI paNa padArtha, koI paNa astitva duniyAmAM evuM nathI ke jenAthI e vikiraNa na thatuM hoya. jIvaMta prANInuM AbhAmaMDaLa tejasa zarIra-sUkSma zarIranuM vikiraNa che. jIvaMta prANImAM vidhuta cuMbakIya UrjAnI sAthe prANa UrjA paNa nIkaLatI rahe che. AthI tenuM AbhAmaMDaLa tejasvI, gatizIla ane jayotirmaya hoya che, jayAre nirjIva padArthamAM te phikakuM ane sthira prakAza vALuM hoya che. jIvaMta prANInuM AbhAmaMDaLa ekarUpa nathI rahetuM, badalAtuM ja rahe che. nirmaLatA, malinatA, saMkoca ane vistAra - A badhI ja avasthAo temAM ghaTita thatI rahe che. e eTalA mATe thAya che ke tene badalanAra leyA-taMtra, bhAvataMtra aMdara vidhamAna che. prANI ane padArthamAM e maulika aMtara che ke padArthamAM parivartana karanAra niyAmaka tatva hotuM nathI. anya UrjanI mAphaka A prANa-Urja paNa ApaNA carma-cakSuo dvArA joI zakAtI nathI. phakata atIndriya-jJAnI "avadhijJAnI" ja tene joI zake che. chatAM paNa vaijJAniko, cikitsako ane yogIo-e badhA loko A viSayamAM ekamata che ke AbhAmaMDaLanuM vAstavika astitva che ane enA mAdhyamathI vyakitanI bhautika, prANika ane caitasika avasthAnuM citra pragaTa thAya zuM AbhAmaMDaLa joI zakAya che. ? zuM AbhAmaMDaLa joI zakAya che? khUba sArI rIte joI zakAya che. paraMtu AbhAmaMDaLanAM darzana dareka vyakitane thatAM nathI, zarIranI sthiratAnI sAdhanA karanAra vyaktine thavA mAMDe che. kAyotsarganI pragADha avasthAmAM AbhAmaMDaLanuM darzana thavA mAMDe che. gADha dhyAnanI avasthAmAM paNa AbhAmaMDaLa dekhI zakAya che. acAnaka koI koI vakhata evuM thAya che ke dhyAna karatAM karatAM zarama vinAnI paraMtu AkhA zarIranA AkAranI koI pratimA pratyakSa sAme AvIne jaNe besI gaI che. koI koI vakhata gADha aMdhakAramAM hAthane juo. hAtha dekhAze nahIM, paraMtu hAthanA AkAranI eka AbhA dekhAvA lAgaze, Akho ne Akho vidhu-maya hAtha dekhAvA mAMDaze. aMdhakAra saghana hovo joIe. 1. juo :- prekSA-dhyAna : kAyotsarga, pR. 41 17 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAchalI keTalIka zatAbdIo daramiyAna aneka lokoe AbhAmaMDaLanA abhyAsathI rogonA nidAna mATe ke svAthya ane prANazakti mApavA mATe judA judA prakAranAM sAdhanone kAmamAM lIdhAM che, jemAM sIdhA-sAdA paNa camatkArI DaMDA ane phakta hasta-sparzathI laIne bahumUlya mazIno sudhInI sAmagrIno samAveza thAya che. pAchalAM keTalAMka varSo mAM madrAsanI gavarnamenTa janarala hospiTalanA "insTITayuTa opha nyurolojI" (snAyu - vijJAna saMsthAna)mAM DokTaronI eka TUkaDInA netA Do. pI. narendra kiliyana phoTogrAphInI TekanIkane vikasita karIne AbhAmaMDaLanA phoTo levAnA sAdhanono vikAsa karyo che. ane tenA mAdhyamathI aneka zodho karI che ane karI rahyA che. anya dezomAM paNa A prakAranuM kArya cAlI rahyAM che. - ogaNIsamI zatAbdImAM berona vAna rAIzanavAkha nAmanA vaijJAnika evo dAvo karyo hato ke teNe manuSya prANI, vanaspati, cuMbaka vageremAMthI nIkaLanAra vikiraNonI zodha karI che tathA temane saMvedanazIla vyakitao joI paNa zake che. lagabhaga 194pamAM laMDanamAM senTa thomasa hospiTalanA eka karmacArI Dabalyu je. tnire eka evuM ja sAdhana vikasAvyuM hatuM. te sAdhananuM nAma DAisthAnIna skrIna" hatuM. kilgare potAnA pustaka "mAnava-vAtAvaraNa" (Hurman - Atmosphere) mAM ema batAvyuM che ke jIvita prANIonI cAre bAju AbhAmaMDaLa hoya che, je je ke carmacakSu dvArA joI zakAtuM nathI. svasthatAnI dazAmAM ane ruNAvasthAmAM te judA judA prakAranuM hoya che. AgaLa vadhatAM keTalAka rAsAyaNika paradAnA mAdhyamathI sAmAnya vyakita paNa potAnI AMkhothI AbhAmaMDaLa joi zake e zakya banI zakyuM che. eka amerikana mahilA je.sI. TrasTe eka pustaka lakhyuM che - "eTama ane orA" (aNu ane AbhAmaMDaLa). A pustakamAM kAlpanika tathyonuM saMkalana nathI, AbhAmaMDaLanAM citro lIdhAM che ane chApyAM che. e ja prakAranuM kArya soviyata saMghamAM kiliyana daMpatI dvArA paNa karavAmAM AvyuM che. kirliyana phoTogrAphI AbhAmaMDaLanA phoTo kheMcavAnI padhdhati che. teoe evI vyakitaonA AbhAmaMDaLanA phoTo kheMcyA hatA ke jemanA hAtha ke paga kApI nAkhavAmAM AvyA hatA. AbhAmaMDaLamAM kapAyelAM aMganA paNa phoTo 18 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI gayA che. 1950mAM temaNe choDa ane prANIomAM bhaviSyamAM AvanAra bimArI - jenuM koI paNa cihna vartamAnamAM jovAmAM AvatuM na hatuM -nA viSayamAM AbhAmaMDaLanA phoTothI nidAna karI batAvyuM hatuM. kirliyana daMpatinA kAryonA riporTa ja Do. narendranane 1934mAM A kSetramAM kArya karavA mATe prerita karyA hatA. Do. narendra ane temanA sAthI DokTaro ane TekanIziyanoe sAthe maLIne uparokata sAdhanano vikAsa karyo. temAM ruNa vyakitanI AMgaLInA AbhAmaMDaLanA phoTo AMgaLIne eka pleTa para rAkhIne levAmAM Ave che, jene eka vidhuta mArganI sAthe devAmAM Ave che ane temanA mAdhyamathI AbhAmaMDaLane pakaDI lai zakAya che, jene koI paNa manuSya potAnI AMkho vaDe joI zake che. te AbhAmaMDaLane prakAza-taraMgamAM badalIne eka kemerA jevA sAdhana ' dvArA phoTogrAphika kAgaLa para utArI zakAya che. tenA mATe rogIne koipaNa prakAranI pUrva taiyArInI paNa jarUrata hotI nathI ane na temAM rekorDiMga daramiyAna koI paNa prakAranA vikiraNonuM prasAraNa thAya che. AbhAmaMDaLanAM raMgo ane rogo Do. narendra kahe che ke "jIvita prANImAMthI nIkaLatuM AbhAmaMDaLa uSmA paNa nathI ke dhvani paNa nathI. te eka prakAranA taraMgonA rUpamAM hoya che. paraMtu svastha ane asvastha, mRta ane jIvita, jIvaMta ane nirjIva vastuonA AbhAmaMDaLamAM nizcita rIte bhinnatA hoya che. AbhAmaMDaLamAM judA judA raMgo hoya che - lAla, lIlo, pILo, jAMbalI ane vAdaLI. sapheda ane kALo raMga temAM maLato nathI. vartamAnamAM to phakata AMgaLIonA agrabhAganAM AbhAmaMDaLo sudhIno ja abhyAsa karavAmAM Avyo che. chellAM traNa varSa (1981 - 1984)mAM snAyavika avyavasthA, peTanI garabaDa, strIroga vagere bimArIovALI 93ra bimAra vyaktiono Do. narendrananI TUkaDIe abhyAsa karyo hato. snAyavika (nADItaMtrIya) avyavasthAnA bhinna prakAranA rogIonAM AbhAmaMDaLo cokakasa prakAranA AkAravALAM jaNAyAM. A rogomAM vAi roga, mastiSkanI gAMTha, moMno pakSaghAta jevA rogono samAveza thAya che. mazIna dvArA bimArI AvatAM pahelAM ja te bimArInI bhaviSyavANI karI zakAya che. A daSTithI A sAdhana khUba ja upayoga siddha thaI zake che. vizeSa to kensara jevA rogonI paNa pahelethI ja khabara paDI zakaze ane teno upacAra karavAnuM paNa zakya banaze. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtyu pachInuM AbhAmaMDaLa mRta vyaktinA AbhAmaMDaLanA viSayamAM Do. narendrananuM kahevuM che ke mRtyu pachI tarata ja AbhAmaMDaLa samApta thatuM nathI. paraMtu jevI rIte vIjaLInuM hITara baMdha karI dIdhA pachI paNa dhIre dhIre teja-rahIta thatuM jAya che, tevI ja rIte prANInA mRtyu bAda AbhAmaMDaLanI dIpti maMda thatI thatI cheka nyUnatama sthitimAM pahoMcI jAya che. jayAre vyaktinA hRdaya ane zvAsanI gati baMdha thai jAya che, tyAre zarIranI bahAra dhArIonA rUpamAM AbhAmaMDaLa bahAra nIkaLavA mAMDe che. cha klAka sudhI te cAlu rahe che, te pachI bAkI rahelI AbhA barAbara evI thai jAya che ke jevI patthara jevA nirjIva padArthamAM maLe che. videzomAM AbhAmaMDaLa upara zodhakArya Do. narendrane batAvyuM che ke soviyata saMdhamAM AbhAmaMDaLanA jJAnano upayoga kRSi-kAryamAM karavAmAM AvI rahyo che. vaijJAnikoe pAMdaDAMnI bimArInuM adhyayana AbhAmaMDaLanA AdhAre karyuM tathA temanA rogonA viSayamAM bhaviSyavANI paNa karI. bIjI bAju amerikAmAM teno upayoga atIndriya jJAnanA abhyAsamAM karavAmAM AvI rahyo che. udAharaNa rUpe, evI kai zakti che je koi koi vakhata koi vyaktine te Treina dvArA yAtrA ravAthI roke che je AgaLa jatA durghaTanAgrasta banI jAya che. Do. narendrananA matAnusAra pratyeka vyakti pAse aMta darzana (intuition) nI zakita che ane jo tene vikasita karavAmAM Ave to manuSyajAti mATe te aneka prakAre khUba ja upayogI siddha thAya tevI che. jema ke durghaTanA ke durghaTanAthI thanAra mRtyu viSaye bhaviSyavANI paNa karI zakAya. AbhAmaMDaLathI joi zakAtA judA judA raMgonI vyAkhyA A rIte karavAmAM AvI che. 1. sonerI raMga - AdhyAtmikatA 2. Acho vAdaLI ke nIlalohita - roga dUra karavAnI zakti 3. gulAbI - prema, sneha 4. lAla tRSNA, krodha 5. lIlo - bauddhikatA -- 20 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. bhUro ke ghero mATI jevo raMga - rogagrastatA 7. karamAyelo ke nisteja - mRtyunI nikaTatA raMga-cikitsA sUrya-kiraNa cikitsA ke raMgacikitsA anusAra ApaNA zarIranA pratyeka avayavano alaga-alaga raMga che. hRdaya, lIvara, AMtaraDA vagere tathA rakata, asthi, mAMsa, majajA, snAyu vagere darekano pota-potAno alaga raMga che. eTale sudhI ke ApaNI sUkSma kezikAo paNa raMgIna che. ApaNI vANI, vicAra ane bhAvanAo paNa raMgIna che. TUMkamAM kahIe to ApaNuM AkhuMya zarIra raMgono eka piMDa che. ApaNA zarIranA koI paNa aMgamAM jayAre paNa raMganA saMtulanamAM khAmI pedA thAya che, tyAre zarIramAM koI roga pedA thAya che. raMga-cikitsA dvArA te raMgane pharIthI saMtulita karI devAmAM Ave to roga dUra thAya che. sAta raMgo ane temanuM vargIkaraNa lAla, pILo, nAraMgI, vAdaLI, rIMgaNI, AsamAnI ane lIlo - A sAta raMgo para A cikitsA pUrNa rIte AdhArita che. sagavaDa mATe upayukata sAta raMgone traNa vargomAM vaheMcI nAMkhyAM che. pahelA vargamAM lAla, pILo ane nAraMgI - jemanI prakRti garama che, bIjAmAM vAdaLI, jAmalI ane AsamAnI jemanI prakRti zItaLa che ane trIjA vargamAM phakata lIlo jenI prakRti madhyama che. sAdhAraNa rIte kapha ke zaradIthI thanAra rogomAM prathama varganI davA, pitta ke garamIthI thanAra rogomAM bIjA varganI davA tathA vAtajanita rogomAM lIlA raMganI davAno prayoga karavAmAM Ave che. auSadhionuM nirmANa je raMganI davA banAvavI hoya te raMganI kAcanI bATalImAM pIvAnuM pANI bharIne 6 thI 8 kalAka sUryanA tApamAM rAkhI, sUrya-kiraNothI bhAvita karI davA taiyAra karavAmAM Ave che, je cAra ke pAMca divasa sudhI kAmamAM laI zakAya che. sAdhAraNa mAtrA 2 ausa che, je divasamAM be thI traNa vakhata ApavAmAM Ave che. prathama varganI davA ghaNuM kharuM bhojana pachI tathA bAkInI be bhojana pahelAM laI zakAya che. davAonuM mizraNa paNa karI zakAya che. 21 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrya-kiraNono prabhAva je raMganI bATalImAM davA banAvavAmAM Ave che temAM sUryanA zaktizALI kiraNo dvArA tenA raMgane anukULa vizeSa rAsAyaNika tema ja khanIja dravyo tathA dhAtuo sUkSma svarUpe utpanna thAya che. jevI rIte lAla raMganI bATalImAM poTeziyama, pherika okasAiDa tathA aneka prakAranA AlkAlAina, dhAtuo jevI ke loDhuM, jasata, tAMbu vagere utpanna thai jAya .che. lIlA raMganI bATalImAM kArbana, nAiTrojana vagere rasAyaNo ane soDiyama, nila, elyuminiyama vagere dhAtuo utpanna thAya che. vAdaLI raMganI bATalImAM kopara salpheTa, phosphorika esiDa vagere rasAyaNa tathA TIna, kobAlTa, keDaniyama vagere dhAtuo utpanna thAya che. pILA raMganI bATalImAM sonAno aMza paNa utpanna thAya che. A utpAdano klpanA nathI. emanuM prayogazALAmAM vizleSaNa thai cUkela che. sapheda bATalImAM pANI bharI 6 kalAka sudhI tApamAM rAkhavAthI temAM kelziyama utpanna thAya che. A pANI dareka prakAranA jaMtuothI mukata tathA zaktivardhaka hovAthI sAdhAraNa vyakti mATe paNa lAbhadAyaka mAnavAmAM Ave che. sUryanA sapheda kiraNomAM sAte raMgo samAyelAM che eTalA mATe sUrya-snAnathI aneka lAbha prApta thAya che. raMgonuM dhyAna ane raMga-cikitsA dhyAnanI sAthe raMgono khUba ja najIkano saMbaMdha che. vividha raMgo para dhyAna saraLatAthI karI zakAya che ane vicArone nirmaLa karI zakAya che tathA bhAvanAone vizuddha banAvI zakAya che, jenAthI rogono nirodha thAya che. jayAre sAdhaka dhyAnanI gahana sAdhanA kare che tyAre tenA zarIramAM garamI vadhe che. dhyAnanI vadhAre paDatI UrjAthI zarIramAM thanAra taklIphone vAdaLI raMganA thoDAka DojhathI zAMta karI zakAya che. vibhinna raMgonA guNadoSo lAla raMga (Red colour) A agni tattva che. te nADI-maMDaLa ane lohIne sakriya banAve che. pAMca indriyonI kriyAzIlatA A ja raMga para AdhArita che. A serebro-spAinala drava 22 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArthane prerita kare che. lAla kiraNo garamI pedA kare che ane zarIramAM zaktino saMcAra kare che. A kiraNo lIvara ane mAMsapezIo mATe lAbhaprada hoya che. lAla raMga mastiSkanA jamaNA bhAgane sakriya rAkhe che. lAla kiraNo zarIranA kSAradravyone toDIne AyonAijhezana kare che. A Ayonsa vidhuta-cuMbakIya zakitanA vAhaka hoya che. manovijJAnanI daSTithI lAla raMgane svAthyaprada mAnavAmAM Ave che. te roga-pratirodhAtmaka hoya che. jo lAla raMgano maryAdAthI vadhAre prayoga karavAmAM Ave to te tApa tathA adhika garamI pedA kare che. tenI sAthe nIlA raMgano yoga thavo jarUrI che. pILo raMga (Yellow colour) A raMga nADIone sakriya banAve che ane mAMsapezIone zakitazALI banAve che. te mRtakezikAone sajIva paNa kare che ane temane sakriya paNa kare che. temAM dhana cuMbakIya vidhuta hoya che. A vidhutanADImaMDaLane zakitazALI ane mastiSkane sakriya kare che. pILo raMga buddhi ane darzanano raMga che, tarkano nathI. tenAthI mAnasika kamajorI, udAsInatA vagere dUra thAya che. A prasannatA ane AnaMdano sUcaka raMga che. Acho pILo ke lIlo pILo (Lemon colour) A magajane uttejita karanAra raMga che. thAimasa glenDamAM yureniyama hoya che. e zArIrika saMvardhanamAM sahAyaka thAya che. jayAre yureniyama khalAsa thaI jAya che, tyAre vikAsa aTakI jAya che. lIlo-pILo raMga thAimasa glenDane sakriya banAve che. temAM lIlA ane pILo baMne raMgonAM guNo hoya che. nAraMgI raMga nAraMgI raMga lAla ane pILA raMganuM mizraNa che. A raMga tApa, agni, saMlpa ane bhautika zakitaono vardhaka raMga che. e zvAsane prabhAvita kare che ane thAiroiDa glenDane sakriya kare che. A raMganA prakaMpano phephasAne vistRta banAve che ane zaktizALI banAve che. tenAthI strIonA stanomAM dUdhanI vRdhdhi 23 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. e peksiAsane madada kare che. e pittanA mizraNa ane tenI gatizIlatAmAM sahAyaka thAya che. teno manovaijJAnika prabhAva A che - * zArIrika zaktine mAnasika guNonI sAthe joDe che. e baroLa (Spleen) ane peksiAsa e baMne kendromAM zakitane pravAhita kare che. * e vicAra ane mAnasika kalpanAono sUcaka raMga che. e prema, prasannatA, bhAvanAonI sajIvatA ane yogakSemanI bhAvanAne TakAvI rAkhe che. lIlo raMga (Green colour) A nAiTrojana gesano raMga che. A zAMtino raMga che. e mAnasika zAMti ane zArIrika svAstha mATe upayogI che. ane mAMsapezIo, hADakAM tathA kozikAone zaktizALI banAve che. e bI.pI. ane rakatavAhinI nADIonA tanAvane ocho kare che. te pIyUTarI glenDane sakriya kare che. mAMsapezIo ane koSonuM nirmANa kare che. ene kITANunAzaka, enTIsepTIka mAnavAmAM Ave che. jayAre vyaktimAM bhAvanAtmaka gaDabaDa ubhI thAya che. tyAre lIlA raMganA kiraNo mastiSka para nAkhIne cikitsA karavAmAM Ave che. A zakita, yauvane, anubhava, utpAdana, AzA ane navajIvanano pratIka raMga che. sAthe sAthe te IrSyA. dveSa ane aMdhavizvAsano sUcaka paNa che. vAdaLI raMga (Blue colour) teno prabhAva mukhya rIte lohI para thAya che. e lohI mATe Tonika che. e zakti saMvardhana, zIta, vidhutIya ane saMkocananA guNothI yukta che. tenAthI lohInuM dabANa vadhe che, raktavAhinIo saMkucita thAya che. jayAre lohI vadhu sakti ane tApayuktA thaI jAya che tyAre tene sAmAnya banAvavA mATe A raMgano upayoga karavAmAM Ave che. te nADItaMtranI uttejanAne ochI kare che. bhAvanAtmaka sthitiomAM te lIlA raMga karatAM vadhAre lAbhadAyaka bane che. e bAna ane AdhyAtmika vikAsano sUcaka raMga che. e manane zAMta kare che, 24 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizuddhi kendrane sakksi kare che. A raMga vyaktinA svArthIpaNAne dUra karI tene sAmAjika banAve che ane tene paripazrvika vAtAvaraNane anukULa banAve che. vAdaLI kapaDAM ane vAdaLI pharnicara vyaktine thAkanI anubhUti karAve che. jo tenI sAthe bIjA raMgonuM mizraNa hoya to koi muzkelI naDatI nathI. A satya, samarpaNa, zAMti ane pramANikatA tathA AMtarika jJAna ane prAtibhajJAnano sUcaka raMga che. jAMbalI raMga (Indigo colour) A raMga thAIroiDa glenDane niSkriya banAvI perAthAiroDa glenDane sakriya kare che. e mAMsapezIonI zakti vadhAre che, lohIne zuddha kare che ane zvAsaucchavAsane maMda kare che. rogI jAMbuDI raMganI tarapha ekITaze jue che ane sajAga rahIne potAnA zArIrika avayavanAM dardo pratye zUnya thai jAya che. A jAMbuDI raMga tenI cetanAne eTalA UMcA prakaMpano sudhI lai jAya che ke te sthitimAM tene potAnA zarIranuM paNa bhAna rahetuM nathI. A varNa sUkSma zarIronI AMtarika vidhuttne tathA jJAnakendrane niyaMtrita kare che. A raMga bhautika, bhAvanAtmaka tathA AdhyAtmika stara para dRSTi, zravaNa ane sugaMdhanI zaktine prabhAvita kare che. rIMgaNI raMga (Violet colour) rIMgaNI raMga mastiSkanA uparanA bhAgane poSaNa ApanAra che. e pittane prabhAvita kare che, kAryavAhI nADImaMDaLane susta banAvato te lohInI zudhdhi ane hADakAMnI vRddhimAM sahAyaka thAya che. hiMsAtmaka pAgalapaNAthI chUTakAro meLavavA mATe A raMga. khUba ja upayogI che. te preraNAdAyaka ane atyadhika bhUkha para niyaMtraNa sthApita karavAmAM madadakartA che. e svAsthyanuM pratIka che ane svAsthya-kendrane saMyamita kare che. keTalAka vidvAno mAne che ke rIMgaNI raMganA prakAzamAM dhyAna dasa gaNuM sArUM thAya che. aMdha kAcathI rIMgaNI prakAza nAkhavAmAM Ave to dhyAnazaktino vikAsa thAya che. For Private &ZEsonal Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 3 : lezyA - dhyAna zA mATe? * satyanI zodha. - cetanAnI svataMtra sattAno anubhava. - aMtardaSTinI jAgRti. - anubhavanI saccAI. * parivartana ane rUpAntaraNa.. - vyaktitvanuM rUpAMtaraNa, - rAsAyaNika parivartana. - vezyAnuM rUpAMtaraNa. - bhAvadhArAnuM nirmalIkaraNa. * nistaraMganI dizAmAM prasthAna. * cikitsA padhdhati. satyanI zodha sAdhakanA manamAM A prazna sAhajika rIte ja udabhave che ke dhyAna zA mATe ? prazna svAbhAvika che. ApaNe je pravRtti ane nivRttine barAbara samajIe to praznanuM samAdhAna thaI zake che. jo saheja paNa bhrAMti thAya to dhyAna pratye paNa ApaNane bhrAMti thai jaze. pravRtti che jIvananaiyAne barAbara calAvavA mATe, jIvananI yAtrAne calAvavA mATe ane nivRtti che jIvananI saccAI ane satyane prApta karavA mATe. je loko phakta pravRtti kare che, teo jIvananI yAtrAne phakta calAvI zake che, paraMtu jIvananI saccAIne teo prApta karI zakatA nathI. pravRtti ApaNI jIvanayAtrAnuM sAdhana che, sAdhya nathI. paraMtu jo jIvanamAM pravRtti ane nivRttinuM samyagU saMtulana nathI thatuM, to vyakti pravRttine ja sAdhya mAnavA lAge che. moTI bhrAMti AvI jAya che. A bhrAMtine dUra karavA mATe ane saccAIne prApta karavA mATe vyakita dhyAnano abhyAsa kare te Avazyaka che. 26 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caitanyanI svataMtra sattAno anubhava vijJAnanuM lakSya paNa satyane prApta karavAnuM che, jene mATe te niraMtara prayatnazIla che. paraMtu vaijJAnika zodhonA viSayo phakta padArtha che, paramANu che, cetanAnI svataMtra sattA teno viSaya nathI. vijJAne padArtha para ghaNI badhI zodho karI che ane Aje paNa tenI zodho cAlu che. padArthanA astitvanA kaNe kaNane tapAsAi rahyuM che. vijJAnanI zodha yaMtro ane anya bhautika sAdhanonA mAdhyamathI thai rahI che. eTalA mATe te padArtha sudhI ja pahoMcI zakaze. tenI pahoMca AtmA sudhI jai zakavAnI nathI. cetana sattA teno viSaya paNa nathI. eTalA mATe vaijJAnika jagate cetananI svataMtra sattAno haju sudhI svIkAra karyo nathI. te (asvIkAranA) kAraNe ja Aje ApaNane dhyAnanI upayogitA eTalI ja lAge che ke tenAthI tANa ochI thAya che, zArIrika svAsthya jALavI zakAya che vagere vagere. basa, dhyAnanI upayogitA samApta. e sAcuM che ke dhyAnathI snAyavika, mAnasika ane bhAvAtmaka tanAva ocho thAya che, svAsthya sudhare che, lohInuM dabANa saMtulita rahe che. paraMtu dhyAnano uddeza phakta zarIrane puSTa ane svastha karavAno ja nathI. jo ke zArIrika svAsthya paNa ochuM mUlyavAna nathI ane dhyAnano eka uddezya zArIrika svAsthya paNa che, paNa sauthI adhika mUlyavAna uddezya che - potAnA astitvanuM jJAna-anubhava. jayAM sudhI vyakti potAnA astitvanuM jJAna prApta karato nathI, tyAM sudhI du:khano nAza karI zakato nathI. du:khano nAza karavAnuM eka mAtra sAdhana che - satyanI upalabdhi, astitvanI upalabdhi. aMtardaSTinI jAgRti aMtardaSTino artha che priyatA ane apriyatAnI anubhUtithI mukti. jayAM sudhI ApaNe priyatA - apriyatAthI mukita meLavI zakatA nathI, tyAM sudhI ApaNane satyanI prApti thatI nathI. ApaNe moTA moTA zAstro gokhI laie, tattvonuM pArAyaNa karI laie, chatAM paNa ApaNane aMtardaSTinI prApti thai zakatI nathI. aMtardISTa, samyagdaSTi, samyakatva, satya badhAM eka ja che. dhyAna ApaNe eTalA mATe karIe chIe ke ApaNe ApaNA astitvane jANIe, jJAtAne jANIe, draSTAne jANIe, draSTA jJAtA je paradA pAchaLa cAlyo gayo che teno ApaNe anubhava karIe. eka vaijJAnika tene jANI zakto nathI, eka dhyAna-sAdhaka tene jANI zake che. dhyAnanA badhA ja niyamo jJAtA sudhI pahoMcADavA mATe che. sAdhaka 27 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA saMvedanone zuddha karato karato AgaLa vadhe che, bhokatA-svarUpane choDe che ane jJAtA-svarUpane prApta kare che. jayAM phakta jANavAnI vAta Ave che, tyAM saMvedanA zuddha thaI jAya che, daSTi zuddha thaI jAya che ane jJAna paNa zuddha thaI jAya anubhavanI saccAI Do. irvina zopiMjara (Erwin Schrodinger) jevA suprasiddha vaijJAnika kahe che ke "Aja vaijJAniko e vimAsaNamAM paDelA che ke padArthano mULa kaNa zuM che? paraMtu A kAMI bahu mahatvano prazna nathI. vijJAnanI sAme sauthI mahatvano paDakAra e hovo joIe ke cetananuM astitva che ke nahIM? ane padArthanuM mana cetana che ke acetana?" vartamAnamAM padArthanA viSayamAM aneka dRSTio spaSTa thaI che. paraMtu cetananA viSayamAM haju paNa phakta vaijJAnikomAM ja nahIM paNa dhArmika lokomAM paNa aneka guMcavADA pravarte che. Aje dhArmika loko AtmAnA praznane zAstronA mAdhyamathI ukelavA mAMge che, tarka dvArA tenuM samAdhAna karavA mAge che, AtmAne vADamaya dvArA jANavA cAhe che. e keTalo virodhAbhAsa che ke eka bAja ema kahevAmAM Ave che ke AtmA taskRtIta, padAtIta ane zabdAtIta satya che: bIjI bAju ApaNe tene tarka, pada ane zabda dvArA prApta karavA mAMgIe chIe! cetanane jANavA mATeno eka mAtra upAya che - svayaMno anubhava, potAnA saMvedanonuM nirmalIkaraNa ane UrvIkaraNa. dhyAnanA sAdhakane mATe e ISTa che ke te "svayaM" AtmAne zodhe. te phakta zAstro para ke mAnyatAo para AdhAra na rAkhe, paraMtu svayaM zodhe. zAstromAM lakhyuM che ke AtmA che, paraMtu te eka zAbdika saccAI che, mAnyatA che. dhyAnano prayoga karyo. potAnI AMtaracetanAne jAgRta karI, sAkSAtkAra karyo ane jANyuM ke AtmA che - tyAre te sAdhakanI "potAnI" saccAI banI jAya che, anubhavanI saccAI banI jAya che. dhyAna dvArA ja ApaNe anubhavanI saccAI sudhI pahoMcI zakIe chIe. dhyAna sivAya evuM koI mAdhyama nathI je ApaNane zAbdika saccAithI haTAvI anubhavanI saccAI sudhI pahoMcADI de. parivartana ane rUpAMtara vyakitatvanuM rUpAMtara adhyAtmanA AcAryoe Atma-zodhananI prakyiAne eTalI suMdara rIte For Private 28rsonal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prarUpita karI che ke tene barAbara samajIne je ApaNe teno prayoga karIe to vyaktitvanA rUpAMtaramAM koI muzkelI naDatI nathI. vezyAnI zuddhi dvArA ja jIvanamAM gharma siddha karI zakAya che. jayAra kuvA, nIla ane kApo - e traNa vezyAo badalAI jAya che ane tejasu, paddha ane zukala e traNa vezyAo avatarita thAya che, tyAre parivartana ghaTita thAya che. vezyAonI zuddhi vagara jIvana badalI zakAtuM ja nathI. vezyAo phakta jANavA mATe ja nathI, te zuSka tatvajJAnanI vAta nathI. te badalavAnA sutro che. te gokhavAnA sUtro nathI. abhyAsanA sUtro che. dhArmika hovAno artha ja e che ke parivartananI yAtrAe cAlI nIkaLavuM, rUpAMtara prati prasthAna karI devuM. ahIMthI teja-lezyAnI yAtrA zarU thAya che, adhyAtmanI yAtrA zarU thaI jAya che. jayAre tejasUlezyAnI yAtrAno prAraMbha thAya che tyAre adhyAtmanAM spaMdano jAgI UThe che. jayAre adhyAtmanAM spaMdano jAgRta thAya che, tyAre parivartana potAnI meLe zarU thaI jAya che. adhyAtmano Akhoya mArga rUpAMtaranI prakriyAno mArga che. A prakriyAno eka abhyAsakrama che. je vyakti A abhyAsakramano svIkAra kare che, te nakakI potAnI vezyAone badalI kADhe che. te kuSNa, nIla ane kApo vezyAonuM atikramaNa karIne ke temane badalIne tejasu, paddha ane zukla vezyAonAM spaMdanonA anubhavomAM cAlyo jAya che. tyAM gayA pachI svabhAvamAM ApoApa parivartanano prAraMbha thaI jAya che. A che ApaNI svabhAva-parivartananI prakriyA ane enuM sAdhana che vezyA-dhyAna. rAsAyaNika parivartana tapanI samULI prakriyA, yoganI samULI prakriyA ane dhyAnanI samULI prakriyA, AMtarika rAsAyaNika-parivartananI ja prakriyA che. zakitazALI ane gariSTha bhojana dvArA zarIramAM jherI (toxic) rasAyaNo pedA thAya che, saMcita thAya che ane manamAM vAsanA ke vikRti pedA kare che. AyaMbila, upavAsa, ekAMtara, pAMca divasanA upavAsa, ATha divasanA upavAsa - A badhAM bAhya tapanA prayogo zarIranA AMtarika rasAyaNomAM parivartana lAve che. Asana, prANAyAma ane anya yaugika kriyAo dvArA rAsAyaNika parivartana thAya che. prAyazcitta, vinaya, svAdhyAya vagere AtyaMtara tapazcaryAnA prayogo dvArA paNa 29 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasAyaNomAM parivartana Ave che. prAcIna bhASAnA prAyazcitane AjanI bhASAmAM manovizleSaNa ke AtmavizleSaNa kahI zakAya prAyazcitanI nirmaLa bhAvanA purANI graMthIone ukelI nAkhe che. vinaya, ahaMkAra-zUnyatAnI prakriyA che. badhA prakAranI tapazcaryAmAM rAsAyaNika parivartana potAnI meLe ghaTita thAya che. lesthAonuM rUpAMtara paraMtu rAsAyaNika parivartananuM sauthI moTuM sUtra che - "dhyAnamAM caitanya kendronAM dhyAna ane vezyA-dhyAna dvArA AMtarika rasAyaNomAM Azcaryajanaka parivartana thAya che ane vezyAomAM parivartana thAya che. pahelAM batAvavAmAM AvyuM ja che ke duSpavRttio dvArA saMcita thatAM karmo kaSAya-valayane prabaLa banAvatA rahe che. jayAre saMcita karmono vipAka thAya che - te phaLa ApavA mATe taiyAra thAya che, tyAre te taraMgo ane rasAyaNonA rUpamAM kaSAya-valayamAMthI bahAra Ave che ane graMthi-taMtranA mAdhyamathI vRttio ane vAsanAo pedA kare che. jayAre taraMgo ane rasAyaNa tIvra vipAka laIne bahAra AvI rahyA hoya che. tyAre vezyAdhyAna (caitanya-kendro para raMgonuM dhyAna) dvArA evA taraMgo ane evA rasAyaNonuM nirmANa thAya che ke te tIvra vipAkavALA taraMgo nAza pAme che, rasAyaNa maMda paDI jAya che, temanuM sAmarthya kSINa thaI jAya che ane temanuM AkramaNa niSphaLa banI jAya aMdarathI tIvra vipAno je mAva vahe che te mAvane graMthio bahAra lAve che. vezyA-dhyAnathI graMthio zuddha thavA mAMDe che, vezyAo zuddha thavA mAMDe che. jayAre vezyAo zuddha thavA mAMDe che, tyAre adhyavasAyo zuddha thavA mAMDe che. jayAre adhyavasAyo zuddha thAya che, tyAre kaSAyanA tIvra vipAko aMdara AvI zakatA nathI. te maMda thaI jAya che. temanuM pariNAma maMda thaI jAya che. maMda vipAka tIvra vRtti, vAsanA ke kharAba TevanuM nirmANa karI zakato nathI. bhAvadhArAnuM nirmalIkaraNa lezyAnI vyAkhyA karatI vakhate e paNa batAvavAmAM AvyuM hatuM ke kendramAM mULa AtmA (caitanyo che ane tenI cAre tarapha ati sUkSma zarIra dvArA nirmita kaSAyanuM valaya che. caitanya to malina nathI, te to zuddha che, tema chatAM A azuddhi zA mATe? kAraNa spaSTa che. caitanyanI cAre bAju eka valaya che - kaSAyanA mahAsAgaranuM. eka prazna bIjo udabhave che ke jo kaSAyano mahAsAgara caitanyane viTaLAyelo che, to pachI zuddhino prazna ja kyAM UThe che? je kaMI paNa bahAra 30 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIkaLaze te badhuM azuddha ja haze. zuddha vezyA kevI rIte haze? zuddha adhyavasAya kevI rIte haze? kaSAyamAMthI gaLAIne ane rasanI sAthe bhaLIne je kaMI bahAra Avaze te malina, apavitra, ane azuddha ja Avaze. zuddha haze kevI rIte? bhAvanI zuddhi adhyavasAyathI thAya che ane adhyavasAyanI zuddhi kaSAyanA mandIkaraNathI thAya che. kaSAyanuM maMdIkaraNa be prakAre karI zakAya che. eka to phakta zeya pratye jayAre caitanyanA spaMdano jAya che tyAre temanI sAthe kaSAyanI malinatA bhaLatI nathI, temanAthI adhyavasAyo banaze te zuddha banI raheze. temanAthI je lezyA banaze te zuddha banaze. phakta ya pratye caitanyanA spaMdano tyAre jAya che jayAre rAgAtmaka ke dveSAtmaka bhAva temanI sAthe joDatA nathI. A ghaTita thAya che - phakta jJAtA-daSTa bhAva dvArA, je prekSA-dhyAnanuM ja eka rUpa che. kaSAyanA maMdIkaraNano eka bIjo paNa rasto che - dhyAna-sAdhanA dvArA mohanA vilayanA sapaMdanone utpanna karavAM. jayAre ApaNe dhyAnano upayoga karIe chIe, tyAre ApaNA suthama zarIranI aMdara be prakAranAM spaMdano samAMtarapaNe cAle che - eka che mohanuM spaMdana ane bIjuM che mohanA vilayanuM aMdana. baMne spaMdano sAthe cAle che ane te ja bhAva bane che. kaSAya jeTalo kSINa thato jaze, mohanuM spaMdana teTaluM ja nirvIrya banI jaze, zakitazUnya banI jaze. te samApta to nahIM thAya, paraMtu tenI sakriyatA ochI thatI jaze, teno prabhAva kSINa thaI jaze. jayAre mohanA vilayanuM spaMdana zaktizALI thaze tyAre bhAva maMgalamaya ane kalyANakArI thaze. jayAre jayAre mohanA spaMdano zakitazALI hoya che - nIla ane kApota vezyAnA spaMdano zakitazALI thAya che, tyAre tyAre teje - leyA ane padma - vezyA ane zukla-lezyAnA spaMdano tathA bhAvo zakitazALI banatA jaze. A rIte je taraMgo kaSAyanA valayane pAra karI bahAra AvI rahyA che, temane taraMgAvasthAmAM ja tejas zarIranA stara para prazasta vezyAnA spaMdano utpanna karIne ghImA karI zakAya che. Ama vezyA-dhyAna dvArA prazasta vezyAnA spaMdano pedA karavAthI aprazasta vezyAnA spaMdano je aMdarathI bahAra AvI rahyAM che, temanI tIvratA maMda thaI jAya che. kaSAya ke atisUkSma (karma) zarIramAM kevaLa spaMdano che, phakta taraMgo. tyAM bhAva hotA nathI. tyAM cetanAnA spaMdano paNa hoya che ane kaSAyanA spaMdano paNa che. baMnemAM spaMdano ja spaMdano che, taraMgo ja taraMgo che. udAharaNArtha krodha kaSAyanuM eka rU5 che. atisUkSma zarIramAM krodhanA phakta taraMgo ja hoya che. 31 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caitanyanA taraMgonI sAthe jayAre krodhanA taraMgo bhaLe che tyAre krodhanA adhyavasAyo bane che. tyAM sudhI kevaLa taraMgo che, bhAva nathI. pachIthI te taraMgo saghana banIne bhAvanuM rUpa dhAraNa kare che, arthAt lezyA tenAmAM pahoMcIne bhAva bane che. ane taraMgo nakkara svarUpa dhAraNa kare che. zakti ke UrjA padArthamAM badalAi jAya che. taraMganuM sadhana rUpa che bhAva, ane bhAvanuM sadhana rUpa che kriyA. jayAre bhAvuM saghana thaIne kriyA banI jAya che tyAre sthULa zarIramAM pragaTa thAya che. lezyA-dhyAna dvArA kaSAyanA maMdIkaraNanI prakriyAne pharI krodhanA udAharaNathI samajIe. krodha sthULa zarIramAM pragaTa thatAM pUrve taraMgAvasthAmAM hoya che, tyAre ja tenI zaktine kSINa karavI paDaze. raMgonA dhyAna dvArA - zubha lezyA dvArA evA taraMgone utpanna karavA paDaze je krodhane taraMgAvasthAmAM ja naSTa karI zake athavA tenI zakti, prabhAva ane sakriyatAne kSINa karI zake. krodhanA taraMgo paNa UrjAnA rUpamAM che ane temane samApta karanAra taraMgo paNa UrjAnA svarUpamAM ja che. nistaraMganI dizAmAM prasthAna traNa sthitio che: 1 kharAba vicAro, 2 sArA vicAro,3 nirvicAra. "kharAba vicAra " paNa eka taraMga che ane "sArA vicAra " paNa eka taraMga che. baMne taraMgo che. baMnemAM taraMganI dRSTithI koipaNa aMtara nathI. paraMtu eka taraMga ane bIjA taraMgamAM khUba moTuM aMtara hoya che. sAmAnya mAnavI evuM mAne che ke A saMsAramAM raMga che, rUpa che, dhvanio che, tApa che, badhuM ja che. paraMtu eka vaijJAnika AvI bhASAmAM vicAraze nahIM. vaijJAnika mATe A duniyA nathI raMgamaya ke nathI rUpamaya, nathI dhvanimaya ke nathI tApamaya. temane mATe to A jagata kALa ane vidhuno pravAhamAtra che, badhuM ja vimaya che. AvI sthitimAM sArUM vicAravuM paNa vidhutano taraMga che ane kharAba vicAravuM paNa vidhno taraMga che. vicAravuM, ciMtana karavuM, pravRtti karavI badhuM ja vidhutunA taraMgo che. jo ApaNe nistaraMga tarapha javA icchatA hoie, taraMgAtIta sthitimAM javA mAMgatA hoie to tenI A prakriyA haze ke sauthI prathama kharAba taraMgono nAza karI sArA taraMgonuM nirmANa karIe. sArA taraMgonuM nirmANa karyA sivAya kharAba taraMgono nAza karI zakAto nathI. je rIte kharAba ciMtanathI vyakti taraMgAtIta sthitithI dUra cAlI gai hatI te ja rIte sArA ciMtanathI te te dizAmAM puna: AgaLa jai zake che. je ke sArA ciMtanathI vyakti taraMgAtIta avasthAmAM nathI pahoMcI zakatI, For Private &32sonal Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu jayAM kharAba ciMtana vyaktine taraMgAtIta dizAthI vimukha karI de che, tyAM sAruM ciMtana te dizAmAM pragati karAvI zake che. kharAba vicAramAMthI nIkaLI sArA vicAramAM AvavAno sauthI saraLa upAya che - vezyA dhyAna. A dhyAnano abhyAsa karyA sivAya ciMtanane vALI zakAtuM nathI, sAmAjika saMbaMdhonA kAraNe vyakitamAM zatratAnA bhAvo AvatA rahe che, bIjAnuM aniSTa karavAnI bhAvanA tenAmAM vikase che. apriya vyakti sAme AvatAM ja AMkho lAla thaI jAya che. virodhI vyaktinI yAda AvatAM ja AkhI ciMtana-dhArA prakaMpita thaI jAya che. A pratikriyAone tyAM sudhI rokI zakAtI nathI, jayAM sudhI vezyAonuM dhyAna karavAmAM AvatuM nathI. prazasta lAla, prazasta pILo ane prazasta zveta raMganuM dhyAna karI ApaNe AMtarika prakriyAne badalI zakIe chIe ane mananI AMtarika prakriyA dvArA pharI pAchuM te raMgomAM parivartana zarU thAya che. tyAre ApaNe bahArathI aMdarane prabhAvita karIe chIe ane aMdarathI bahArane prabhAvita karIe chIe. aMtavRtionI zuddhi mATe teja ane padma lezyAnuM dhyAna karavuM joIe. kharAba vicAro na udbhave, kharAba vicAro ApaNane gherI na le, ApaNA mastiSkane prabhAvita na kare, eTalA mATe zala legyAnuM dhyAna karavuM paDaze. ApaNe eka evA kavaca (rakSaNa)nuM nirmANa karIe ke jene bhedIne kharAba vicAro AvI na zake. te bahAranA bahAra ja rahI jAya, ApaNA mastiSkamAM na Ave. zukla lezyA dvArA jo ApaNe eka zakitazALI kavaca banAvI laIe to bahAranA bhayathI bacI jaIe. jo ApaNe tejasu ane padma vezyAnuM kavaca banAvI laIe to aMdarathI utpanna thanAra kharAba vicAronA AkramaNathI bacI jaIe. pachI sArA vicAronA taraMgo utpanna thavA zarU thaI jAya che ane e taraMgo khUba sahayogI bane che. e ApaNI adhyAtma-yAtrAmAM AgaLa vadhavAmAM madadarUpa thAya che. jo ke vezyA pote ja taraMga che paraMtu niraMganI dizAmAM prasthAna karavA mATe lezyA-dhyAna khUba ja sahAya kare che. cikitsA padhdhati ApaNA samagra bhAvataMtra para raMgonuM prabhutva che. raMgo dvArA zArIrika rogo maTADI zakAya che, mAnasika durbaLatAono nAza karI zakAya che ane AdhyAtmika mUrchAne toDI zakAya che. vezyA-padhdhati AdhyAtmika mUcchane naSTa karavAnI mahatvapUrNa cikitsApaddhati che. praduSita bhAvo ane vikRta vicAro dvArA je viSa zarIramAM utpanna thAya che, je viSa ekatrita thAya che, tene bahAra 33. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kADhavA mATenI A abhUtapUrva padhdhati che. raMgonA dhyAna ke raMga-cikitsAthI saMcita jhero bahAra nIkaLe che ane bhAva tathA vicAra nirmaLa bane che. jayAre bhAva pavitra bane che, nirmaLa thAya che, tyAre vicAra paNa nirmaLa bane che. vicArono saMbaMdha kaSAya sAthe nathI. vicArono saMbaMdha mastiSka ane jJAna sAthe che. vicAra, smRti, ciMtana, vizleSaNa, cayana, nirdhAraNa - A jJAnanI jeTalI zAkhAo che, e badhIno saMbaMdha ApaNI aMta:strAvI graMthIo sAthe che. zarIramAM tenI abhivyaktinA be taMtro che - eka che graMthitaMtra ane bIjuM che nADItaMtra ApaNA bhAvone graMthitaMtra vyakta kare che ane vicAronuM nirmANa nADItaMtra kare che. prathama che bhAva, bIjo che vicAra. vicArathI bhAva nathI banato. paraMtu bhAvathI vicAra bane che. je vezyAno bhAva hoya che, tevo ja vicAra bane che. bhAva aMtaraMga-taMtra che ane vicAra karma-taMtra che. A kriyA karanAra taMtra che bhAva. eTalA mATe ApaNe vicAro para vadhAre dhyAna ApavAnI jarUrata nathI. vicAro para te loko dhyAna Ape je bahArane bahAra ja phare che. je aMdaranI yAtrA karI rahyA che temane vicAro para dhyAna ApavAnI jarUrata nathI. teo bhAva para ja dhyAna Ape, bhAvane pavitra banAve. bhAvane nirmaLa banAvavA mATe sauthI sahelo upAya che - raMgonuM dhyAna karavuM. A khUba ja mahatvapUrNa upAya che. prazasta raMgonuM dhyAna bhAvone nirmaLa karavAmAM madadarUpa thAya che. lAla, pILo ane sapheda - A traNe raMga bhAvaddhinA kAraNa che. jayAre ApaNe prazasta raMgonuM dhyAna karIe chIe ane temanAmAM tanmayatA prApta karIe chIe, tyAre ApaNA bhAvo parivartita thaI jAya che. pachI vicAravAnI ke prayatna karavAnI jarUra rahetI nathI, te sAhajika rIte ja badalAI jAya che. badhA spaMdano badalAI jAya che, nirvIrya banI jAya che. sAthosAtha kaSAya-vilaya, mUccha-vilayanA je spaMdano hoya che, temane zakti maLe che ane teo sakriya banI jAya che. ApaNe bhAvonuM parivartana karIne vezyAone zuddha karIne bhAva saMsthAnane gaMgAjaLa jevuM nirmaLa banAvIe, gaMgotrI jevuM pavitra banAvIe ane zarIra, mana tathA adhyAtmanI cikitsA karIe. ApaNe zarIranA doSo ane apAyo (pApo), mananA doSo ane apAyo - A badhA apAyone samApta karIe ane upAyono prayoga karIe. evI sthitimAM vezyAno siddhAMta mAtra tAtvika siddhAMta nahIM rahe, te ApaNA mATe cikitsAnI saMpUrNa paddhati banI jaze. For Private Zersonal Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :4 : lezyA-dhyAna : vidhi lezyA-dhyAnano prayoga prekSA-dhyAna sAdhanA paghdhatino eka sarvAdhika mahattvapUrNa prayoga che. lezyAdhyAnanA pUrvokta vivecanathI e spaSTa thai gayuM haze ke lezyAdhyAnamAM sAdhaka potAnA ja caitanyakendra para cittane ekAgra karI tyAM ja nizcita raMganuM dhyAna kare che. paNa e Avazyaka che ke sAdhaka prathama kAryotsarga, dIrghazvAsa prekSA, zarIra prekSA ane caitanya kendra - prekSAno abhyAsa barAbara sAdhI le ane pachI ja lezyA-dhyAnano abhyAsa zarU kare. prazna thai zake ke lezyAdhyAna zarUAtathI ja kema karAvavAmAM AvatuM nathI? samAdhAna e che ke jayAM sudhI sAdhakane zvAsano samyak paricaya nathI thai jato, dIrghazrvAsa prekSA barAbara siddha nathI thatI, zarIra prekSAno abhyAsa paripakva nathI thai gayo hoto, caitanyakendro para cittanI ekAgratA sadhAtI nathI tathA tyAMnAM spaMdano pakaDAtAM nathI, tyAM sudhI lezyAdhyAna paNa thai zakatuM nathI. vikAsa kramathI thAya che. eTalA mATe abhyAsa kramathI ja thavo joie. prayoga karAvanAre paNa jANavuM joie ke prayoga karanAra vyaktinI cetanAne dhIme dhIme kevI rIte AgaLa vadhArI zakAya. sAdhaka jyAre AgaLanI bhUmikA sudhI abhyAsa karI le che tyAre tene koi muzkelI naDatI nathI. evaresTa zikhara para pahoMcanAra vyakti prathama taLeTIe pahoMce che ane kramaza: ArohaNa karatAM karatAM tyAM sudhI pahoMce che. eka ja divasamAM tyAM pahoMcI jato nathI. sAdhaka jo ema ja vicAre ke ATalo badho lAMbo samaya lAgyo, tenA karatAM to sArUM thAta ke prathama divase ja tyAM pahoMcI gayo hota. to te asaMbhava kalpanA ja haze, ArohaNano eka krama hoya che. e kramane choDIne chalAMga mArI zakAtI nathI. raMgonA dhyAnanA prayoganI kSamatAno vikAsa tyAM sudhI thai zakato nathI, jayAM sudhI zarIramAM thanAra vibhinna kriyAo sAthe cAlatA prANa-pravAhanAM spaMdanono anubhava vyakti karI leto nathI, prANa-pravAhanAM prakaMpanone taTastha bhAvathI pakaDavAnI ane rAga-dveSa rahita draSTAbhAvathI temanI prekSA karavAnI kSamatAno vikAsa karI leto nathI tathA zarIranI aMdara rahelA vibhinna caitanya kendronAM rAsAyaNika Avo ane temanA spaMdanone samajI leto nathI. 35 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raMgonuM Ayojana ane saMzleSa e to have spaSTa karAI gayuM che ke raMgone ApaNuM zarIra, mana, Avego, kaSAyo vagere sAthe ghaNobadho saMbaMdha che. zArIrika svAthya ane bimArI, mananuM saMtulana ane asaMtulana, AvegomAM maMdatA ane tIvratAA badhuM ja A prayatno para AdhArita che ke ApaNe kyA prakAranA raMgonuM Ayojana karIe chIe. udAharaNarUpe vAdaLI raMga zarIramAM ocho hoya to krodha vadhAre thAya che. vAdaLI raMganA dhyAnathI tenI pUrti thaI javAthI krodha ocho thaI jAya che. zveta raMganI kamI hovAthI azAMti vadhe che, lAla raMga ocho hovAthI ALasa ane jaDatA vadhe che. pILo raMga ocho hovAthI jJAnataMtuo niSkriya banI jAya che. jayotikendra para sapheda raMga, darzanakendra para lAla raMga ane jJAnakendra para pILA raMganuM niyamita 8 thI 10 miniTa bAna karavAthI kramaza: zAMti, sakriyatA ane jJAnataMtuonI sakriyatA meLavI zakAya che. vyakti khUba ja moTI samasyAmAM phasAyelI che, samAdhAna maLatuM nathI. tyAre samasyA ukelavA mATe eka nAno-zo prayoga kare. zAMta banIne kAyotsarganI mudrAmAM bese. zvAsa zAMta, zarIra zAMta, mAMsapezIo zithila. pILo raMga - padma vezyAnuM dhyAna kare. dasa miniTa sudhI AMkho baMdha karI AMkho para - cakSakendra para pILA raMganuM dhyAna kare athavA AnaMda-kendra para dasa miniTa sudhI sonerI raMganuM dhyAna kare. evuM lAgaze ke samasyA vagara ukele ukalI rahI che, samAdhAna svata: kyAMkathI UtarIne sAmethI AvI gayuM che. raMgone kevI rAte jevA? lezyA-dhyAna raMgonuM dhyAna che. temAM ApaNe nizcita raMgane nizcita caitanya kendra para jovAno prayatna karIe chIe. raMgono sAkSAtkAra karavA mATe vividha raMgonI jANakArI atyaMta jarUrI che. ApaNe raMgonA be bheda karavA paDaze. (1)camakatA raMgo (bright) eTale ke prakAzanA raMgo ane (2)aMdha (full) eTale aMdhakAranA raMgo. aMdhakArano kALo, vAdaLI ane kApotI raMga aprazasta che. paraMtuM prakAzano kALo, nIlo ane kApotI raMga aprazasta nathI. A ja rIte aMdhakArano lAla, pILo ane sapheda prazasta nathI ane prakAzano lAla, pILo ane (36 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapheda raMga prazasta che. dhyAnamAM je raMgone ApaNe jovA che, te prakAzanA eTale ke camakatA hovA joie, aMdhakAranA ke aMdha nahIM. vezyA-dhyAnamAM sAmAnya rIte ApaNe nIce pramANenA pAMca raMgono dhyAnamAM prayoga karIe chIe. (1) lIlo raMga - pAMdaDA jevo. (2) vAdaLI raMga - moranI gardana jevo. (3) lAla ke arUNa raMga - bALasUrya jevo. (4) pILo 'raMga - sUryamukhInA phUla jevo. (5) zveta raMga - pUrNimAnA caMdra jevo. pratyeka raMgano dhyAnamAM sAkSAtkAra karavA mATe saMklpa zaktino prayoga kare. saMklpa-zaktino artha che klpanA karavI.eTalaeN ke mAnasika cakSuthI ene spaSTa svarUpe jovA. A paddhatino mULa AdhAra che klpanA. klpanA jeTalo vadhAre samaya tyAM Takaze ane jeTalI saghana banaze teTalI ja saphaLatA prApta thaze. pachI te kalpanAne bhAvanAnuM svarUpa ApavuM, dRDha nizcaya karavo. jayAre ApaNI klpanA jAgI UThe ane te daDha nizcayamAM badalAi jAya che tyAre te saMklpa zakti banI jAya che. pahelAMpahelAM klpanAmAM eTalI tAkAta hotI nathI, paraMtu klpanAne saMklpa-zaktino puTa lAge che tyAre tenI tAkAta vadhI jAya che. jayAre klpanA sudaDha bane che tyAre ApaNe je raMga jovA mAMgIe chIe te sAkSAt dekhAvA lAge che. raMgonI kalpanAnI sahAya mATe dhyAna karatAM pahelAM te raMgane ughADI AMkhe animeSa dRSTithI te ja raMganA kAgaLa ke prakAza dvArA keTalIkavAra sudhI joi levAthI, te raMga khUba sahelAithI klpanAmAM AvI jAya che. tenA mATe vyavahAramAM selophIna pepara (raMgavALA cIkaNA pAradarzI kAgaLa)no upayoga karavAmAM Ave che. te raMgano prakAza ApaNI AMkha samakSa Ave che pachI te ja raMga baMdha AMkhothI paNa spaSTa dekhAvA mAMDe che. raMgano sAkSAtkAra karavA mATe cittanI sthiratA ke ekAgratA anivArya che. ekAgratAno artha che eka ja kalpanA para sthira rahevuM, tenuM ja ciMtana karyA karavuM. jyAre ekAgratA sadhAya che, jayAre citta sthira rahe che, tyAre te klpanAnA raMgonA taraMgone potAnA sUkSma zarIra-tejasU zarIranI sahAyathI utpanna kare che. tyAre kalpanA samApta thai jAya che ane vAstavika raMgonI utpatti thai jAya che. 37 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevI rIte pahelAM batAvavAmAM AvyuM che - lezyA-dhyAnano prayoga Toca para caDhavA jevo che. koi koi vyaktine temAM tarata ja saphaLatA maLe che, paNa koikoine thoDo samaya lAge che. AvI paristhitimAM sAdhake nirAza na thavuM joie ke na to potAnI dhIraja khovI joie. daDha saMklpanI sAthe prayatno cAlu rAkhavA joie. pratyeka sAdhakamAM anaMta zakti chupAyelI che, paraMtu te potAnI zaktithI paricita nathI. ApaNane apekSA che potAnI zaktine jANavAnI, tenAthI paricita thavAnI ane temAM AsthA rAkhavAnI. koi koi vakhata je raMgane jovAnI icchA rAkhIe chIe, tenA sthAne koi bIjA ja raMgano anubhava thavA mAMDe che. paraMtu tenAthI paNa nirAza thavAnI jarUra nathI. ulaTuM A rIte koipaNa raMganuM dekhAvuM e vAtanuM pramANa che ke dhyAna sadhAi rahyuM che. bIjA raMgonuM dekhAvuM paNa saMkalpa-zakti ane varNa-zaktinuM pariNAma che. jo ke A koi bahu moTI prApti nathI, paraMtu chatAM paNa tenuM potAnuM mahattva che. kAraNake enAthI sAdhakanI zradhdhA ane AsthAne baLa maLe che. jayAM sudhI koi anubhava nathI thato tyAM sudhI evuM lAge che ke sAdhanA saphaLa thai rahI nathI. anubhava bhale nAno hoya ke moTo paNa te khUba kAmano che. svata:sUcana (Auto Suggestion) ane bhAvanA lezyA-dhyAnanI vidhimAM eka khUba mahattvanI vAta che - vibhinna raMgomAM thanAra vibhinna pariNAmo ane parivartanano anubhava karavo. dhyAnanA pariNAmone prabhAvaka banAvavA mATe eka mahattvapUrNa prayoga che - svayaM sUcana ke oTo sajezana.pAzcAtya dezomAM eka cikitsA praNAlIno vikAsa thai rahyo che, jene "oTojenika" cikitsA paddhati kahe che. A paddhatimAM svata: prabhAva pADavAnI vAta che. vyakti lpanA kare che ane kalpanAne sahAre evo anubhava kare che. A praNAlIne yoganI bhASAmAM bhAvanAtmaka prayoga kahI zakAya. bhAvanAnA prayogamAM vyakti svata:-sUcana dvArA potAnI cetanAne ane vAtAvaraNane badale che. pote potAnI jAtane parivartita karI zake che. udAharaNarUpe jayAre jayotikendra upara pUrNimAnA caMdranA jevA zveta raMganuM dhyAna karIe chIe, tyAre prathama klpanA karIe ke "krodha zAMta thai rahyo che, uttejanA zAMta thai rahI che, Avega ane Aveza zAMta thai rahyA che" ane aMtarano anubhava karIe ke parama zAMti vyApta thai rahI che. 38 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lezyA-dhyAnano prayoga 1. Asana - dhyAna-abhyAsanI saphaLatAno mukhya AdhAra zarIranI sthiratA para hovAthI, Asana arthAt kaI sthitimAM sAdhaka lAMbA samaya sudhI sthira rahI zakaze tenuM khUba mahatva che. saMpUrNa dhyAna-samayamAM sAdhake taddana nizcala, zAMta, jAgRta ane sthira rahevuM Avazyaka che. A daSTithI sAdhakanuM dhyAna vicalita karanAra agavaDabharyA Asanano prayoga icchanIya nathI. jene UbhA UbhA dhyAna karavAno anubhava che teo UbhA UbhA paNa karI zake che. koI koI vakhata vizeSa paristhitimAM sAdhaka sUtAM sUtAM paNa dhyAna karI zake che. sAmAnya rIte beThAM beThAM dhyAna karavuM vadhAre yogya raheze. nIcenA AsanomAMthI game te eka AsananI pasaMdagI karI zakAya che - padmAsana, ardhapadmAsana, sukhAsana ke vajAsana jo ke padmAsana dhyAna mATe sarvottama Asana che, chatAM paNa sAdhaka lAMbA samaya sudhI je AsanamAM besI zake, te ja tenA mATe yogya Asana che. koI paNa AsanamAM besIne lAMbA samaya sudhI dhyAna karanAra sAdhakane zarUAtamAM thoDIghaNI takalIpha thavI svAbhAvika che. paraMtu thoDAghaNA abhyAsa pachI dhyAnamAM utpanna thanAra takalIpha potAnI jAte ja samApta thaI jAya che. jo koI paNa kAraNathI Asanane lIdhe dhyAnamAM muzkelI UbhI thAya, to AMkho baMdha rAkhIne ja dhIre dhIre Asana thoDuM thoDuM badalI zakAya che. AMkho pocI pocI baMdha rAkhavI, zarIrane sIdhuM rAkhavuM, karoDarajaju ane gardanane sIdhI rAkhI jarApaNa akakaDa na rahevuM. 2. mudrA - hAtha ane AMgaLIonI mudrA nIce pramANe be rIte rAkhI zakAya che. (1) jamaNA hAthanI hatheLI jamaNA ghUMTaNa para ane DAbA hAthanI hatheLI DAbA ghUMTaNa para barobara TekavI rAkhavI. baMne hatheLI AkAza tarapha khullI rAkhavI. baMne hAthanI tarjanI aMgUhAnA mULamAM rAkhI ane haLavuM dabANa Apo. bIjI traNa AMgaLIo uparanI tarapha sIdhI rAkho. 1. Asano mATe juo, prekSAdhyAna : Asana ane prANAyama. 39 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) athavA baMne hatheLIo khoLAmAM rAkho - jamaNI upara ane DAbI nIce. hAthane jamIna para nA rAkho, ke hatheLIo UMdhI nA rAkho. UbhA UbhA dhyAna karatI vakhate sIdhA UbhA raho, karoDarajju ane gardana sIdhI rAkho, akkaDapaNuM jarApaNa na rAkho. baMne paganA paMjAne sarakhA aMtare rAkho, tathA temanI vacce dasa senTImITaranuM aMtara rAkho. baMne hAthane zarIrane barAbara aDADI, sIdhA rAkho tathA hatheLIone zarIranI tarapha khullI rAkho. badhI ja AMgaLIo sIdhI tathA nIce jamInanI tarapha rahe tema rAkhavI. badhI ja mAMsapezIone tadna zithila rAkho. jo jamIna para besIne dhyAna karavAmAM ke UbhA UbhA dhyAna karavAmAM muzkelI hoya to khurazI para besIne dhyAna karI zakAya che. pAchaLa khurazIno Teko lIdhA sivAya karoDarajju ane gardanane sIdhI rAkho, akkaDapaNuM na rAkho. baMne paganAM paMjA para ubhA rahI zakAya te sthitimAM ekabIjAnA samAnAntara tathA dasa senTImITaranA aMtara para rAkho. hAthanI hatheLIone beThAM beThAM dhyAna karavAnI be mudrAmAMthI koipaNa eka mudrAmAM rAkho. beThAM, UbhAM ke khurazI para besI rahIne dhyAna karavAmAM muzkelI hoya to zarUAtamAM sUtAM sUtAM paNa dhyAna karI zakAya che. cattA, pIThanA AdhAre sUi javuM, paganAM be paMjAnI vacce eka phUTanuM aMtara rAkhavuM. hAthane zarIranI samAntara rAkhI aDadho phUTa dUra rAkhavA. hatheLIo AkAza tarapha khullI rAkho tathA AMkho haLavI baMdha rAkhavI. dhyAnanI vidhi prathama caraNa kAryotsarga (Relaxation)-pagathI mAthA sudhI zarIrane nAnAM nAnAM bhAgamAM vaheMcI pratyeka bhAga para cittane kendrita karI, svata: sUcana (Auto Suggetion) dvArA zithilatAnuM sUcana karI AkhAye zarIrane zithila karavAnuM che. samagra dhyAna daramyAna A kAryotsarganI mudrA jALavI rAkhavAnI che, tathA zarIrane vadhAremAM vadhAre sthira ane nizcala rAkhavAno abhyAsa karavo paDaze. (samaya lagabhaga pAMcathI sAta miniTa.) 40 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya caraNa: " aMtaryAtrA - karoDarajajunI cheka nIcenA cheDA (zakti-kendra)thI mAthAnA cheka uparanA cheDA (jJAna-kendra) sudhI suSummA (Spinal Cord) nI aMdara cittane nIcethI upara, uparathI nIce vAre vAre laI javAmAM Ave che. pUruM dhyAna suSamsAmAM kendrita karI tyAM thanAra prANanA prakaMpano (Vibrations) no anubhava karavAmAM Ave che. (samaya lagabhaga pAMcathI sAta miniTa) : trIjuM caraNa: leyA-dhyAna - cittane AnaMda-kendra para kendrita karI camakatA lIlA raMganuM dhyAna karavAnuM che. lIlA raMganAM kaNono zvAsa levAno che . pratyeka gvAsanI sAthe lIlA raMganAM paramANuo aMdara jaI rahyo che evo anubhava karavAno che. be traNa miniTa pachI kalpanA karavAnI che ke AnaMda-kendrathI lIlA raMganA paramANuo nIkaLIne zarIramAM cAre tarapha phelAI rahRAA che tathA AkhuMya AbhAmaMDaLa lIlAraMganA paramANuMothI bharAI gayuM che. be-traNa miniTa pachI bhAvanA dvArA anubhava karavAno che ke bhAvadhArA nirmaLa thaI rahI che. A ja rIte vizuddhi-kendra para lIlo raMga, darzana kendra para aruNa raMga, jJAnakendra para (ke cAkSuSa-kendra para)pILo raMga ane jayoti kendra para sapheda raMganuM dhyAna karavAmAM Ave che. A kendro para dhyAna karavAnI sAthe je bhAvanAo karavAmAM Ave che te nIce pramANe che ] kendra | raMga ! bhAvanA/anubhava AnaMda lIlo bhAvadhArAnI nirmaLatA. vizudhdhi nIlo vAsanAonuM niyaMtraNa darzana aruNa aMtardaSTinuM jAgaraNa AnaMdanuM jAgaraNa. jJAna (cAkSuSa).. jJAnataMtunI sakriyatA (jAgRti) jayoti zveta parama-zAMti, krodha, Aveza, Avega, uttejanAnI zAMti.. 41 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caitanya-kendra sthAna ane nAma zAMti kendra ****** darzana kendra----- aprabhAva kendra-- --* brahma kendra ---- - ******** jJAna kendra -e---- jayoti kendra ... cAluSa kendra - - prANa kendra * vizuddhi kendra T ----AnaMda kendra tejasa kendra * svAthya kendra zakita kendra Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 5 : lezyA-dhyAna: niSpatti * cittanI prasannatA dhArmikatAnA lakSaNonuM pragaTIkaraNa * caritranI zuddhi - saMkalpa-zaktinuM jAgaraNa 0 caitanyanuM jAgaraNa - svastha ane suMdara vyavahAra, prazasta jIvana, prazasta mRtyu o karyataMtra ane bhAvataMtranI zuddhi 0 padArtha-pratibaddhatAthI mukita 0 tejo vezyAthI - parivartanano prAraMbha, apUrva AnaMda, mAnasika durbaLatA samApta * padumalezyAthI - mastiSka ane nADItaMtrane baLa, cittanI prasannatA, jitendriyatA 0 zukala vezyAthI - Atma-sAkSAtkAra cittanI prasannatA lezyA-dhyAna-sAdhanAthI aneka prakAranAM phaLo prApta thAya che. te phaLo AMtarika paNa che ane bAhA paNa che, mAnasika paNa che ane zArIrika paNa che. dhyAna-siddhinuM sauthI prathama pramANa che - cittanI prasannatA. jema jema dhyAna siddha thatuM jAya che, tema tema prasannatA vadhatI jAya che. harSa nahIM, prasannatA. harSa ane prasannatAmAM khUba aMtara che. jayAM harSa che, tyAM zoka jarUra haze. harSa ane zokanuM eka vaiddha che. jJAnanI ArAdhanA vaDe je prApta thAya che te cittanI prasannatA. dhyAnanuM AMtarika phaLa che - AbhAmaMDaLanuM zuddhikaraNa. jenuM AbhAmaMDaLa nirmaLa thaI gayuM, jenI vezyAo vizuddha thaI gaI, jenI bhAvadhArA zuddha thaI gaI, samajI levuM ke te vyakti dhyAna kare che. dhArmikatAnA lakSaNonuM prakaTIkaraNa " mANasa adharmathI bacavA mAge che ane dharmanA zaraNe javA mAge che. adharmamaya jIvanamAMthI je prApta thAya che te choDavA mATe ane je prApta thatuM nathI te prApta karavA mATe tevuM kare che. kharAba Tevo, kharAba vicAro, ciMtA, vyagratA ane mAnasika tANa - A badhuM adharmamaya jIvanathI nIpaje che, vyakita tene choDavA cAhe che tathA zAMti, tANamukti, saujanyapUrNa vyavahAra, sauhArda-e badhuM meLavavA 42 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAhe che. eTalA mATe te dharmanA zaraNamAM Ave che. dharmanuM zaraNa maLe ane kaMI paNa badalAya nahIM to mAnavuM joIe ke kayAMka kaMI khAmI che. yA to dharma nathI jaDyo, yA vyakti dharmane zaraNe gayela nathI. je dharmanuM svarUpa evuM hoya ke vyakti jIvanabhara dharmanuM AcaraNa kare ane aMta samaye hisAba mUke to pariNAma zUnya nIkaLe - jIvanamAM saheja paNa parivartana na thayuM hoya, dhArmikatAnuM koI lakSaNa pragaTa thayuM na hoya, to AvI paristhitimAM je mAnyatA baMdhAya che te svAbhAvika nathI lAgatI ke dharma mAtra priyatAnI anubhUti karAve che ane koruM jJAna Ape che, paNa mANasane badalato nathI. A phakta dharmanI cAmaDInI - bAhya AvaraNanI saccAI che, dharmanA AtmAnI saccAI nathI. AjanI sauthI moTI samasyA e che ke dhArmika lokoe cAritranuM avamUlyana karI nAkhyuM che ane dharmane rUDhijaDa banAvI dIdho che. je dharma prAyogika hato te Aje prayoga-zUnya banI gayo che. je anubhava dvArA prApta thanAra tatva hatuM, tenAthI anubhavane ja chUTo pADI devAyo che. je dharmanI sAthe prayoga nathI, kaMIka navuM jANavAnI jijJAsA nathI, navAM tattvo zodhavAnI abhIpsA nathI, te dharma rUDhijaDa thaI jAya che ane khADAmAMnA pANInI jema baMdhiyAra banI jAya che. jenI sAthe potAno to koI anubhava ja hoto nathI, phakata sAMbhaLavA ane mAnI levAnI ja vAta hoya che, te dharma bahu bhaluM karI zakato nathI. kharI rIte to prayoga ane anubhava ja dharmano AtmA che. A prakAranA dharmanI saccAI e che ke je dhArmika haze te jarUrathI badalAze. e to zakya ja nathI ke vyakti dharmanA zaraNamAM jAya, dharmanuM AcaraNa kare ane badalAya nahIM. dhArmika thavAno artha ja e che ke parivartananI yAtrAe nIkaLI paDavuM - rUpAntaraNa prati prasthAna karavuM. jenA jIvanamAM dharma siddha thAya che tenA AcaraNa ane vyavahAramAM dharmanA lakSaNo pragaTa thavA lAge che, dharmanI yAtrA zarU thAya che ane bhAva, vicAra tathA vyavahAramAM tejo vezyA, padma lezyA ane zukala legyAnAM lakSaNo pragaTa thavA mAMDe che. vezyAnA parivartana dvArA ja jIvanamAM dharma siddha thaI zake che. kRSNa. nIla ane kApota e traNe legyAo badalAI jAya che ane tejasa, padma ane zukla e traNa vezyAonuM avataraNa thAya che. ApaNI graMthio zuddha thavA lAge che, TevomAM ApameLe ja parivartana thavA lAge che. jayAre temAM svAbhAvika rIte ja rUpAntara zarU thaI jAya che, tyAre Tevone 48 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poSaNa ApanAra koI rahetuM nathI. kRSNa vezyA zuddha thatAM thatAM nIla vezyA banI jAya che, nIla vezyA zuddha thatAM thatAM kApota vezyA banI jAya che ane kApota lezyA jayAre zuddha thAya che tyAre teno vezyA banI jAya che. kRSNa legyAmAM AvRtti vadhAre ane taraMgo nAnA hoya che. nIla zyAmAM taraMgonI laMbAI vadhI jAya che ane AvRtti ochI thaI jAya che. kApo lezyAmAM taraMganI laMbAi vadhu vadhI jAya che tathA AvRtti vadhaochI thaI jAya che. tejo vezyAmAM AvatAM ja parivartana zarU thavA lAge che, padmalezyAmAM vizeSa parivartana thAya che ane zukla legyAmAM pahoMcatAM ja AvRtti ekadama ochI thaI jAya che, mAtra taraMganI laMbAI ja rahe che - eka ja taraMga banI jAya che. A lezyAmAM AvatAM ja vyaktinuM pUruM rUpAntara thaI jAya che. caritranI zudhdhi saMkalpa-zaktinuM jAgaraNa lezyA-dhyAnano abhyAsa karanAra vyakti sthULa zarIranI sImA pAra karI sUkSma zarIranI sImAmAM praveza kare che tyAre tene khabara paDe che ke kyAM ane kyAre zveta raMga dekhAya che, kyAM ane kayAre lAla raMga ke camakato vAdaLI raMga dekhAya che. prazna thaze - raMga kema Ave che? raMgonuM darzana zubha lakSaNa che. tenAthI e pratIti thAya che ke mana sthira thaI rahyAM che, vezyA banI rahI che. jema jema vezyA zuddha thatI jaze tema tema AbhAmaMDaLa pavitra banatuM jaze. jema jema AbhAmaMDaLa nirmaLa thatuM jAya che, tema vyakitanuM caritra zuddha thatuM jAya che. caritraparivartanano mULa AdhAra che - lekSAnuM parivartana ane AbhAmaMDaLanuM parivartana. - A duniyAmAM vyakti para aneka rUpa, raMga vagere tatvo AkramaNa kare che ane tenA AbhAmaMDaLane vicalita karavAno prayatna kare che. paraMtu jenuM caritra zuddha hoya che, bhAvadhArA ane vezyA nirmaLa hoya che, tenuM AbhAmaMDaLa sazakta haze, tenA para bIjAno prabhAva paDI nahIM zake. tenA vidhuta-cuMbakIya kiraNo ati zaktizALI banI jAya che. bAhya AkramaNothI te bhayabhIta thato nathI. tenAmAM eTalI kSamatA hoya che ke je Ave che - TakarAya che, te pAchuM pharI jAya che, aMdara pravezI zakatuM nathI. eka cAritravAna vyaktine koI abhizApa Ape to paNa tenA para koI asara thaze nahI. jayAre AbhAmaMDaLa nirmaLa thAya che, tyAre evA paramANuonuM vikiraNa thAya che ke AkarSaNa pedA thai jAya che ane loko vagara bolAvye Ave che. 44 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayAre vyaktinuM caritra zuddha thAya che tyAre teno saMkalpa ApoApa phaLe che. caritranI zuddhinA AdhAre saMkalpanI kSamatA jAgRta thAya che. jenuM saMkalpabaLa jAgI jAya che, tenI koipaNa kAmanA adhUrI rahetI nathI. caitanyanuM jAgaraNa lezyAno siddhAMta jAgaraNanI preraNA che. ApaNe jAgIe, jAgIe ! mana doDI rahyAM che, mana pratye jAgIe, mananI caMcaLatA pratye jAgIe. hAtha halI rahyo che, hAtha pratye jAgRta thaie. A vAta mahatvanI che, paNa eTalI mUlyavAna nathI. bahumUlyavAna vAta to che bhAva pratye jAgRta thavAnI, je bhAvanA kAraNe A mana vihavaLatA pedA kare che, UDAUDa kare che, manano ghoDo doDato ja rahe che. mana pratye jAgRta thavAthI mana sthira nahIM thAya, hAtha pratye jAgRta thavAthI hAtha sthira thaze nahIM. je zakita hAthamAM prakaMpana utpanna karI rahI che, manane je zakita calAvI rahI che, te che saghaLI bhAvanI ja zakita. bhAvataMtrane jAgRta rAkhavAno eka mAtra upAya che - satata jAgarUkatA, apramAda. ApaNe ApaNA astitva pratye. caitanya pratye jAgRta banIe. mucchita na banIe, ApaNAmAM zunyatA na Ave. mUccha Ave che tyAre tenI ApaNane khabara nathI paDatI. UMgha Ave che. ApaNane khabara nathI paDatI. cetanAne jagADavA mATe - dhyAnane mATe, mAdaka dravyonA sevananI jarUra nathI, jarUra che satata jAgRtinI. ApaNe ApaNA caitanya pratye jAgRta rahIe. manane zUnya banAvIe. mananI zUnyatAno artha eTalo ja thaze ke manamAM koipaNa prakArano vikalpa na UThe, caitanyanI anubhUti satata rahRAA ja kare. A ja che - vicAra-zUnyatA, vikalpa-zUnyatA. A bhUmikAe pahoMcyA pachI caitanyanuM jAgaraNa thaze, tyAre sAthosAtha eka prazna paNa udabhavaze ke jayAre ApaNe A karma-taMtrathI paNa pAra cAlyA jaIe chIe, jayAre ApaNe A bAhya vyakitatvathI paNa upara cAlyA jaIe chIe, tyAre ApaNA jIvananI yAtrA kevI rIte cAlaze? jIvana-vyavahAra kevI rIte cAlaze? ApaNe jIvanavyavahAramAM saphaLa kevI rIte thaizuM? bhUkhano prazna, pArasparika sahyogano prazna, bhojanano prazna, kapaDAMno prazna - A prazno jayAre nagna satya banIne ApaNI sAme Avaze ane ApaNe bhAvataMtranI zuddhi karavA besI jaIzuM, tyAre zuM jIvanamAM muzkelIo nahIM Ave? A dhyAna ApaNane zuM avyavahAru nahIM banAvI de ? zuM jIvananI samasyAo ugra banIne ApaNI sAme nAcavA nahIM lAge ? A prazno thavA svAbhAvika che ane te pratyeka vyaktinA magajamAM aTavAya che. 45 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svastha ane suMdara vyavahAra dhyAna karanAra vyaktioe vyavahAranI kadI upekSA karI nathI. vyavahAranI upekSA to teoe karI che jemaNe dhyAnano kadI paNa abhyAsa ja nathI karyo. lokomAM evo bhaya che ke dhyAnano abhyAsa karIzuM to vyavahAra tUTI jaze athavA vyavahAra toDavo paDaze. jo dhyAna karanAra vyavahArane toDaze, to teo e vyavahArane toDaze ke jenI koI jarUrata nathI. sAcI vAta to e che ke vyavahAramAM guMcavaNo, samasyAo ane muzkelIo evA lokoe utpanna karI che jemaNe 'ahInI sAdhanA karI che, dhyAnanI sAdhanA nathI karI. Aja sudhI kadI paNa evo anubhava nathI thayo ke dhyAna karanAra vyakti dvArA koipaNa jagyAe vyavahArano lopa thayo hoya, vyavahAranuM khaMDana thayuM hoya ke vighaTana thayuM hoya. tame te brAntione kADhI nAkho, e bhayane kADhI nAkho ke jo dhyAnamAM lAgI jaIzuM to sAmAjika vyavahAranuM zuM thaze? jIvana-vyavahAranuM zuM thaze? sAmAjika jIvanamAM dhyAna karanAra vyaktinI kasoTI thAya che - tenA vyavahAra, tenAM caritramAM. koI vyakti dhyAna karyA ja kare ane teno vyavahAra na badalAya, caritra na badalAya, to mAnavuM paDe ke tenuM dhyAna mAtra nazo ja che. mAtra AnaMda prApta karavo, mAtra zAMti meLavavI ke saMtoSa meLavavo - temAM dhyAnanI paripUrNatA nathI. e to prAraMbhika vAto che. dhyAnanI vyavahArika kasoTI to e banaze ke dhyAna karanAranuM jIvana badalAya, teno vyavahAra ane tenuM caritra badalAya. jo Ama thAya to samajavuM ke vyaktine dhyAnanI prApti thaI che. e paNa satya che ke saphaLa jIvana jIvavA mATe, mRdu ane nicchaLa vyavahAra mATe, adhyAtma-cetanAnI jAgRti ati Avazyaka che. AMtarika vikAsa ane zaktinA jAgaraNa mATe, jJAnanA avarodhane nivAravA mATe, aMtarAyanI zilAne toDavA mATe ane mUcchanI durbhedha divAlane toDavA mATe cetanAnuM jAgaraNa Avazyaka che. jIvana-vyavahArane sukhamaya, kalahamukta ane mRdu banAvavA mATe paNa adhyAtmanI cetanAne jAgRta karavI jarUrI che. je vyaktio dhyAnanI sAdhanA mATe tatpara thayela che, teo badhI ja brAntione pAra karIne, upasthita thanAra tArkika praznomAM na aTavAya teo khUba UMDA UtarIne satyano sAkSAtkAra kare, anabhavane prAdhAnya Ape ane saccAino jAte anubhava kare. temaNe bIjAo para saheja paNa AdhAra na rAkhavo joIe. temanuM sUtra haze "appaNA saccamesejajA potAnI jAte ja satyane 46. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zodho mAtra bIjAnI vAta mAnIne ja na cAlo. jayAre A jAte satya zodhavAnI vAta aMtadhyetanA sudhI pahoMcI zake, tyAre ApaNe dhyAna dvArA anubhavanA tabakake pahoMcI jaIzuM. te divase ApaNI AMtarika mUccha ane vyavahAranI samasyAo samApta thaI jaze ane ApaNe saphaLa ane AnaMdamaya jIvana jIvavA zakitamAna banI zakazuM. prazasta jIvana, prazasta mRtyu cetanAnA jAgaraNano prathama lAbha che - tenAthI vyavahAra suMdara ane svastha bane che. cetanAnA jAgaraNano bIjo lAbha che vyakti sAruM jIvana jIvI zake che ane suMdara mRtyu meLavI zake che. je vyakti cetanAnuM jAgaraNa karI zakatI nathI, dhyAnamAM jaI zakatI nathI, te na to sAruM jIvana jIvI zake che ke na to sArI rIte karI zake che. je sArI rIte marI zakavA samartha nathI te sAruM jIvana kevI rIte jIvI zake? je mANasamAM jIvana pratye Asakti hoya che, tenuM mRtyu kadApi sAru nathI hotuM. ane mANasa mRtyuthI Darato rahe che te sAruM jIvana jIvI zakato nathI. prazasta jIvana jIvavA mATe jarUrI che ke mRtyuno bhaya chUTI jAya. prazasta mRtyune bheTavA mATe jarUrI che ke jIvananI Asakti chUTI jAya. dhyAna dvArA - cetanAnA jAgaraNa dvArA - A banne vastu prApta thAya che. jIvananI Asakti chUTe che ane mRtyuno bhaya paNa nAza pAme che. ApaNe cetanAnI e bhUmikA para cAlyA jaie chIe, jayAM jIvana ane mRtyu bane mAtra saMyoga che evI pratIti thaI jAya che. karma-taMtra ane bhAva-taMtranI zuddhi ApaNe mUrchAne toDavA mATe cetanAne jAgRta karIe. A jAgRti vaDe be kArya thaze: prathama kArya thaze - karma-taMtranI zuddhi, ane bIjuM kArya thaze - bhAvataMtranI zuddhi. cetanA ja eka evuM zastra che jenA dvArA A banne taMtrone ThIka karI zakAya che, temanI zuddhi karI zakAya che. padArtha-pratibaddhatAthI mukti cetanAnI jAgRtinI vAta lezyAne samajayA vagara samajI zakAtI nathI. jo ApaNe dhyAnano abhyAsa karavA cAhIe, adhyAtmano vikAsa karavA mAgIe, ane adhyAtma dvArA samasyAo ukelavA mAgIe to e Avazyaka banI rahe che ke ApaNI cetanA vyApaka bane. cetanAne vyApaka banAvavAno artha 47 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che - cetanAnI padArtha-pratibaddhatAne toDI nAkhavI. padArthano upayoga jarUra thaze, = paraMtu cetanA padArtha sAthe pratibaddha nahIM thAya. upayoga karavo ane pratibaddha thavuM banne judI judI vAta che. roTalI khAvI e padArthanI upayogitA che, roTalI sAthe baMdhAi javuM - te tenI pratibaddhatA che. jenI cetanA jAgI jAya che te paNa roTalI khAya ja che. dhyAna karanAra sAdhaka paNa roTalI khAya che, pANI pIe che, pAse paisA rAkhe che. A badhAM jIvana mATe jarUrI sAdhano che. te badhAne mATe upayogI che. dhyAna karavAno e artha nathI ke padArthothI aLagA thai javuM. dhyAnathI padArtha chUTI nathI jato. jayAM sudhI jIvana che, tyAM sudhI padArtha choDI zakAto nathI. AdhyAtmika banavAno e artha nathI ke bhautika padArtho chUTI jAya. padArthano upayoga chUTato nathI, mAtra padArthanI pratibaddhatA chUTI jAya che. sAdhaka padArthathI baMdhAyelo nathI raheto, padArthanI cuMgAlamAM phasAyelo nathI raheto. cetanAnA jAgaraNanuM A mukhya pariNAma che. temAM padArthanI upayogitA bAkI rahe che, pratibaddhatA samApta thai jAya che. samasyAnuM mULa pratibaddhatA che, upayogitA nathI. dhyAnathI cetanAne jAgRta karavAthI vyavahAra sIdho ane saraLa bane che, vyavahAranI AMTIghUMTI samApta thai jAya che, vyavahAra nizchaLa thai jAya che. koipaNa te vyaktine khullA pustakanI mAphaka samajI zake che. tejo-lezyAnuM dhyAna : niSpattio parivartanano prAraMbha tejo lezyAno raMga bALasUrya jevo lAla che. lAlaraMga nirmANano raMga che. lAla raMganuM tattva che - agni. ApaNI badhI ja sakriyatA, zakti, tejasvitA, dIpti, pravRtti - badhAno srota che lAla raMga. lAla raMga ApaNuM svAsthya darzAvanAra che. DokTara sau prathama jue che ke lohImAM zveta kaNa keTalA che ane lAla kaNa keTalA che. lAla kaNa ochA hoya to te bimArInuM dhotaka che. lAla raMgamAM evI kSamatA che ke te bAhya jagatamAMthI aMtarjagatamAM lai jai zake che. jayAM sudhI kRSNa, nIla ane kApota lezyAo kAma kare che, tyAM sudhI mANasa aMtarmukhI banI zakato nathI, AdhyAtmika thai zakato nathI, aMtarjagatanI yAtrA karI zakato nathI. te AMtiraka sukhono anubhava karI zakato nathI. ApaNe prekSAdhyAnanI prakriyAmAM AMtarika sUkSma spaMdanono anubhava karavAnuM zIkhIe chIe. citta jyAre sUkSma hoya che, tyAre te sUkSma kaMpanone pakaDavAmAM sakSama banI jAya che. jayAre tejas zarIranI sAthe ApaNo saMparka sthApita thAya che, tyAre raMga dekhAvA lAge che. 48 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayAre ApaNe darzana-kendra para bALasUryanA aruNa raMganuM dhyAna karIe chIe ane jyAre te dhyAna siddha thaI jAya che tyAre aruNa raMga pragaTa thAya che, dekhAvA lAge che. tyAre e lAla raMganA anubhavathI tejaslezyAnA abdanonI anabhatithI antarjagatanI yAtrA zarU thAya che. TevomAM parivartana thavA lAge che. kaNa, nIla ane kApota-lezyAnA kALA raMgathI thayela Tevo teje vezyAnA prakAzamaya lAla raMgathI naSTaprAya thavA lAge che. acAnaka svabhAvamAM parivartana Ave che. anirvacanIya ane abhUtapUrva AnaMda jayAre tejas vezyAnAM spaMdano jAge che tyAre vyaktine anirvacanIya AnaMdanI anubhUti thAya che. te AnaMdano pratyakSa anubhava karanAra ja tene jANI zake che. te tene varNavI zakato nathI. je mANase tene vezyAno kadIe prayoga karyo nathI, tenuM dhyAna karyuM nathI, te mANasa A sthULa zarIrathI pAra koI AnaMda hoya che, A viSayo uparAMta koi sukhAnubhUti hoya che, te samajI zakato nathI. tenI kalpanA paNa karI zakato nathI. jayAM sudhI te prayogamAMthI pasAra thato nathI, tyAM sudhI tene khabara paNa paDatI nathI ke AvuM anirvacanIya sukha paNa hoI zake che. je sukhano anubhava thAya che te apUrva hoya che. mANasa vicAre che - meM to mAnI lIdhuM hatuM ke sukha to padArthothI ja maLe che, paraMtu Aje e spaSTa samajAya che ke jevuM sukha tejasU vezyAnA spaMdano jAgRta thavAthI maLe che, tevuM sukha jIvanamAM koIpaNa padArthathI nathI maLI zakatuM. brAMti tUTI jAya che, dhAraNAo badalAI jAya vAstavikatA to e che ke padArthomAM sukha che ja nahIM. ApaNI aMdara eka vidhatadhArA che. te ja sukhanuM nimitta bane che. vaijJAnika prayogo vaDe paNa e siddha thaI cUkyuM che ke vidhAnA prakaMpano sivAya koI sukhanuM saMvedana thaI zakatuM nathI. je sukha indriya-viSayonA upabhogathI prApta karI zakAya che, te ja sukha indriyaviSayo vinA, kalpanAthI paNa meLavI zakAya che ane te ja sukha mAtra vidhunAM prakaMpano pedA karavAthI paNa meLavI zakAya che. kAnanA biMdu para ke svAdanA biMdu para ilekTroDa lagAvIne prakaMpana pedA karavAmAM Ave, to padArtha vagara paNa tenA upabhoga jevI sukha-saMvedanAno anubhava thAya che. vastunA saMyogathI je pratikriyAo pedA thAya che te pratikriyAo vastu sivAya paNa vidhutunA prakaMpanothI utpanna karI zakAya che. eTalA mATe A tathya pramANita thaI cUkayuM che ke sukhanuM saMvedana vidhuta-prakaMpana-sApekSa che. 49 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayAre te s lezyA jAge che, tyAre vidhutanAM prakaMpano khUba ja vadhI jAya che, tIvratama thai jAya che. prekSAdhyAnano abhyAsa karanArane ilekTroDa lagAvavAnI jarUra nathI. jyAre te tejas lezyAnuM dhyAna kare che, tyAre bALasUryanA kiraNo sAkAra thAya che, vidyutanAM prakaMpano tIvratama bane che, tyAre eTalA sukhano anubhava thAya che ke mANasa tene choDavA icchato nathI. indriya-viSayone bhogavyA pachI muzkelIo paNa pedA thAya che. koi vakhata zaktihInatAno anubhava thAya che ane koi vakhata saMtApano. judI judI jAtanI pratikriyAo thAya che. paraMtu tejas zarIranI je pratikriyAo che, bAyoilekaTrIsITI vaDe je prakaMpano pedA thAya che, te mAtra sukhada hoya che. te potAnI pAchaLa du:khada pariNAmo choDI jatA nathI. je vyaktie A satyano anubhava karyo nathI, te tenI klpanA paNa karI zakato nathI, ke padArthone bhogavyA sivAya paNa apUrva sukhano anubhava thai zake che. mAnasika durbaLatA samApta vyakti aruNa varNanuM dhyAna kare che ane jayAre tejo lezyAnA spaMdano jAge che tyAre tenA mananI durbaLatA khatama thai jAya che, mananI takalIpho khatama thai jAya che. manuSya mananI takalIphothI gherAyelo che. te temane jANe che. manane kaMi paNa pratikULa bane che, koi apriya ghaTanA bane che to mana bhAMgI paDe che. koI priya vyakti cAlI jAya che, manuSya AtmahatyA karavA taiyAra thai jAya che. manuSyanuM mana eTaluM badhuM komaLa ane nAjuka che ke te thoDI paNa pratikULa paristhitine sahI zakato nathI. te bhAMgI paDavA icche che. mananI A durbaLatAne lezyA-dhyAna dvArA dUra karI zakAya che. te dvArA manane eTaluM zaktizALI banAvI zakAya che ke koi ghaTanA bane, to paNa mana tethI bhAMgI paDavAthI bacI jAya che. ghaTanAne rokI zakAtI nathI, paNa manane TUTavAthI bacAvI zakAya che. padma-lezyAnuM dhyAna ane tenuM phaLa padma-lezyAno raMga pILo hoya che. te raMga khUba zakitazALI hoya che. A garamI pedA karanAra raMga che. lAla raMga paNa garamI pedA kare che. utkramaNanI saghaLI prakriyA garamI vadhAravAnI prakriyA che. tejo-lezyAmAM paNa garamI vadhe che, padma-lezyAmAM paNa garamI vadhe che ane jayAre te garamI pUrNa mAtrAmAM vadhI jAya che, carama zikhAe sparza kare che ane garamIne vadhu vadhavAno koi paNa avakAza raheto nathI, tyAre zukla lezmA dvArA garamInuM upazamana thai zake che ane tyAre nirvANa ghaTita thAya che. 50 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mastiSka ane nADItaMtranuM baLa zArIrika daSTithI pILo raMga mastiSka ane nADI-saMsthAnane zakti Ape che. je bALakanI buddhi ane smRti kamajora hoya, magaja kamajora hoya, tene jo pILA raMganA oraDAmAM rAkhavAmAM Ave to tenAmAM parivartana thavAnuM zarU thaI jAya che. je vyakti daza miniTa sudhI mastiSkamAM pILA raMganuM dhyAna kare che, tenI budhdhi zaktizALI banI jAya che. padmavezyAnuM niyamita ane vidhipUrvaka dhyAna karavAthI vyaktine anirvacanIya nirmaLatA prApta thAya che. tenAmAM prajJAnI nirmaLatA, budhdhinI nirmaLatA ane jJAnataMtuonI nirmaLatA eTalI tIvra banI jAya che ke te hajAro graMthonAM adhyApanathI paNa prApta karI zakAtI nathI. UMDANamAM javAnI evI daSTi prApta thAya che ke sAdhaka samasyAne tatkALa ukelavA samartha banI jAya che. cittanI prasannatA pILA raMgano je manovaijJAnika prabhAva che, te che - cittanI prasannatA. Aje raMganA vijJAnamAM puSkaLa zodho thaI che ane thaI rahI che. raMganuM manovijJAna kahe che pILo raMga mananI prasannatAnuM pratika che. tenAthI mananI durbaLatA dUra thAya che, AnaMda vadhe che. Agamo kahe che -pIta -lezyAthI mana prazAMta thAya che, zAMti vadhe che ane AnaMda vadhe che. darzananI zakti pILA raMgathI vikasita thAya che. darzanano artha che - sAkSAtkAra, anubhava. tenAthI tarkanI zakti vadhatI nathI, sAkSAtkAranI zakti vadhe che, anubhavanI zaktino vikAsa thAya che. - pILA raMganI kSamatA che - manane prasanna karavAnI, budhdhino vikAsa karavAnI, darzananI zaktine vadhAravAnI, mastiSka ane nADI-saMsthAnane sudaDha karavAnI, sakriya karavAnI. jo ApaNe mastiSka ane cAkSuSa-kendra para pILA raMganuM bAna karIe, to jJAnataMtuo vikasita thAya che. jIteniyatA jayAre ApaNe camakatA pILA raMganA paramANuone ApaNI tarapha AkarSita karIe chIe tyAre jItendriya banavAnI sthiti nirmita thaI jAya che. ApaNe jItendriya banI zakIe chIe. paddha-lazyAno abhyAsa karanAra vyakti jItendriya thaI jAya che. kRSNa ane nIla legyAmAM rahenAra vyakti ajItendriya 51 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che. A baMne prakAranA paramANuo ekabIjAnA virodhI che. jayAM sudhI kALA raMganA paramANuono prabhAva cAlu rahe che, tyAM sudhI ApaNe jItendriya banI zakatA nathI. jayAre pILA raMganA paramANuothI ApaNuM vezyA-taMtra ane AbhAmaMDaLa sakriya bane che tyAre ApaNane jItendriya banavAnI anukuLatA sAMpaDe zukala-vezyAnuM dhyAna ane phaLa zukla vezyAno raMga pUrNimAnA caMdramA jevo sapheda che. zveta raMga pavitratA, zAMti, zudhdhi ane nirvANano dhotaka che. teo-lezyA ane padma-lezyA dvArA vadhelI garamIne zukla-vezyA upazAMta karI de che, ane nirvANa saMbhavita bane che. zukla-lezyA uttejanA, Avega, Aveza, ciMtA, tANa, vAsanA, krodha Adi kapAya vagerene zAMta karI pUrNa zAMtino anubhava karAve che. Atma-sAkSAtkAra sAvaka evuM na mAnI le ke tejas leyA ane padma lezvAnA spaMdano pakaDamAM AvI gayA eTale yAtrA saphaLa thaI gaI. tethI AgaLanI yAtrA to hajI bAkI che. indriya - cetanA,manastha cetanA ane cittanI cetanAvALA zarIramAM eka evuM tattva paNa che je A badhI cetanAothI para che, teno sAkSAtkAra ApaNane abhiSTa che. Atma-sAkSAtkAra ja lezyA-dhyAnanuM lakSya che, je zukala-lezyAnA dhyAnathI prApta thAya che. A bindu para pahoMcIne ja ApaNe bhautika ane AdhyAtmika jagatanA aMtarane samajI zakIe chIe. Atma-sAkSAtkAranI mahatvapUrNa prakriyA che - nirvikalpa cetanAnuM nirmANa. athatha cetanA je duniyAmAM nirvikalpa cetanAnuM mahattva che, te to kharekhara koI bIjA ja prakAranI duniyA che. A kAlpanika vAta nathI. A yathArtha che. jayAre A cetanA jAgRta thAya che tyAre badhI ja asamAdhio dUra thaI jAya che. sauthI paheluM suphaLa che -avyartha cetanAnI jAgRti nirvikalpa cetanAmAM jIvanAra vyakti nirbhatha jIvana jIve che. tenI cetanAmAM vyathA hotI nathI. tenI sAme game tevuM pratikULa vAtAvaraNa upasthita thAya, bhayakaMra paristhitio ane samasyAo Ave, to paNa te kadI vyathita thato nathI. jevI rIte sUtelI vyaktinI sAme thanAra ghaTanAnI tenI 52 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara koi paNa asara thatI nathI, tevI ja rIte nirvikalpa cetanAmAM jIvanAra vyakti para ghaTanAonI koI asara paDatI nathI. koI paNa ghaTanA tene khaLabhaLAvI mUkatI nathI. te ghaTanAne samajI le che, paNa bhogavato nathI. te phakta jJAtA ja rahe che, bhoktA banato nathI. amUDha cetanA bIjuM suphaLa e maLe che ke cetanA asaMmohanI sthitimAM cAlI jAya che. temAM pharI mUDhatA pedA thatI nathI. A duniyAmAM mUDhatA pedA karanAra aneka tattvo che. vyakti eka zabda sAMbhaLe che, eka rUpa jue che ane sammohita banI jAya che, tenI cetanA saMmUDha banI jAya che. eka vicAra sAme AvI jAya che ane te saMmUDha banI jAya che. Dagale ne pagale samUDhatAnA kAraNo paDelA che, te temAM phasAI jAya che. badhAM ja saMmohana vikalpa cetanAmAM jAgatA rahe che. vikalpa jAge che, sAthosAtha mUDhatA paNa jAgI UThe che. nirvikalpa cetanA prApta thatAM citta mUDha banatuM nathI, saMmohana samApta thaI jAya che. viveka cetanA trIjuM saphaLa e maLe che ke tenAthI viveka-cetanA jAgI UThe che. viveka cetanAnA jAgaraNathI sAdhakamAM viveka zakti vikasita thAya che. te jANI jAya che - A chAza che ane A mAkhaNa, A khoLa che ane A tela, A zarIra che ane A AtmA, A cetana che ane A acetana, A azAzvata che ane A zAzvata. AtmA ane pudagalano spaSTa bheda tene sAkSAt thaI jAya che. A viveka-cetanA bahu moTI upalabdhi che. vyutsarga - cetanA cothuM suphaLa e che ke jayAre viveka-cetanA puSTa thaI jAya che tyAre vyatsarganI kSamatA vadhe che, tyAga ane visarjananI zaktino vikAsa thAya che. pachI choDavAmAM saMkoca nathI thato, bhale zarIrane choDavuM paDe, indriya-viSayone choDavA paDe, parivAra ke dhana choDavuM paDe. tenAmAM choDavAnI kSamatA eTalI vadhI jAya che ke te jayAre Icche tyAre kaMi paNa choDI zake che. koI moha raheto nathI. vyutsarganI cetanA jAgavAthI sAdhakane spaSTa anubhava thaI jAya che ke huM caitanyamaya chuM, A ja mAruM astitva che. caitanya sivAyanuM je kaMI joDAyeluM che te 53 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijAtIya che, mAruM nathI. te rahe ke na rahe ethI mAre zuM? samaya Avye sarvane choDI daiza.butsarga-cetanAthI tyAganI zakti prabaLa bane che. A ja ApaNuM gaMtavya sthAna che, A ja ApaNI maMjila che. jema jema cetanAno vikAsa thaze, jema jema vikalpone ocho karatAM karatAM nirvikalpa cetanAnI kSaNomAM jIvavAno abhyAsa thaze, tema tema A cetanA puSTa thaze ane cetanAno te anaMta sAgara eka divasa nistaraMga ane UrmivihIna banI jaze. te paristhitimAM, te parama satyano sAkSAtkAra thaze ke jene mATe hajAro loko sadA utsuka rahe che. samApta 54 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koNe kahyuM mana caMcaLa che hindI-guja.] cetanAnuM UrdhvarohaNa hindI-guja.] jaina yoga hindI-guja.] mana jIte jIta hindI-guja.] AbhAmaMDaLa [hindI-guja.] saMbodhi hindI-guja. apane gharameM prakSAdhAna : AdhAra ane svarUpa hindI-guja.] prekSAdhAna : kAyotsarga hi.-guja.] prakSAdhAna : zvAsaprekSA [" "]. prekSAdhAna : zarIraprekSA [" "] pradbhAdhAna : caitanya kendra prakSA ['' '']. prekSAdhyAna : vezyAdhAna [" "] anekAna trIjuM netra hindI-guja.] kaise soce ? hindI-guja.] 5. yuvAcArya mahApra zajI eso paMcaNamokaro hindI-guja.] aprANa zaraNaM gacchAmi mahAvIra, kI sAdhanA karI rahasya meM, merA mana, merI zAni [hi. aM.] jIvana kI pothI mana kA kAyAkalpa ghaTa ghaTa dIpa jale jIvanavijJAna zramaNa mahAvIra hindI aMgrejI] manana aura mUlyAMkana ekalA calo re ahama karmavAda avacanana mana se saMparka satya kI khoja uttaradAyI kauna ? anaikAtta bhArato AhAra aura adhyAtma merI draSTi 1 merI raSTiA Personal Use Onisu 5 etotinelibrary.org soyA mana jaga jAye lekhakanI yoga-saMbaMdhI mahatvanI kRtio