Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ISSN 2454-7697 RNI NO. MAHBIL/2013/50453 yoa uqa vizeSAMka : maMdironA zilpa sthApatya YEAR :6 ISSUE :2 MAY 2018 PAGES 108 . PRICE 30/gujarAtI-aMgrejI varSa -6 (kula varSa 66) aMka- 29 me 2018 pAnAM - 108 * kiMmata rUA. 30/ konArkanuM sUryamaMdira eka ratha svarUpe banela che. je 24 rathacakropara sthita che. A dareka cakonI kotaraNI atyaMta suMdara ane judIjudI che. niSNAto cakronuM varNanapratIkAtmaka rIte judIjudI rIte kare che. sAta azvo ane 12 joDI cako samayanI dhArAnuM pratIkagaNyuM che. kAlacakra che. sAta azvo eTale sAta divasa, bAra joDI cakro 12 mahinA, 24 cakro 24 klAka ane ATha ArA eTale ATha prahara. koI tene jIvanacakranuM pratIkapaNa gaNe che.12 joDI cakro12 nakSatro paNa gaNe che. koI tene baudhdha dharmanuM pratIka ke dharmacakra paNa kahe che. anya karmacakra, jIvanavyavahAra niyaMtraNacakra ke nirmANacakrathI oLakhAve che. A suryaratha bhAva ane samajaNane vyApa denAra, rathapatio ane zilpIonuM kalAkarma-kaLAcakra che.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhaka jina-vacana. mAyAvijaeNaM bhante! jIve kiM jaNayaha? mAyAvijaeNaM ajjavaM jnnyi| mAyAveyaNijja kammaM na baMdhai, pUvvabaddhaM ca nijjarei / / O Bhagavan ! What does the soul acquire by conquering deceit? By conquering deceit the soul acquires the quality of straightforwardness. He does not do any Karma caused by deceit and becomes free from the past Kammas bhnte|maayaa-vijyse jIvakyA prApta karatA hai? mAyA-vijaya se jIva kyA prApta karatA hai? mAyA-vijaya se jIva saralatA ko prApta karatA hai| vaha mAyA se utpanna honevAlA karmabaMdhana nahIM karatA aura pUrvabaddha karmoM ko kSINa karatA he bhagavAna! mAyAne jItavAthI jIva zuM pAme che? mAyAne jaNajItavAthI japva saraLatA pAme che. mAyAthI utpanna thatAM karmone te bAMdhato nathI ane pUrve je karma bAMdhyAM hoya teno kSaya kare che. DaoN. ramaNalAla vI. zAha 'bina vana' graMthita mAMthI, 'prabuddha jIvana'nI gaMgotrI , 1. zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha patrikA - 1929 thI 1932 2. prabuddha jena 1932 thI 1933 briTiza sarakAra sAme na jhUkyuM eTale navA nAme 3, tarUNI jene - 1934 thI 1937 4. punaH prabuddha jainanA nAmathI prakAzane - 1939-1953 5. prabuddha jena navA zIrSake banyuM 'prabuddha jIvana' 1953 thI * zrI muMbaI jena yuvaka saMghanA mukhapatranI 1929 thI, eTale 85 varSathI avirata saphara, pahelA sAptAhika, pachI ardhamAsika ane tyArabAda mAsika * 2017mAM 'prabuddha jIvana'no 65mAM varSamAM praveza * 2013 eprilathI sarakArI maMjUrI sAthe 'prabuddha jIvana' aMka saMyukta gujarAtI-aMgrejImAM, eTale 2013 eprilathI gujarAtI-aMgrejI 'prabuddha jIvana' varSa-5. * kula 65muM varSa. 0 2008 oNgasTathI 'prabuddha jIvana' ane paryuSaNa vyAkhyAnamALA saMsthAnI vebasAITa uparathI joI sAMbhaLI zakazo. 'prabuddha vana'mAM prakAzita lekhonA vicAro je te lekhakonA potAnA che, jenI sAthe taMtrI ke saMsthA saMmata che tema mAnavuM nahIM. - prabuddha vAcakone praNAma pUrva maMtrI mahAzayo jamanAdAsa amaracaMda gAMdhI (1929 thI 1932) caMdrakAMta sutariyA (1932 thI 1937) ratilAla sI. koThArI ' (1933 thI 1933) tArAcaMda koThArI (1935 thI 1936). mavilAla mokamacaMda zAha (1939 thI 1951). paramANaMda kuMvarajI kApaDiyA (1951 thI 1971) jaTubhAI mahetA cImanalAla cakubhAI zAha (1971 thI 1981) DaoN. ramaNalAla cI. zAha ' (1982 thI 2005) DaoN. dhanavaMta tilakarAya zAha (2005 thI 2016). | sarjana-sUci kama 1, aMka vizeSa.. DaoN. sejala zAha 2. taMtrI sthAnethI... DaoN. sejala zAha saMpAdaka paricaya DaoN. sejala zAha 4. saMpAdakIya zrI kanubhAI sUcaka 5. zilpa samIpe saundaryanI paryavekSaNA zrI kanubhAI sUcaka 6. sthApatya jagatanA dhruvatArako zrI kanubhAI sUcaka 8. gerasappAnAM jinamaMdiro DaoN. madhusUdana DhAMkI 9. maMdiranuM sthApatya ane sthApatyanuM maMdiratva DaoN. kumArapALa desAI 10. zilpa dvArA rASTranI ekatA hariprasAda somapurA 11. pazcima bhAratanA jaina maMdironI sthApatya DaoN. guNavaMta baravALiyA kalA ane mahattva 12. hastagiri kizorasiMha solaMkI 13. dhArmika sthApatyanuM manovijJAna hemaMta vALA 14. jaina stUpanuM sthApatya ane vibhAvanA DaoN. reNukA poravAla 7. Abu-delavADA : sarvottama zilpakaLAnuM AcArya vijaya pUrNacandra sUrIzvarajI . saMgama dhAma 15. dvArakA : aitihAsika ane sAMskRtika savajI chAyA 16. prAcIna tIrtha kuMbhAriyAjI rameza Thakkara ane jagadIza bhaTTa 17. poLonAM maMdiro rameza Thakkara ane jagadIza bhaTTa 18. prAcIna maMdironuM aphalAtUna saMkula : hampI naMdinI trivedI 19, paththaramAM maDhAyelI kavitA : rANakapura piMkI dalAla 20. ajoDa sthApatya - somanAtha maMdira DaoN. prIti jarIvAlA 21, gujarAtanI sAMskRtika dharohara : nareza pradyumnarAya aMtANI vAva, kUvA ane taLAva 22. haThIsiMganA jaina maMdiro - amadAvAda mitala paTela 23. bhagnAvazeSo samIpe zrI kanubhAI sUcaka 24. kiMga nepaccana: varuNadeva zrI kanubhAI sUcaka 24. A Quintessence of Archetype - Prachi Dhanvant Shah Jain Temples 26. bhutAna pravAsanA saMsmaraNa : 8 kizorasiMha solaMkI 27. jaze naTavarabhAI desAI 28. atyaMtaratapa - svAdhyAya-dhyAna ane kAyotsarga subodhIbena satIza masAlIA 29. vAcana.. apAra - jIvanano beDo pAra.. DaoN. bhadrAyu vacharAjAnI 30. smRtionI pAvana gaMgA : rAmadAsa gAMdhInAM sonala parIkha saMsmaraNo' 31. zrI haMsavijayajI mahArAja AcAryazrI vAtsalyadIpasUrIzvarajI 93 32. jJAna-saMvAda subodhIbena satIza masAlIyA 33. bhAva-pratibhAva 34. sarjana-svAgata 100 35. saMsthA samAcAra 101 36. Jainism Through Ages Dr. Kamini Gogri 105 36, jo hoya mAro aMtima patra to.... zrI kanubhAI sUcaka 108 pazuddha jIvana 1- 2018
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvana zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha-patrikA (prAraMbha sana 1929 thI) vArSika lavAjama rU. 300/ vikrama saMvata 2074 vIra saMvata 2544 jeTha suda vada -15 me 2018 vizeSAMka maMdironAM zilpa sthApatya A vizeSa aMkanA vidvAna saMpAdaka : zrI kanu sUcaka mAnada taMtrI DaoN. sejala zAha aMka vizeSa... 'zilpa sthApatya' vizeSAMka karavAno bhAva mana para satata gherAto e draSTinI khIlavaNI karavI ane utkRSTa-benamUna sthApatyane bolatAM jato hato. karavAno vicAra Avyo. A svapnane sAkAra karavA mATe kanubhAI sUcaka uparAuparI bIjo vizeSAMka!! prabuddha vAcako, saMjogo ja kaI evA sivAya bIjuM koNa sUjhe? teo haMmezA kahe ke "A zilpo bolatA hoya nirmANa thayA ke baMne aMkone sAthe lIdhA. gata aMka 22 mahinAnI che, teno avAja sAMbhaLo.' temanI AMkhe sAMbhaLelA A avAjane zabdo mahenatanA phaLa rUpe hato, jyAre A aMkanA saMpAdaka traNa mahinA mATe dvArA saMkalita karavAno prayAsa rUpe A vizeSa aMka. amerikA javAnA hovAthI tarata ja A aMka lIdho. manamAM ghaNAM vakhatathI ahIM zradhdhA-bhAva ane kaLAnAM samanvayane prAthamikatA apAI che. A viSaya saLavaLI rahyo hato ane samayanI rAha na jotAM, AkAra AraMbhamAM kaLAnAM sthApatyano paricaya karAvato lekha ane pachI A kSetramAM ApavAnuM munAsIba gayuM. prabuddha - mahatvanuM pradAna karanArAM traNa mahatvanA jIvananA pravAsanA be varSa mane purAM thayA pAM thayA che. A aMkanA saujanyadAtA saMzodhako vizeno lekha maLe che. che ane tamArA sahu sAthe aneka viSayo | zrI sI. ke. mahetA parivAra | tIrthasthAno pavitra bhAva janmAve che. para vAta karavI che. Aje ApaNe eka eno ItihAsa bahu ja rocaka hoya che AkhI peDhIthI dUra thaI rahyA chIe tyAre | ane sAthe enI racanA pAchaLa vaijJAnika . paMnyAsa bhadraMkaravijayajI ma bhASA-dharma-saMskRtinA, A saMkramaNa satyo, paryAvaraNanA satyo paNa ughaDatAM kALamAM ApaNA sahuno sahiyAro saMvAda jAya che. Aje jo koI ImArata herITeja ane prayAsa Avazyaka che, nahIM to je hovAnuM ApaNe gaurava anubhavatA heThaLa jAya to pravAsIo tene jovA jAya ja paNa, ApaNAM maMdiro to hatA te ja ApaNI pAse nahIM rahe ! prabuddha jIvana eka mAdhyama che. pahelethI ja ApaNI saMskRtinA dharohara. emAM kathA uparAMta bIjA saMdarbho A sAmayikanuM prathamathI ja dhyeya rahyuM che jIvana, saMskRti ane mUlyonuM maLI Ave. saMvardhana karavuM. ApaNA jIvananA mahatvano hisso 'yoga-dhyAna' viSe koIpaNa aMka kyAreya 100 TakA saMpUrNa kayAMthI banI zake? AnuM vAta karyA pachI, jaina dharmanA mahatvanA graMthono abhyAsa rajU karyo ane atyAre A ghaDInuM satya A ja che. bhaviSyamAM A viSayaka vadhu saMzodhano, ApanI samajane cetanavaMtI karI ane e paNa mAtra zrutanA akhaMDa sAdhaka vadhu lekho lakhAze, vaMcAze to gamaze. atyAre to Ane pravezadvAra ja evA gurubhagavaMta pAse. tyArabAda Aje kaLAnA paryaveSaNa rUpe zilpa- samajIe. sthApatya vizeSAMka. prabuddha jIvana, jIvananA pravAsane satata samRddha karatAM pravAsa mAtra bhAva ane lAgaNImAM vahI na jAya ane zilponA rahevAno ane vadhune vadhu bharapura karavAno eka vadhu namra prayAsa. sauMdaryane manamAM bharI zakAya ane zradhdhA sAthe AkAra paNa amara bane te aneka tIrthonA pravAse jatI, tyAre tyAM bhakti ane bhAvamAM sauMdaryanI ja AzA sAthe. avagaNanA thatI te na gamatuM. A kaLA sauMdarya sahu sudhI pahocADavuM ane astu 0 sejala zAha * zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha, 33 mahamadI minAra, 14mI khetavADI, e.bI.sI. TrAnsaporTanI bAjumAM, muMbaI - 400004. Teliphona :23820296 * oNphisa sthaLa saujanya : zrI manISabhAI dozI zrI muMbaI jaina yuvaka saMghano baeNnkaWc. No. 0039201 000 20260, benka opha inDiyA IFSC:BKID0000039 * Website : www.mumbai-jainyuvaksangh.com email : shrimjys@gmail.com Web Editor : Hitesh Mayani-9820347990 ( me - 2018. maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - pabaddha jIvana puNya smRti
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ taMtrI sthAnethI : madiranA zilpa ane sthApatyanI vAta karatI vakhate parama satya uttara ane dakSiNa bhAratanAM maMdirono, vistAranI draSTie, pratyenI manuSyanI zraddhAnuM caNatara jovA maLe che. e racanA jemAM sauthI moTo pharaka e che ke dakSiNanAM rAjAoe khuba ja moTA vizALatA, bhavyatA hoya, eka UMcAi hoya, jayAM garva bhAMgIne maMdiro baMdhAvyA che. zrIraMgama raMgAnAthAre 156 ekaranI jamInamAM bhukko thai jAya che. jyAM jJAnanI parama abhIpsA jAge che. jyAM tamilanADumAM maMdira baMdhAvyuM, je khUba ja moTuM che. maMdironI satyanI khojano aMza sAMpaDe che. evuM adabhUta bAMdhakAma eTale paraMparAmAM paNa keTalIye vizeSatA hoya che. dakSiNanA maMdIramAM "maMdira'. eka tarapha prakRtinuM vAtAvaraNa hoya ane bIjI tarapha enI mulAvAra ane utsavara be prakAranI pratimA hoya che, mUlAvAra mUrti svAbhAvikatA, dhyAnamagna avasthAmAM lai jAya che. enI paththaranI banelI hoya che, jyAre utsavara mUrti pAMca dhAtunI (jemAM paramparAgata paddhati pratyekane judo anubhava karAve che. maMdiro e sonuM, cAMdI, tAMbu, lokhaMDa ane sIsuM Ave) banelI hoya che, je urjAno stotra che, je manuSya mAtrane jIvananA saMcArano anubhava khAsa prasaMge bahAra kADhavAmAM Ave che anyathA kALA raMganI karAve che. A evI eka jagyA che jyAM manuSya zaraNAgatinA hetu pratimAnA darzana roja thatAM hoya che. tIrtha zabda sAthe ja puNyakarma arthe Ave che, ane tyAM zAtAno anubhava prApta thAya che. joDAyeluM che. maMdironI racanAmAM zilpazAstra ane vAstuzAstra pariNAme e jagyA, tyAM sthApita thayelI murtio, A badhuM ja joDAyelA che. dareka maMdiranI racanAmAM eka kalAkIya bhAvavizva atyaMta mahatvanuM hoya che. ahIM sakArAtmaka bhAvanA khIle e rItanI joDAyeluM hoya che, jenA AdhyAtmika ane baMdhAraNIya hasyo hoya racanA karAI hoya che, jyAM uttara ane dakSiNAmAMthI havAnI che. sAthe itihAsanA keTalAka tathyo paNa emAM chupAyelA hoya avarajavara thAya ane kendramAM paramazaktinuM sthApana karAya che. ene che. nAma garbhagRha apAyuM che, je yogya ja che. jene mULasthAnama kahe jaina tattvajJAna pramANe jIvanuM lakSaNa upayoga che. A upayoga che, te jagyA para pRthvInI sakArAtmaka bhavya UrjA anubhavAya che, be prakArano hoya che eka to jIvane potAnI sattAnuM bhAna prApta tyAM ja mukhya pratimAnuM sthApana karAya che. che ke huM chuM, ane mArI AsapAsa anya padArtha che. anya padArthamAM The Location and structure of the temples are vRkSa, parvata, guphA vagere, prakRtithI viparIta zaktio-tophAna, found deliberately at a place where the positive en- varSA, tApa vageremAM rakSaNa Ape che. pazupakSI vagere prakRtinA ergy is available abundanly from the the magnetic and padArthono upayoga karatAM potAnuM jIvana vyatIta kare che. jyAre electric wave conveyances of north/south post push. manuSyamAM potAnI zAnazaktine kAraNe keTalIka vizeSatA helI The idol of God is set in the core center of the temple, hoya che. paraMtu manuSyamAM jijJAsA hoya che. tene kAraNe te prakRtine known as "Garbhagrihar Moolasthanam'.Ideally, the vizeSa rUpathI jANavA Icche che, pariNAme vijJAna ane structure of the temple is built after the idolhas been dezanazAstrono vikAsa thayo. manuSyamAM bIjo guNa che sArA ane placed in a high positive wave centic place. This boTAno viveche. A guNanI preraNAthI dharma, nIti, sadAcAranA 'moolasthanam' is the place where earth's magnetic 441 L BLERI RAVAL BL 41-492141%-11 Guna Hou waves are discovered to be most extreme Tosing the banyo. manuSyano trIjo vizeSa guNa che saudaryanI upAsanA mANasa glory of God, as a link between God and Man, as houses ulatul UDMRL241 249L LE YELUT-11 Guulol s2 , of worship, as structures for religious and spiritual tene uttarottara suMdara banAvavAno prayatna karyA kare che. jema ke suMdara activities, humans throughout history have created a vezabhUSA, suMdara khAdyapadArthonI sajAvaTa vagere. paraMtu manuSyanI space for the divine. The entire art building temples IndaryopAsanAM gRhanirmANa, mUrtinirmANa, citranirmANa tathA is not a mere art; it is a science. Every single facet of saMgIta ane kAvyakRtiomAM carama sImAe pahoMcI che. A pAMce it - from the size of the idols to the directions and the kalAno prAraMbha jIvanamAM upayogI dRSTithI thayo. A rIte upayogI sanctum - Yes! Temple architecture is a highly devel- SALU - alad sallall SlS uel EUL $ 21419-Houd! oped science jaNAya che. athavA saMskRtinuM anivArya pratIka mAnavAmAM Ave che. jene A aMkanuM saujanya rUpiyA 80.00 maMdironA zilpa sthApatya vizeSa8 - paddha chavana | ( me - 2018
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhaka jina-vacana. mAyAvijaeNaM bhante! jIve kiM jaNayaha? mAyAvijaeNaM ajjavaM jnnyi| mAyAveyaNijja kammaM na baMdhai, pUvvabaddhaM ca nijjarei / / O Bhagavan ! What does the soul acquire by conquering deceit? By conquering deceit the soul acquires the quality of straightforwardness. He does not do any Karma caused by deceit and becomes free from the past Kammas bhnte|maayaa-vijyse jIvakyA prApta karatA hai? mAyA-vijaya se jIva kyA prApta karatA hai? mAyA-vijaya se jIva saralatA ko prApta karatA hai| vaha mAyA se utpanna honevAlA karmabaMdhana nahIM karatA aura pUrvabaddha karmoM ko kSINa karatA he bhagavAna! mAyAne jItavAthI jIva zuM pAme che? mAyAne jaNajItavAthI japva saraLatA pAme che. mAyAthI utpanna thatAM karmone te bAMdhato nathI ane pUrve je karma bAMdhyAM hoya teno kSaya kare che. DaoN. ramaNalAla vI. zAha 'bina vana' graMthita mAMthI, 'prabuddha jIvana'nI gaMgotrI , 1. zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha patrikA - 1929 thI 1932 2. prabuddha jena 1932 thI 1933 briTiza sarakAra sAme na jhUkyuM eTale navA nAme 3, tarUNI jene - 1934 thI 1937 4. punaH prabuddha jainanA nAmathI prakAzane - 1939-1953 5. prabuddha jena navA zIrSake banyuM 'prabuddha jIvana' 1953 thI * zrI muMbaI jena yuvaka saMghanA mukhapatranI 1929 thI, eTale 85 varSathI avirata saphara, pahelA sAptAhika, pachI ardhamAsika ane tyArabAda mAsika * 2017mAM 'prabuddha jIvana'no 65mAM varSamAM praveza * 2013 eprilathI sarakArI maMjUrI sAthe 'prabuddha jIvana' aMka saMyukta gujarAtI-aMgrejImAM, eTale 2013 eprilathI gujarAtI-aMgrejI 'prabuddha jIvana' varSa-5. * kula 65muM varSa. 0 2008 oNgasTathI 'prabuddha jIvana' ane paryuSaNa vyAkhyAnamALA saMsthAnI vebasAITa uparathI joI sAMbhaLI zakazo. 'prabuddha vana'mAM prakAzita lekhonA vicAro je te lekhakonA potAnA che, jenI sAthe taMtrI ke saMsthA saMmata che tema mAnavuM nahIM. - prabuddha vAcakone praNAma pUrva maMtrI mahAzayo jamanAdAsa amaracaMda gAMdhI (1929 thI 1932) caMdrakAMta sutariyA (1932 thI 1937) ratilAla sI. koThArI ' (1933 thI 1933) tArAcaMda koThArI (1935 thI 1936). mavilAla mokamacaMda zAha (1939 thI 1951). paramANaMda kuMvarajI kApaDiyA (1951 thI 1971) jaTubhAI mahetA cImanalAla cakubhAI zAha (1971 thI 1981) DaoN. ramaNalAla cI. zAha ' (1982 thI 2005) DaoN. dhanavaMta tilakarAya zAha (2005 thI 2016). | sarjana-sUci kama 1, aMka vizeSa.. DaoN. sejala zAha 2. taMtrI sthAnethI... DaoN. sejala zAha saMpAdaka paricaya DaoN. sejala zAha 4. saMpAdakIya zrI kanubhAI sUcaka 5. zilpa samIpe saundaryanI paryavekSaNA zrI kanubhAI sUcaka 6. sthApatya jagatanA dhruvatArako zrI kanubhAI sUcaka 8. gerasappAnAM jinamaMdiro DaoN. madhusUdana DhAMkI 9. maMdiranuM sthApatya ane sthApatyanuM maMdiratva DaoN. kumArapALa desAI 10. zilpa dvArA rASTranI ekatA hariprasAda somapurA 11. pazcima bhAratanA jaina maMdironI sthApatya DaoN. guNavaMta baravALiyA kalA ane mahattva 12. hastagiri kizorasiMha solaMkI 13. dhArmika sthApatyanuM manovijJAna hemaMta vALA 14. jaina stUpanuM sthApatya ane vibhAvanA DaoN. reNukA poravAla 7. Abu-delavADA : sarvottama zilpakaLAnuM AcArya vijaya pUrNacandra sUrIzvarajI . saMgama dhAma 15. dvArakA : aitihAsika ane sAMskRtika savajI chAyA 16. prAcIna tIrtha kuMbhAriyAjI rameza Thakkara ane jagadIza bhaTTa 17. poLonAM maMdiro rameza Thakkara ane jagadIza bhaTTa 18. prAcIna maMdironuM aphalAtUna saMkula : hampI naMdinI trivedI 19, paththaramAM maDhAyelI kavitA : rANakapura piMkI dalAla 20. ajoDa sthApatya - somanAtha maMdira DaoN. prIti jarIvAlA 21, gujarAtanI sAMskRtika dharohara : nareza pradyumnarAya aMtANI vAva, kUvA ane taLAva 22. haThIsiMganA jaina maMdiro - amadAvAda mitala paTela 23. bhagnAvazeSo samIpe zrI kanubhAI sUcaka 24. kiMga nepaccana: varuNadeva zrI kanubhAI sUcaka 24. A Quintessence of Archetype - Prachi Dhanvant Shah Jain Temples 26. bhutAna pravAsanA saMsmaraNa : 8 kizorasiMha solaMkI 27. jaze naTavarabhAI desAI 28. atyaMtaratapa - svAdhyAya-dhyAna ane kAyotsarga subodhIbena satIza masAlIA 29. vAcana.. apAra - jIvanano beDo pAra.. DaoN. bhadrAyu vacharAjAnI 30. smRtionI pAvana gaMgA : rAmadAsa gAMdhInAM sonala parIkha saMsmaraNo' 31. zrI haMsavijayajI mahArAja AcAryazrI vAtsalyadIpasUrIzvarajI 93 32. jJAna-saMvAda subodhIbena satIza masAlIyA 33. bhAva-pratibhAva 34. sarjana-svAgata 100 35. saMsthA samAcAra 101 36. Jainism Through Ages Dr. Kamini Gogri 105 36, jo hoya mAro aMtima patra to.... zrI kanubhAI sUcaka 108 pazuddha jIvana 1- 2018
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ atItanI bArIethI Aja saMkalana ane prastutakartA bakula gAMdhI ( 9819372908 pUjya paMDita sukhalAlajI saMghavIno samitinA sanmAna pramukha zrI morArajIbhAI ane te samayanA bhAratanA uparASTrapati DaoN. sarvapallI rAdhAkruSNananA adhyakSa sthAnethI 15 juna 1957nA sanmAna samAraMbha yojAyela. 16 varSanI uMmare baLiyAnA rogamAM AMkhonI draSTithI vaMcita thanAra 5. sukhalAlajI bhAre purUSArthathI koIpaNa sAdhana vagara adabhuta buddhimatA ane smaraNa zaktithI vidyA prApta karI. 76varSanI temanI uMmare paNa emanI zaktio mAraphata samAjanI ane sAhityanI anerI sevAo bajAvI che. emanuM talasparzI ane vipula jJAna, kevaLa jaina dharma ane enI sAthe saMkaLAyela saMskRtinAM ja nahi paraMtu anya bhAratIya ciMtana ane saMskRtinAM brAhmaNa, bauddha ane bIjA prakAranAM prAcIna zAstronA sarvaniSNAto ane vidvAnono sahaja AdarapAmeluM che. The learned and most admired man of Jain community - Pandit Sukhlalji; started his lecture-series in Albad in the year 1930. In the year 1931 it moved to Mumbai where a small plant grew into a great banyan tree. Everyone was waiting for his lecture series. And look at the fact the what a greater thinkers and orators year by year addressed the knowledge thurst of the gatherings! Here is the galaxy of those learned speakers : Pandit Sukhlalji, Kaka Kalelkar, Dr. K. M. Munshi, Dr. Jagdish Chandra Jain, Sarladevi Sarabhai, Swami Akhand Anand, Motilal Kapadia, Morarji Desai, Dr. Ushaben Mehta, Pandit Dalsukhbhai Malwania, Haribhai Kothari, Santshri Moraribapu, Swami Anand, Pujya Jinvijayji, Zaverchand Meghani....... For complete details on Pandit Sukhalalji Sanmaan Samaarambh refer July 1957 issue of Prabuddh Jeevan by visiting www.prabuddhjeevan.in mA kAmA ejanaka ane - - - kAla karI nA pati che tene maka na thAya ke A kAmamAM madha i na karI para A mAnajI - ra ka che ke je * parama | - ke mArA - kAna mArA ma | | fh. 5 nuM vana ja ya nathI mArI nAma rAma , nI ne paNa na paNa nIra jaya jaya kAraNa ke I ll mAra A kaNa nA ( * * ja * kahe che ke mana I ra | ya mA . mArA e dA ' ja mAre | \ ya mAna -pAna nA tadA nA pAnama nAnI paNa karI vA mAphI ra na ka na jAmI jAya che ke hakIkata mAM MA rAjI ra , kAma nA karyuM ke pIkI mana | mItika daI nagara - pAnuM kAma na na karI ne ja mata te mane mA kALI patriya kAma karIne tene makAna gIrane maDhInI rahe che pAlaka nI vAta kare ke nI nI thI kama nathI dimA homa kAM to karma kA maraka maraka mAM vanane zika ja karma nada na 5kA lai jI. jA ke na ke - - kurata jo bhAra te pAka | ja haze ke nA na khani mana ne zakya che gAma ma krike Raa , mahI kA ni ka laya nI - nA kima karma ! gaja ne jame kone dabAta jema ra nA re kane mAtA para 'lI na mukanAM kA | mI. jiMdAlayona yupI nAkamAya na mArI mada ja patha che mahI mA maka kAma kanai nara pI. pAkane nI vAta che ke meM kI ne ? te naina' ja kara manI lokanai vimaya ja jinA vividha meLe ja che tha' ' na ma | [Hjana fii ne dimAM pa riMka , panie jo rola sazA vAcana kada ja , mane na namakinI ke mane pradhAne * paNa karatA bdhi * jiatmAM jaina darzana jaya zrI ke jana dina flthayuSamAna baga ka-khAna pota " mA jANatA te kAma nI mamatA jAya nI ka manI mAnava jarna .inche ana ke vacce je ka ka ka lakI vinatI thI , kaI sAlamAM ja kAma karI japathI nIrtha para pa ma rezaaiI naSide za mAra kaujA, ane krinI aina manA kema mokAmA lakoma 1, dena netara I para ama----dinanI umare ja mane jI hA na ja maLI kakadAra vaSa dhAraNa ' pada che. krika' nAma jAna mane che, nai nama te " va da dha na vijaya ja jaI zaka nIti da ma ne * ne ma ma ma ma ma ja (kALA) nI ) dhULa-milApADa-paDita mA ja kolama zI zI rAjena hI dhAma,mI nAma siMgara A karela kAma na karavA mA tha yo ja nathI be jina bhavanama kimamAM rAhata thAya che ke vAlama che kiMjala ane mAnavI Faa ne kAnanA kaSTa nAma no " ka valaNa ' | dhana ka ma ll - ME | ( jamI ) - 1 , ma re, paNa mane ja thayo kAma mA ' | \| Nith a mArA mAmAnya nAma ki | Sid 1 mo ja eka eka thI ya ka ke viE potAnA ja kAma na karo | 5 Dita sukhalAsInA pAra mere ra ma ra na na ma pa | nA | damayako bAika para nAka ke - 208 paddha jItuLa 1STha
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ TO, Registered with registar of Newspaper under RNI No. MAHBIL/2013/50453 - Postal Registration No. MCS/147/2016-18. WPP Licence No. MR TECH/WPP-36/SOUTH/2018. & Published on 16th of Every Month & Posted on 16th of every month at Patrika Channel Sorting Office, Mumbai-400 001. MAY 2018 PAGE NO. 108 PRABUDHH JEEVAN je hoya mAro aMtima patra to... te vayathI vRdhdha thAya che te satya nathI. vayane lIdhe kanu sUcaka zarIranuM vRddhatva tene mRtyunI AgAhI Ape che. pravAsa to have zaru thayo che. Rtu RtunI zarIrane mazIna sAthe sarakhAvavAmAM Ave che UMDuM ane talasparzI jJAna hatuM. teoe potAnA anubhUtinI smRtimaMjUSAmAM vasaMta ane paraMtu vaijJAnika zodha e mukAmathI haja dura che ke tamAma karmono kSaya karI siddhapadanI prApti karI hatI. temanA prathama upadeza vakhate triguNa mazInanI jema tenA zarIranA aMgaupAMgone pAnakhara, grISma ane varSA, AnaMda ane badalIne dIrdhAyuSI karI zakAya. manathI vRdhdhAIne siddhAMtonI vAta karI che. samyaka darzana, samyaka vizAdanI tAvaNImAMthI pasAra thaI gayA pachI paMpALavI nathI. te nizcita che paNa mAre tene jJAna ane samyaka caritra. A sidhdhAMta nAnakaDo po'ro khAvAno samaya Avyo che. anusAranuM vartana ja siddhapada ke nivaNa vadhAvavAnI taiyArI nathI karavI e enuM kAma kare lAgaNInA pUra khALI have vicAravAno samaya prAptinA mArga tarapha dorI zake. RSabhadeva ane huM mAruM kAma karIza. mRtyune ane mAre maLyo che. zAMtipatha pArakhavA ane mANavAnI saMbaMdha ja kyAM che ? na vAtacIta thAya ke na bhagavAna spaSTa kare che ke siddhanI pUjA nahIM manISA jAgI che. paraMtu temanA jevA vartana para temaNe bhAra mUkyo kharakhabara Ape tevA saMbaMdhanuM nAma asaMbaMdha? paga have thAkyA mANArAja ! che. saMsAratyAga nahIM triguNa samyaka siddhAMtanA evA mRtyunI vAta choDI daI zeSa jIvanane Rta trata veMDhAryA bhAra vartana para baLa ApyuM che. nirvANa e sthiti che bhayarahita mANavAnI vAta karIe. samayano haju cAlavuM keTaluM? jyAM mana sarva baMdhanomAMthI potAne mukata pravAha aTakato nathI eTale ja te svaccha che. "manamaMdirIe sUrapherADerA, anubhave. A siddhi dareke svayaM ja siddha karavI jIvana evo ja nirmaLa pravAha rahe emAM ja majA aMtara ujAze, na hanyate, pherA paDe. azakya nathI paraMtu te mATe prayatna to che. "vahetAM A jaLanuM 'zIlache anupama, mIrAnI bhakita, kabIrAnA dohA, ApaNe ja karavo rahyo. eTaluM to jarUra thAya ke khAbociyuM thaIne gaLavuM nakAmuM." jIvananI je kaMI paLo bAkI hoya te paLepaLa uramAM to 'A' ane 'tenI viTaMbaNA zUnyamAM sarakavA samajavAnuM keTaluM ? A jagatanI racanAno eka aMza chIe "jIvyA' tevo saMtoSa Ape tevAM vartana sAthe have cAlavuM keTaluM?' paraMtu tenA kartA hovAno ahaM to hAsyAspada jIvavuM. A paLo pasaMda ApaNe ja karavAnI hoya lAge. ApaNe karmo karatA rahyA tenI che. janma ke mRtyu ApaNA hAthamAM nathI paraMtu * javAbadArI ApaNI paraMtu tenA kartA hovAno mUrdhanya sAhityakAra sva. sureza jozInI tenI vacceno samaya darekane vicAravA taka Ape ekala dAvo ApaNe karI zakIe ? ApaNe thoDI paMkitaono ahIM upayoga karavo che. che. keTalAMka teno uttama upayoga kare che. taka nirbharatAnI gaNatarI mAMDIe to ApaNo paNa Ama to anizcita ja ne ! jIvana saraLa - "mAre have kyAMka paga vALIne besavuM che. phALo atyaMta kSullaka lAge. mana ane zarIra paNa gatie cAlaze ja e paNa anizcita ane chatAM banI zake to mArI hajA2 AMkho bIDIdevI che. ApaNA na lAge. agaNita TekAone sahAre anizcitatAno paNa AnaMda che. mRtyunI majA mArI badhI indriyone pAchI vALI levI che. paNa evI ja che. e kayAM che ane kyAre tenI zvAsa letA rahyA chIe. janmathI zaru jIvananuM | mArA vistarelA badhAM janmone saMkelI levA che. khabara nathI. 'pAnakharanA pAMdaDAne laTakavAnuM ghaDatara karanAra aneka paribaLo che. paristhiti mArA asaMkhya zabdone eka phUMke uDADI devA che. keTaluM ?' praznamAM ja uttara paNa che. pAnakhara e ane saMjogo pramANe maraNa sudhI e kArya thatuM | mAre kSaNika thaIne laya pAmI javuM che." pAMdaDAnA mRtyunI AgAhI che. kharavAnuM ja che. 27 rahe che. mana to thAya che ke aMtima evuM hoya ke jyAM samaya samayanuM kAma karaze. anizcitata hovAM bhagavAna RSabhadeva siddhapuruSa hatAM. hovAM chatAM na hovAnI paLomAM laya pAmuM. chatAM tenuM Agamana nizcita che. mANasa bAbata, temane mAnava mananI vRti, kriyAonuM agAdha Postal Authority : If Undelivered Return To Sender At : 926, Parekh Market, 39, J.S.S. Rd., Opera House, Mumbai -400064. Printed & Published by: Pushpaben Chandrakant Parikh on behalf of Shri Mumbai Jain Yuvak Sangh & Published from 385, SVP Rd., Mumbai - 400004. Tel. 23820296 Printed at Rajesh Printery, 115, Pragati Industrial Estate, 316, N.M.Joshi Marg, Lower Parel (E), Mumbai - 400 011. Tel. 40032496 / 9867540524. Editor : Sejal M. Shah Temporary Add.: 926, Parekh Market, 39, J.S.S. Rd., Kennedy Bridge, Opera House, Mumbai -400004.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraMparAmAM kalAnI upAsanAne viziSTa sthAna ApavAmAM AvyuM pAdarane maLe che. paNa tyAM jatAM te mAtra cAra rastA ja rahe che. che. prAcInatama jaina AgamomAM zilpo ane kalAonA zikSaNa zaheramAM madhya bhAgamAM te cha rastA hoya che. zaheranA madhya bhAgamAM upara bhAra mUkavAmAM Avyo che ane tene zikhavavA mATe hera-phera vadhAre hoya che, mANaso vadhAre hoya che, mATe tyAM cha zilpAcAryo ane kalAcAryonA alaga alaga ullekho maLe che. rastA che. gAmanA pAdare jatAM TrAphika ocho thaI jAya che, mATe jaina sAhityamAM 72 kalAonA ullekha che. temAM vAstukalA tyAM mAtra cAra rastA ja rahe che. TrAphikanI keTalI samaja. badhA ja sthApatyakalAno paNa nirdeza che. vAstukalAmAM maMdiranirmANa tathA rastA vaLI pAchAM pahoLAM ane kATakhUNe ane vana-ve, A badhA zilpacAturya, tenI dIrghakAlIna paraMparA vagara zakya na bane. paththarane rastA vaLI pAchA samAMtara ane ghaDiyALanI dizAmAM vaLAMka le. toDIne guphA-caityonA nirmANanI, kalAnI zreSThatA ane tenA prAcIna bhAratamAM be makAna vacce traNa pagalAnuM aMtara AdhAre, svataMtra maMdironA nirmANanI paraMparA zarU thaI. rAkhavAmAM AvatuM. A niyama je makAnane vADo hoya ke chAjalI prAcIna bhAratamAM makAno, mahelAtonI bAMdhaNI ane tenI hoya tene lAgU paDato. makAnanA oraDA vacce cAra AMgaLAnI guNavattA khUbaja UMcI hatI. ApaNe 'dvArakA, Indraprastha vagere jagyA athavA te ekabIjAne aDake nahIM, bArI rastAnI bAjumAM bAMdhaNInI vigatothI chIe. maurya ane guptavaMza hoya ane jarA UMcI hoya, jethI gharamAM prakAza patharAya. bArInAM samayanA mahelonI vigatathI paNa vidita chIe. makAnonAM parimANa paNa yathAyogya ane bArIo baMdha paNa thaI zake. gharonI plAniMga, bAMdhaNI vagerenA saMdarbho ApaNI pAse che. nivAsI A bAbato makAna mAlika ja nakkI kare, tevI chUTa hatI, zarata makAno, rAjamahela, senAnAM makAno, tabelA, gajazALA, maMdiro mAtra e ke te kalyANakArI hovI ghaTe ane temAM jhaghaDAne sthAna na vagere UMcA sthApatyazAstra pramANe ja thatAM, te jagyAe hoya. A badhI bAbato kauTilyanA arthazAstramAM ApavAmAM AvI sthApatyazAstrane anurUpa rahetI. A badhAM makAnonuM sthApatya evuM che. rahetuM ke dharatIkaMpa, vAvAjhoDAM, bhAre varasAda temane pADI na bhAratIya prAcIna zAstromAM mazIna ane mikeniksanA ghaNA zakatAM. moDherAnuM sUrya maMdira ane koNArkanAM sUryamaMdiro ApaNI saMdarbho mojUda che. vedamAM cakra, agni utpanna karavAnA, henDalUmanA sAme aDIkhama UbhAM che. bhAratamAM sthApatyakaLA ucca kakSAe vikasI dahIM jeravAnA vagere sAdhanonA pracUra ullekho che. mahAbhAratamAM hatI, enI sAbitI A badhAM sthApatyo Ape che. dakSiNanAM maMdiro topadInA A dropadInA svayaMvaramAM thAMbhalA para goLa goLa pharatI mAchalIno Aje ApaNane Azcarya pamADe che. atharvavedamAM zilpazAstra viSe hallekha che. vistArathI vigata ApavAmAM AvI che. eTale ke 5,000 varSa kauTilyanuM arthazAstra 2,400 varSa pahelA lakhAyuM hatuM. temAM pahelA bhAratamAM zilpazAstra, yaMtrazAstra vikaselAM hatAM. makAna 32 jAtanAM mazInonA ullekha che. temAM eka mazIna paththara pheMkI mahelAta, maMdira ke koIpaNa ImArata bAMdhavI hoya to sau prathama zakatuM hatuM. temAM trAjavAnI vAta che A batAve che ke prAcIna to te jamInanI tAkAta keTalI che enI cakAsaNI thatI. samayamAM bhAratIyone vijJAnanuM saiddhAMtika jJAna paNa keTaluM hatuM. tamiLanADumAM thIru maMdiranAM mukhya guMbajamAM 50 phUTa pahoLI uttararAmacaritamAM bhavabhUtie lakhyuM che ke rAjA tenA dIkarAnA kamAna che. A te vakhatanA ApaNA sthApitIonI sidhdhi darzAve | zikSakane, dIkarAne mazInanuM jJAna ApavAnI vAta kare che, je mazIna che. kayAMka to thAMbhalA vagaranA moTA moTA hola hoya che. ' che. kAM to agnithI, vAyuthI ke pANIthI cAle A darzAve che ke prAcIna tamiLanADunA koDAgAI zaheramAM bhagavAnanA maMdiramAM eka khaDaka samayanA rAjA bhautikazAstra ane maMtrazAstrane keTaluM badhuM mahattva eTale pAtaLo banAvavAmAM Avyo che jANe kAgaLa! prAcIna ApatAM hatAM. bhAratamAM paththaronA pAtaLA paDadA banAvavAmAM AvyA hatA, jANe ke neno TeknolojInA jANakAra na hoya! to prazna e thAya che ke mahuvAnI AdinAthanI pratimA temanAM sAdhano kevA haze? delavADAnA derA juo, rANakapuranuM maMdironA zilpo ane pratimAjInI aitihAsikatA aneka maMdira juo, khajUrAhonA maMdiro juo, paththaramAM kavitA racI satyo ughADI Ape che. maMdira baMdhAvanAranI paNa AgavI draSTi emAM hoya. zilpazAstranA jagatamAM bhAratano joTo nathI. hAlanA bhaLatI ho che. Abu parvata paranA pAMca jinAlayonI racanA mAtra akSaradhAma maMdira ane somanAtha vagere maMdiro prAcIna bhAratanA vimalamaMtrInA nathI paNa temanA pachInA temanA variSTha baMdhu neDhanA zilpazAstranI upaja che. prapotra maMtrI pRthvIpAle karAvela che. dakSiNa bhAratamAM svastika grAma che, temAM sAthiyAnA rUpamAM maMtrIzvara vimale nirmANa karAvela jinAlayamAM emano ke badhA rastA che. cha rastA pUrvathI uttaramAM jAya che ane gAmanA emanA samayano koI ja lekha maLI Avyo nathI. prApta lekhomAM me - 2018 ) | maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - pabaddha jIvana
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ jUnAmAM jUno lekha devakulikA kramAMka 13mAM saM.1119- I.sa. hoI, tema ja tenuM mAna gabhArAnA mAna sAthe baMdha besatuM hoI, 1063mAM zAMtyA mAtyanI patnI zivAdevIe bharAvela pratimAo vimalamaMtrIe kALA paththaramAM ja banelI vasatikAmAM mUlanAyaka che; paNa temAM vimalamaMtrI ke vimalavasatIno ullekha nathI, jo ke tarIke yugAdidevanI je pratimA adhivAsita karI haze te A ja paraMparAthI A devAlaya vimalanirmita manAtuM AvyuM che ane pratimA hovI ghaTe. ATalI suMdara ane moTI pratimA jo caMpakavRkSa 14mA-15mA zatakanA graMthomAM A maMdiranA nirmANa-saMbaddha, taLenI bhUmimAMthI pragaTa thaI hoya to te vizeSa mahimAvaMta gaNAya daMDapati vimala anulakSita daMtakathAnAM Alekhano maLI Ave che. ane to pachI ene ahIM bhaMDAramAM sthApita karavAne badale vimala-vasatikAnuM vartamAna svarUpa A prakAre che : kALA mUlagabhArAmAM pratiSThita karavAmAM zuM harakata hoI zake ? maMtrIzvara paththaranA mUlaprAsAda' ane 'gUDhamaMDapa', ene joDAyelAM ArasanAM vimale baMdhAvela mUlacaMtya kALA paththaranuM hatuM, AdinAthane samarpita mukhamaMDapa' (navacokI) ane "raMgamaMDapa', e sau pharatI ArasI hatuM; A pratimA paNa zyAmazilAnI ane AdIzvaranI ja che ane devakulikAo rUpI jinAlayonA samUhathI saMyojAtI paddhazAlA zailInI dRSTie maMdiranI sthApanAnA kALanI ja che, e vAta paNa samatanI "bhramantI' (bhamatI); te pachI A bAvana-jinAlayanI ene mUlanAyakanI pratimA hovAnI hakIkatane puSTi Ave che. sAme kALA paththaranI "hastizAlA', ane hastizAlAne bAvana 14mI-15mI sadInA prabaMdhomAM mUlanAyakanI pratimA dhAtunI jinAlayanI "mukhacatuSkI' (mukhacokI) sAthe joDato 'vitAna' hovAnI vAta kahI che. vAstavamAM to I.sa. 132 2mAM (chata)vALo sAdo maMDapa. jIrNoddhArakoe AkramaNa samaye khaMDita thayelI A pratimAne badalI maMtrIzvara vimala karAvela mULa vasatikA A pramANe hatI : mUlanAyakanI navI mUrti garbhagRhamAM besADI ane eka vakhatanI A asala pratimAnuM visarjana na karatAM ahIM bhAMDAgAramAM surakSA maMdira che tyAM mULa khaDakALa bhUmi jarA pUrva ane dakSiNa taraphanA DhALavALI che; eTale jyAM DhALa naDyo haze tyAM pUraNI karI. e A mATe mUkI haze. bhUmi para garbhagRhayukta mUlaprasAda, gUDhamaMDapa, raMgamaMDapa ane e rA pa ane ghaNIvAra evuM thatuM ke kAmanuM dhyAna rAkhanArA zaiva hoya paraMtu hastizAlAnI racanA vimalamaMtrIe karAvI. jyAre somadharmanA ahIM AjIvikA uparAMta bhAva jAgavAne kAraNe kalA ane AvaData kathana anusAra moTA vyavahArIoe devakulikAdika karAvyuM. sAruMye dIvAnA bAkI ma" 4) darzAvAno moko maLyo eTale teo pote paNa pratimAjI bharAvatA bAMdhakAma sAdAI bharyuM ane kALA paththaramAM hatuM. je kaMI thoDuM hatI ane enuM udAharaNa A jInamaMdiromAM jovA maLe che. lagAveluM rUpakAma hatuM te moTA bhAganuM zveta ArasamAM kareluM. dakSiNa bAju be dhyAna kheMce evI vigato che. tyAM AgalI Ama kema banyuM haze? dhanADhya manAtA ne caMdrAvatIza gaNAtA haroLamAM devI sarasvatInI pratimA kaMDArI che. zAradAnI AjubAju maMtrIzvaranuM samasta maMdira ArasanuM ane alaMkArapurNa zA mATe be nAmollikhita sUtradhAro-loyaNa ane kelA-nI aMjalibaddha, nahotuM? kadAca saMcAravyavasthAnI muzkelIone kAraNe bAMdhakAma ArAdhanA karatI mUrtio batAvI che. A sUtradhAro maMtrI pRthvIpAle mATenA moTA kadanA ArasanA khaMDo nIcethI upara laI javAnuM hajI rokelA pradhAna sthapatio hovAno tarka umAkAMta zAhe karyo che. e kALe zakya nahIM banyuM hoya; ethI ja to kadAca sthAnika, ke I.sa. 1146nA tulyakAlIna lekhamAM kArApakonA cAra pachI najIkamAM maLatA kALA paththarathI, calAvI levuM paDyuM hoya; sUtradhAronAM nAmomAM loyaNa ane kelAnAM nAma maLI Ave che. jyAre ArasI rUpakAmanA ghaDelA nAnA nAnA TukaDAo caMdrAvatIthI tethI ahIM paNa A zakya che. sUtradhArono dharma to haze zaiva, paNa upara lAvI lagAvyA hoya ke pachI ArasanI khANamAMthI nAnA nAnA jinamaMdira maMdiranA sthApatya sAthe joDAyelA bhAvane kAraNe temane ArasI khaMDo DuMgara upara laI jaI enA upara caMdrAvatInA A mUrti bharAvI haze. zilpIoe tyAM rUpa ghaDyAM hoya. bIjuM eka aitihAsika satya paNa pragaTe che. sadbhAgye vimalamaMtrIe pratiSThA karAvela asalI pratimA ahIMnAM mukhya banne maMdiromAM darzana karanArane svAbhAvika rIte bhamatInA netyakhUNe AvelA bhAMDAgAramAM mojUda che. ene hAla AvI zaMkA utpanna thAya ke derIomAM paNa AvI apUrva kotaraNI munisuvratasvAmInI 2500 varSa purANI pratimA mAnavAmAM Ave che te maMdirono aMdarano bhAga (khAsa mUlagabhAro ane gUDhamaMDapa) che. vimalamaMtrIe caMpakavRkSa nIce daTAyelI kADhelI pratimA te A bilakula sAdo kema? ane zikharo sAva nIcAM-beThA ghATanAM kema? ja, evI paNa mAnyatA che. paNa pratimAnA khaMdholA para kezavallarI vAta kharI che ke je maMdironA bahAranA bhAgamAM AvuM suMdara kAma batAvI hoI, te munisuvratasvAmInI nahIM paNa AdIzvaranI jaNAya hoya tenA khAsa mUlagabhArA ane gUDhamaMDapo taddana sAdA hoya che. zyAma paththaranA A prabhAvazALI ane moTA bhAmaMDaLavALA ane zikharo sAva nIcAM hoya, te banAvAyogya nathI. paraMtu temA vizALa jinabiMbanI zailI 11mI zatAbdIno pUrvArdha darzAvatI hovAmAM khAsa kAraNa che ane te e che ke te banne maMdiro baMdhAvanAra maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana | me - 2018 |
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtrIvaroe to maMdironA aMdaranA bhAgo bahAranA bhAgo karatAM jaNAya che. saurASTramAM zatruMjaya parvata para jeTalAM jainamaMdiro che paNa adhika suMdara nakazIdAra ane suzobhita karAvyA haze. paraMtu teTalAM bIje kyAMya nathI. zatruMjaya mahAbhya anusAra A parvata saMvat 1368mAM musalamAna bAdazAhe A banne maMdirono bhaMga para prathama tIrthaMkaranA samayathI jainamaMdironuM nirmANa thavA lAgyuM karyo tyAre A banne maMdironA mUla gabhArA, gUDhamaMDapo, bhagavAnanI hatuM. hAlamAM 11mI sadInuM sauthI prAcIna jaina maMdira vimaLa zAhanuM badhI mUrtio ane banne hastizALAnI ghaNIkharI mUrtiono sAva che, je Abuparvata upara vimalavasahI baMdhAvyuM che. bAramI nAza karI nAkhyo haze bane. tema ja mULa gabhAro ane gUDhamaMDapathI zatAbdInuM rAjA kumArapALanuM maMdira che. paraMtu vizALatA ane bahAranA bhAganI kotaraNImAMnA paNa thoDA bhAgane nukasAna kalAsaundaryanI dRSTithI AdinAtha maMdira sauthI mahattvanuM che A pahoMcADyuM hoya tema jaNAya che. AvI rIte bhaMga thayA bAda maMdira 560 mAM banyuM che. jaina maMdiromAM caturmukha maMdiranI pAchaLathI A baMne maMdirono jIrNoddhAra thayelo hovAthI aMdarano vizeSatA che ane 1608 mAM A parvata para taiyAra thayuM. tene bhAga sAdo banelo jaNAya che. cAre dizAomAM cAra pravezadvAra che, teno pUrvadvAra raMgamaMDapanI A sAthe joDAyelI keTalIka rasika kathAo joIe. sanmukha che. bIjA traNa dhAronI sanmukha mukhamaMDapa che. A maMdira "daMtakathA che ke A mUrti vimalamaMtrIe A maMdira baMdhAvatAM temaja ahInAM bIjAM maMdiro garbhagRha maMDapo, devakulikAonI pahelAM eka sAmAnya gabhAro banAvIne temAM birAjamAna karI racanA zilpa-saundarya vageremAM delavADAnA vimalavasahI ane hatI, ke je gabhAro atyAre vimalavasahInI bhamatImAM vIsamI lUNAvasahInA ochAvattA pramANamAM anukaraNa jevA che. derI tarIke gaNavAmAM Ave che. A mUrti zrI RSabhadeva bhagavAnanI maMdironI kalAmAM vaividhya ane sata baMne sAmela che. A kaLAmAM che, paraMtu loko vIsamA tIrthaMkara zrI munisuvratasvAmi kahe che. A jeTalI vaijJAnikatA che teTalI ja sauMdarya sUjha che. uttara bhAratanA mUrti ahIM sArA muhUrtamAM sthApana thayelI hovAthI ane mUlanAyakajI maMdira ane dakSiNa bhAratanA maMdironI vividhatA UDIne AMkhe vaLage tarIke birAjamAna karavA mATe vimalamaMtrIzvare dhAtunI navI suMdara che. bAhya guMbaja para kotaraNI ane anya yakSa vagere mUkavA, paraMtu mUrti karAvelI hovAthI A mUrtine ahIM ja rahevA dIdhI.' dakSiNanA maMdironI UMcAI tarata ja dhyAna kheMce che. dakSiNa bhAratanI (jayaMtavijayajI, AbU, bhAga pahelo, ujjaina 1933) A aneka sthApatya zailIo che, je kaLAnA suMdara namUnA darzAve che. pratimAnuM citra pADavAnI maMdiranA saMcAlako yAtriko-pravAsIone Aje keTalIka ImArata varDa herITejamAM jAya eTale ApaNe enA paravAnagI ApatA nathI. tarapha AkarSAIe chIe paraMtu maMdiranA parisaramAM pravezIe tyAre madhusUdana DhAMkIe A vigato vistArathI noMdhI che. bhAvasabhara mana sAthe tenI kArIgIrI pratye paNa AMkha kholIne zilpakationA upalabdha avazeSomAM tIrthakaranI pratimAno joIe to khyAla Avaze vijJAnano eka adabhUta namUno mAtra sahuthI prAcIna namUno magadhanA pATanagara pATaliputra (paTanA)nA zradhdhAnA AvaraNa heThaLa khovAI rahyo che, tene jALavI levAnI vistAramAM Avela lohAnIpuramAM prApta thayo che. retiyA paththaranI vizeSa jarUra che. zilponA kaLA soMdaryo ApaNI saMskRti che ane e khaMDita pratimA mastaka tathA paga vinAnI che. tenA baMne hAthano bhAvanI puMja ApaNI samRdhdhi che. baMneno sumeLa vartamAna zrAvakanI ghaNo bhAga naSTa thayo che chatAM e hAtha kAyotsarga avasthAmAM oLakha che. kaLA ane bhAvane cAlo, bharI laIe, kotarI laIe. hatA e jANavA jeTalI spaSTa nizAnIo temAM rahelI che. A saMdarbha suciH pratimA uparanuM poliza moryakALa (I.pU. 322-185) jevuM 1. brahmAMDa darzana - Do. je. je. rAvala hovAnuM mAluma paDe che. A sthaLethI maLelI I.pU. pahelI sadInI khaMDita pratimAnA hAtha kAryotsarga avasthAmAM rahela pUrepUrA 2. m.gujaratsamachar.com > Magazines jaLavAI rahyA che. tIrthaMkaranI pratimAnuM svarUpa yakSanI pratimA parathI 3. opinionmagazine.co.uk/.../sthApatya -ane-saMskRti ghaDAyuM hoya ema mAnavAmAM Ave che. 4. nigraMtha aitihAsika lekha samuccaya - madhusudana DhAMkI guptakALanAM je maMdiro maLe che te traNa prakAranAM che : nAgara, 5. vimala vasInI keTalIka samasyAo - madhusudana DhAMkI drAviDa ane vesara. nAgarazailI bhAratamAM himAlayathI viMdhya parvata 6. jaina murtIpujAnI prAcInatA - priyabALA zAha sudhI pracalita hatI. drAviDazailI viMdhya parvata ane kRSaNA nadIthI kanyAkumArI sudhI tathA vesara madhya bhAratamAM viMdhya parvata ane kRNA D DaoN. sejala zAha nadInA vacalA pradezamAM pracalita hatI. hiMdu ane jaina maMdiro A sejalshah702@gmail.com zailIomAM maLI Ave che. paraMtu nAgara ane drAviDanA prakAra vizeSa Mobile : +91 9821533702 | me-2018) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zilpa sthApatya aMkanA vidvAna saMpAdaka : zrI kanubhAI sUcaka | janma. 07-09-39 saurASTra | zrI kanubhAI sUcaka eTale sAhitya ane sthApatyanA marmajJa. zabdonAM nAdamAM emane jeTalo rasa paDe eTalo ja rasa paththaronA AkAro ukelavAmAM ane enA avAjane saMbhALavAmAM. eka tarapha dara guruvAre cAlatI sAhityanI beThaka arthAta sAhitya saMsada chellAM 18-20 varSathI niyamita rUpe calAve to bIjI tarapha deza-videzanA sthApatyone jovA-samajavAM pravAse jAya ane eno AnaMda sahu sAthe vaheMce. | kanubhAIne vidyArthIkALathI ja sAhitya pratye prema. 9mAM dhoraNamAM eka nATaka lakhyuM ane temAM bhAga laI bhajavyuM. saurASTranI zALAonI zIghra vaknatva spardhAmAM prathama pAritoSika 1956. vaknatva spardhAmAM saMsthAomAM paNa pAritoSiko meLavyAM kolejanI kAvyaspardhAmAM dvitiya pAritoSika zrI umAzaMkara jozInA varada haste meLavyuM 1957mAM vidyArthI AgevAna tarIke zrI vinobAjInI padayAtrA samaye jasadaNa gAmamAM svAgatAdhyakSa tarIke suMdara ane zistabaddha Ayojana karyuM. AvA suMdara Ayojana mATe jAherasabhAmAM vinobAjIe temanI prasaMzA karI. vinobAjI sAthe eka kalAkanI pratyakSa mulAkAta lIdhI. "gItA mAro prANa che' tevA temanA vidhAnamAM kayo tarka che? teno temano saMtoSakAraka pratyuttara meLavyo. 1960thI muMbaImAM sthAyI hatA. 1963 kaMsTrakzanano svataMtra vyavasAya zarU karyo. vyavasAyamAM vyasta hovAthI sAhitya pravRtti mana hovAM chatAM na thaI zakatI. - 1964mAM gujarAtanA mukhya pradhAna zrI jIvarAjabhAI mahetAnA haste amarelInI kolejanuM zreSTha bAMdhakAma karavA mATe sanmAna karavAmAM AvyuM ane pramANapatra maLyuM. - 1974mAM juhu jayasInA pramukha tarIke varaNI thaI. 1974-75nA varSa daramiyAna juhu skImamAM vRkSAropaNa, ToileTanI vyavasthA, juhu basasTenDa para basanI rAha jotAM loko mATe virAmasthAna, juhu-pArlAnI traNa jhuMpaDapaTTImAM pANInA pAIpa ane ToIleTonI vyavasthA ane nizulka davA vitaraNa ane meDIkala kempa yojayo. 1978mAM jAyanTa InTaranezanalanI madhyastha samitimAM varaNI thaI. garIbo mATe sastA raheThANo banAvavAM mATenAM kAryAdhyakSa tarIke bhAvanagaramAM eka moTI vasAhata banAvavAno kAryakrama saMpanna karyo. ahIM paNa varSa daramiyAna sauthI vadhu zAkhAo kholavA mATe zrI nAnA cuDAsamAnI adhyakSatAmAM gujarAtanA mukhya pradhAna bAbubhAI jasabhAI paTelanA haste pAritoSika maLyuM. 1989mAM kalAgurjarI saMsthAnI parikalpanA karI ane tenI sthApanAnA eka sUtradhAra tarIke, be varSa tenA pramukha tarIke ane anya pramukho sAthe tenI daza uparAMta varSa sudhI mAvajata karI. kalAgurjarImAM Aja sudhI cAlatAM mukhya kAryakramonI parikalpanA ane AyojananuM zreya temane phALe che. - 1991mAM gujarAtano sthApatya pravAsa goThavAyo ane te aMgeno ahevAla temaja sthApatyo aMgenA lekhonuM saMpAdana karyuM je "sthApatya gurjarI" tarIke prasiddha thayuM. have tenI prata upalabdha nathI. 1998mAM prathama kAvya saMgraha "khoja" pragaTa thayo tenI dvitiya AvRtti paNa thaI 2004mAM bIjo kAvya saMgraha "sUrano kalarava" prasiddha thayo. chellAM traNa varSathI dara ravivAre muMbaI samAcArapatramAM temanI "zilpa saMvAda" kolama AvatI hatI. enuM pustaka "zilma samIpe' juna 2015mAM prasiddha thayuM ane cAra mahinAmAM ja tenI 1000 prata vecAI gaI che. | 2000mAM mahA vidvAna prAdhyApaka rAmaprasAda bakSIe sthApela saMsthAmAM mAnyavara dhIrubena paTelanA AdezathI sAhitya saMsada, sAntAkrujha, nA pramukha tarIkeno kAryabhAra saMbhALyo. ahIM dhIrubena paTelanI ja preraNAthI guruvArIya sabhA zarU karI, je satata 20 varSathI niyamita cAle che. A sabhAmAM sAhityavibhAganA koI paNa kSetranA eka sarjaka potAnI kRtinuM paThana kare che ane upasthita sujJa bhAvaka tene pratibhAva Ape che. A pravRtti pratiSThita ane navodita sarjako mATe AvakArya banI che. atyAra sudhImAM 1000thI vadhu beThako thaI che. 15 varSathI dara varSe "prA. rAmaprasAda bakSI smRti vyAkhyAna mALA'nuM Ayojana thAya che jemAM vidvAna pravaktAo sAhitya viSaya para temanA vicAro rajU kare che. 15 uparAMta varSothI muMbaI ane gujarAtamAM bALanATako bhajavAyA na hatA. kanubhAIe A mATe dhIrubena paTelanuM bALanATaka sUtarapheNI" maMcastha karyuM. A nATakane bALakono suMdara pratisAda maLyo. tAjetaramAM ja khUba ochA kheDAtA 'hAsyaracanA' 8 ) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana | me - 2018)
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhitya mATe spardhAnuM Ayojana karyuM, jene adbhuta pratisAda maLyo che. temanA lekho paNa navanIta samarpaNa, kalA vimarza, prabuddha jIvana vagere pratiSThita sAmayikomAM prasiddha thatAM rahe che. | sahadharmacAriNI DaoN. suzIlA sUcakane teo potAnI saphaLatAnuM zreya Ape che. kanubhAI kahe che ke suzIlAnA sahakAra sivAya teo adhUrAM ane asahAya banI jAya. kAryakramonuM Ayojana hoya ke lekhana pravRtti darekamAM temano sakriya phALo hoya che. suzIlAbena pote paNa lakhe che paraMtu teo eka ja vAta kahe che, "huM lakhatI nathI paNa kanubhAIne huM ja lakhAvuM chuM" te pUrNa satya che, ema kanubhAI mAne che. A premALa ane vAtsalyasabhara daMpatI sAhitya ane jIvananA pravAsanI kharI moja mANe che. kanubhAIno jIvanamaMtra che, "kAma sAruM hoya ane karanAra niSThAthI ane ahaM ogALIne kare, to siddhi maLe ja. kanubhAI potAnA vyasta samayamAMthI A vizeSa aMka mATe samaya phALavI zakyAM. te mATe prabuddha jIvana parivAra temanAM AbhArI che. DaoN. sejala zAha saMpAdakIya | kALacakra satata pharyA kare che. sadIomAM lupta aneka zaktizALI rAjavIo, rAjapATa ane saMskRtionI gAthAothI ItihAsa ubharAya che. A gAthAone avazeSa sama koI mAdhyama sAcavIne beThuM hoya to te sthapatio ane zilpIoe racelAM sthApatyo. mauna rahI saMskRtinI e vAcA banI rahyA che. A sthApatyono eka mAtra dharma, dharoharane sAcavI, mona vANIthI, ApaNI svanI oLakha ApavAno che. "prabuddha jIvana' sAmayikanA taMtrI DaoN. sejala zAhane A vizeSAMka karavAnuM mana thayuM, e mArA maMtavya mujaba mauna vANIne vAcA ApavAno ja upakrama che. A upakramamAM sarva sahabhAgIo, abhinaMdanane pAtra che. mane A aMkanA mAnada saMpAdaka tarIke nimaMtraNa ApavA mATe paNa DaoN. sejala zAha ane sarva saMcAlakono AbhAra mAnuM chuM. ApaNe je paNa bahAnA ApavA hoya te ApIe paraMtu sadIothI ApaNA zAsako ane ApaNe, A sthApatyonI avahelanA karatA AvyA chIe. ApaNI mahAmulI A virAsata je rIte ragadoLAtI rahI che. tenuM rudana Aje nathI karavuM paraMtu A aMka je koI vAMce, te vicAre ane jAgRti Ave to paNa prayAsa saphaLa. sthApatyo ApaNA jIvananA mUlyo ane aMzo che, te ahIMnA lekho ane sthApatyonI mAhitIthI spaSTa thaze ja. A sthApatyo mAtra jovA nahIM paraMtu temAM nihita satva ane tatvanuM darzana karavAnI preraNA maLaze tevI zraddhA che. sthApatyomAM ItihAsa che, saMskRtinI oLakha che, e to ApaNe jANIe ja chIe. AthI vizeSa samajanI apekSA e che ke je pratimAo, tenA sthAnakone temaja tenA dhArmika ke sAmAjika mahatvane, tenA sarva saMdarbho sAthe jovAnuM zIkhIe. ApaNAmAM AdarabhAva jagAvanAra pratimAo, to pratIka che, tenA saMdarbho to judA ja che. e samajAya tyAre bhAvomAM bharatI anubhavAya. AvA bhAvone mUrtimAM mUkanAra zilpIo mATe paNa Adara thAya. thoDI vadhu spaSTatA karIe ke prakRtinA pAMca mULabhUta tatvo jaLa, vAyu, agni, bhUmi ane AkAza ApaNA zarIra baMdhAraNa ane tenI jALavaNI karanAra tatvo che. cAra dharmo dharma, artha, kAma ane nirvANa ApaNA jIvanavyavahArane cIMdhatA ane temAM DhALanAra darzano. ApaNuM jIvana ane e lakSyamAM rAkhI banela ApaNA vAstuzAstronA vicAranA mUlAdhAra A ja tatvo che. A aMka tamane game to tenuM saMpUrNa zreya DaoN. sejala zAhane Apajo ane bhUlo mATe mane kSamA Apazo. | | kanu sUcaka ( me - 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zilma samIpe saudaryanI paryavekSaNA kanu sUcaka zALAmAM hatA. varga sAthe delavADA-Abu pravAse javAnuM pramANagraMtha gaNavAmAM Ave che te prAcInagraMtha "mAnasAranI vyAkhyA thayuM. I.sana 1100thI 1300 vacce tyAM racAyelA jaina maMdironA mujaba "jyAM deva, manuSya, pazu ane paMkhI vase che te saMbaMdhita sthApatyo joyA. AMkhomAM ajabanuM Azcarya! hRdayamAM pArAvAra zAstra te vAstuzAstra." A zAstro aMge vistRta carcA ahI jijJAsA. ekavAra nahIM, anekavAra e joyA. kalAno e uttama aprastuta che paraMtu temAM vaparAtAM thoDAM zabdo joIe. AviSkAra. e mATe parikalpanA ane tene sAkAra karanArA zreSThIo, kalpanA ane tene sAkAra karanArA zreSThA, vAstu ghara, jamIna, vasavATa mATe A zabdano prayoga thAya sthapatio ane salATone manomana vAraMvAra vaMdana karyA.A che. pracalita rIte ApaNe gRhapraveza ke gharanA pAyA nAkhavA mATenI AnaMdAnubhUtI avarNanIya hatI. prakriyA mATe A zabda vAparIe chIe. Ama to kalAnA koI paNa aMgane jANavA ke mANavAnI koI chAmi . eTale ke je thAya che te jamIna sthapita : eTale ke je sthAyI che te -jamIna, jagyA, ghara, zarata nathI. kalAno sthAyIbhAva AnaMda che. A anubhUti dareka makAna, sthaLa, bAMdhakAma vigere mATe vaparAya che. vyakita-bhAvakanI judI hoI zake. bhAvakanA svayaMno abhyAsa ane sthApatya: racanA, kauzala, yojanA pura:sara bAMdhakAma, kasaba, saMskAra, anubhUtinuM parimANa nakkI kare che. viSayavastunI samaja kArIgIrI, nirmANa vigere mATe vaparAya che. kalAnA hArda sudhI pahoMcavAmAM madada kare che. ethI vadhu to hRdayaMgama prasannatAnI anubhUti ciraMjIva banI rahe che. sthapati: mukhya vaDo, mukhya kArIgara, nirmANa niyAmaka vigere ane pracalita rUpe ApaNe aMgrejI zabda "ArkiTekaTa'no prayoga samagra bhAratanA sthApatyone mULabhUta rIte je saMdarbha lAgu karIe chIe. paDe che tenI vAta karIe. vedakALamAM prAkRtika tatvone eka ahobhAva ane AzcaryabhAvathI jovAtA. tenA para vicAra thato. zilpa : ghATa, AkAra vigere. A zabda paththara, mATI ke keTalAka kutuhalonuM samAdhAna zodhAyuM na hatuM. prakRtinA Azcaryone dhAtuomAM ghATa ke kotaraNI karavAmAM Ave te saghaLAne zilpa camatkArika zakita gaNAtI. te tarapha Adara rakhAto. samaya jatA kahevAmA Ave che. prakRti tatvone tAdRzya karavA ane oLakha ApavA pratIkono zabdano sAdo artha arthabodha to karAve che paraMtu zabdanI pAchaLa AdhAra levAyo ane tenuM nAmakaraNa thayuM. pratIko pramANe mUrtio vividha arthachAyAo tenA ItihAsa ane saMdarbho sAthe joDAyela banI ane bhaya bhaLyo. pujA zaru thai. kriyAkAMDanI zarUAta thaI. hoya che. eTale zilpa-saMvAdamAM zabdone te paripekSyathI jANavA maMdiro banyAM, dharmo banyAM, vibhAgo thayA ane tenA paNa nAmakaraNa jarUrI che. uparokata pAMca zabdo avinAbhAvI ekabIjA sAthe thayAM, bahAranA loko AvyAM ane teo paNa A prakriyAmAM saMkaLAyela rahe che. sthApatya samajavA karma, prajJA, zIla ane zailInI joDAyA. badhAnAM zraddhAsthaLo vicArAyAM ane tyAM sthApatyo banyAM. saMyukata prakriyA jANavI joIe. Ama karavAthI sthApatyanuM yogya zarUAtanA sthApatyomAM cokkasa racanArIti na hatI. dhIme dhIme mUlyAMkana zakya bane. kalA sAthe gANitika ane vaijJAnika daSTino temAM umero thayo. sthApatya nirmANanI prakriyAmAM sthapati ane tenI sAthe kAma purAtatva vibhAga dvArA vaijJAnika paddhatithI thayelA sarvekSaNa mujaba karanAra mATe zilpazAstramAM vizeSa mahatva che. te vAstukalAno A rIte banelA maMdira-sthApatyonI Ayu vadhumAM vadhu 2000 mukhya puruSa athavA sthAnAdhipati gaNAya che. je vedavidda, varSanI che. AdhAra vihina lokavAyakAo mAM ghaNI vakhata zAstrapAraMgata ane vAstukalAno jANakAra hovo joIe. anya atizayokita thatI hoya che. sthApatyonA vikAsakramamAM madhyakAlIna mahatvanA traNa zilpIo sthapatinI AjJA ane mArgadarzana mujaba yuga bhArata sahita samagra vizvamAM suvarNayuga gaNI zakAya. A kArya kare che. (1) sutraza athavA sutragrAhI: je vAstuvidyAno saMpUrNa samayamAM navI racanArIti ane temAM unmeSa jovA maLe che. jANakAra temaja rekhAza-nakazA dorI jANanAra hovo joIe. prAkRtika tatvo ane mAnavIya abhigama banneno sumeLa te (2) vardhakI-mAnakarmazaH eTale mApa-parimANano jANakAra, zilpazAstro. agni, jaLa, vAyu, bhUmi ane AkAza te pAMca vivekamati-eTale ke sArAsArano vicAra karI nirNaya le ane prAkRtika tatvo ane dharma, artha, kAma ane mokSa te jIvana ghaDataranA citrakarma-citrakalAno jANakAra hovo joIe ane (3) takSaka : AdhAra tatvo. A tatvo sthApatyonI racanA mATe je zAstro racAyA A kArIgara-salATa-suthAra no vibhAga saMbhALe che. te paNa zilpa temAM AdhArarUpa ane mahatvanA che. vAstavidyA mATe jene eka ane tene lagatA zAstromAM nipuNa hovo joIe. maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana | me - 2018 |
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharA-jamInanA AdhAre eTale ke sthAyI vastunA AdhAre racAya pratibhA vagara zakya na ja bane. te ja rIte deva-devIo ke sanmAnya che te zAstrane vAstukalAnuM zAstra -vAstuzAstra kahevAya. haryAdi- vyakitatvanuM zilpakAranA svayaMnA bhAvapravAhaNanI prakriyA vinA prAsAda,maMDapa, zAlA, prapA-paraba, raheThANa vigerenA makAno- sajIva teja zakaya na thAya. AvA addabhUta kasabanA darzana bhAratanA imAratono vicAra thAya che. sAthe sAthe vAhano,Asano, pAlakhI, zilpomAM sAkAra thayAM che. eka anya udAharaNa tarIke, sUrya to hiMcako, maMca vigere jarUrI suvidhAono ane rAcaracIlAno paNa urjA-zakitano dhagadhagato goLo che. te zakitane ghATa kema vicAra thAya che. Adhunika ane pracalita samaja mujaba makAna sAthe Apavo? ahIM pratIkAtmaka sarjana ja zakaya che. moDherAnAM tenI aMdaranI suvidhAono -inTIrIyara Dekorezana-no vicAra. sUryamaMdiramAM sUryanI mUrtine pracaMDa AkAra Apyo je pratIkAtmaka vAstu zAstramAM ATha prakAranA gAmanI 2canA-daMDaka, rIte zakitanuM sUcana kare che. teNe savAra, bapora ane sAMjamAM sarvatobhadra, nampAvarta, patraka, svastika, prastara, kArmaka ane gati karavAnI che eTale ratha ane ghoDAo. ahI sAta ghoDAo catarmukha, ATha prakAranA nagararacanA-rAjadhAnIya, kevala, pura, sAta divasa ke samayacakranuM pratIka che. sUrya aMdhakAranA asUrane nagarI, kheTa, kharvaTa, kanjaka ane pattana. ATha prakAranA durga- bhedato nIkaLe che. sUryanI ghaNI pratimAomAM sArathI aruNa svarUpe killAonI racanA- zibira, vAhinImakha, sthAnIya, droNAka. uSA-pratyuSAnI sAthe tIrakAmaThAnI kotaraNI kare che je aMdhArane saMviddha, kolaka, nigama ane aMdhAva2. daza prakAranA kuvA-zrImukha, bhada che tanuM pratIka be bhede che tenuM pratIka bane che. sUryanI cAra patnI che tevuM paurANika vijaya, prAMta, duMdubhi, manohara, cuDAmaNI, dibhadra, jaya, naMda ane sUcana che ane te di bhaTa jaya naMda ane sUcana che ane temanA nAma rAgnI, rikSabhA, chAyA, ane suvarcasA. zaMka2. cAra prakAranI vAva- naMdA, bhadrA, jayA ane vijayA, cha A pratIka bhUmi, AkAza-svarga, chAyA ane prabhA-teja sAthe prakAranA taLAva- sara, mahAsara, bhadraka, subhadraka, parigraha ane anusaMdhAna kare che. sUrya sAthe be puruSa AkRti kotaravAmAM Ave A che. A e puruSo daMDa ane piMgaLa che. daMDanA hAthamAM daMDa che je yugmaparigraha, niyama saMcAlana sUcave che. piMgaLanA hAthamAM khaDiyo ane kalama gAma, nagara, durga vigerene AnusaMgika dvAra racanA, mArga che je lekhA-jokhA rAkhe che. sUryanA hAthamAM lagAma che te samasta racanA, tenA vibhAjano, aTTAlaka, pratolIo-zerI, zerIonA jagatanA saMcAlananuM pratIka che. sUryaratha uparano siMhadhvaja dharma sUcave vibhAjano, virAmasthAno, prAsAdo, havelIo, devamaMdiro, che. ghaNAM sUryamaMdiramAM sUrya lazkarI pozAkamAM bakhtara, hathiyAra mahela, cAturvaNyanA vibhAga mujabanA gRho, yajamAnazALAo, ane moTA gamabUTa jevAM bhAre ane UMcA pagatrANa dhAraNa karela dharmazALAo, yajJavedIo, kriDAgraho, kIrtistaMbho, toraNo, batAvela che. ghaNAM tene videzI asara paNa gaNAve che. Avo kalA pratimAo vigerenA vigatavAra nakazAo, tenA triparimANIya samanvaya bhAratanA aneka sthApatyomAM dRSTigocara thAya che. ghaNAM Alekhano, mAnirdezanI vigatavAra mAhitI ane carcA maMdiromAM sUryane kamalAsana para ArUDha ane caturbhuja batAvyAM che. vAstuzAstranA viSayo hatA. paurANika sAhityamAM viSNu, ziva, brahmA, gaNeza, varuNa, koI paNa bhASAnA pustakano abhyAsa karatI vakhate ApaNI indra, sarasvatI, lakSmI, pArvatI, vigere pAtro che. rAmAyaNa, potAnI samajanI sthitine vistAravI joIe. zabdane potAnI mahAbhArata jevAM mahAkAvyomAMthI lai kAlidAsa ane aneka zakita che. zabda saMdarbharUpe aneka arthachAyAo pragaTa kare che. A sAhityakAroe karelAM vividha caritracitraNathI ApaNuM sAhitya uparAMta pratIkarUpe te vadhu vistare che. zilpo ane pratimAo paNa samaddha che. A vividha sAhityano AdhAra laI kalAkRtionuM paNa e rIte pratIka saMdarbhathI pAmavA joIe. koI pratimA jo nirmANa paNa svAbhAvika rIte ja vaividhya dharAve che. A uparAMta tripramANita hoya to tenuM darzana vAstavika thavuM zakya to che paraMtu kalAno saMbaMdha jIvana sAthe che. je kalA jIvana sAthe anusaMdhAna na bhAvapramANita ke bhAvaparINIti tatva tapAsyA pachI ja pratimAne kare te sanAtanavathI dUra ja hoya. ane ethI ja jIvanavyavahAranAM pUrI rIte jANI zakAya. AvI zilpa-yAtrA AMkhathI anaMta sudhI rojabarojanA anubhavone paNa kalAkAro potAnI samaja ane lai jaI zake. kaLA anubhUtinI abhivyakita che ane zilpa zabda jJAnanA vyApa mujaba kalAmAM vaNatAM hoya che. je satva pragaTa kare. Ama to koI paNa kaLA-kArIgarI mATe prayojAya che paraMtu ghATa ane asatvanI oLakha Ape tevI ja kalAkRtio sanAtanatva ane ApavAnI kalA mATe vadhu vaparAya che. ApaNe ghATanI kalAnA zilpa amaratva pAmI che. bhAratanA sadIo junA sthApatya dvArA e siddha samIpe javuM che. eka udAharaNa tarIke, kavikula guru kAlidAsa temanA thayuM che ke samAjamAM vikRtio haze paraMtu kalAkAranI e pravRtti mahAkAvyo "kumAra saMbhava'mAM mA pArvatInA temaja "meghadUta' mAM nathI. abhivyakita kalAkAranI svataMtratA che paraMtu sArAsAranA yakSapatnInA dehasaundaryanuM varNana kare che. te varNanane anurUpa lAlitya vivekanI tenI para maryAdA paNa che. dharma ke nItino A niyama ane bhAvane paththaramAM pragaTAvavA samaja ane zilpasarjananI nathI, A zilpa-kalAno niyama che. bhAratIya sthApatyomAM zArIrika me - 2018) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana ( 11 ).
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ sauSThava uparAMta zilpamAM eka abhijAta, dhIra, vIra, lalita bhAvanuM pramANasara baMdhAvelA corasa prAsAda maMDapa kahevAya. maMDapanI prAgaTya thatuM dekhAya che. saundaryabodha uparAMta AnaMdathI mukalita bahAranI bhIMtonI nIce beThaka-khurazI, ke thAlane alaMkArayukata prazAMta mukhamudrA AdhyAtmika stare lai jAya te bhAratIya zilponI banAvavAmAM AvatA tene bhadra kahevAya. bhadrane jeTalAM pAsA hoya viziSTatA che. AvA bhAvonuM sabaLa udAharaNa jaina tIrthakaronA teTalA pAsAnA bhadrano te maMDapa kahevAya. be bhadranI vacce paDato zilpomAM jovA maLe che. khUNo-koNa athavA vadhu koNa paDe to tene uparatha ane pratIratha maMdiromAM mithuna-maithuna zilpo viSe tarka karavAmAM Ave tyAre oLakhAya. koNa ane uparanI bhujAonI vacce vadhArAnA ghanakoNa kalAnA jIvana sAthenA anusaMdhAnanI ane pratIkAtmaka sidhdhAMtanI hoya tene naMdI ane bhadrone AdhAra ApatAM nIcenA bhAgane pITha vAta paNa yAda rAkhavI joIe. A aMge udAharaNa sAthe vigatavAra kahevAya. pITha para AkhI zilA mUkAya che jene kharazilA kahe che. joIe. kharazilA aMdaranA bhAge bhUtala bane che. je kakSamAM maMdiranA mukhya manuSyamAtranI pravRtino AdhAra cAra puruSArtha che. dharma,artha, da, davA i deva, devI hoya te garbhagRha ane bahAra jyAMthI bhAvaka darzana kare kAma ane mokSa manaSya vaninuM nirNana nava rasamAM che. A avani te gUDhamaMDapa. A uparAMta sabhAmaMDapa, nAmaMDapa-raMgamaMDapa. ane vRti te jIvana che. je che tenI vAta karavAnI hoya tyAM zilpakalA garbhagRha ane gUDhamaMDapanI goLa ke AsapAsa pharatI thoDI jagyA ese ho vagara ja le che paraMtu kalAmaya rIte ane uttama rIte rAkhavAmAM Ave che tene bhamatI ke pradakSiNApatha nAme oLakhAya kahe che. cAra puruSArthane aneka maMdiromAM nirdabha rIte kotaravAmAM che. moTA maMdiromAM ghaNIvAra Avo pradakSiNApatha maMdiranI traNa AvyAM che. karmanI gatino sUcanAtmaka dharma e jIvanano AdhAra maDapAnA bahAra paNa rAkhavAmAM Ave che. A vibhAga dareka che. sahastra pheNa phelAvI potAnA mastaka para pRthvIne dhAraNa karatA madiranA Avazyaka zeSanAganA pratIkathI javAbadArI-dharmanI samaja apAya che. AvuM maMDovara : kharazilAo paranI upara jatI bhIMtonA bhAgane zilpa maMdiranA pAyAnI uparanA talathara para kotareluM hoya che. maMDovara kahevAya. kuMbha ke loTAnA AkAranI jema nIcethI pahoLo tenA pachInA bhAga para arthavyavasthA para AdhArita puruSArthane ane upara tarapha jatA pramANasara sAMkaDo banato jAya che.ane teno AnuSaMgika ghaTanAo, sAmAjika vidhio, saMgrAma-yudhdho, vivAha- chevaTano bhAga zikhara kahevAya che. A zikharonI racanA mATe lagnavidhio, kathAo vigerenA zilpo banelA hoya che. maMdiranA vAstukalAmAM uMcAI ane pahoLAInA pramANamAM 24 jAta varNavI maMDapanI bahAranI divAlo ane tenA ka khUNAomAM kAma-mithuna che. tenI upara kaLaza ane dhajA mUkAya che. maMDovaranI bhIMtomAM zilpo hoya che. strI-puruSa yugmanA pratIka dvArA AnaMdanI vAtAyananI vyavasthA hoya che, gavAkSa, chAjalI, chajjA, kaMdoro, caramasImA paranA ekatva ane jIvananA sAtatya mATe anivArya kevAla, kAMgarI, jaMghAnI racanA karavAmAM Ave ane tene kalAmaya kAmanI upAsanA aMge A zilpo che. khAsa noMdha e levAnI che ke kotaraNI ane pratikAzilpothI sajAvavAmAM Ave. maMdiranI bahAra AvuM eka paNa zilpa maMdiranA aMdaranA koI paNa bhAgamAM maMDovara para sAmAjika vyavahAramAM rojabarojanA jANItA narakotaravAmAM AvatuM nathI. e uparAMta bahAranI bAjue paNa nArIo, prANIo, pazu, paMkhIo, ane maithuna zilpo, paurANika sarakhAmaNImAM tenuM pramANa anya puruSArthanA zilpapramANathI vadhatuM kathAnAyako, deva-devIonA zilpo kotarAtAM. ghaNI vakhata dezanathI. A bhAganI upara RSimunionA zilpo, mahAkAvyonA kALanI mAnyatAo ane jIvana sAthe saMkalita bAbato paNa sthAna prasaMgo ke anya kathAo dvArA zAMtipatha -urdhvagAmI vRtithI nivRti pAmatI. manuSya mananI zAMti mATe iSTadeva pAse jAya che tyAre te tarapha doratA zilpo che. parama zAMtino mArga te IzvaranA-ArAdhya jIvanathI alaga thaIne nathI jato. jIvanane sahaja ane suMdara devanI nizrAmAM maMdiranI aMdara maMDapathI garbhagRha sudhImAM maLaze. banAvavAnI bhAvanA sAthe jAya che. vaimanasyathI urdhva taraphanI gati ahIM divAlo, staMbho, guMbaja ane garbhagRhanA pradakSiNA patha para mATe jAya che. maMdiranI bahAra ane aMdaranI racanAmAM e rIte khUba uttama zilpo kotarAyA hoya che. sAdI samaja e che ke manuSya vicArapUrvaka thatI. aMdara maMDapo parathI vitAna sudhInI bhIMto paranI jIvananA A cAra puruSArthane viveka puraHsara jIvI javAnA che. kotaraNI upadezAtmaka kathAnako, prasaMgo, pratIkAtmaka deva guNavattA ane zailImAM bhAratanA devamaMdironA sthApatyo devIonA zilpo dvArA thatI. maMDapo paranA guMbaja atyaMta AkarSaka vizvabharamAM uttama che. devamaMdiro mATe kuzaLa, vidvAna ane uttama hovA chatAM temAM zAMtino saMdeza raheto. sthapationI varaNI thatI. devamaMdira-sthApatyo mATe thoDAM taMbha: sAdI bhASAmAM thAMbhalA ke kolama. staMbhonI adabhUta pAribhASika zabdo tapAsIe. kotaraNI saundaryabodha ApatI. satya, ziva ane sundarano saMdeza maMDapaH traNa, cAra ke daza athavA tenA dvigaNa, trigaNa maLato. vizvanA koI paNa sthApatyane maMdiranA kalAmaya kotaraNIthI maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - pabaddha jIvana | me - 2018 ||
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIpatA staMbho ane staMbharacanAnI tole mUkI zakAya nahI. vizvanI ane draviDa racanArItinA AcArya sthapati tarIke mayanI oLakha ghaNI jUnI kahI zakAya evI saMskRtiomAM suMdara staMbharacanA jovA che. nAgarI zailInA graMthomAM vizvakarmA', "vAstuzAstra', maLe che. Ama chatAM nirvivAdapaNe ApaNA sthapationI "samarAMgaNa sUtradhAra', ane "aparAjitapRcchA" mukhya che. jayAre khaMbharacanAmAMthI teoe zIkhavAnuM rahe che. pravezadvAranA staMbho draviDa zailI mATe "mAnasAra', "mayamata", "sakalAdhikA2', ane te paranA toraNothI mAMDI aMdaranA staMbhonI advitIya ane "azumaddabhedAgama" ane "zilparatna' mukhya che. A uparAMta addabhUta kalAmaya kotaraNI ApaNA salATono anupama kasaba che. pratimAnirmANa ane zilpanirmANa aMge vistRta mAhiti khaMbhathara-AdhAra, staMbhanI uparanA thara, ane pachI vitAna sudhInA jyotiSazAstromAM, varAhamihiranA bRhatsaMhitA ane kauTilyanA AkArane TekavatA ke puSTi ApatA AdhAratharonuM vaividhya pramANavA arthazAstramAM paNa maLe che. A sivAya mUrtividhAna aMge judA jevuM che. pravezamArgamAM dIpakhaMbha ke rUpastaMbha, cogAnamAM judA dharmonA judA judA graMtho-pAMcarAtradIpikA, vizvakarmAvatAra, kIrtistaMbha, sarovaranI vacce jaLastaMbha, sImAdarzakastaMbha, rUpAvAtAra, zilpasAra, zilparatna, devatAzilpa, mUrtilakSaNa, garuDakhaMbha, brahmAstaMbha, dolAtaMbha, vanastaMbha, chatrastaMbha vigere citralakSaNa vigeremAM vipula sAmagrI upalabdha che. vedasaMhitAomAM aneka ghATanA, jAta ane upajAtanA staMbho banyAM che. staMbhonI dhAtu zilyono ullekha maLe che paraMtu avazeSo maLyAM nathI. Rgvada kalAtmakatA mAtra nahI paraMtu pramANasaratAnA dhoraNo paNa ane atharvavedamAM je varNana prApta thAya che te mujaba bhavananirmANa ejInIyarIMga kauzalanA kIrtistaMbho che. vAtAvaraNanA dareka vigeremAM kASThano upayoga thato haze. te prakAranA zilpono ullekha pAsAone lakSyamAM rAkhI A sthApatyo banyAM che. vAtAyana ane paNa maLe che. mUrtividhAna aMge paNa ullekha maLe che. noMdha levA jaLanikAsanA yogya prAvadhAna temAM karavAmAM AvyAM che. staMbhonuM jevI bAbata e che ke te samaye sUrya, indra, maruta vigere devonI nAmakaraNa tenA AkAra parathI karavAmAM AvyuM che. udAharaNa tarIke mUrti pratIka tarIke banatI, jethI teno upayoga utsavo samaye thai corasa hoya to rUcaka, cha pAsAvALo SaDASTaka, ATha pAsAvALo zake. A mUrtio sevA-pUjA ke karmakAMDa mATe nahotI. A pachInA svastika, bAra pAsAvALo bhadranI, maMDapanA bhadra, koza, uparatha brAhmaNa graMthomAM sthApatyane lagatA varNano maLe che paraMtu mAhitino ane pratirathanI racanA mujabanA pAsAvALo ane koNaka te vardhamAna temAM abhAva che. zrotra ane gRhasUtromAM mUrtipUjAno spaSTa nirdeza staMbha. A uparAMta goLAkArane vRta staMbha. mizra AkAranI racanAne maLe che. mArgadarzana pUruM pADatA graMthonA AdhAre mUrtividhAnanI anurUpa paNa aneka nAmo che. udAharaNa tarIke nIcethI corasa ane prakriyAne dizA maLI. eka vAstava samajavAnI jarUra che. rIti to uparathI aSTakoNAkArane zrIdhara staMbha. kotaraNIne AdhAre ane zAstranI paraMtu nirAkArane AkAra ApatA hAtha to salATonA. mUrtionA AdhAre apAyelAM paNa aneka nAmo che. udAharaNa tarIke amUrtane mUrta karavAnuM kAma salATonuM. dakSiNamAM moTI dADhIpAMdaDI ane velInI kotaraNIvALo ghaTapallava staMbha ane murtivALo muchavALA zaMkara te uttaramAM saphAcaTa mukhavALA. devadevIonA mukhamAM kuberataMbha vigere. paNa jANItA caherAonI chAyA dekhAya. eTale ja kalAnuM vizva pravezadvAra uMbarAne uduMbara kahe che. uMbaranI bahAra banne bAjue nibaMdha ane mukata che. samaya-kALane ane vikAsane dhyAnamAM laIe kIrtimukha ane vacamAM uMbaranI UMcAI jeTalo ja UMco ardhagoLAkAra to. I.sana pUrve 4000 pahelAnA prAthamika kakSAnAM zilpanA mRdaMgano AkAra hoya che. tenA darzanI bhAgamAM koI kotarakAma avazeSo maLyAM che. balucistAna prAMtanA uttara ane dakSiNa vibhAgamAM jhAba nadInA kAMThe vasAhato hatI. jene jhAba, phUlI hoya che tene maMdAraka kahe che. maMdArakanI AgaLa eka ardhagoLAkAra pagathIyuM hoya che tene ardhacaMdra kahe che. ane makarANa saMskRti tarIke oLakhI zakIe. A samaya haDappIya saMskRti pahelAno. I.sana.pUrve 2500thI 1500nI haDappIya garbhagRha : ISTadevano darabAra garbhagRha atyaMta sAdo rahe che. sabhyatAnA zilpomAM sarasa ghATavALI mUrtionI kalAnA ahIM manuSya savaMga-saMpUrNa samarpaNanI bhAvanAthI praveze che. mananI namUnAo maLyAM che. je pUrNamUrti ane aMzamUrti baMne prakAramAM che. zAMti-nirvANa-mokSanuM A aMtima dhAma che. A zilpo mATI, patthara ane dhAtumAM banelA che. pASANa ane bhAratanA prAcIna graMthomAM zilpanirmANa aMge noMdhapAtra dhAtamAM banelA zilponA kasabamAM surekhatA ane rUpa kSamatA dekhAya mAhitIo maLe che. uttara ane madhya bhAratanA maMdira- sthApatyomAM che te parathI anumAna thaI zake che ke te kuzaLa kArIgaro dvArA banyAM ane dakSiNa bhAratanA maMdiranA sthApatyonI racanArItimAM noMdhanIya che. jayAre mATInA zilpo mahada aMze lokakalA-hastakalAnA taphAvata tenI zikhara racanArItimAM che. uttara bhAratanI racanArIti udAharaNo che. je zilpo maLyAM che tenuM viSayavastu dhArmika che. nAgarI ane dakSiNa bhAratanI racanArIti draviDa racanArIti tarIke manuSya-AkAra, liMga, vRkSa vagerenA paNa zilpo che. gujarAtamAM oLakhAya che. nAgarI racanArItinA AcArya sthapati vizvakarmA lothala ane dhoLAvIrAmAM te samayanI saMskRtinA avazeSo maLyAM [me - 2018) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ che ane sacavAyA che.lothalamAM to nagara AyojananA paNa avazeSo sAMketika cinho, hathiyAro vigerenI kotaraNImAM bhAratanA jovA maLe che. moheMjo-daDo ane haDappAnA avazeSo sAthe salATono svayaMsiddha kasaba che. mathurA zailI, zRMgI zailI, dakSiNanA lothalanA avazeSonI sAthe sarakhAmaNI karIe to bhogolika zelagRho, brAhmaNa dharmanA zilpo, jaina dharmanA zilpo, sAMpradAyika ane samaya-kALanA taphAvatane lIdhe pheraphAra che to samAnatA paNa ane asAMpradAyika zilpo, nArI philmomAM nArI manogata vaividhya che. banne jagyAe vRSabha, vAnara, haraNa, sasalAM, bakarAM, gheTAM, vigere A samayanuM pradAna che. A pachI I.sa. 350thI 550 dariyAI ghoDA, hAthI vigere sthaLacara ane jaLacara prANIonA sudhIno guptakALanA praziSTa zilpono kALa Ave che. te samayanI mATInA zilpo maLyAM che. lothalamAM vadhumAM gAya, gorilA, vAgha, AkhA dezamAM prasarelI zilpakalA guptazailInA nAme oLakhAya geMDA, garuDa, mora, popaTa, bataka, haMsa, cakalI, samaDI, ghuvaDa che. A kALamAM zilpakalA tenI paripakavatA ane paripUrNatAnI vigerenA zilpo maLyAM che. eka gAyanuM zilpa che te tenI bArIkIne carama sImAne sparzatI lAge che. A kALanA sthapatio ane lIdhe darzanIya che. gAyanA ziMgaDA, nIce jhukatI kAMdha, zarIra, AMcaLa salATonA kasabano saundarya abhigama udAtathI UrdhvagAmI gati ane anya aMga surekha ane suMdara che. ahIM ja eka AkRtimAM taraphano rahyo. saundarya darzana ane tenA mArgadarzaka siddhAMtonA mAnavazarIra para azvamukha mUkeluM che. A uparAMta dhAtumAM DhALelA ghaNAM graMtho A samaye racAyA. kavikula guru kAlidAsa ane te ane pattharomAM korelAM zilpo dhyAnAkarSaka che. A zilpomAM banelI samayanA anya sAhityasvAmIoe sAhitya dvArA ane sthapatipuruSa-strInI AkRtimAM aMga-vaLoTa temaja dehasauSThavamAM salAToe zilpanirmANa dvArA saundaryanI mahattA sthApita karI. zilpakasaba dekhAI Ave che. A pachI I.sa. pUrve 1500thI mAnavamanamAM prema, ullAsa ane AnaMdano saMcAra karanAra saundaryane 600no samaya naMda saMskRtino gaNI zakAya. A vikAsayAtrA oLakha ApI. A samayanA zilpomAM aMga-upAMgamAM dvArA sthApatyone jovAthI bhAratIya saMskRtinA kaLAvinyAsanA pramANasAyujya, AbhijAtya, lacaka, kamanIyatA, surucipUrNa tabakkAomAM praveza maLe che. mauryakAlIna yuga I.sana pUrve 325thI vezaparidhAna, zRMgAra ane zaNagArano unmeSa dekhAya che. 187no gaNI zakAya. A samayamAM sthApatya ane lalitakalAoe vyakitatvane oLakha maLI che. anuguptakAlIna kalAno kALa I.sana mahatvanI siddhi meLavI. guphA, zilAtaMbho, rUpo vigere pASANa 550thI 700 sudhIno gaNAya. A samayanA zilpomAM zilpomAM abhUtapUrva vikAsa sadhAyo. AmAM sAdA ke retiyA devadevIo, budhdho, bodhIsatvo, tIrthakaro, yakSayakSINIo, paththaro para banelA azokanA zilAtaMbho ane khaMbhAzirSo khUba rAjArANIo, vagere zilpone adhika mahatva maLyuM. A pachIno ja jANItA che. bauddha dharmanA prasAra ane pracAra A samayanI samaya I.sana 700thI 1000 sudhIno che. je pAla, pratihAra aitihAsika zirSagAthA che. mauryakAlIna zilpomAM videzI ane rASTrakulanI zilpakalAno che. A kALamAM manuSyajIvanane sthApatyonI asaro jovA maLe che. khAsa karIne rAjabhavanonA parimANa ApatAM samaya tarIke paNa oLakhI zakIe. A kALamAM nirmANamAM ane zilAtaMbho vige2 pa2 IrAnanA sthApatyonI zaMkarAcAryanuM manuSya vizenuM A darzana ullekhanIya che. temaNe asara purAtatvavido dvArA carcAI che. anumauryakAlIna yuga aneka mAnavajIvananI pratiSThA darzAvatAM kahyuM. "manuSya sADAtraNa hAthanA rAjakIya pheraphArono samaya rahyo che. A pheraphAro ane vaMzo-rAjAo parimita dehamAM sImita zakita dharAvatuM pUtaLuM nathI. e to brahma aMgenI vAto ItihAsa mATe rahevA daIe. A samayakALanA ane AtmAnI ekatAno adhikArI che. A brahmAtmayabhAve sthApatyoe kada ane kalAnI guNavattAmAM haraNaphALa bharI ane jIvanane navI dRSTi ApI. ane sAmAjika aMgomAM navA adabhUta pragati karI. bhAratanA pUrva, pazcima, uttara ane dakSiNa zakitasaMcAranuM kAraNa banI gayuM. svAbhAvika rIte ja A bhAvanAnI badhA ja pradezamAM zilponA kadanI sapramANatA, abhivyakata asara zilpanirmANamAM paNa dRSTigocara thavA lAgI. I.sana. rekhAonuM sAmaMjasya ane vaividhya samAna rIte ane vyAvartaka lakSaNa 1000thI 1300nA kALamAM vikAsa, asara ane pratikRtinA banI rahyuM. kharA arthamAM bhAratamAM praziSTa sthApatya ane sarvAgI samayano kALa gaNI zakAya. zilpakalAno kALa ahIMthI ja zaru thAya che. aMza mUrta, tAdazya zilpa-vAstuzAstra mAtra mUrtividhAnamAM simita darzana na hatuM. ane tripArtha darzananI rIta A samayanA kArIgaroe potAnI rIte te cosaTha kalAonuM zAstra gaNAtuM. vAstuzAstramAM dizAonA sthAna ane kadanI goThavaNIthI siddha karI. toraNomAM zilpa kauzalanI guNadharmo batAvavA dizAonA adhinAyaka deva nakkI karavAmAM samRddhi A samayamAM vikasI. A samayanA bo ddhazilpomAM AvyAM che. te mujaba sthApatyo mATe jarUrI vAtAvaraNanA guphAzilpo, jAtakakathAonA zilpa, ghaTanA-prasaMgazilpo, parimANonuM mArgadarzana prApta thAya che. paraMtu nakazAo banatAM rUpomAM abhUta kalArvavidhya sadhAyuM. A kALanI gAMdhAra zailInA temAM gANitika ane bhaumitika parimANonI gaNatarI pramANe zilpo dvArA vezabhUSA, hAvabhAva, zRMgAra, paridhAna, devadevIonA racanA thatI. bhAratamAM anya sthApatyarItionI asara AvI te maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana me - 2018.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahelAM A parimANo AkhA bhAratamAM mAnya gaNAtA ane tene aMtamAM, bhAratamAtAnI keDa para beThelA vahAlA bALaka samA vAstupuruSamaMDala tarIke oLakhavAmAM AvatAM. A maMDalonA deva gujarAtanI thoDI vAta karavI che. "vivekabRhaspati' nAma tenI ane tenA mahatva mujabanA AkAra mATe corasa cokaThAM goThavAtA oLakha che. ahIMnI prajA saMjoga ane saMgharSamAMthI sArAsArano tene padavinyAsa kahevAtuM. eka cokhaMDAthI daza cokhaMDAnI racanAmAM viveka karI nirNaya levAnI adabhuta kSamatA dharAve che. gujarAtano darekane padanuM nAma apAtuM. hiMdudharmamAM saguNa ane nirguNa upAsanA ItihAsa jyArathI bhUmi para mAnavayonino AvirbhAva thayo thatI hoya che. te mujaba saguNa eTale pUrNarUpa ane nirguNa eTale tyArathI eTale ke aDhI lAkha varSothI thayo gaNAya che. je saMskRtinI nirAkAra mUrti svarUpo mujaba sthApatyamAM maMDalonA sthAna ane pIThikA para arvAcIna gujarAta UbhuM che ane jenI aitihAsika saMkhyA gaNatarImAM levAtA. sthApatyomAM AkAranI rIte jovA paraMparA ane guNavizeSatA jeno vartamAna che tevAM gujarAtamAM jaIe to mAtra pAMca AkAronI AjubAju kAma thatuM. A pAMca nisarga dRzyo, temAM vasatI vividha jAtio, lakSaNAyukata AkAro te corasa, laMbacorasa, naLAkAra, goLa ane aSTakoNa. caherAvALA tenA taLapadA mAnavIo, tenA mahAlayo, maMdiro, A AkAro sAthe vAstuzAstranA niyamo mujaba kAma karavAnI tIrthadhAmo, sahelagAhanAM sthaLo, zilpa sthApatyo, dhAtukalA, maryAdA rahetI. maMdiranA deva mujaba sthApatyonI racanArIti rAkhavI hAthahunnaro, kApaDa, chApakAma, bharatagUMthaNa, cAkaLA, toraNo, paDatI. Ama aneka maryAdA chatAM kuzaLa sthapationI parikalpanA raMgoLI, citrakAma, ramakaDAM, saMgheDAkAma, rItarIvAjo, tahevAra, ane racanAkasabathI maMdironA sthApatyo Aje paNa ananya che. utsavo, garabA, garabI, rAsa, bhavAI jevI samRddhie sahune hajAro varSathI maMdironA nirmANamAM A zAstra mahatvano bhAga AkarSA. gujarAtanI saMpatti ane vyApAranuM AkarSaNa ane hajAro bhajavyo che. maMdiroe sthApatya saMskRtinA vikAsamAM mahatvanuM mAIlonAM dariyAI ane jamIna mArge gujarAta praveza saraLa hato. yogadAna ApyuM che. te samayathI vAstu ane zilpazAstra gujarAtamAM zaryAti, Anarta, reva, raivata, vagere kuLo hatAM. ekabIjAnA paryAya zabdo banI rahyAM che. saurASTramAM Aryo sthAyI thayA te uparAMta parziyana, Araba, bhAratIya sthApatyomAM draSTipAta karatAM paheluM tArA e nIkaLe Aphrikana, cInA saurASTranA baMdarothI utaryA. madhya eziyAmAMthI che ke maMdira racanAno hisso moTo ane mahatvano rahyo che. ane kuzAna ane huNonA dhADA UtaryA. AthI gujarAtamAM jAtibIjuM tAraNa e che ke kALa ane sthaLanA aparimeya bheda chatAM upajAti, jJAti-upajAtinI vividhatA e tenI vizeSatA che. ApaNA bhArata dezano sAMskRtika deha ajabanuM aikya dAkhave che. vaiSaNava, zaiva, jaina buddhadharmano abhyadaya ane prasAra thayo tenA ApaNA maMdira sthApatyomAM judI judI racanArIti, judA judA sthaLa, dharma sthAnako baMdhAyA. sthApatyanI AgavI ane mizra zailIno judA judA zAsano ane judI judI dhArmika mAnyatAo chatAM temAM vikAsa thayo. anekatAmAM ekatAnuM gujarAta sarvottama udAharaNa mukhya racanA siddhAMtanI ekatAnA darzana thAya che. judA judA pradezanA che. narasiMha mahetA gujarAtanuM kavana che. saMto, mahaMtonI A pAvana judA judA zAsako ane aitihAsika samayakALanI dRSTie, gupta bhUmi. che. kRSNa ane gAMdhInI A karmabhUmi che. ane pratihAra vaMze ujjainamAM, pAla vaMze pUrvamAM baMgALa-bihAramAM, ApaNA mUrdhanya sAhityakAra kavi sva. AdaraNIya kavi caMdelA vaMze madhyapradezamAM ane solaMkI vaMze gujarAtamAM aneka uttama umAzaMkara jozI gujarAta oLakhanA eka kAvyamAM kahe che temaH sthApatyo racyAM. dakSiNa bhAratamAM pallava, colA, pAMDiyana, cerA, zatrujya tAraMgA iDara pAvAgaDha gIranAra cAlukya ane vijayanagaranA zAsakono phALo mahattama che. jemAM zikhare zikhare devamaMdiro, zurakathA rasasAra, palvone drAviDIyana sthApatyanA sthApaka gaNI zakAya. teno girijaMgale vIra DaNakato siMha abhayaullAsa, zAsanakALa chaThThIthI navamI sadI sudhIno. te samayamAM akhaMDa khaDaka raMgapura-lothalane TIMbe guMje gata ItihAsa, pattharamAMthI banAvelAM mahAbalIpurama, kAMcIpuramanA sthApatyo rudramALa vaDanagara toraNa, kuMbhAriyA moDherA, ane ratharacanAo ullekhanIya che. maMdiro lagabhaga ziva samarpita masjida mahele Dabhoi dvAre suMdaratAnA DerA, hatAM. IMTa-cUnAnA upayoga vagara A maMdironI racanA thai. devonI dhanya bhUmi gujarAta dhanya he dhanya girA gujarAtI vizALa ane UMcI pratimAonI abhUtapUrva racanAonI zaruAta kRSNa-caraNaraja-punita dharA A gAMdhI girA gujarAtI." karanArA pallava rAjAo hatAM. drAviDIyana sthApatyo tAmilanADu, (sva. kavi zrI umAzaMkara jozI.) AMdha, kerAlA ane karNATakamAM jovA maLe che te uparAMta zrIlaMkA, saikAo jUnA bhUtakALane vartamAna sAthe anusaMdhAna sAdhI mAladIva temaja uttarapUrva ane dakSiNapUrva eziyAnA pradezomAM ApatA ApaNA zilpa-sthApatyanA amara vArasAnA ullAsanI paNa jovA maLe che. gauravagAthA gAtA kavione vaMdana karIe. jyAM paga mUke tyAM me - 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSaka - prabuddha jIvana
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ astu. gujarAta banAvI devAnI kSamatA dharAvatAM gujarAtIo deza-pradezamAM banI rahIzuM ? gujarAte sadIothI sUryadevane ArAdhyA che. ApaNe game tyAM hoya mA gurjarInI gRhakuMjo kadI visaratA nathI. jagavADIne gAyatrI maMtrano jApa karIe chIe te tejomayanI prArthanA che. suphalita kare che. je abhAva jaNAya che ke, ApaNe ApaNA "pRthvI, aMtarIkSa ne svargamAM je prazaMsanIya teja vyApeluM che, deha, sthApatyasamRdhinA vArasAnI avagaNanA karIe chIe. dharma ane mana ane AtmAne je ujjavaLa kare che te kalyANakArInuM ame dhyAna sAMskRtika vArasAno garva laIe chIe ane te mATe masamoTA dAna dharIe chIe te ja amArI buddhine prero." paNa ApIe chIe. ApaNA garvane jeNe AdhAra Apyo che te ApaNA zilpo che. navA maMdiro bane che ane te bhUtakALanA vArasAne anurUpa racanA thAya che. atyaMta suMdara thAya che paraMtu 3, Vivek, Vidya Vinay Vivek Society, navonmeSano ullAsa bhUtakALanI avagaNanAnuM kAraNa bane che. 185 S. V. Road, Vile Parle (West), suMdaratAnA DerAo dhULamAM ragadoLAya che. je smArakonI ananya | Mumbai - 400 056. jALavaNI karavI joIe tenA AMgaNAmAM ApaNe mijabAnIo Email : kanubhai.suchak@gmail.com karI ajIThuM pheMkIe chIe. sarakAra have jAgRta thai che. punaHnirmANa Phone: Landline : 022 26710808 Mobile : 09870007371 ane sAcavaNanI vyavasthA thAya che. paraMtu ApaNe mUka-badhIra prekSako Dazodhaka zrI ma . ItihAsa tAta anubha sthApatya jagatanA dhruvatArako kanu sUcaka gujarAtanA vikhyAta saMzodhaka zrI madhusUdana DhAMkI (A lekhamAM bhAratIya sthApatya jagatanA mahattvanAM riporTono ane parsI brAunanA tathA sthApatya vizenA anya graMthono sthapationo paricaya ApavAno prayatna karAyo che, jethI abhyAsa karyo. potAnA sAthIo sAthe gopa, kaMdireDA, miyANI, sthApatyanA bhAratanA ItihAsathI paricita thavAya.) dhUmalI jevAM AsapAsanA sthaLono abhyAsa pravAsa kheDyo. solaMkI eka evA pratibhAbIjanI vAta che ke je koI dharatImAM kALanA khImezvara, naMdezvara, mANasare jevA sthaLoe trIseka prAcIna vAvavAmAM Ave, tyAM UgI nIkaLe ane soLe kaLAe mahorI UThe. maMdiro zodhI kADhyAM, eTaluM ja nahIM paNa tasavIro laIne eno gujarAtanA vikhyAta saMzodhaka zrI madhusUdana DhAMkInI pratibhA A jhINavaTabharyo abhyAsa karyo. lAkhAbAvaLa, AmarA, pATaNa vagerenA prakAranI che. teo UMcA gajAnA sthApatyavid, ItihAsavidda ane utpananamAM prasiddha adhyApaka bI. subbArAva sAthe rahIne amUlya kalAvivecaka to kharA ja, paraMtu ethIya vizeSa zAstranI koI vAta anubhava meLavyo. amerikana InsTiTyUTa opha InDiyana sTaDIjha, karavI hoya, maMdiranI bAMdhaNI vize carcA karavAnI hoya, jena vArANasImAM risarca esasiyeTsa tarIke joDAyA ane A darzananI koI vibhAvanAne karavAnI hoya - badhe ja emanI kalA saMsthAmAM ApelA yogadAna aMge enA vartamAna upapramukha zrI rasika ane saMzodhanadraSTi pharI vaLe che. kerInI keTalI jAta che, tyAMthI pradIpa maheMdIrattAe kahyuM ke, "amArI saMsthAne vaizvika pratiSThA zarU karIne mAnavInI cAla, aMgabhaMga, pozAka e badhAM vize teo ApavAmAM madhusUdana DhAMkIno bahumUlya phALo che." vAta karI zake che. porabaMdara pAsenA DhAMka gAmanA vatanI hovAthI zrI madhusUdana DhAMkIe "ensAIklopIDiyA opha InDiyana DhAMkI aTaka dharAvatA madhusUdanabhAIe puNenI phargyusana kolejamAMthI Tempala ArkiTekTara' zreNInA pradhAna saMpAdaka tarIke mahattvanI bhUstaravidyA ane beMkanI nokarIthI kArakirdIno prAraMbha karyo. kAmagIrI bajAvI. bhAratIya maMdira - sthApatyanA kSetre A graMtha 1951mAM anya mitro sAthe porabaMdaramAM purAtattva saMzodhana zreNI advitIya gaNAya. 1997thI amerikana InsTiTyUTa opha maMDaLanI sthApanA karI ane porabaMdaranI AsapAsanA jUnA InDiyana sTaDIjha, guragAMva DirekTara (emireTsa) tarIke paNa temaNe sthApatyonI zodha karavA mATe lAMbo pravAsa kheDyo. pariNAme banyuM sevAo ApI. A saMsthAe emane je evorDa Apyo temAM noMdhyuM evuM ke emaNe ghaNAM navA maMdiro zodhI kADhyAM. "kumAra"sAmAyikamAM che "For the contribution to the world of knowledge emanA deza-videzanA sthApatya vizenA lekho pragaTa thavA lAgyA. emano 'gujarAta solaMkI yugIna maMdironI AnupUrvI' lekha sthApatya kumAra'nA taMtrI zrI bacubhAI rAvate emane khUba protsAhana ApyuM. kSetre sImAcinharUpa gaNAya che. solaMkIkAlIna maMdironI chata 1974mAM kumAracaMdraka paNa maLyo. sthApatyazAstranA A vizeno lekha paNa mahattvano gaNAya. evA aneka mahattvanAM abhyAsIe porabaMdaranA graMthAlayamAMthI barjesa ane kajhinsanA jUnA zodhapatro dvArA emaNe devAlaya sthApatyanA kSetre yazasvI saMzodhaka maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana | me - 2018 ||
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarIke kAmagIrI bajAvI. vaLI A mATenI paribhASA nizcita dharAvanArane sthapati tarIke oLakha maLatI. loko tene brahmA athavA karavAnuM mahattvanuM kAma paNa emaNe karyuM. teo saMskRta, prAkRta, vizvakarmAnA nAme Adara ApatA. bhAratabharamAM AvA aneka pAli, mAgadhI, apabhraMza vagere bhASAo vAMcI - lakhI zake che AdaraNIya sthapationo ItihAsa maLe che. gujarAtamAM somapurA uparAMta sAthe sAthe hiMdI, marAThI ane phreMca bhASAne vizeSarUpe aTaka ja sthapatinuM paryAyavAcI nAma thaI gayuM che. jANe che. prAcIna madhyakAlIna sthApatya, purAtattva zilpa, zAstrIya narI gAMdhI sAva ja sIdhA sAdAM pArasI sadagRhastha. madhyama saMgIta, nigraMtha sAhitya ane ItihAsa jevA viSayonI sAthe bAMdhAnA, Ara. ke. lakSmaNanA komanamena jevAM, khAdInA sapheda lokakalA, ratnazAstra ane bAgakAmamAM paNa UMDo rasa dharAve che. kapaDAM,khabhe khAdIno thelo laTakAvI, kyAreka phorTanI koI phUTapAtha mAtra maMdironI mulAkAta laIne pAchA AvI na jatAM, enI para, besTanI koI basamAM, relvenA sekanDa kalAsanI bhIDamAM, koI jhINAmAM jhINI bAbatano atyaMta cIvaTapUrvaka abhyAsa kare che. rasta, koI zerIe tamane maLI paNa gayo haze ane tame tenI noMdha sthApatya, zilpa ane sthApatyanAM vividha ghaTako aMge emaNe paNa lIdhI nahIM hoya. sarva ghoMghATa ane bhIDamAM A alipta mANasane svataMtra pustako lakhyAM che. basothI vadhAre saMzodhana lekho emanI basamAM ke gADImAM musApharI karatAM besavA maLI jAya to basanI pAsethI maLyAM che. jyorja mizele temane "bhAratIya devAlayanA TikiTanI pAchaLa ke nAnA kAgaLanI cabarakhI upara bArIka aNIvALI vizvakarmA' ane gerI tArtAvaskIe "bhAratIya devAlayanA pensilathI lITAM dorato paNa tame juo. A mANasane maLatAM ja sthApatyanA pitA' kahyA che. oLakhI javAnuM to na ja bane paraMtu kyAreka noMdha levAI jAya bhAratIya maMdira sthApatyanA saMzodhanamAM ciraMjIva pradAna tyAre tenA gorA mukha para sadAya jhaLakatI svastha AbhA mAtra karanAra madhusUdana DhAMkInuM vyaktitva anyane prema-varSAthI bhIMjavI adabhuta nahIM, devI lAge. de tevuM mRdu, vinodI ane nikhAlasa che. emanI sarjanAtmakatAno je. je. skUla opha ArkITekacara kolejamAM, muMbaImAM abhyAsa sparza sAhityamAM paNa thAya che ane emanI vArtAomAM teo karI amerikA TelIsinamAM prAkRtika sthApatya racanArItinA parama sthaLa, pAtra, pariveza badhuM hubahu racI zake che ane ene anurUpa puraskartA vizvavikhyAta sthapati phrenkaloyaDarAITanI pAse pAMca varSa bhASA bolI ane zailI nipajAvI zake che. gujarAtanAM maMdironI rahyAM. A saMsthAnA pravezadvAra para narIe ahIM abhyAsa karyo hato chata vize sImAcinharUpa saMzodhana DaoN. madhusudana DhAMkIe karyuM che. te darzAvavA sAkSIrUpa eka paththara paDelo che je 'narIno paththara' zrI zatruMjaya tIrtha vize cheka Agama graMthomAM maLatA ullekhothI tarIke Aje paNa oLakhAya che. prakhyAta gurunA lADalA ziSya mAMDIne atyAra sudhInA sAhityika ullekho, zilAlekho ane narInA manamAM eka anokhA sthApatyanI vicArasaraNI janma laI sAhitya, aMgrejImAM taiyAra karyuM che. ahIMnI bhAvasaMhijI hAIskUlanuM cukI hatI. sthApatya jagatamAM eka ananya vizvakarmAno janma thaI sUtra hatuM "rasarvasaH" A sUtra pAsethI jagatanA kalA padArthomAM cukyo hato. gurunuM 1959mAM avasAna thayuM. 196 1 pachI ane AsapAsanI jIvaMta saSTimAM nihita sauMdaryane jovAnI draSTi narIe thoDo samaya sthapati vorena vebara sAthe kAma karyuM. tyArabAda maLI. umAza karanI mAphaka saudaryApI urajharaNa gAze pachI kenTa yunivarsiTImAM 19 mahinA poTarIno abhyAsa karyo. narI ApameLe...' e paMktinuM smaraNa zrI madhusUdana DhAMkInA rasanA mATikA 1 enA mATIkAmane sthApatyanuM eka agatyanuM aMga ja mAnatA. te pachI kSetronuM vizALa vizva joIe tyAre thAya che. Ajeya paMcyAsI varSa phrekaloyaDarAITanA adhUrA rahelA lavanesa koTejanA kAma mATe temaNe lekhana - saMzodhana karatA madhusUdana DhAMkI hasatAM hasatAM kahe che ke avikArUpa nizulka sevA te che 2 gurudakSiNArUpe niHzulka sevA ApI. narInuM mAnavuM hatuM ke sthApatya mArI dazA to sTIphana hokInsa jevI che. A zarIra para soLa-soLa sAthe Saa sAthe teno avinAbhAvI saMbaMdha che. narInI tejasvitAthI prabhAvita parezano thayA che, paNa hajI A magaja sAbUta che. AvA prakhara tathA eka mitrabaMdhu e salAha ApI ke jo te amerikAmAM ja tenI kArakirdI vidvAnothI gujarAtanI asmitA vizeSa vibhUSita thatI hoya che. zaru kare ane vasavATa rAkhe to aneka kAma, moTuM nAma ane aDhaLaka (zrI madhusUdana DhAMkInuM 29 julAI 2016nA roja dehAvasAna paiso maLe. narI gAMdhIne jANanArA darekane khabara haze ja ke oliyA thayuM.) phakIra jevAM e bole khUba ochuM paraMtu bole temAM narI draDhatA ane saccAIno raNakAra ja hoya. narIno TuMko javAba hato. "jeTaluM prAkRtika sthApatyano bhISma pitAmaha-narI gAMdhI thaze te sAruM ja haze." 1964mAM narI bhArata parata AvyAM. ahIM vAstuzAstramAM ArkiTekaTa mATe sthapati zabdano upayoga thayo narIe je kAma karyuM te sAruM ja nahIM ati uttama karyuM. vicArathI che. sthapati zabda sAthe aneka artha vyaMjanA abhipreta che. sarva tene koInI sAthe vivAda na hato. vartanamAM sahaja ane saraLa. zAstronA jJAtA, kalAvida, sthApatyazAstramAM kuzaLa, sArAM zikSaka koInI sAthe spardhAno aNasAra paNa nahIM. A temanA svabhAvano ane samatAvAna puruSanA lakSaNo dharAvatA bahuvidha pratibhA eka bhAga ja hato ane te kadAca ghaNAne pasaMda na paDatA. kAmamAM C me - 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka kendrita niSThA ane prema. je kAma kare te kAmane uttamanI kakSA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. te mATe Ama to narI jagaprasiddha sudhI laI javAnI jIda lAge tevI laganI. A mATe koI paNa samAdhAna paraMtu narInuM zAstra ethI paNa be DagalAM AgaLa. ghaNAM sthapatio na ja kare. A bAbatamAM grAhaka ke jenA mATe te nirmANa karatA have tenI aMza pratikRti karavA prayAsa kare che. paravaDe tenA gharamAM hoya, tenI dakhala paNa na calAve. dakhalagIrI karanAra grAhakane, bagIco banAvI Ape. bahAra ane gharamAM paNa vRkSo mUkI Ape. kAma karavAnI paNa nA pADI de. eTaluM ja nahIM paraMtu potAnA kAmanuM ane jaLa kuvArAo ane svimiMga pulanI racanA karI Ape. A lAkho rUpiyAnuM mahenatANuM bAkI nIkaLatuM hoya to paNa kAma drazyo gharamAM sUtAM besatA mANI zakAya, tevI rIte rAcaracIluM choDIne UbhA thaI jAya. AvuM banatuM paNa kharuM ane pachI tene goThavI Ape. vAtAyananI suMdara goThavaNathI ghara suzobhita karI manAvavAnuM ati muzkela. temanI te vAta pachI aMgata banI jAya Ape. mana prasanna thAya. grAhakone joIe tevuM ane gamatuM karI ane bAdamAM koI mAMdhAtA ke mitra, koInI vAta sAMbhaLe nahIM. Ape. sAruM che. grAhakanI IcchA mujaba pheraphAro paNa karI Ape. vAta baMdha eTale baMdha. maunanA to e mANIgara. teno krodha paNa grAhakane paisA kharcAno saMtoSa ane sthapatine mAMge tevI tagaDI anokho. krodhanuM pradarzana na thAya te mATe te divaso sudhI aMtarbAna phI maLe. ahIM ane amerikA badhe ja A parikalpanAno upayoga thaI jAya. eka prasaMga noMdhavA mana thAya che. gujarAtI kuTuMbanA thAya che. narIe te aMge koInI sAthe vivAda karyo nathI ke potAnA eka vikhyAta strI kalAkArano juhumAM baMgalo narIe banAvela. vicArano pracAra karyo nathI. tene mATe potAnuM kAma e ja mahatvanuM. AkasmikapaNe te kalAkArane tyAM javAnuM thayuM. baMgalAmAM praveza tenI pAse kAma karAvavAvALA sAmAnya kArIgara paNa kasabI banI karatAM ja abhUtanI anubhUti thaI. narInA kAmanI chApa uDIne jAya. narI bAMdhakAmanA na kadI nakazA banAve ke na kadI potAnA AMkhe vaLage. pUchIne khAtarI karI lIdhI. paththaranuM bAMdhakAma. kalpanane kAgaLa upara muke. joke te saMpUrNa satya nathI. ghaNI vakhata abhijAtano laherAto pArAvAra. vizALa ane bhAre daravAjo. tenA hAthamAM suMdara rekhAMkana lAgatAM nakazAo joyAM che. paraMtu kAcanI nAnI nAnI paTTIo UbhI bharI lagabhaga 2" jADAI, sthApatyamAM pahelAM amuka bane ane pachI amuka tevAM kramanI gulAmI 4'phUTa6" pahoLAI ane 7 phUTa UMco daravAjo saheja ja khaseDatAM narI na ja kare. anyanI rItone anusaravAnI vAta narI pAse nahIM. dariyAnI ghUghavatI sUrAvalI saMbhaLAya ane jANe samagra astitva sthApatya sAthe e jIve ane sthApatyamAM potAno jIva muke. zItala jaLa zikarathI bhIMjAya jAya. aMdara dAdara caDI uparanA mALa prakRti sAthenA sumeLanI narInI kalpanA tenI potAnI prakRti sudhIno pravAsa paNa dariyAnA mojA para cAlatAM hoIe tevuM lAge. jevI ja sIdhI ane saraLa. jaMjALabharyA vizvamAMthI ApaNe gharanI vAtAyananI suMdara vyavasthAne lIdhe prakAza ane pavana anubhavane cAra divAlonI saMkaDAzamAM praveza karyo hoya tevuM na lAge paraMtu tejasvI AbhA Ape. muMbaI borIvalInI kenerI guphAo ane nirAMtano zvAsa levAM ApaNe ghara sahita prakRtinI godamAM bahAra aMjaTA- IlorAnI guphAonA baudha vihAranI yAda apAve tevI AvyAM hoIe tevI mukata bhAvanAno anubhava karAve tevuM sthApatya. paththara 2canA paraMtu baMdhiyAra nahIM. zayanakhaMDamAM virAma karatAM narIe A bhAvanAnI vAto mATe kyAreya pravacano nathI ApyAM. RtucakranA dareka badalatA samayaraMganA sAkSI banIe. mukhya tenuM pUrNa amalIkaraNa potAnA sthApatyomAM karyuM. paMca mahAbhUta zayanakhaMDanA palaMgamAM sUtAM samaye AkAza darzana thAya paraMta ane manuSya jIvanano saMbaMdha ApaNA vAstuzAstranA siddhAMtomAM kalAkArane eka prazna muMjhavato hato ke ozIke mastaka mUkavAnI paNa darzAvyAM che. narIe potAnA sthApatyane potAnI rIte navI jagyAnI upara ja lagabhaga 11 phUTanI uMcAIe divAlanI bahArathI dizA ApI. prakRtinA Rtu cakra, kAryasthaLa, sUryagati, vAyunIdizA, eka aNIdAra paththara DokiyAM kare. jANe ke bahAra 24 kalAka jAgatAM sthaLa paristhitine anukULa ane sahelAIthI upalabdha sAmagrIno dariyAno saMdeza ApavA taiyAra beTho hoya. kalAkArane Dara raheto ke upayoga narInA sthApatyonA mULabhUta lakSaNonI noMdha ApaNe rakhe te patthara mastaka para paDe to! bhaya sadaMtara khoTo. A rItano laI zakIe. paththara heDara' tarIke oLakhAya ane te paththaranI divAlomAM amuka mahArASTra sarakAramAMthI koIe temanI pAse devanAra pAse aMtare majabUtAI ApavA mUkavAmAM Ave che. kalAkAranA Agrahane garIbo mATe sastA makAno bAMdhavA salAha mAMgI. te pachI narI te vaza thaI te sAMje narI maLatAM hiMmata karI saMdeza to Apyo. narIe sthaLa para keTalAya divaso sudhI pharatA rahyo. Akhare temaNe yojanA sAme joyA sivAya ja mAtra eka zabdano uccAra karyo. "bhale.' A ApI. eka hajAra gharanuM nirmANa e karaze. dareka gharamAM jarUrI dareka javAbano artha mitra tarIke huM sArI rIte jANuM. vAta baMdha. narInuM suvidhA sAthe eka ghara pAMcaso rUpiyAmAM banI jaze paraMtu eka ja sthApatya sAduM bAMdhakAma nahIM paraMtu anokhuM kalAmaya sarjana rahyuM zarata hatI ke A kAma mATe koIpaNa bahAranA majura nahIM lAvavAnA. che. sarjaka tarIke narIne potAnA sthApatyo para mamatA rahetI. je rahevA Ave temaNe ja e zramadAna karavAnuM. te jagyAnI AjubAju prAkRtika sthApatyane aMgrejImAM "orgenIka ArkITekacara'nA pahelAM mATInA ane kacarAnA Dhaga ane pattharo narI mATe bAMdhakAmanI maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana | me - 2018
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmagrI banI raheta. sarakArI taMtrane AvuM kema phAve ? jIvanazailI, prANAyAma ane moTA thayA pachI paNa bALasahaja 1934nA 2jI jAnyuArImAM narIno suratamAM janma. mArAthI rahevuM. kharAba vastu yAda na rAkhavI. dararoja kaMIka navIna zodhavuM. vayamAM pAMca varSa moTA narI sAthe 1971mAM paricaya thayo ane gujarAtanA Arthika pATanagara gaNAtA megAsiTI na ugharAve toye jeno Adara karavAnuM mana thAya tevAM A mANasane amadAvAdamAM jovAlAyaka sthaLa ghaNAM che. eka lAMbI yAdI banI 'tame' kahevAnuM kayAre paNa banyuM nahIM. narI mitra hato. lAgaNI zake eTalAM sthaLa AvelAM che. A rahI yAdIH amadAvAdanI guphA, pradarzana to kyAre paNa nahIM paraMtu tenuM ApaNI pAse besavAnuM ja saMskAra kendra (myujhiyama) vagere... A yAdImAM samAveza na thayo saghaLuM kahI jAya. je. kRSNamUrtinA pravacanamAM sAthe laI jAya. tenA hoya chatAM paNa vizvavikhyAta sthaLa kayA? Ano javAba kadAca pUrAM thayelAM ane cAlu hoya tevAM kAma para paNa sAthe laI jAya. jaladIthI nahIM maLe. khyAtanAma ArkiTekaTa Do. bAlakRSaNa dozIno kuMbhAranA cAkaDe ane vaNakaranA oraDe laI jAya. bhAvatAM khArA baMgalo ane temanI saMgAtha' ophisa. javAba jANIne navAI siMgadANAnuM paDIke ApI jAya. kyAreka sAme besI 'avestA" paDhe. lAgIne? amadAvAdanA navaraMgapurA vistAramAM AveluM bAlakRSNa, kalAko sudhI joIe to paNa kaMTALo na Ave, tethI teNe lIdhelAM vI. dozInuM nivAsasthAna sthApatyanI draSTie vizvanAM 34 zreSTha phoTAonI slAisa khuda batAve. anya ArkiTekaTane sopyuM hoya ghara'mAMnuM eka gaNAya che. A yAdImAM sthAna pAmelI bhAratanI to kharcanA khADAmAM utArI de tene badale pramANamAM nAnuM ane A ekamAtra ImArata che. lokajIbhe caDelA A zreSTha gharanI evI aMgata kAma najIvA kharcamAM paNa narI sparzathI anokhuM banAvI te zuM vizeSatA che, e jANIe te pahelAM A zreSTha ImAratone Ape. opa ApatA ArkiTekaTa bAlakRSNa dozIno TUMko paricaya jANIe. eka vakhata vAlakezvara vasaMta zeThanA nivAsa sthAne sAthe gayA. bAlakRSaNa viThThaladAsa dozIno janma mahArASTra rAjyanA pUnA gharano dAdara caDatAM be pagathIyAM pAchaLa rahevAyuM to kahe "cAla zaheramAM thayo. temanA pitA viThThaladAsabhAInI pharnicaranI dukAna jaldI'. javAba apAI gayo; "svarganI sIDI pahelI vAra joI che.' hatI. cAra saMtAnomAM bAlakRSaNa sauthI nAnA. vaiSaNava nAgara vaNika temanA dareka kAma jotAM koI anya vizvamAM pravezyAM hoya tevI parivAramAM 26 ogasTa, 1927nA roja janmelA bAlakRSNae AnaMdAnubhUti thatI. A anokhA AdamInuM sarjana karanAra marAThI skUlamAM prAthamika zikSaNa meLavyuM. zALAkIya abhyAsa vizvakarmAne dharatI uparanA A vizvakarmAne narInI IrSA ja thaI daramiyAna bAlakRSNanI DroIMgamAM phAvaTa joIne zikSake temane haze eTale tene jaldI jaldI potAnI pAse 1993mAM ja bolAvI citrakalAnA kSetre AgaLa vadhavAnI salAha ApI. kalAzikSakanI lIdhAM. eka samaye sAthe besI siMgadANA ArogatA narIe kahyuM ke salAha dhyAnamAM rAkhIne bAlakRSNa pUnAnI phargyusana koleja ane eka eka dANo khA' AvAM aTakIne AvatAM tenA saMvAdonI aneka muMbaInI je. je. skUla opha ArsamAMthI ucca abhyAsa karyo. e arthachAyAo. sAthe lAMbo pravAsa karatAM hoIe to paNa narInA vakhate ArkiTekaTa tarIkenI vyAvasAyika prekiTasa karavA mATe royala nAnA nAnA vAkyonA UMDANa jAte ja ulecavAnA. jiMdagIno pravAsa insTiTyUTa opha briTiza ArkiTekaTano DiplomA IcchanIya gaNAto. nAno to paNa narIe jiMdagIno rasa pIvAmAM utAvaLa kyAre paNa bI. vI. dozIe laMDana jaIne parIkSA ApI. tyAMnA vizvavikhyAta na karI. ghaMTaDe ghUMTaDe te pIdho ane pacAvI jANyo. gAMdhIjI mATe ArkiTekaTa lA kobyujhiyenA sahAyaka tarIke cAreka varSa kAma karyuM. AInsTAIne kahyuM hatuM tema narI mATe paNa kahI zakAya ke bhaviSyanI 1954nA arasAmAM lA kobyujhiye e bhAratanA caMDIgaDhanA peDhI mAnI nahi zake ke AvI anupama vizvakarmA ane sAcukalo gavarnara hAusanI DijhAina banAvI hatI. A hAusanA suparavijhana AdamI A dharatI para vicarato hato. mATe kobyujhiye e yaMga InDiyana ArkiTekaTa bAlakRSNabhAIne bAhoza sthapati Do. bAlakRSNa dozI. caMDIgaDha mokalyA. Ama A rIte temaNe caMDIgaDhanA nirmANamAM 600 varSa junA aitihAsika zaheranA sthApatyane nokhuM rUpa mahatvano bhAga bhajavyA. ApI amadAvAdane vadhu amIra banAvanArA bAhoza sthapati che, pachInA samayagALAmAM kanyU jhiye e DijhAina karelA Do. bAlakaza dozI. temaNe sthApatya nirmANano navo rAha ciMdhyo amadAvAdanAM cAra bilDiMgsa (AtmA hAusa, saMskAra kendra, manoramA che. bAMdhakAma udyogane Iko phrenDalI banAvanArA bI. vI. dozIe sArAbhAInuM ghara ane sAmubhAI zodhananuM gha2)nI mahatvanI amadAvAdane karmabhUmi banAvI che. AMtararASTrIya khyAtiprApta javAbadArI bAlakRNabhAIe nibhAvI. anubhavanI mUDI ane saMsthA "sepTa'nA sarjaka-sUtradhAra che. temanI aMgata jIvananI jhalaka AgavI malika draSTi dozIsAheba TUMkA samayagALAmAM sthApatya maLe che temanI sAthenI vAtacItamAM... 92 varSe svastha ane sakriya jagatanA dhruvatAraka banI gayA. emanAM aneka sarjano vizvaprasiddha rahetA bAlakAbhAIno phiTanesa maMtra che. prabhakapA, niyamita banyAM. emanI kAryazailI nirALI che. bAlakRSNa dozIne maLelA me - 2018) maMThironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana (19)
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ evorsanI yAdI ghaNI lAMbI che. ImAratomAM prANa pUranArA A che, jyAre A gharamAM bagIco gharanI pAchaLa Avelo che ane gharanA vizvavaMdanIya ArkiTekaTa vyAvasAyika ImArato DijhAina na karavAnA dareka rUmamAMthI lIlochama moTo bagIco joI zakAya che. AnA potAnA anokhA siddhAMtane haju sudhI vaLagI rahyA che. lIdhe zAMti anubhavAya che. gharanI sajAvaTa sajIva lAge evI rIte Do. dozInI ophisa "saMgAtha' duniyAnA jANItA so karAI che. A gharamAM kudaratI rIte ThaMDaka (necarala e.sI.) anubhavAya ArkiTekasae banAvelI so ImAratamAM sthAna pAmI che. che. bIjA zabdomAM kahuM to mAruM ghara vAtAnukUlita (bahAra garamI bAlakRSNabhAInI ArkiTekaTa pharma "vAstu zilpa phAunDezana'nI hoya tyAre ThaMDaka lAge ane bahAra ThaMDI hoya tyAre garamAvo maLI ophise vizvanA sAta dezanI vividha yunivarsiTInA 40 jeTalA rahe tevuM) che. tenuM kAraNa be dIvAlo vaccenI havA che. tharmosanI yuvAna ArkiTekaTsa ahIM dara aThavADiyAnI tAlIma levA Ave jevI racanA che bilakula evI ja rIte gharanuM tApamAna jaLavAya e che. AnA parathI dozIsAhebanI AgavI sthApatya kaLAnI viziSTatA mATe be dIvAlo vaccenI havA kAma kare che. tame kalpanA na karI zako chatI thAya che. bAlakRSNabhAIe gujarAta sahita deza-videzamAM evI rIte gharamAM judI judI UMcAI che. gharano dareka rUma kaMIka khyAtanAma thayelI aneka IkophrenDalI ImAratonI DijhAina taiyAra viziSTatA dharAve che. A ghara mITho AvakAro ApatuM hoya evuM karI che. emAMnI eka ImArata "amadAvAdanI guphA" (agAunuM nAma lAge. gharanA bAMdhakAmamAM lokala maTiriyalano upayoga karyo che. husena-dozI guphA) che. maitrInuM pratIka gaNAtI A guphA dezanI A ghara banyAne pacAsa varSa thayAM chatAM paNa haju hamaNAM ja banyuM ekamAtra anDaragrAunDa ArTa gelerI che. amadAvAdanI guphA e bI. haze evuM jaNAya. gharamAM sIDI ane DroiMgarUma eka che. Ama sIDI vI. dozI ane AMtararASTrIya khyAtapriApta citrakAra ema.epha. makAnano ja eka bhAga che. DAIniMga rUma paNa DroIMgarUmano bhAga husenanI anokhI maitrInA nAte baneluM sahiyAruM sarjana che. A che, saLaMga Ave. tethI jagyA dhArelI hoya enA karatAM moTI ane guphA enA bAhya dekhAva, enA nirmANa mATe upayogamAM levAyelI pahoLI lAge. gharamAM InaDAyarekaTa prakAza Avato hovAthI koIpaNa sAmagrIthI mAMDIne tenA bahuvidha upayoganI draSTie paNa advitIya vastu hArza nathI lAgatI, eTale sajIva lAge. makAnanI aMdara kAca gaNAya che. bahu ochA che. paDadA nathI. tamAruM ghara tamane paraphekaTa phIliMga amadAvAdanI guphA uparAMta bAlakRSNa dozIe amadAvAdamAM Ape che? ke haju badalavA jevuM lAge che? mane gharamAM badalavA gujarAta yunivarsiTInI hosTela, premAbhAI hola, senTrala benka jevuM kaMI lAgatuM nathI. pacAsa varSa thayAM pachI paNa gharamAM mane tathA vaDodarAmAM pharTilAIjhara nagara, Iphako TAunazipa vagere roja kaMIka navuM dekhAya che. jhADa badalAya, raMga badalAya, havA badalAya ImArato banAvI che. teo skUla opha ArkiTekacara, sepTa kempasa, eTale anubhUti paNa badalAya che. vijhayuala ArTa senTara jevI zaikSaNika-kaLA saMsthAnA sthApaka che. ArkiTekacaranI duniyAmAM vikhyAta gujarAtanA ArkiTekaTa sthApatyomAM vaizvika draSTikoNa ane maulikatAnA sumeLabharyA bAlakRSNa dozIne ArkiTekacaranuM nobela sarjananA lIdhe vizvanA sthApatya jagatamAM ane sthApatya vizvamAM gaNAtuM 2018nuM Prizteker ArchibAlakRSaNAbhAI dozI dhruvanA tArA jevuM avicaLa ane aneruM sthAna tecture Prize prijhakara prAijha maLyuM pAmyA che. padmazrIthI sanmAnita A siddhahasta sthapatine deza che. atyAra sudhImAM A pratiSThita videzanA anekavidha pratiSThita puraskArothI biradAvavAmAM AvyA sanmAna samagra sAutha eziyAmAM che. teo be videzI yunivarsiTInA phelo che. be yunivarsiTIe Do. eka paNa ArkiTekaTane maLyuM nathI. dozIne DokaTareTanI mAnada padavIthI navAjayA che. chellA sADA pAMca bIbIsI gujarAtI sAthenI vAtacItamAM dAyakAthI amadAvAdamAM sthAyI thayelA 83 varSIya Do. bAlakRSNa bI. vI. dozIe temanI DijhAina philosophI ane dozI Aje paNa potAnA sthApatya sarjananI pravRttimAM vyasta rahe ArkiTekacara kSetramAM cAlatI vartamAna paddhatio viSe potAnA che. "vizvanA vIsamI sadInA 34 viziSTatama Ikonomikala vicAro vyakata karyA. hAusiMgamAM tame banAvelA tamArA baMgalAno samAveza thAya che dozInA kahevA pramANe, "ApaNe kapaDAM paherIe chIe tyAre to A gharanI vizeSatA kaI kaI che? gharanI vizeSatA eka karatAM e joie chIe ke kapaDAM ApaNane anukULa che ke nahi. phezana vadhAre che. ghara bahArathI juo to nAnuM lAge paNa aMdara pravezI DijhAina judI vastu che ane anukULa kapaDAM judI vastu che." to mokaLAza (avakAzanuM vistarIkaraNo jovA maLe. AnA lIdhe "evI ja rIte je vastu je jagyA mATe, je saMskRti mATe je mUMjhavaNa na anubhavAya. gharamAM dIvAlo bahAra che ane bArI bahu loko che emanI raheNIkaraNI mATe anukULa hoya, enAthI emane nathI, tema chatAM kudaratI havA-ujAsanI sArI vyavasthA karelI che. AnaMda thato hoya. emAM loko AnaMda karIne jIvI zakatA hoya sAmAnya rIte moTA bhAganA gharamAM bagIco AgaLa Avelo hoya to mArA hisAbe sthApatya ene kahevAya." 'maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - pabaddha jIvana me - 2018
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ dozI kahe che, "ApaNe sthApatya DijhAina karIe, kotaraNI vAtAvaraNa sAthe hoya to ema kahevAya ke e AtmIyatA mArI karIe e mArI draSTie sthApatya nathI. Dekorezana che.' che. mArA mATe che. eTale ke jIvana zailIne anurUpa thAya. jIvanazailI jevI rIte ApaNI AtmIyatA ApaNA parivAra sAthe hoya ane vicAradhArAne preraNA Ape te vAstu anukULa kahevAya.' teTalI ja AtmIyatA ApaNA makAna ane ApaNA AsapAsanA gerasappAnAM jinamaMdiro DaoN. madhusUdana DhAMkI pacAseka varSa pahelAM gerasappAnA caturmukha jinAlayanuM pravAhamAM pravezyA. eka nAnA TApu jevuM vaTAvI chevaTe sAme kAMThe kajhinne prakaTa karela taladarzana jovAmAM AveluM, je e samaye paNa pahoMcyA kharA. kAMTho sAro evo UMco nIkaLyo. kAMTho caDyA ke ghaNIka draSTie viziSTa lAgeluM : paNa maMdira vijayanagara yuganuM sIdhA ja gheghUra jaMgalamAM pravezyA. je drazya have najare paDyuM te diMga hoI ane bahu varSothI dakSiNa bhAratanA prAcInatara maMdiro para ja thaI javAya tevuM hatuM. A te bhArata ke kaMboDiyA? khUba UMcA, (anveSaNAnI draSTie) lakSa paroveluM hoI, e taraphanA zarUAtanA pAtaLAM paNa atyaMta sujhu ane uparanA bhAge thoDuMka phelAtAM pravAsa-kAryakramomAM gerasappAno samAveza karavAnA prayojanano pippalAdi, zAlmali, ane anya varganA keTalAMye vRkSonI e ghanaghora abhAva hato. sattAvIseka varSa pahelAM karNATakamAM zimogA paMthakamAM hAramALAomAM lakkaDakhoda, tamarAM, vanavAgoLa ane aneka pharI eka vAra pharavAnuM thatAM, jagakhyAta jogano dhodha pAsethI ajANyAM paMkhIonA vacce vacce thatA zabda sivAya bIjo rava pasAra thatAM hatA tyAre e kSetramAM AvelA gerasappA tarapha paNa saMbhaLAto nahoto. koI mANasa najare paDyuM nahIM paNa keDo sApha eka AMTo lagAvI, tyAM zuM che te joI levAnuM nakkI karyuM. madhyAhnano hato. UMce vRkSone mathALe tejIlo taDako varatAto hato. enuM sUraja dhIre dhIre baporano banI rahyo hato. dhodhathI gerasappA gAma ajavALuM DALIo ane pAnanA ghaTAMbara soMsaravuM gaLAIne nIce keTale dUra tenI kaMI khabara nahIM paNa pATiyAnA AdhAre rasto zodhI keDA para patharAtuM hatuM. saMsthira havA jaMgalI phUlono parimala, gADI te tarapha vALI. paMtha sAro evo lAMbo nIkaLyo. (aMdAje zevALa, lIla phUga, ane garamATabharyA bhejanI mizrita gaMdhathI vyApta vIseka mAIla haze.) be'eka hajAra phITanA utAravALA enA hatI. vAMkAcUMkA vaLAMkomAM saMbhALI saMbhALIne UtaratAM ekAda kalAke pA'eka gAu Ama AgaLa vadhyA nahIM joIe tyAM eka sAdA nIce nadI tIre navA gerasappA gAme pahoMcyA. pahoMcyA pachI khabara pazcimAbhimukha maMdiranuM khaMDiyera jovA maLyuM. enI Aje to mAtra paDI ke maMdiro to nadIne sAme kAMThe dUra jaMgala vacALe AvelAM che. korI bhIMtaDIo ja UbhI che. moDhA AgaLa khullA thaI gayela nAvaDAmAM ekAda koza javuM paDe ane pachI cAlavAnuM. ATale dUra garbhagRhamAM eka kALA paththaranI vijayanagara kALAnI paNa suDoLa, AvyA chIe to joyA vagara pAchA na ja javuM ema vicArI jaladI padmAsana vALelI saparikara jinapratimA potAnA mULa sthAne hajI nAva karIne UpaDyA, paNa sAmA vaheNamAM javAnuM eTale pahoMcatAM paNa virAjita che. pratimA jina neminAthanI hovAnuM noMdhAyuM che.) pahoMcatAM to khAssA be kalAka vItI gayA. ahIMthI dakSiNa tarapha thoDuM tIrachuM jatAM AvuM ja eka bIjuM paNa gAma choDIne hoDakuM AgaLa vadhyuM ke AjubAjunuM drazya pharI ja pUrva tarapha mukhavALuM khaMDiyera ane pratimA joyAM. jina pArzvanAthanI gayuM. himAlaya bAda karatAM ahIM jevI alagArI nisargazobhA nAgaphaNA-ghaTA nIce saMsthita, prazamarasa dIpta zyAmala suMdara bhAratamAM bIje jovA maLatI nathI. paNa himAlayanI e prAkRtika khaDugAsana pratimA vijayanagara yugamAMye prabhApUrNa pratimAo lIlAthI ahIMnI prakRtinI vAta jarA judI che. vanarAji paNa judI, banatI hovAnI pratIti karAvI gaI (citra 10). sUraja DhaLato jato ne khaDako paNa alaga prakAranA. nadI zirAvatInI cAla paNa judI hato ane amAruM lakSa hatuM caturmukha maMdiranI zodhamAM. nAvika ja. UMcA nIcA vRkSothI prabhavatI viziSTa bhUcitrarekhA, ne vanarAInI bhomiyAe sAnathI samajAvyuM ke AgaLa upara che, have dUra nathI. gaherAI sAthe enI gIcatAmAM lIlAzanI UpasatI ane kavidha chevaTe jaMgala vaccovaca korANa AvyuM ane temAM madhyabhAge jenI raMgachAyAono dAyaro paNa anokho. nAva AgaLa vadhatAM khaDakALa zodha karatA hatA te comukha deharuM AvI raheluM dIThuM. devAlaya moTuM bhAga Avyo. emAMthI pasAra thatuM vaheNa sadeva ati jozabaMdha hovA uparAMta cobAra ane cokorathI eka sarakhuM che. enuM zikhara vahe che. musIbate samatolana jALavIne e neLa pasAra karI gayA. to varSo pUrve naSTa thaI cUkyuM che paNa nIceno badho ja bhAga sArI pachI nAvanI dizA palaTI ane dakSiNa tarapha moro vaLyo. have banne sthitimAM jaLavAyelo che. maMdiranA didAra paNa pharI eka vAra bAjue jhaLuMbI rahela, vizeSa gADhAM jaMgalovALA, sAMkaDA UMDA vanAvaraNathI gherAyelA kaMboDiyAnAM devaLonuM smaraNa karAvI gayA. me - 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana 21)
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ comukha jinAlayanuM adhiSThAna vijayanagara zailI anusAra zirAvatIthI rakSAyela ge2sopene mAnavIya AkramaNo to naDyAM gajapITha, dhArAvRtta kumuda, ane kapotAdi ghATa-alaMkArathI zobhita nathI, paNa nisargapradatta e durjayatA, ane prativarSa ativRSTine che; paNa kharI khUbI to enA bhItarI bhAgamAM che. cAre dizAe kAraNe ja kALAMtare tenAM laya ane vismaraNa thayAM che. ane eka ekasarakhA mukhamaMDapa ane temAM IlorAnI guphAnI yAda devaDAve vAra paDatI zarU thayA pachI enI kASThamaMDita, IMTarI ane paththaranI tevA saphAIdAra ghaDAInA daLadAra - paheladAra staMbho, garbhagRhanI ImArato para jhADInuM AkramaNa AraMbhAyA pachIthI vinA rokaToka dvArazAkhAnI AjubAju dvArapAlo uparAMta ghATIlA devakoSTho, sAdAM AgaLa vadhe gayuM. chevaTe pUrA zahera para vagaDAnuM abAdhita sAmrAjya paNa sohatAM vizALa kamalAMkananI chata, ane svaccha prazAMta sthapAI gayuM. I.sa. 1625mAM porTugIjha pravAsI Della Valle vAtAvaraNamAM garbhagRhanI mAliko2 caturdizA eka eka vizALakAya ahIMthI pasAra thayo tyAre ahIMno rAjamahAlaya khaMDiyera banI cUkelo padmAsanastha jinapratimAnI upasthiti. uparathI nATavInA anerA evI noMdha mUkI gayo che.' ekAMta vacce 'anekAMta'no niHzabda dhvani saMbhaLAI raheto lAgyo. ahIMnA maMdiro 14mI-15mI zatAbdImAM banelAM. rAjakuLa alaMkAralIlA mATe mazahUra maMdiro to aneka joyAM che, paNa sAthe saMbaMdhavALA zreSThI parivAro ahIM vasatA thayelA ane jainadharmane nirAbharaNAvasthAnI garimAnuM avikhyAta chatAMye UrjasvI draSTAMta rAjyAzraya paNa sArA pramANamAM maLato rahelo. e kALe gerasokhenI to A eka jovA maLyuM che. jaina tIrtharUpe khyAti sthapAI cUkI haze kemake enI yAtrAe AthamaNI kora namI rahelo suraja pazcimanA mukhamaMDapane uttarApathamAMthI paNa digaMbara jaina yAtriko 17mAM saikAnA AraMbha AkharI tejathI ujamALI rahyo hato. jaMgalamAM ja rAta na thaI jAya sudhI to AvatA. ahIMnI pArzvanAtha vasatInI 17mAM zatakanA teTalA sAru pAchA pharatI vakhate bamaNI jhaDapathI Daga upADyAM. nadInA yAtrI vizvabhUSaNo gerasupA vImAsuta srAnI taM Tarzana saMprati rAnaM uparavAse baporekanA varasAda thayo haze. ethI vaLatI veLAe TI12|| kahI noMdha lIdhI che. soLamAM zatakamAM gujarAtanA bhaTTAraka vaheNamAM tANa ghaNuM vadhI gayeluM lAgyuM. naLavALA khaDakALa bhAgamAM jJAnasAgare gerasappA nagaranuM thoDA vistArathI ane mahattvapUrNa to have pANInA loDha UchaLatA hatA. emAM thaIne javAne badale kahI zakAya tevuM vivaraNa dIdhuM che. jJAnasAgara tyAM gayA tyAre A tene paDakhethI sAcavI sAcavI, tAravI tAravI, aNiyArI dAMtI zrAvako ane munivarothI zobhatI nagarImAM bheravIdevI nAmanI vacALethI hADakAne vAMsaDAnA TekAthI ane nAjukAIthI, siphatathI rANInuM zAsana hatuM. enA vize thoDI cAraNI kavitanA pasAra karI chelle mukhya vaheNamAM AvyA tyAre sAMja DhaLI gayelI. prabhAvazALI guNagAthA kahI, tyAM jina pArzvanAthano traNa hAlakaDolake caDheluM ne hamaNAM UMdhuM vaLI jaze tevuM lAgatuM hoDakuM bhUmiyukta prAsAda thayAno emaNe ullekha karyo che : yathA : have sthira thayuM. sAmA pravAhano sAmano karavAno na hoI, vegavAna nayara vicitrA pavitrA girasopA guNavaMtA vaheNanA sahAre lAgatuM ja tIravege UpaDyuM ne ardhA kalAkamAM ja zrAvaka dharama karata munivara tihAM atisaMtatA sAme kAMThe pahoMcI gayA. bhairavidevi nAma rANI rAjya karaMtahI varSo bAda ekAeka e divasanI sAhasika yAtrAnuM smaraNa zIlavaMta vratavaMta dayAvaMta adhahaMtahA! thaI jatAM gerasappA ane vikaTa aTavIthI rakSAyela enAM devamaMdironI pArSadeva jinarAjako traNya bhUmiprAsAda-kiyA aitihAsika samasyAo vize vicAra karavA mana thayuM. A maMdironA brahmajJAna guru paya namI mAnava bhava phUla tena liyA42 / nirmAtA koNa? gerasappAnI madhyakALamAM zuM sthiti hatI, kevIka "pArzva tIrthezvara'nA maMdirane dAna apAyAno ullekha ahIMthI prasiddhi hatI, e pAMsAo para ItihAsa ane purAtattvanI upalabdha maLela za.saM. 1343/I.sa. 1421nA eka zilAlekhamAM che." noMdhomAM to koI ujAza prApta nathI thato, paNa tyAMthI maLI gokarNanA mahAbalezvara maMdirane lagatA 15mAM zatakanA tyAMnA AvelA zilAtkIrNa lekho ane saMprati upalabdha banelI digaMbara lekhamAM dAnarakSAmAM geraso penI hiriya-vasatinA "caDogra jena bhaTTArakonI yAtrA-noMdhonA saMkSipta ullekhothI keTalIka pArzvanAtha'nI sAkha dIdhI che, je ahIM rajU karela pArzvanAtha hovA spaSTatA maLI rahe che. joIe. prastuta jinanuM gerasappAmAM pramANamAM prAcIna ane e zilAlekhomAM gerasappAnuM 'gerasokhe' nAma maLe che. ahIMthI paMthakamAM siddha-mahimA maMdira haze tema uparyukta ullekha uparathI maLelA jaina lekhomAM eka to 12mI zatAbdI jeTalo prAcIna che. jaNAya che. za.saM.1485/I.sa.1563nA eka lekhamAM rANI canna caudamAM - paMdaramAM zatakamAM vijayanagara mahArAjyanA eka sAmaMta bherodevInA zAsanano ullekha che, je jJAnasAgaranI pUrvakathita rAjakuLanuM ahIMthI che ke samudranA kaMThALa pradeza payata mUDabidarI noMdhanuM samarthana karI jAya che. prastuta lekhamAM vizeSamAM zAMtinAthanI sudhInA taLava-pradezamAM zAsana cAlatuM hatuM. saghana vanarAji, pUrva vasatI banyAno ane tene dAna apAyAno paNa ullekha che. ane dakSiNe durgama pahADo ane uttare vegavatI, sadAnIrA caturmukha jinAlaya saMbaMdhI to koI sIdho ullekha upalabdha maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - paddha jIvana | me - 2018
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zilAlekhomAM nathI paNa jJAnasAgara tenuM khUba ullAsathI varNana Kanarese Districts ASI, (IS), Vol XLII, Calcutta 1926, kare che. tene cAra bhUmivALo ane baso thaMbhavALo prAsAda hovAnuM pl. CXXXIII, paNa kahyuM che : yathA: 2. kajhinsa paNa lakhe che: The Shaivati was the most jinavara comukha caitya nayara girasopA caMgahI beautiful river he (Della Valle) had ever seen..." bhUmi cAra utaMga khaMbha zata dala abhaMgahI. "It is in the lower reaches of the river, just below the falls, in he bosom of the well-nigh impenpratimA dekhata sadya pApa savi dUra palAyo etrable and silent forests that the old site of the pUjata paramAnaMda svarga mugati sukha thAyall city lies." (Chalukyan, p. 126) abhinava jinavara caityagRha dekhata sukhasaMpati malA 3. Annual Report of Indian Epigraphy, 1956-57, p.65, brahmA jJAnasAgara vadati ciMtA duHkha dUra Tale II44|| Shimoga No. B.215. caumukha maMdiranI pharatA ghaNA pASANI UbhA phalakarUpI 4. Cf cousins, Ibid., p.125. staMbhothI vIMTaLAyelo maMDapa hato (hAla vinaSTa), jeno nirdeza : 5. saM. vidyAdhara goharApura "sarvatranovayaninAnayajayamAtA'', thAtrI kavie "baso thaMbha" dvArA karyo che. ane upara catustalane te tIrthavaMdanAsaMgraha, jIvarAja jaina granthamAlA, grantha 17, zolApura upara zikharayukta bhAga haze te paNa naSTa thaI cUkyo che. zaka saMvata 1661,pR.63. 1300 ane 1314 (I.sa. 1378-1392) vaccenA 6. ejana, "sarvatIrthavandranA". 70 gALAmAM daMDanAyaka somarazanA putra rAmaNanI patnI rAmake ahIM tIrthakara anaMtanAthanI vasatI karAvelI" te A to nahIM hoya? 9. Annual Report of the Mysore Archaeological eka neminAthanI pratimA ajaNa zreSThIe karAvI tevo, tenA sAla Department, Mysore 1928, p.93. . Annual Report on South Indian Epigraphy, 1939 vagaranA paNa aMdAje 15mAM zatakanA lekhamAM ullekha karela che, je kadAca ahIM citra 9mAM rajU karelI pratimA haze. mUDabidarInA eka 40, p.237,1, No.108, 15mI-16mI zatAbdInA tAmrapatramAM geraso penI lalitAdevI 9. ARE 1950-51, No.24. dvArA nirmApita vasatIne apAyela dAnano ullekha che. peDehallinA 10.goharApura 2, "tIrtha",pR.14 za.saM. 1506, 1507 ane 1509 (I.sa. 1584, 85, 11.ARMAD 1928, p.97. 87)nA ema traNa zilAlekhomAM gerasappanA (mana) vIrasenadevane 12.Ibid., p. 95. maLelAM bhUmidAnonI vigato apAyelI che. to UlaTa paNe 13.ARISE 1940-41, Ins, No. 9 gerasokhenA ImpaDi devarAya oDeyare lakSaNovaranagaranI zaMkhajina- 14.ARMAD 1931, pp.104108 & 100 vasatine Apela dAnanI vigatano sodenA za.saM. 1445-I.sa. 15.ARMAD 1916, p. 69 1522nA lekhamAM ullekha che. A lekha uparathI vizeSamAM 16.Epigraphic Cornotice, Vol. Vi, Nagar td. No. 46. gerasapTenuM aparanAma kSemapura hatuM tevI mAhitI maLe che. A sivAya hambacanA jaina yaNI padmAvatInA maMdiranA prAMgaNamAM rahela Aza.saM. 1452 - A.I.sa. 1530 - nA zilAlekhamAM digaMbarAcArya vidyAnaMdasvAmI gerasappanA jaina munigaNane yogAgamamAM doravaNI ApatA rahetA evI hakIkata noMdhAyelI che." A tamAma ullekho - pramANo jotAM gerasappanI ane tyAM jaina samAjanI I.sa.nA 15mAM-16mAM zatakanI jAhojalAlI temaja e paMthaka - taLanADa - mAM e zahera vijayanagara yugamAM mahattvanuM rAjakIya, dhArmika temaja sAMskRtika kendra rahyuM hovAnI pUrNa pratIti thAya che. paNa gerasappA AbAda haze tyAre zobhatuM haze tethIye vizeSa Aje vanarAIthI gherAyela enAM khaMDiyerothI zobhe che evo prakalpa saheje ja UThI Ave che. TippaNo : sepanel 1. Cf. H. Cousens, Chalukyan Architecture of the me - 2018 maMdironA zilpa samApatya vizeSAMka - paLa jIvana 2
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMdiranuM sthApatya ane sthApatyanuM maMdiratva | DaoN. kumArapALa desAI sthApatyanI draSTie bhAratIya maMdiro AgavI vizeSatA dharAve AthI ja vizALa maMdiramAM jema jema aMdara jaIe tema tema che. jagatanI badhA ja dharmo ane jAtiomAM eka yA bIjArUpe maMdira, garbhagRha pAse pahoMcIe chIe. A garbhagRha eTale ApaNI masjida, carca, zinAgoMga ke anya prakAranA dharmasthAno maLe che, AMtaracetanAnI gati ane sAme rahelA Izvara eTale e paraMtu bhAratIya maMdironI e vizeSatA che ke eNe maMdiranA AMtaracetanAnI paramasAdhanA karanAra paramezvaranuM darzana. vyakti vAstuzAstramAM veda, vijJAna, gaNita, khagoLa, purANa, zAstra maMdiramAM eka judo ja anubhava kare che. dakSiNa bhAratanA maMdiromAM ane kalAno samanvaya sAdhyo che. AthI vAstuzAstrane keTalAka gopurama madhye brahmasthAnanuM nirUpaNa hoya che e eka prakAre vAstuvijJAna tarIke oLakhe che, paraMtu kharekhara to e A brahmAMDamAM nyuklIyara zaktinuM vAtAvaraNa sarje che jenI sUthama asara maMdiramAM jIvatI vyaktinA samagra astitvanuM sUkSma vijJAna che. jagatanuM AvanAra mokSanI IcchA rAkhanAra mumukSu, bhakta, jJAnI ane sauthI saheluM, sauthI sUthama, sauthI vyApaka vAstuzAstra maMdironI mulAkAtI para thAya che. e sahunI AdhyAtmika unnati para eno sthApatyamAM maLe che. bhAratIya paraMparAmAM sthApatya e ja sUkSmatAnuM prabhAva pADe che. AthI ja mANase maMdira banAvyuM che. kAraNa ke e ja pUrNarUpa che. paramAtmAnI ArAdhanA mATe nIkaLyo che ane A paramAtmA e maMdira - sthApatyanA bAMdhakAmanI zailImAM madhyamAM sRSTinA eno eka viziSTa anubhava che. eno eka gahana bodha che ane racayitA brahmA birAje che. ene pharatA bAra corasamAM Aditya eTale paramAtmAnA avataraNanuM A AgavuM sthAna mAnavIe racyuM eTale ke sUrya arthAta bAra rAzi che ane tenI bahAranA aThyAvIsa che. corasa nakSatra sUcave che. Ama vAstupurUSa maMDalanI bAhya rekhAo koI kahe ke paramAtmA to sacarAcaramAM vyApaka che to pachI sarya, caMdra ane grahonI gati darzAve che. maMDaLano corasa AkAra A maMdira zA mATe? A maMdira e to eka evuM cArDa sthaLa che ke A maMdira zA mATe ? A maMdi varga darzAve che ane tenI be dizAo, sUryane kendravartI dizAo jyAMthI mAnavInI Urdhvagati ati tIvratAthI thAya che. enA ayanakALa ane saMpAtanA divasanuM nirUpaNa Ape che. A rIte vAtAvaraNamAM keTalAya pAvana dhvanio, keTalIya prArthanAo, maMdiramAM samagra brahmAMDa dhabakatuM hoya che. e gatimaya che temaja e agAdha bhakti ane aneka prakAranI kriyAono guMjArava che, AthI kvonTama phijhiksa che (sthira paNa satata gatino anubhava) ane maMdiramAM eka prakA maMdiramAM eka prakAranuM prabaLa cetanAbharyuM vAtAvaraNa che ane e e ja E=MC (kvera)nuM samIkaraNa che. vAtAvaraNa vyaktine cetanAno carama anubhava karAve che ane parama eka prazna jAge ke zA mATe manuSya ja maMdira banAve che ? tame caitanya sAthe nikaTatA sAdhI Ape che. koI pakSInuM maMdira nahIM joyuM hoya. koI pazu devAlaya racatuM nathI. A maMdiramAM tarka AthamI jAya che ane zraddhA jIvaMta bane che. mAtra mAnavI ja maMdira banAve che. paththara jaDa che, choDamAM saMvedanA e kevI cetanA ane pavitratA hoya che ke je eka vAtAvaraNanuM che. prANIo pAse thoDIka Indriyo che, paNa mAnavI pAse eka sarjana kare che. A cetanAno prabhAva evo hoya che ke bhAratIya viziSTa bAbata che ane te che saMvedanA. e bIjAnA duHkhane svayaM ItihAsamAM AkramaNakhorIe potAnuM prathama lakSya maMdiro ane anubhavI zake che. ane ethI AgaLa vadhIne AtmanirIkSaNa karI mUrtione banAvyuM. emaNe killAo toDyA e vAta mahattvanI na svayaMne joI zake che. e bahAra yAtrA kare che, paNa enI sAthosAtha rahI, paNa emaNe maMdiro toDyA e vAta mahattvanI banI, kAraNa ke enI pAse bhItaranI yAtrA karavAnI ajoDa kSamatA che ane enI e AkramaNakhoro jANatA hatA ke maMdirano dhvaMsa e koI ImAratano bhItaranI yAtrAnuM pratIka che maMdira. enA bhItaranA aMdhakArane e dhvasa nathI, kiMtu samagra saMskRtino dhvaMsa che. AthI maMdira e eka dUra karI zake che. e dUra karavAnuM kArya karatuM maMdira pUrva dizAe hoya evI cetanAnI jAgRti kare che ke je cetanA sIdhuM paramAtmA sAthe che ane e ja rIte e maMdira vyaktine AMtarika bAbatomAMthI sUkSma bAbato tarapha laI jAya che. maMdiramAM praveza eTale vyaktinI anusaMdhAna sAdhe che. maMdiramAM pravezanAra eka AMtarika jagatamAM praveze che, bAhyajagata, saMsAranI viTaMbaNAo, jIvananI vedanAo, cetanAno dhULamAMthI sUkSmamAM praveza. divasa daramyAna pakSI cAre tarapha phare che. paNa sAMje te potAnA mALAmAM AvIne sthira thAya hatAzAo, viSAda A badhuM e bahAra mUkIne maMdiramAM Ave che che tevI rIte jIvAtmA jyAre saMsAranA badhA prakAranA kAmomAM A che ane enuM AkhuMya bAhya jagata vilIna thaI jAya che. thAkIne bhaTakI jAya che tyAre vizrAma mATe paramezvara pAse pahoMcI sametazikharano vicAra karIe. e kevuM urjAvAna sthaLa che ke jAya che. jyAMthI vIsa-vIsa tIrthaMkaro mokSe gayA. maMdirano saMbaMdha manuSyanA maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - pabaddha jIvana me - 2018 |
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMtara-bAhya jagata sAthe che. bAhya jagata eTale maMdiranI che enuM kAraNa eTaluM ja ke bhagavAna haMmezA ApaNI jamaNI bAjue khagoLazAstrIya racanA ane eno sUrya, caMdra ane nakSatranI gati hoya che. zilpazAstranA graMtho kahe che ke dIpaka rAkhavAnuM sthAna sAtheno saMbaMdha. enuM AMtarajagata eTale maMdiranuM garbhagRha ane jamaNI bAju rAkhavuM. aMgrejImAM paNa ene Right kahevAmAM Ave tethI ja maMdiranA garbhagRha mATe paththara Arasa, IMTa vagerenI pasaMdagI che. A pradakSiNA e sUcave che ke paramAtmA e ApaNA jIvananuM karAya che. jyAre sonuM, cAMdI e badhAM alaMkaraNo to chelle prayojAya madhyabiMdu che ane jIvananA pratyeka kAryanuM e madhyabiMdu bane e che. emAM lokhaMDa, plAsTika ke embesTosa niSiddha che teno saMdarbha ApaNe IcchIe chIe. mana maMdira bane, deha devAlaya bane tyAre cetanAnA AvAhana sAthe che. jIvana tIrtha thAya che. e ja rIte e maMdiramAM vyakti sAthe suvarNa ane ratnajaDita maMdirano ghummaTa mArI prArthanAne prabaLa banAve che. zA mATe AbhUSaNothI maMdiranI mUrtine zaNagAre che, tyAre enI pAchaLa maMdirano uparano bhAga corasa hoto nathI? corasa hoya to mArA eno bhAva dhanapradarzanano nahIM, paNa kRtajJatAno hato. jeNe A bhItaranI prArthanA vikharAI jAya. jyAre mArA aMtarano avAja e saghaLuM ApyuM che, tene huM zuM ApI zakuM? jene pariNAme mane cheka paramAtmA sudhI pahoMce tenuM kAraNa e bahAra nIkaLelo dhvani maMdirathI bAhya ane AMtara samRddhi sAMpaDI che enI AgaLa A pharI pAcho pharIne e maMdiranA vAtAvaraNamAMthI vadhu prabaLa banIne hIromotI zA visAtamAM? paNa ethI adhika kazuMya mArI pAse mArA bhItaramAM pAcho Ave che ane ethI ja A maMdiranI upara nathI, tethI A alpa tane dharI rahyo chuM. ghummaTa che, koI khullI jagA nathI. khullI jagA hota to AkAzamAM maMdira bhagavAnanuM ghara kahevAya che, paNa maMdirano AkAra svayaM mArI bhakti e verAI jAta. bhagavAna che. garbhagRhamAM rahelA bhagavAna sUkSma gati tarapha prayANa e ja rIte maMdirano ghaMTa zA mATe vagADIe chIe? zuM Izvarane karAve che. enI AkhIya racanA, enA gavAkSa, enA dvAra enA jagADavA mATe? ke pachI koInA gharamAM pravezIe ane bela vagADIe staMbho e e prakAranA che ke jene pariNAme koI niSedhAtmaka pravRtti ema bela vagADavA mATe. nA, e ghaMTathI ja eka maMgala dhvani Ubho pravezI zakatI nathI. maMdiramAM jAva tyAre koI duSTa vicAra Ave thAya che ane e maMgaladhvani vyaktinI AsapAsa eka kavaca race nahIM. maMdiramAM pravezIne koIne bIjAnI hatyA karavAno vicAra che. enuM paheluM kavaca che azubha ane amaMgala avAjono nAza. Avyo che kharo. are, eka nAnAzA jaMtune mAravAno vicAra kSaNika azubha vRttino nAza. amaMgala tattvono nAza. e samaye thatI jhaLakyo che kharo? evuM thatuM nathI enuM kAraNa maMdiranA bhaktinI ekAgratA ane cittazAMtimAM koI khalela na paDe ane UrdhvacetanAmaya vAtAvaraNane pariNAme niSedhAtmaka zaktio to eno bIjo artha che e ghaMTa, zaMkha ke bIjA vAdya dvArA 3OMno nAma pravezatI aTake che, maMdiranI bahArathI pasAra thatI vyakti paNa e utpanna karuM chuM ane tethI ja azubha zaktio paNa naSTa thaI jAya manobhAvano anubhava karatI hoya che. bahArathI jatI vyaktine maMdira che. maMdiramAM thato dhvani bhItaranI saMvedanAo jagAve che. bhAratIya joIne kevA bhAva UThe che te tame joyuM che kharuM? paraMtu e raste maMtrone varSo sudhI e dhvani sAthe saMbaMdha hato ane eka vyakti cAlato hovA chatAM enuM hRdaya jhUkatuM haze. A che maMdiranA sUkSma bIjI vyaktine saMbhaLAvatI mATe e zAstrone zruti kahevAmAM vAtAvaraNano prabhAva. AvatA ne dhvanino mahimA e che ke e kAnathI hRdayamAM sparze che. AthI ja "bRhadasaMhitA'mAM chappana prakAranA maMdironI ane jyAre dhvani ke maMtra pUro thAya tyAre vyaktinuM svayaM rUpAMtara sthApatya zailI prApta thAya che. maMdiranA A sthApatyamAM je AMkaDAo thaze. bhAratIya saMskRtimAM maMtra che, zAstra che, prabhu che, khagoLa che tenI pAchaLa paNa eka vijJAna raheluM che. jemake 108 ane che ane A badhAnuM eka rUpa te maMdira che. e maMdirano dhvani bhartanA 360nA AMkaDAono vicAra karIe to 108 e pRthvI ane hRdayamAM abhuta bhAvanA jagADe che. paramazAMti ane parama AnaMda sUrya tathA caMdranuM aMtara sUcave che. nATyazAstra 108 muddAnI vAta pedA kare che ane evo anubhava karanAranI samagra cetanAmAM kare che. trasvedanA maMtronI saMkhyA 4 lAkha 32 hajAra che, je 108ne rUpAMtaraNa thAya che. anusare che. 360no AMkaDo eTale ke varSanA 360nA divaso A maMdiro e bhAvanAonA pratIka che. enI racanA koI e to kharuM ja, paNa garbhanA sarjana vakhate hADakAno AMkaDo ATalo rAjAe baLajabarIthI majUra pAse AkarI majUrI karAvIne karI nathI. hoya che, je pAchaLathI 206 thAya che. koI rAjyanA rakSaNa mATe thaI nathI. eno janma to koI bhAvanA maMdiranA staMbho, gavAkSo dvArA e badhAnI saMkhyAnI pAchaLa ane sAdhanAmAMthI thayo che ane tethI ja maMdiranI pratyeka kriyAmAM khagoLazAstra che ane enuM uttama udAharaNa e kaMboDiyAnuM gahana rahasya che, jema ke caMdananI suvAsa evI che ke jemAMthI AMgakoravATanuM hiMdumaMdira che, jenuM gANitika mApa Aje paNa zItaLatAno anubhava thAya che ane jyAre lalATa para e caMdana saune sparze che. maMdiramAM pradakSiNA DAbI bAjuethI karavAmAM Ave lagADavAmAM Ave tyAre e AjJAcakra che. ApaNA bhItaranI sugaMdha ( me - 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSaka - prabuddha jIvana
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ e AjJAcakrathI ja phelAtI hoya che. AthI ja kapALamAM tilaka enA hAtha che, vedI eno aMdha che ane staMbha e enA paga che. karavAmAM Ave che. be bhramaronI vaccenuM sthAna e smRtizakti maMdironA sthApatyano ApaNe vicAra karIe tyAre eka bAbata ane ciMtanazaktinuM sthAna che. para dhyAna ApavuM joIe. khaMDita thaI gayelAM maMdironuM rinovezana yoganI bhASAmAM e AjJAcakra che. koInA caherA para tilaka karavAmAM Ave, tyAre vizeSa takedArI rAkhavAnI jarUra che. zeTha joIe tyAre ApaNane IzvaranuM smaraNa thAya che. A rIte maMdiranA ANaMdajI kalyANajI peDhIe rANakapura tIrtha ane tAraMgA tIrthano rahasyane khojavAnI ApaNe cAvI zodhavI paDe. kyAreka evuM lAge je rIte jIrNoddhAra karyo ane e tIrtho pUrve jevA hatA tevA racyA ke vizALa jamIna, moTuM makAna, aneka daravAjA, mukhya daravAjo e ghaTanAne samajavI joIe. vaLI rinovezana karatA pUrve badhA ane enI cAvI khovAI gaI che. ApaNA dharmanA vaijJAnika rahasyo eMgalathI enI tasavIro levI joIe ane pachI enI prAcInatA ApaNe khoI beThA chIe. tyAre mahAna RSi sAMdipanI pAsethI jALavI rAkhIne rinovezana thavuM joIe. jUnA zilAlekho khaMDita saMskRtinA gahana jJAnanI yAcanA karIe. thAya nahIM tenuM dhyAna rAkhavuM joIe tema ja pratimAnuM utthApana Ama bhAratIya saMskRtimAM cheka atharvavedathI AraMbhIne bRhad kare tyAre mUrti - lekhone nukasAna na thAya te jovuM joIe A saMhitA, agnipurANa, prAsAdamaMDana jevA graMthoe maMdiranA marmane mUrtilekhomAM e samayano ItihAsa, samAja ane dharmaparaMparA pragaTa karavA prayAsa karyo che. maMdiranA vAstavijJAnano udbhava to jaLavAyelAM hoya che. maMdirano je pramANe nakazo hoya te badalavo atharvavedamAM manAya che ane maMdira eTale samagra vizva. joIe nahIM. AnuM kAraNa zuM? AnuM kAraNa che maMdiranuM vAtAvaraNa - AthI bhAratamAM Azare 35 lAkha maMdiro che. e sAdhakane svarUpanuM ja maMdira e mAtra garIbonuM sthAna nathI, tavaMgaronuM paNa sthAna jJAna Ape che ane UrdhvajIvananI preraNA Ape che. ahIM dareka vyakti che. maMdira e duHkhI ke bimArane mATe prArthanAnuM sthAna che ane kazAya bhedabhAva vinA Izvarane maLI zake che. ane e arthamAM maMdiro sukhIne mATe prabhu pratye AbhAranuM sthAna che. IcchA ane prApti e bhAratIya jIvananuM kendra che ane enuM sthApatya e mAtra kalAtmaka baMne maMdiramAM namatA hoya che. sauMdarya ja dharAvatuM nathI, paraMtu enA bhaktoe Izvarane ApelI vyaktinA mRtyu pachI maMdiramAM prabhu prArthanA thatI hoya ane aMjalinI racanA che ane AthI ja bhAratIya maMdironA sthApatyano navadaMpati potAnA dAMpatyajIvanano prAraMbha karatA hoya tyAre ullekha videzamAM "pavitra sthApatya' (sekreDa ArkiTekya2) tarIke lagnabAda tatkALa maMdiramAM darzane AvatA hoya che. AnuM kAraNa karavAmAM Ave che, kAraNa ke A maMdiro mAtra paththara ke zilpono e che ke ahIM rahelI jIvaMta cetanA sahune potAnI AsAeza kalAtmaka ghATa dharAvatuM sthAna nathI, paraMtu e bhAratIya jIvananA Ape che. mAnavacittanI hospiTala che. jyAM citta prArthanAmAM DUbI bAhya pAsAMo ane AMtarika jagata baMnene eka sAthe akhilAIthI jAya che ane emAMthI jIvanabaLa pAme che e caitanyamaya vAtAvaraNathI pragaTa kare che. vIMTaLAI jAya che je enuM rakSAkavaca bane che. gAMdhIjIe jIvananI saMdarbha . mUMjhavaNa vakhate prArthanAnI sahAya lIdhI hatI. eka arthamAM kahIe ( thamAM kahIe (1) zrI aDhAra abhiSeka vidhAna (hemakalikA - 1), prakA. zrI to maMdira eTale prakRti, puruSa ane samagra brahmAMDa. e koI eka jinazAsana ArAdhanA TrasTa, saMpA. munizrI saumyaratnavijayajI sthaLe hoya, paraMtu e sthaLethI e maMdira AkhI sRSTine potAnA ma.sI. vyApamAM le che. zaktine sarje che ane brahmAMDa sAthenuM anusaMdhAna 1 (2) saMskRtinA AdhArastaMbho - zAstra maMdira, sAdhu, le. sAdhu sAdhI Ape che. kyAreka vAstupuruSa maMDalano vicAra karIe tyAre vivekasAgaradAsa, prakAzaka: svAminArAyaNa akSarapITha, khyAla Avaze ke vAstu eTale prakRti ane AsapAsanI sRSTi. zAhIbAga puruSa eTale zakti ane maMDaLa eTale khagoLavijJAnano Alekha - (3) jinAlaya nirmANa mArgadarzika, zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa Ama sRSTi, zakti ane brahmAMDano triveNI saMgama e maMdira dvArA sadhAya che. (4) jaina zilpa vidhAna (sacitra vibhAga) bhA. 2, prakA. zrI bhAratIya saMskRtino bIjo marma che puruSa ane prakRti. e jinazAsana ArAdhanA TrasTa marma paNa A maMdiromAM pragaTa thAya che. maMdirano AkAra ke maMdiranI prakRti ane maMdiramAM pratiSThita puruSa e parama puruSa. A parama 13-bI, caMdranagara sosAyaTI, puruSanI kalpanA kevI adbhuta che. maMdiranuM zikhara e paramapuruSanuM jayabhikhkhuM mArga, pAlaDI, amadAvAda - 380007 mastaka che. maMdiranuM dvAra e enuM mukha che. kaLaza e maMdiranA keza phona 079-26602675 che. grIvA e eno kaMTha che. sukanAza e enI nAsikA che. bhadra mo. 09824019925 'maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana ma- 2018 )
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zilpa dvArA rASTranI ekatA hariprasAda somapurA vaDhavANamAM janmelA lekhaka pote zilpI che, temaNe aneka zaheromAM maMdira temaja zilpa sthApatyanA nirmANanuM kArya karyuM che. muMbaInI vividha ArTagelerImAM temanA pradarzano yojAyA che. "zilpI ekeDamI', "zilpI samAja', "muMbaI lokhaMDavAlA gujarAtI samAjanA teo upapramukha rahI cUkyA che. zilpa sthApatyanA temane aneka evorDa prApta thayA che. muMbaI dUradarzana, temaja AsthA' cenala para temanA maMdira sthApatyane lagatA vividha progrAmo prasArita thayA che. temaNe zilpa sthApatya para khUba UMDuM saMzodhana karyuM che. temanA aneka prakAzano che temaja te sAhitya pravRtti sAthe paNa aneka rIte saMkaLAyelA che. bhAratIya zilpa ane sthApatya vizvabharamAM prasiddha che. A zilpakomo rAjyamAM zAMti, samRddhi ane sthiratA hoya delavADA, kuMbhAriyA, rANakapura, tAraMgA, pAlitANAnAM jaina tyAre maMdira, mahelo ane vAva-kUvA bAMdhatA. rAjyamAM azAMti maMdiro ke kaherI, ajanTA-IlorA, eliphanTA, khaMDagiri, sAMcInAM pedA thavAno khataro hoya tyAre killAo bAMdhatA. gujarAtano bauddha sthApatyo ke somanAtha rudramahAlaya, dvArakA, moMDherAnAM hindu bhavya bhUtakALa mAM DaoN. harilAla gaudAnI lakhe che ke "saurASTra maMdiro ke pachI svAmInArAyaNa saMpradAyanAM maMdiro ke vaiSNavonI aneka nAnA moTAM rajavADAmAM vahecAI gayuM hatuM. A rajavADAM havelIo, pArasIonI agiyArIo, muslimonI masjido, kAyama aMdaroaMdara laDyAM karatAM. somapurA zilpIo rojI meLavavA khristIonA carca - A badhA sthAnako bAMdhanArA zilpIone maMdiro bAMdhavAnuM kAmakAja choDIne killAo bAMdhavAnA koI jAti, dharma, saMpradAya ke varga nathI hotA. teono dharma che : kAmakAjamAM paDI gayA hatA. delavADAnA derA jevI bhavya ImArato zilpa dharma. Aje paNa tame jozo ke jyAM paththara nIkaLe che te bAMdhanAra zilpIo sAta dIvAlovALA majabUta killAo ane makarANA gAmamAM muslIma samAjanI 80 TakA vastI che. teo makAno bAMdhavAmAM paDI gayA hatA." chatAM, teo zilpI hovAne khANamAMthI paththaro kADhe che eTaluM ja nahIM teo maMdiro mATenuM kAraNe killAone paNa kotarakAmathI suzobhita karatA. DabhoIno kotarakAma paNa kare che. valasADa pAsenA tIthalanA sAdhanA kendramAM killo hIrAdhara zilpIe bAMdhelo te eTalo suMdara banelo ke tenA eka sarasvatInI mUrtinuM Abehuba citra eka musalamAna citrakAre nAma uparathI 'hIrA bhAgoLa' nAma paDyuM. doryuM che. Ama jovA jAva to bhUtapUjA eTale ke mUrtipUjAmAM zilpIoe killAomAM paNa potAno kasaba ajamAvyo ja che. teo nathI mAnatA chatAM ahIM e citrakAre sarasvatInI mUrtinuM killAnI nIce daravAjA pAse eka sainika Ubho hoya ane bIjo citra banAvyuM. kahevAno matabala e che ke kalAkArane koI dharma ke sainika killAnI Toca upara Ubho hoya che. ene tApa ane varasAdanA sAMpradAyikatA hotAM nathI. temano dharma che zuddha kalA. pANIthI bacAvavA eka chatrI karelI hoya che. Toca uparanI e - amadAvAdanI keTalIya masjidomAM hinduoe zilpakAma karyuM chatrImAM Ubho Ubho gAmanI cAre dizAmAM jue che. koI humalo che. atyAre dubaI, abudhAbI vagere sthaLe masjida bAMdhavA mATe to nathI AvI rahyo che, jo koI humalo Avato hoya to killAnI paNa bhAratamAMthI hinduo jAya che. muMbaInuM harekRSNa maMdira Toca uparanI chatrImAMthI nIce UbhelA sainikane kaheze ke killAnA holenDanA ArkiTekaTanI DijhAIna pramANe thayuM che ne e DijhAIna daravAjA baMdha karo ne tarata ja pelo sainika daravAjA baMdha karaze. pramANe makarANAnA ghaNA muslimoe emAM kotarakAma karyuM che. ATalI UMcAIethI avAja spaSTa rIte pahoMcADavA mATe avAjane ApaNe siddharAjanA jamAnA sudhI pAchaLa jaIe to sahastraliMga parAvartita karI cheka nIce sudhI laI jAya tevI rIte paththarane amuka taLAva ane rANakIvAvanA zilpakArya daramiyAna oDa komanA kaoNNa, amuka dizAmAM goThavavAmAM Ave che. avAjane parAvartita majUrI kAma karatA hatA. jemAM jasamA nAmanI oDaNa upara siddharAja karI dhAryA sthaLe laI javAnA A ja siddhAMtano upayoga zilpIoe mohita thayA hatA te kisso mazahura che. atyAre bhAratamAM prAcIna bIjApuranA goLaguMbajamAM karyo che. Ama, zilyamAM koI koma ke zailI anusAra zilpakArya karanAra traNa-cAra jJAtio astitva dharma pratye AbhaDacheTa rAkhavAmAM AvI nathI. UlaTuM, ekabIjAnuM dharAve che. orissAmAM "mahArANA', madhyapradezamAM "jAMgaDa', sAruM joIne ekabIjAe paraspara apanAvyuM che. rAjasthAnamAM jayapura tarapha "gauDa' ane pazcima bhAratamAM rAjasthAna, vAstudravya (arthAta maTiriyalsa)mAM ApaNe sthAnika paththarono kaccha gujarAtamAM "somapurA' zilpIo vase che. jeo koI paNa ja upayoga karatA hatA. dA.ta. gujarAta, saurASTramAM senTasTona ke prakAranA dhArmika saMpradAyamAM aTavAyA sivAya maMdira, masjida, carca, lAImasTona ja vaparAto. dvArakA, moDherA, somanAtha ke rudramahAlaya agiyArI, havelI ke derAsara bAMdhe che. jevA mahatvanAM maMdiromAM paNa mArabala na vAparatA, sthAnika me - 2018 ) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - paddha jIvana
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ senDasTona ja vAparyo che jyAre delavADA, rANakapura, kuMbhAriyAmAM bAbatamAM temanI vacce gajabanI ekatA jovA maLe che. ekabIjAnI mArabala vAparyo che kAraNake tyAM mArabalanI khANo (Abu- sArI vAta apanAvavA teo taiyAra hoya che. aMbAjImAM) che jyAre pAlitANA ke giranAranA eja zilpInAM moTe bhAge bauddha sthApatya guphAomAM kaMDArAyuM che. ApaNe jaina maMdiro vaLI pAchA tyAMnA kADakaDA athavA belA nAmanA joI zakIe chIe ke IlorAmAM paNa buddha guphAnI bAjumAM ja senDasTonamAMthI banelAM che. jyAre mogala zailIno tAjamahAla hinduonuM kelAsa maMdira jovA maLe che. jenonI paNa 30 thI 36 AgrAmAM banAvavAmAM Avyo tyAre bhAratamAM pahelI vAra naMbaranI guphAo che. khaMDagiri-devagirimAM paNa jaina guphAo che. vAstadravyanuM sthaLAMtara thayuM ne tyArabAda sthAnika paththaranI jagyAe khajUrAhomAM paNa jaina dharma ane hindu dharmanAM maMdirono samUha mArabala maMdiromAM paNa vaparAvavA lAgyo. mahelo-makAnomAM jALI, tadana bAjubAjumAM che. tame vicAra karo ke eka ja pahADane kotarIne velabuTTA paNa ApaNe mogala zailImAMthI lIdhA che. karavAmAM AvelI IlorAnI guphAmAM ke khajUrAhomAM te kALanA mAtra ApaNe ja nahi, e lokoe paNa ApaNI zailInuM mahatvanA dharmonAM sthApatyo bAjubAjumAM jovA maLe te keTalI anukaraNa karyuM che. dA.ta. ApaNe kIrtistaMbha, vijayastaMbha ke moTI ekatAnI vAta gaNAya. zilpIonI ekatAne kAraNe A dharmastaMbha banAvIe chIe, e loko minArA banAve che. dA.ta. traNa dharmo ATalA najIka duniyAnI ajAyabI banIne Aje paNa amadAvAdanA jhUlatA minArA, katabaminAra vagere. zilpIo astitva dharAve che. ahIMnA hoya ke tyAMnA, svadharmI hoya ke vidharmI hoya, kalAkRtinI ( pazcima bhAratanA jaina maMdironI sthApatya kalA ane mahattva che guNavaMta baravALiyA viSaya paricaya unnatapurA tarIke oLakhAtA pArzvanAthanAM maMdirano umero thayo. jenadharma pazcima bhAratanI saMskRti temaja prAdezika pragati eTaluM ja mahattvanuM bIjuM sthAna staMbhatIrtha (atyAranuM khaMbhAta) mATe ghaNo mahattvano phALo Apyo che. girinagara e eka kALamAM hatuM. rAjasthAnamAM ghaNA mahattvanA jaina maMdiro baMdhAyA paNa jainadharmano majabUta killo hato. jainadharma zarUAtamAM boddha dharma kamanasIbe vahelA maMdironA ullekha gujarAta jeTalA ApaNane jeTalo zaktizALI na hato paraMtu e kALanA rAjya maitraka ane maLatA nathI. paraMtu evA ghaNAM udAharaNo maLe che jenAthI jenonI sthAnika loko upara potAnI asara jarUrathI pADI hatI. jenadharmanA hayAti sUcaka che. noMdhapAtra dAkhalAomAM buMdI najIka Avela astitva ane lokapriyatAe ApaNane AkoTAthI maLela jaina kesorapuramAMthI I.sa. 5mI sadInuM bhagnAvasthAmAM maLela IMTanuM kAMsyamUrtio (pahelI tArIkha I.sa.6ThThI zatAbdI), kheDabrahmAthI jainamaMdira, temaja I.sa. 688mA kALanI kAyotsarga avasthAmAMnI maLela digaMbara jainamUrti ane DhAMkathI maLela paththaramAM kotarela vasaMtagaDhathI maLela be jina pratimAo, sAdhAraNa eja kALanI mUrtio temaja jainasAhitya uparathI samajAya che. jyAre bauddha dharmanI nAdiyA ane bhaTevAthI maLela pratimAoe rAjasthAnamAM prAcIna lokapriyatA ochI thavA lAgI tyAre I.sa. 8mI sadInI AsapAsa kALathI jainadharmanI hAjarI sUcave che. I.sa. 779mAM udyAtana sUri jainadharma lokapriyatAnuM zikhara sara karavA lAgyo. racita kuvalayamALAe bhInamALa sthita jainamaMdirano ullekha kare jainadharmamAM mukhya be paMtha che. zvetAMbara ane digaMbara. che. citoDamAM I.sa. 8mI sadImAM jainamaMdira - haribhadrasUrijInA gujarAtamAM zvetAMbara paMtha caDatI upara hato paraMtu gujarAtamAM ane samayamAM baMdhAyela hatuM. jAlIharagacchanA zreyArthe aNahila pATaNanA rAjasthAnamAM e daramyAna digaMbarapaMtha paNa lokapriya thato hato. nineyAe caMdrAvatImAM jainamaMdira baMdhAvela che. jayasiMhasUri potAnA I.sa. 783mAM jinasene vardhamAnamAM Avela pArzvanAtha maMdira dharmopadeza vihAraNamALAvRttimAM (I.sa. 859) nAgora (prAcIna (najhArAjA vasati)mAM harivaMzanI racanA karI ane I.sa.931- nAgapurA)mAM sthita jainamaMdirano ullekha che. taduparAMta ema kahevAya 32mAM harisene paNa potAnA bRhata-kathAkoSanI racanA Aja che jayasiMhanA gurU kriSNAzrIe nAgora jainamaMdira baMdhAvyuM hatuM. maMdiramAM karI. prAcIna samayathI ThekaThekANe ApaNane jaina maMdirono I.sa.10 mI sadInI zarUAtamAM raghusene (jeno rAjavaMza spaSTa ullekha maLe che. siMhavAhana aMbikA ke je zAsanadevI che enuM maMdira nathI) vAvavya gujarAtamAM Avela rAmasainyapura (rAmasena)mAM giranAra parvata upara che, ema harivaMzapurANamAM ullekha che. jinabhavana baMdhAvela solaMkI rAjA mULarAja 1lAe (I.sa. 942digaMbaronuM eka mahattvanuM sthAna prabhAsa IsunI 8mI sadIthI thavA 995) e zvetAMbara paMthanuM mULanAtha jinadeve aNahilapATaNamAM yAM caMdraprabhunuM bhavya maMdira hatuM. samayathI sAthe tyAM baMdhAvyuM ane enA anuyAyI cAmuMDArAjA ane dularbharAjA maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana | me - 2018 |
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharmanA khAsa TekedAro hato. cAmuMDA rAjAe I.sa. 977mAM patnI rANI aNagalAdevIe saMDerakAnA maMdirane dAna ApyuM. maMdirane dAna Apela bhImadeva 1lA (I.sa. 1022-64) jena caMdrAvalInA paramArakuMvara dhArAvarSadevanI rANI zrRMgArAdevIe AcAryo ane sAdhuone khUba mAna ApatA, temaja enA putro I.sa.1197mAM jADo lInA maMdirane jamIna dAna ApI. ane uttarAdhikArI paNa jaino tarapha udAra hatA. I.sa. 1084mAM samarasiMhanI mAtA gahilArANI jetalAdevIe I.sa.1278mAM karNadeva (I.sa. 1064-95) e TAMkavavI (TAkaDI) mAM jina citrakuTamAM zrI pArzvanAtha maMdira baMdhAvyuM. sumatinAthanA maMdirane jamIna dAna ApI hatI. Aja paraMparA enA jenadharmane phakta rAjAo ja madada karatA evuM na hatuM. maMtrIo putra jayasiMha siddharAje cAlu rAkhI ane I.sa. 1140mAM aNahila adhikArIo ane sAmAnya mANaso paNa maMdira, Azrama, pATaNamAM rAjavihAra temaja siddhapuramAM siddhavihAra baMdhAvyAM. pustakAlaya vagere banAvavAmAM chUTe hAthe madada karatA hatA. Ano jainadharmanA eka moTA anuyAyI kumArapALa (I.sa. 1144-74) javalaMta dAkhalo maMtrI vimalazAhano che. daMDanAyaka vimale I.sa. ke jenA gurU hemacaMdrAcArya hatA eNe ghaNA mahattvanAM sthaLoe 1032mAM delavADAmAM AdinAtha maMdiranuM nirmANa karyuM je Aje kumAravihAra baMdhAvyA. emane potAnA gurU mATe khUba ja mAna hatuM paNa potAnI suMdara ane nAjuka kotaraNI mATe vizvavikhyAta che. ane enI AjJAthI ThekaThekANe maMdiro baMdhAvyA. Aja vimale baMdhAvela bIjA be maMdirono ullekha kavi mehA (I.sa. A bAju rAjasthAnamAM paNa gurjara pratihArono utsAha 1443) potAnI racanAmAM kare che. jemAnuM eka maMdira zatre jaya vakhANavAlAyaka hato. nAgabhaTTa 1lAe potAnA gurU upara Avela vimalavasahI che to bIjuM kuMbhAriyAnuM che. solaMkI yakSadattagaNinA mAnamAM potAnI rAjadhAnI jabAlIpurAmAM rAjA karNadevanA pradhAnamaMtrI zAMtue aNahila pATaNa ane karNAvatI yavasati prasAda baMdhAvyo. A ja nAgabhaTTa saMco ke je satyapurAne (amadAvAda)mAM zAMtu vasatikA baMdhAvI. bIjA maMtrI maMjule nAme paNa oLakhAya che tyAM ane koratA ke korAMtamAM maMdiro I.sa.1093nI AsapAsa aNahila pATaNamAM maMjulavasatinI baMdhAvyAM. pratihAra rAjA nAgabhaTTa rajA ane mihirabhoja paNa sthApanA karI. Aja kALa daramyAna udayana maMtrI (Isa.1093) e jainadharmanA TekedAra hatA. pachInA samayamAM sahAmanA rAjAone paNa karNAvatImAM udayana vihAra ane staMbhatIrtha (khaMbhAta)mAM udayana jeno sAthe khUba sArA saMbaMdho hatA. raNathaMbhoranA jainamaMdira upara vasatinuM nirmANa karyuM. eTaluM ja nahi I.sa.1119mAM dhavalakA pRthvIrAja 1lAe sonAno kaLaza caDAvyo hato. emanA putro (dhoLakA)mAM jina simaMdharanA maMdiranI nirmiti karI. eja varSe maMtrI ane uttarAdhikArIone jainadharma mATe mAna hatuM. kahevAya che ke solaMkIe aNahila pATaNamAM solaMkI vastI baMdhAvI. soraThanA emanA putra ane pRthvIrAja rAjA e pArzvanAtha digaMbara jainamaMdira daMDanAyaka sajjane I.sa.1129mAM giranAraparvata upara Avela mATe gAma bakSisa Apela. prakhyAta neminAtha maMdiranuM nirmANa karyuM. kumArapALanA maMtrI nADola ke nADulAnA cahAmanAne paNa jeno sAthe sArA saMbaMdho pRthvIpAle aNahila pATaNamAM sthita vanarAja vihAra, delavADAnA hato. I.sa.1110 ane 1115 mAM azvarAjAnA putra kaTuka vimalavasahI temaja caMdrAvatInA ninnayAmaMdiramAM maMDapo umerAvyA. rAjAe sevADInA mahAvIra maMdirane bakSisa ApI hatI. temaja navA maMdironI sAthe jUnAM maMdirono jirNoddhAra temaja enI nADulAnA cahAmanA rAjA AlhAnadeve I.sa.1171mAM saMDereka jagyAe navAM maMdiro paNa baMdhAtA hatA. I.sa. 1156nI AsapAsa (sADerAva)nA mahAvIramaMdirane bakSIza ApI hatI. udayana putra maMtrI vAgabhaTTe zatruMjaya sthita jUnA AdinAtha maMdiranI hastI kaMDI (hAthI kuMDI)nA rASTrakaTo jainadharmanA kaTTara anuyAyI jagyAe navuM maMdira baMdhAvyuM ane I.sa.1 167mAM dhoLakAnA hatA. harivarmananA putra vidAgdha rAjAe hastIkuMDImAM udayanavihAramAM vadhAro karyo. enA bhAI aMbrAbhaTTa I.sa.917mAMthI 22SabhadevanuM maMdira baMdhAvyuM ane enA putra I.sa.1166mAM bhRgukaccha (bharUca)mAM Avela sakuni caityanI mammalAe eja maMdirane bakSisa ApI. mammalAnA putra ane jagyAe navA bhavyamaMdiranuM nirmANa karyuM. uttarAdhikArI dhavalAe maMdirano jirNoddhAra karAvI maMdira mATe eka dhArmika kAryo karavAnA utsAhI be vAghelA guNavAna bhAIo kuvo khodAvyo. vastupAla ane tejapAla emaNe karela kAryo ane dAna mATe prakhyAta rAjAonI sAthe sAthe rANIo paNa dAnadharma karavAmAM AgaLa che. evI mAnyatA che ke emaNe 50 thI vadhAre maMdironuM nirmANa paDato bhAga letI hatI e rAjasthAnanI rANIoe karelA dAna karela che jemAMnA noMdhapAtra che - zatruMjaya upara sthita vastupAle uparathI spaSTa thAya che. naDulAnI cahAmanA rANI rajanI manAla baMdhAvela AdinAtha maMdira, sAmeno IndramaMDapa ane bIjA 6 maMdiro, devIe potAnA be putro sAthe I.sa.1132mAM naDulA gagIkA vastupAlavihAra (I.sa.1231), giranAraparvata paranuM sthita mahAvIra maMdirane dAna ApyuM. I.sa.1169mAM alhAnAdevanI pArzvanAtha maMdira, dhoLakAnuM zatruMjaya ane karNAvatImAM naMdIzvaradIpa | me - 2018) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ caitya, dhoLakA, giranAraparvata, delavADA (I.sa.1 232)mAM khyAla maMdira bAMdhatA vicAratA. dhArmika mahattva prApta thavAnAM aneka neminAtha maMdira ane prabhAsamAM AdinAtha maMdiranuM nirmANa karyuM. kAraNo che. nIce Apela jagyAone jaina loko potAnuM tIrthakSetra uparAMta potAnA pitAnI yAdamAM aNahilapATaNamAM asarAjavihAra mAne che - ane mAtA kumAradevInI yAdamAM darbhAvatI (DabhoI) ane kerba 1) tIrthaMkaranuM janmasthAna khaMbhAtamAM eka eka maMdira baMdhAvyuM. 2) tIrthaMkare je sthaLe saMsArano tyAga karyo hoya ane bhadrAvatInA jagaDuzA ane mAMDavagaDhanA pethaDazA e beu tapazcaryAno prAraMbha karyo hoya utsAhI hatA ane anukrame DhAMka, vardhamAna, zatruMjaya ane prabhAsa, 3) jyAM jyAM tIrthakaroe moTI tapazcaryA karI hoya dhavalakA (dhoLakA), saMkalpapura (salakSaNapura) ane zatruMjaya upara 4) tIrthakarane jyAM kevaLajJAna prApta thayuM hoya maMdironI nirmiti karI. 5) tIrthakarane jyAM mokSaprApti thaI hoya saMzodhana mujaba rAjasthAnamAM I.sa. 8 thI 10 zatAbdImAM 6) jyAM AcAryo ane munioe nivAsa karyo hoya ane gujarAtathI vadhAre jaina maMdirone dAna maLela che paraMtu 10 mI nirvANa prApta karyuM hoya zatAbdI pachI gujarAtanA jaina kSetramAM vadhAre kArya thayuM che. 7) e jagyA ke je maMdira ane mUrti mATe prakhyAta che. maMdira jainadharma vizvakartAmAM mAnyatA rAkhato nathI. eTale enA e suMdaratA, suzobhana, bArIka kotaraNI ke mUrtinI maMdiro paNa 24 tIrthakaromAMnA koipaNa eka, ke tenAthI vadhArane suMdaratA athavA to koI camatkArika ghaTanAne lIdhe prakhyAta arpaNa karela hoya che. RSabha, neminAtha, pArzvanAtha ane mahAvIra thAya che. e 24 tIrthakaromAMthI sahuthI lokapriya che. e emanA maMdironI digaMbara A pavitra sthAnone be vargamAM vibhAjita kare che - saMkhyA parathI jaNAya che. enA pramANamAM ajitanAtha, zAMtinAtha siddhakSetra ke jyAM jina athavA munine nirvANa prApta thayuM hoya ane saMbhavanAtha, caMdraprabhunA maMdiro ochAM che ane bAkInA athavA to atizaya kSetra ke je amuka kAraNosara pavitra che. A tIrthakaronA maMdiro nahivata ja maLe che. maMdironI AjubAjumAM vibhAjana zvetAMbaramAM nathI maLatuM - I.sa.14mI zatAbdImAM 24, 52,72 ane 84 devakulikAo hoya che jemAM bIjA racAyela zvetAMbaranA vividha tIrthakalpa ke jemAM bhAratabharanA jaina tIrthakaronI mUrtio sthApI emane mAna apAya che. AnA pachInA tIrthonuM varNana che e A bAbatamAM cUpa che. vargamAM zAsanadevatA ke je tIrthakaronA sevako che - yakSa-yakSiNInA zatruMjaya, giranAra, tAraMgA e vastIthI dUra zAMta pavitra rUpamAM eno samAveza ApaNe daravAjA upara ghaNIvAra mULanAyakanI vAtAvaraNamAM hovAthI ghaNA prakhyAta thayA ane khUba mahattvanA pratimAjI upara joIe chIe. AmAM paNa aMbikA ane cakrezvarI sthAna banI gayA jene lIdhe ahIM dAna paNa khUba maLela. Abu e pazcima bhAratamAM vadhAre lokapriya che ane pramANamAM yakSa sAthe parvatano to lAMbo dhArmika ItihAsa hovAthI tyAM ghaNA jaina maMdiro vadhAre maLe che. AbunA vimalavasahImAM to eka AkhI chatachajjA baMdhAyA. rAjanaitika kendra hovAthI ghaNI jagyAe hiMdu-jaina maMdironuM gajalakSmI mATe che vinAyakanI mUrti ochA pramANamAM maLe che paraMtu nirmANa thayuM - vyAparanA rastA upara paNa maMdiro baMdhAyA. 8 dikapAlo potAnI dizA pramANe maMdiranI divAlanA khUNAo jainamaMdirono vicAra karatAM ja najara sAme vizvavikhyAta upara vipula pramANamAM maLe che. delavADA, rANakapura ke kuMbhAriyAnAM maMdiro ja kare che ane e sAthe zakra (IMdra)nA sevaka naigamaza e khUba lokapriya che. evI mAnyatA ja manamAM praznonI hAramALA zarU thAya che - pazcima bhAratanuM jaina pracalita che ke mahAvIra bhagavAnano garbha brAhmaNI sunaMdAnA maMdira zuM che? enI racanA zuM che? ane emAM khAsa jaina evuM zuM peTamAMthI kSatriyANI trizalAnA peTamAM nagameza ja badalyo hato. che? AgaLa jaNAvyA pramANe zarUAtanA badhAM ja maMdiro lagabhaga A kathA zvetAMbara sAhityamAM ghaNIvAra maLe che ane pazcima sarakhA ja hatA. 8mI sadImAM jaina AgamanI racanA thaI paraMtu hajI bhAratanAM maMdiromAM ghaNI jagyAe AnuM rekhAMkana thayuM che. zilpano vikAsa thayo na hato. samayanI sAthe sAthe jaina loko maMdiranA nirmANakAryamAM moTe bhAge sthAnika vastuono ane dhArmika vidhinI jarUriyAta pramANe zilpazAstrano vikAsa thato ja upayoga thayo che. ArasapahANa ane senDasTona e be vastuo gayo ane 13mI sadInI pachI ApaNane jaina maMdiranI judI racanA pazcimabhAratanA maMdira nirmANamAM vadhAre lokapriya hatI - emAM najara sAme AvI ke je jaina zilpa tarIke oLakhANI. eka apavAda che giranAra sthita neminAthanuM maMdira ke je kALA besolTanA paththarathI baMdhAyela che. - pazcima bhAratanA jainamaMdiro zilpa ane suzobhanamAM anukULa vAtAvaraNa jagyAnuM dhArmika mahattva e badhI vAtano samRddhithI chalakAya che. lagabhaga badhAM ja maMdiro aMdarathI to khUbaja maMdironA zilpa sthApatya vizeSaka - prabaddha jIvana | me - 2018 ||
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ suMdara rIte kotaraNI ane nakazIthI zaNagArelA che. A zilpo - parikara upara ghaNIvAra bIjA jina bhagavaMta hoya che. jenAthI mUrtine enI zailIthI ApaNane e maMdirano samayakALa TharAvavAmAM madada nAma maLe che. dA.ta. jo mUrtimAM kula traNa tIrthakara hoya to e kare che. delavADA, rANakapura, kaMIka aMze kuMbhAriyA A badhAM mUrti tritIrtha, pAMca hoya to paMcatIrthI, jo 24 hoya to covIsI maMdironI kotaraNI ane zilpakAma - koI paNa pravAsI mATe tarIke oLakhAya che. jinamUrti upara lAMchana ke cinDa hovuM jarUrI AnaMdadAyaka che. A zilpo dhArmika ane paraMparAgata mUrtio che che. nahi to e kayAM tIrthaMkaranI mUrti che e oLakhavuM khUba muzkela ja paraMtu sAthe enI nAjuka kotaraNI - khAsa karIne enA goLAkAra che. kemake jaina mUrtizAstramAM pratyeka tIrthakaranA kaMI viziSTa lakSaNo zarIranA jhINA vaLAMkamAM kalAkAranuM kauzalya kharekhara nathI. I.sa.14mI sadI pachI mUrtio lagabhaga eka sarakhI ja vakhANavAlAyaka che. ArasapahANanA maMdiro ghaNIvAra eka dhArA banatI hatI ane eno vikAsano abhyAsa karavo e muzkela thaI nIrasa lAge che ane ghaNIvAra viparIta TIkA pAmela A maMdiro gayuM. ghaNIvAra maMdiramAM mULanAyakanI mUrti maMdiranI nathI hotI vaNA bhavya bhUtakALanA ajAyabIbharyA suMdara vAstu hatA. ghaNI paraMtu bIje ja kyAMthI maLela mUrti paNa sthApelI hoya che ane jagyAe sthapatie judA zeDavALA paththarane pasaMda karyA jenAthI Ane lIdhe mULa maMdira kayA tIrthakaranuM hatuM e nakkI karavuM muzkela zilpanI suMdaratAmAM to vadhAro thAya che paraMtu prakAza ane aMdhArA thaI jAya che. (lAITa enDa zeDa)nI racanAthI A mUrtinI suMdaratAmAM jANe cAra jaina zAstromAM kathAno vipula khajAno chUpAyelo che. A cAMda lAge che. suMdara nAjuka nakazIvALA toraNa, jhINavaTabharyuM kathA prasaMgo jaina maMdironI chato upara temaja divAla upara kotaraNIkAma, suMdara zilpa ane manane zAMti ApatuM zAMta kotaravAmAM Ave che ane lokone enuM jJAna prApta thAya che. to AlAdaka vAtAvaraNa A badhAnI asarathI pravAsI potAno thAka bIjA prakAranA zilpomAM A kathAprasaMgovALA zilpo sthAna pAme visarI manamAM eka prakArano saMtoSa laIne ja pAcho phare che. che. A vargamAM tIrthakaronA paMca kalyANaka - eTale ke tIrthakaranA pazcima bhAratanA jaina maMdiromAM judA judA prakAranA zilpo AyuSyanA pAMca mukhya prasaMgo - cyavana, janma, dIkSA, kevaLajJAna maLe che. A zilpone ApaNe 6 vibhAgomAM vibhAjita karI zakIe ane nirvANa - khUba ja lokapriya che. ghaNAM maMdiromAM ApaNane chIe. judA judA tIrthakaronA paMcakalyANaka kotarelA jovA maLe che pahelA vibhAgamAM ApaNe jinamUrtiono samAveza karazuM kuMbhAriyAnA maMdiramAM AnI khUbaja suMdara kotaraNI ApaNane dekhAya - jainamaMdira paNa hiMdumaMdiranI jema ja eka athavA enAthI vadhAre che. A uparAMta upasarga, bhAvaMtarA eTale jiMdagInA dazyo, 24 tIrthakarone arpaNa karela hoya che. A tIrthakaro - je khUba pUjya tIrthakaro bhUta vartamAna bhaviSyanA mAtA-pitA, AcAryo, emanA ane priya che e zAstromAM varNavela varNana pramANe ja pUrNa ziSyo, kRSNajanma, ArdakumAranI kathA, bharata-bAhubalInI laDAI, goLAkAramAM e samayanI prAdezika zailI ane dhArmika mata pramANe kRSNa karela kAliyA mardana, samudramaMthana, gokuLamAM kRSNa, temaja ja kotarAya che. jina bhagavaMtanI mUrtio phakta garbhagRhamAM ja rAmAyaNa-mahAbhArata vageremAM bharata bAhubalInI vagere ema ghaNI maLe evuM nathI. maMDapomAM, devakulikAomAM, lalATabiMba ane kathA ApaNI AMkha sAme tAdaza thAya che. AbunA maMdiramAM laDAI lInTelamAM, chata ke chajjA upara paNa jina bhagavaMtanI mUrti hoI AkhA chajjAmAM kotarela che. zake che. gokhalAmAM to lagabhaga jinabhagavaMtanI ja mUrti hoya che. devatvavALA - eTale ke yakSa-yakSiNI, vidyAdevI, dikapAla, zikhara ke thAMbhalAo upara to jinamUrti nathI hotI paNa pratihAra, vinAyaka, sarasvatI, lakSmI, gaNeza, nRsiMha, viSNu, apavAdarUpe koIvAra maLe che evI ja rIte parasALanI dIvAla upara vIrabhadra, gaMgA, yamunA vageree trIjA prakAranA zilpamAM Ave koIka vAra jinamUrtio maLe che. jina bhagavaMta lagabhaga che. jo ke jainamaMdiromAM gaMgA-yamunA khAsa karIne maLatA nathI. padamAsanamAM beThelA ke pachI ekadama sIdhA ane dhyAnamudrAmAM hAtha A zilpo ApaNane garbhagRhanI bahAra potAnA cinho sAthe athavA to kAyotsarga mudrAmAM ubhelA maLe che. jinabhagavAnanI hoya che. A zilpo padmAsana, lalitAsanamAM beThela ke prabhaMga mUrti zvetAMbaranI hoya to phakta nIcenuM ja vastra hoya che ane athavA tribhaMgamAM UbhA hoya che. ghaNI vAra nRtya paNa karatA hoya digaMbaranI hoya to pUrNa vivastra ja hoya che. mUrti upara koIvAra che. A zilponA aMga upara khUba moTA pramANamAM dAgInA hoya chatra hoya, zaNagArela parikara-prabhAcakra hoya che jemAM jinasevako, che. ghaNI vAra nRtya paNa karatA hoya che. A zilponA aMga upara camaradhArI, hAthI, makara ke vyAlA, jevA pazuo ke ghaNIvAra UDatI khUba moTA pramANamAM dAgInA hoya che. jemake mukuTa (karaMDa athavA AkRtio, yakSa-yakSiNIo paNa hoya che. pArzvanAtha bhagavAnanA kirITa), kAnamAM karNakula vagere, gaLAmAM judI judI jAtanI mALAo, zira upara phaNAnuM chatra hoya che. AnI pAchaLa eka daMtakathA che. hAthamAM kaDA, poMcI, kamara paTTo, kaMdoro, jhAMjharA vagerethI zaNagArela ( me - 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana (31),
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. judA judA prakAranA dAgInA suMdara rIte kotarela che. sAthe saMkaLAyela che, jyAre cakrezvarInA hAthamAM cakra hoya che, cothA prakAranA zilpomAM apsarAno samAveza thAya che. A vrajakuMzInA hAthamAM cakra ane paroNI, vajazRMkhalAnI sAthe sAMkaLa, svargIya apsarAonI mUrti haMmezAM suMdara hoya che jenA aMga upara mahAjvAlAnA hAthamAM kuMbha - A sAmAnya Ayudyo che. vidyAdevI bharapura dAgInAo che ane enI kalpanApUrvaka kotaraNI karela che ane yakSiNIonA hAthamAM ghaNI vAra sarakhA ja Ayudyo hovAthI e judA judA AkarSaka aMgasthiti (pojha)mAM maMdiranI aMdara-bahAra emane oLakhavA khUba ja muzkela thaI jAya che. paraMtu jina beu jagyAe maLe che. kuMbhAriyAnA maMdiranI divAla paranI bhagavaMtanI sAthe emanA sevaka tarIke yakSa-yakSiNI Ave che tyAre apsarAo to kArIgarInA kauzalyano eka uttama namUno che. emane oLakhavA sahelA thaI jAya che. kArIgaranI kalA kauzalyano khyAla ApaNane enA bharAvadAra DhekA, jaina maMdiromAM vidyAdevI mahAvidyAdevIonI AkRti khUba pAtaLI lacakadAra kamara, bharelI chAtI, ane laTakALA dekhAva parathI sAdhAraNa vAta che. A vidyAdevIo eTale rohiNI, prajJApati, Ave che. kalAkAranA bArIkAIbharyA avalokana ane kotaraNIne vrajazRMkhalA, vrajakuMsI apraticakra, naradattA, kAlI, mahAkAlI, gaurI, dAda devI joIe. gAMdhArI, mahAjvAlA, mAnavI, vairoTayA, acchuptA, mAnasI ane vidyAdhara, kinnara, nagameza e badhA pAMcamAM prakAranA zilpomAM mahAmAnasI. A badhI vidyAdevIone potAnuM vAhana che. paNa Ave che. vidyAdhara eTale manuSyanA rUpamAM alokika zaktivALA koI jagyAe A vAhana badalAyeluM paNa dekhADe che. dA.ta. deva, kinnara ane negameza e meLavaNI (kaMmopojhITa) AkRti tarIke veroDhAnA vAhana tarIke lagabhaga baLada hoya che paraMtu ghaNI jagyAe kotarela hoya che. nigamezane sAdhAraNa bakarInA mukha sAthe dekhADe enA vAhananA raMga maMDapanI chata upara brekeTa mUrti tarIke ane che. zvetAMbara mAnyatA pramANe bhagavAna mahAvIra garbhano pheraphAra korIDoramAM paNa badhI ja 16 devIo kotarela hoya che. brAhmaNI sunaMdAnA peTamAMthI kSatriyANI trizalAnA peTamAM negameze AThe dizAnA rakSaka dikapAla paNa hiMdu maMdiranA dikrapAlanI ja karelo. kinnaro eTale manuSyanA dhaDa ane pazu ke paMkhIonA sarakhA ja che. kuMbhAriyAnA neminAtha maMdiramAM badhA ja eTale 8 moDhA sAtheno jIvo A lagabhaga zaNagArelA moTIphamAM uDatA ke dikapAla enA dizAnA sthAna pramANe barobara kotarelA che. Ama emAMthI nakazI rUpe nIkaLatA dekhADe che. ApaNane kubera ane IzAna e IzAna khUNAmAM, Indra ane agni chaThThA prakAramAM paracuraNa viSayono samAveza thAya che. AmAM e agni dizAmAM, yama ane niruti e netraRtya dizAmAM to varuNa sAmAnya strI-purUSo, pazu-paMkhIo, kIrtimukha, nAga, vyAlA, ane vAyu e vAyavya dizAmAM maLe che A dikapAla sAdhAraNa makara vagereno samAveza thAya che. manuSya enA sAdhAraNa rUpamAM e rIte emanA vAhana sAthe kotarela hoya che. vimalavasahI maMdiramAM samayanA jhaverAta temaja kapaDAthI zaNagArela dekhADe che. makara e yama e lekhanI-kalama sAthe kotarela che je eka asAdhAraNa rajuAta sAdhAraNa rIte toraNa sAthe saMkaLAyela che. che. mUrtizAstranI vAta karIe to hiMdu devatAonI mUrtio vidyAdhara lokapriya hovA chatAM mUrtizAstramAM enuM mahattva pramANe ja jaina devatAonI mUrti taiyAra thAya che pArzvanAtha ke je eTaluM nathI. lagabhaga cha-chajjA upara nahi to brekeTa mUrti tarIke phaNa sAthe ane trISabhAtha ke je dhuMdharALA vAMkaDiyA vALa sAthe hoya che. negamezane haMmezAM bakarImukhavALo dekhADAya che - je rIte kotarela che enA sivAya bAkInAM 22 tIrthakarane lAMchana ke cinha hiMdu mUrtimAM hoya che. sivAya oLakhavA muzkela che paraMtu lAMchana dekhADavuM e samayanI paMcakalyANanAM dazyo lagabhaga badhe ja sarakhI rajuAta pAmela sAthe sAdhAraNa vAta thaI gaI hatI. eTale jina bhagavaMtane che. cavyanakalyANamAM jinamAtA sUtelA dekhADela che ane enI oLakhavAnuM kAma saheluM thaI gayuM. bAjumAM 14 zubha vastuo ke je enA sapanAmAM dekhAya che te - jina mUrtio sivAya - yakSa-yakSiNI, 16 vidyAdevI, ATha mukela hoya che. janmakalyANakamAM zakra (Indra)nA khoLAmAM tIrthakara dikrapAla, sarasvatI, lakSmI, vidyAdhara, nigameza, vinAyaka, kinnara, besela che ane ene snAna karAve che, dIkSA kalyANakamAM jina gaMgA, yamunA, devI zrI ane aSTamaMgala (ATha mAMgalika vastuo) potAnA vALa kheMcatA ane kAyotsarga mudrAmAM dekhAya che jyAre jemake sAthiyo, zrIvatsa, naMdAvarta, vardhamAnaka, bhadrAsana, kaLaza, samavasaraNanI racanA e jJAna kalyANakanI rajuAta kare che. nirvANa darpaNa, aSTApada A sarvasAdhAraNapaNe jaina maMdiramAM maLe che. kalyANakamAM tIrthakara samavasaraNanI madhyabhAgamAM dhyAna mudrAmAM jaina mUrtizAstra, mUrtinA Ayudyo bAbata eka mata nathI. baThelA dekhADe che. ghaNI devIo enA prakhyAta AyudyothI tarata ja oLakhAI jAya zarUAtanA kALamAM mUrti zAstra pramANenA zilpo spaSTa dekhAya che. jemake devI aMbikA - e haMmezAM AMbAnA jhADa ane bALaka che ane pachI madhyayugamAM lagabhaga eka sarakhI ja mUrtio jovA maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana | me - 2018
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ maLe che. pachI to paraMparAgata zAstra pramANenAM zilpo kotarelA jena dhArmika zAstromAMthI eka aMga nayAdhammakahomAM maLatA nathI. bAkInAmAM paracuraNa mUrtio ja vadhAre che. rAjagrahanA beMkaranI citragelerIno ullekha che. emAM kahela che ke mULanAyakanI pratimA sivAya bIjI mUrtionI suMdaratA ochI thatI A lAkaDA kAma (kathAka...), Tako (poyakammA) ane plAsTarakAma jAya che ane enA kada ane bIjI vigatomAM paNa ghaTADo thato (lapakAma), phUla ane chAba (graMthimA), bharela, polI ane nakkara gayo che. vaLAMka rahyA che paraMtu enI ane goLAkAranI mohakatA DhIMgalIo (purimA-bharimA), kapaDAMnI mUrtio (veSTimA) ane khovAI gaI che. ThokelI mUrtio (samalaiyA)thI suzobhita che. dhAtu pratimA A zAstramAM rAjakumArI mallInI moTI sonAnI mUrtino prAcIna kALathI bhAratamAM dhAta upara kAma karavAnI kaLA ullekha che ke je pachI tIrthaMkara thayA. A mUrti polI hatI ane pracalita che. vaidika AryonA ghara ane pUjA mATe Ayasa (kadAcita emAM anna bhareluM hatuM ene saDAvavAmAM AvyuM hatuM. Ano mallIe tAMbu)nAM vAsaNa banAvatA temaja sonAnA alaMkAra paNa vAparatA. khUba suMdara upayoga karyo. potAnA hAthanI mAgaNI karanAra ne kAcI dhAtu gALavA bhaThThIno upayoga karatA. mallIe A udAharaNa dvArA samajAvyuM ke jema mUrti bahArathI suMdara - I.sa.12 mI sadInA vAsanaMdI. potAnA zrAvakAcAramAM kahe che paraMtu aMdaranA saDalA ane lIdhe kharAba vAsa Ave che ane che ke tIrthakara ane siddha ke AcAryanI mUrtio marnizAstramAM kahela pAse koI jaI zakatuM nathI tema ApaNuM zarIra bhale suMdara hoya (padimu-lAkhana-vidhi) vidhi pramANe ratno, sonuM, maNi, cAMdI, paraM pittaLa, motI ane paththaramAMthI banAvavI. vAsubiMdu potAnA nA aitihAsika kALanI dhAtapratimAomAMnI pArzvanAthanI jUnI pratiSThA pathamAM uparanI yAdImAM sTaphikano umero kare che. jinanI mUrti che je hAlanA chatrapati zivAjI vastusaMgrahAlaya - muMbaImAM nIce moTI kamaLa - beThaka ane enA UcA uThatA kamaLavALI mUrtinI che. nI che. enA avayavo lAMbA ane pAtaLA che, cahero purAtana ke jene - A jUnA TerAkoTAnI mUrtionA ke harappana nRtyAMganA sAthe sarakhAvI zatAbdI) sonA, cAMdI, pittaLa ke kAsTa, temaja ratno, paththara che ane lAkaDAno upayoga mUrti banAvavA mATe karavAnuM kahe che. 1 uttarabhAratamAM IsunI zarUAtanA sadIonI kAMsya dhAtunI madhyayuganA jaina sAhitya jemake AcAra dinakara (I.sa.14 - mUrtio bahu ochI che. kuSANakALa daramyAna dhAtu kAmanI mAhitI, " bihAranA bakasara pAse Avela cIsA ke jyAMthI dhAta mUrtiono mI zatAbdI) mAM jemAMthI mUrti banAvI zakAya evI moTI yAdI Apela che. enA pramANe sonAnI mUrti, cAMdI ke tAMbAnI mUrti saMgraha maLyo che (hAlamAM paTanA saMgrahAlayamAM che emAMthI maLe che) eno samaya che I.sa.nI pahelI-bIjI zatAbdIthI cothI zatAbdI banAvI zakAya, paraMtu kAMsA, sIsA ane patarAnI mUrti na banAvI sudhIno. badhI ja mUrtio nagna tIrthakaranI che. e uttara bhAratanA zakAya. koIvAra pittaLa vAparI zakAya paraMtu mizra dhAtu na vaparAya. dhAtu pratimAnA abhyAsanI khAlI jagyA pUrI kare che ane emAMnI pustakamAM hajI kahyuM che ke dhAtu ke AkonI mUrti jo tUTI jAya to traNa mUrtio gAMdhArakaLAnI asara dekhADe che. dharmacakra e khUba ja enuM samArakAma karIne pUjAmAM vAparI zakAya che. paraMtu lAkaDA ke rasaprada che. pArzvanAthanI mUrti I.sa.pUrve 1lI sadInA kALamAM mUkI paththaranI mUrti jo tUTI jAya to enuM visarjana karavuM enuM zakAya che. samArakAma karI pUjAmAM vAparavI nahi. - pazcima bhAratamAM A zailI I.sa. pamI sadImAM zarU thaI ke gurunI gerahAjarI daramyAna enI nizAnInI sthApanA karavA jenuM sUcana AkoTAnI jIvaMtasvAmInI mUrtithI maLe che jeno samaya jaina zAstra anuyogadvAra kahe che ke nizAnI lAkaDAnI (kathakamA), I.sa. 500 nI AsapAsa che. gaLAnI rekhA, hAtha ane mukuTa e citrakAma (citkAma), plAsTara (lapakAma), phUla athavA guMthelu che badhA vahelA guptakALanA che. dhotInA madhyabhAgamAM pATalI ane (gaMthimA), athavA kapaDAnI (vadImA), athavA bharelA kAsTa uDatA cheDA che ane e zAmaLAjInI paththaranI zivamUrti karatAM (purimA), athavA ThokarIne banAvela (samardhamA) dhAtu kAmanI hovI ochuM pAradarzaka che. RSabhanAthanI kAsyamUrti je jinabhadra vacanArthe joIe. haribhadra enI upara TippaNa karatA kahe che ke purimA eTale sthApita karI hatI e paNa guptakALanI AkoTAthI ja maLela che. bharimana, eTale ke pittaLanI mUrti jenA ghATanI aMdara polANa che. eno samaya I.sa. 500-540 nI AsapAsano che je guptA (purimA bharimana) sAgarabharatI kaDibrIta pratimA (vata). AnA zailIthI thoDI navInatA dekhADe che. pazcima bhAratanI bIjIsa, pahelI uparathI sApha thAya che ke purimA-bharimA e losTa veksa rItathI mUrti e nAgezvarI sthApita jIvaMtasvAmInI UbhI mUrti che jenA banAvela mUrtine ja saMbaMdhita che ane haribhadra hajI AgaLa kahe che. peDesTala upara lekha che. jemAM I.sa.500 nA zabda dekhAya che. e ke emAM kora che. paNa AkoTAmAMthI maLela che. | me - 2018 ) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana !
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ sIrapura (kha.Da.)mAM, muni zrI jinavijayajInA saMgrahamAM Avela zrAvikA na hatA. pharatA pharatA ekavAra ratnaprabhasUrijI potAnA suMdara tArAnI mUrti I.sa.900nI che ane guptakALa pachInA 500 ziSyagaNa sAthe ahIM AvyA ane najIkanA luNATrI parvata uttarabhAratanI uttama kArIgarI benamUna namUnA che. upara rahyA. rAjA ane prajA beu munizrInA prazaMsaka banI gayA. mahArASTranA AkolA jillAnA rAjanApura bInakhInImAMthI ekavAra ahIMnA rAjakumArane sarpadaMza thayo tyAre ene zrI ghaNI jaina kAMsyamUrtio prApta thaI che. ratnaprabhasUrijIe sArA karyA. A camatkAra joIne rAjA ane jalagAMva jillAnA cahArarsI gAmamAMthI maLela covIsInI lagabhaga 3 lAkha jeTalI prajA ane 84 hajAra rAjapUtoe jaina mUrti, je hAlamAM chatrapati zivAjI mahArAja vastasaMgrahAlayamAM dharmano svIkAra karyo. uhADa maMtrIe A samaya daramyAna A maMdiranuM che ane jenI sthApanA jalavRddhamAMnA caMdraphaLanA pradyumana AcAryanA nirmANa karyuM. bIjI eka lokavAyakA anusAra rAjA upaladeve A ziSya karI hatI e rASTrakuTakAmano uttama namUno che. maMdira baMdhAvyuM che. osiyA lokavAyakA pramANe to bhagavAna zrI mahAvIranI mUrti dUdha ane retInI banelI hatI. cAmuMDAdevIe A mUrti jamInanI nIce osavAla vANiyAnuM janmasthAna osiyA e jo dhapura banAvela paraMtu emaNe kahelA samayanI pahelA ane bahAra kADhatA, vAyavyamAM 66 kimI dUra Avela nAnuM paNa suMdara raLiyAmaNuM gAma mUrtinI chAtI upara be gAMTha AvI gaI che. che. jodhapura - phAlodI - jesalamera sAthe TrenathI ane jodhapura - maMdiramAMnAM toraNa, khAMbha ane devakulikA uparanA lekhothI phAlodI sAthe basathI saMkaLAyela A nAnakaDI nayanaramya jagyAmAM maMdiranA bAMdhakAma, samArakAma vizenI mAhitI maLe che. AnuM phakta be ja dharmazALAo che. A beu dharmazALA jenonI ja che. eka kAma koNe ane kyAre karAvyuM eno ullekha maLe che. naLamaMDapamAM mahAvIra maMdiramAM ane bIjI saciyAmAtAnA maMdiramAM - ahIM 28 lITIno zilAlekha che je rAjA vatsarAjAnI stuti kare che ane jamavAnuM paNa maLI jAya che. kahe che ke e rAvaNane mAranAra rAmanA bhAI lakSmaNanA vaMzaja che osiyA - e eka etihAsika mahattva dharAvatI jagyA che. ane A maMdira emaNe baMdhAvela che. emAM jiMdAka vyApArIno paNa jyAM phakta jenonA ja nahi hiMduonA paNa ghaNAM suMdara ane ullekha che ke jemaNe raMgamaMDapa baMdhAvI ane vi.sa.1013mAM mahattvanAM maMdiro baMdhAyela che - AmAMnA prAcIna maMdiromAMnA maMdirano jirNoddhAra karyo. bhaMDArakara A maMdirane I.sa.770harihara, viSNu, sUrya, pIpaLAdevI, saciyAmAtAnAM maMdiro ke je 800nA kALamAM mUke che. sAdhAraNa 8 thI 10 zatAbdInA che e ghaNAM mahattvanA che. ema zilpakAmanuM varNana :kahevAya che ke eka kALe osiyAmAM lagabhaga 108 maMdiro hatA. mULa prasAda je 7.77 mInI pahoLAI vALo che e paMcarathanA siddhasenasUri racita sakaLatIrtha stotramAM A mahAvIra nakazA upara AdhArita corasa khaMDa che. jemAM bhadra, pratiratha ane maMdirano ullekha Ave che. pratiharA rAjA vatsarAjAnA samaya daramyAna karNa e 4:4:1:2 nA pramANamAM che. A mULa prasAda pITha upara lagabhaga I.sa.783-92mAM A maMdira baMdhAyela hovAnI mAnyatA TekAyelo che. vedIbaMdha, maMdiranI nIcenI divAla gokhalAothI suzobhita che. jemAM kubera, gajAbhiSeka lakSmI, vAyu, mithuna, siyAnA ghaNAM nAmo che jemAMnAM jANItAM nAmo - vagerenI mUrti sthApela che. kapotAe laTakatI kaLIonI nakazIthI upakezA, upakeza - pATaNa, uzkerA, melupura, pATaNa, navaterI suzobhita karela che. enI upara gokhalAmAM dikrapAla che je vagere che. cArebAjuthI ugamothI gherAyelo che jemAM Indra, agni, yama, vikramanI 14mI zatAbdImAM lakhAyela pustaka upakeza - gaccha nirutI, IzAna, varuNanI mUrtio che. garbhagRhanA bhadrane suMdara paTTAvalI A maMdiranA bAMdhakAmano ItihAsa kaMI A rIte jaNAve nakazIdAra jALIvALI bAlkanI - bArIthI sajAvela che je be che. vIra nirvANa saMvata 70mAM upAladeva rAjAnA maMtrI uhADe A plAsTarathI joDAyela che. plAsTara khUbaja suMdara rIte kamaLa, ghaTapallava, maMdira baMdhAvela ane AcArya ratnaprabhasUrijI (pArzvanAtha) zrI kIrtimukha, bhUMgaLA ke jenI upara taraMgapoTikA che e nakazIothI hAramAMnA 7mAM) e mahAvIra bhagavAnanI mUrtinI prANapratiSThA sajAveluM che. pazcima bAjunA gokhalAmAM bhairavanI mUrti che je eka karI hatI, enI vArtA kaMIka AvI che - bhinamALanA rAjA bhImasena asAdhAraNa vAta che. kadAca hajI A lokoe navo navo jaina dharma eka zaktizALI rAjA hatA - emane zrIpUja ane upalava nAmanA apanAvela eTale potAnA pahelA dharmane hajI bhUlI zakyA nathI. be putra hatA - eka vAra A beu bhAIomAM ugra matabheda thatA, ane maMdiranA eka gokhalAmAM enI sthApanA karI. evI ja rIte upaladeva rAjya choDIne cAlI gayA. maMDovara najIka osiyA athavA pazcima parisaramAM ekabIjAne vIMTaLAyelA be nAganI mUrti che je upakezanI emaNo sthApanA karI - A samaye tyAM koI jaina zrAvaka- jaina zrAvaka potAnA adhiSThAtA deva mAnIne pUje che. maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana me - 2018 || che.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMdiranuM zikhara e 11mI sadInuM maruzailInuM che. jemAM karNa, mukha catuSkInI sIDInI AjubAjumAM moTI penala che jemAM chaMga (minArA), urajhaMga (DhaLatA zaMku AkAranA ghummaTa) ane mukhya vidyAdevIonI mUrti jemake vrajakuMzA ane yakSa gomukha, brahmA vagere zikharano samAveza thAya che. madhyabhAgamAM rathikAne badale gavAkSaya kotarela che. (bAlkanI) che je sAdhAraNa vAta che. chata-khUbaja rasadAyaka vividhatA dekhADe che. mukha catuSkI e gUDhamaMDapamAM bhadra ane karNa che ane varaMDikA sudhI garbhagRhanA sAdhAraNa che jyAre TrIkAnI chata e samatala jAtanI che jemAM madhya molIMgano hisso che. jagA (divAla)no bhAga e yakSa, yakSiNI padaka e vyAlA ane nRtyAMganA ane erobeTalanA goLAsara ane vidyAdevInI mUrtiothI suzobhita karela che. divAla upara haroLathI suzobhita che. gUDha maMDapanI chata e solaMkI prakAranI che sarasvatInI pustaka sAthe, pArzvayakSa jenI upara sAtaphaNAnA sarpanuM jemAM dasa vIMTI AkAranA goLAkAra madhyamAM Avela padma kesara chatra che, acuptA, apraticakra vagerenI mUrtio che. gUDhamaMDapamAM padakamAM pUruM thAya che. dareka vIMTI AkAranA goLAkAra zaNagArela phAMsanA jAtanuM zikhara che jenA upara nRtya karatAM vidyAdhara, saMgIta che jenA brekeTamAM apsarA athavA nAyikA manamohaka mudrAmAM kaMDArela vagADatA gaMdharva, khUNAmAM yakSamUrtio ane bhUmiti tema velInI che. nakazIo che. AgaLanA bhAga upara jina ane yakSanI mUrtio che. gUDhamaMDapano daravAjo e suMdara pAraMpArika nakazI-bhAtamAM mukha maMDapano hAlamAM jirNoddhAra thayo che - paNa e jUnI kotarela che. racanAne dhyAnamAM rAkhIne thoDA pheraphAra sAthe karela che. A bhAganA jhAlarA pATaNa aMtamAM yakSiNI ane vidyAdevInI mUrtiothI suzobhita karela che. zAMtinAtha maMdira - jhAlarA pATaNa enI upa2 kAlI, mahAmAnasI, varuNayaza, sarvAnubhUti yakSa, jhAlarA pATaNanA jUnA gAmamAM Avela pUrvamukhI zAMtinAtha AdinAtha, aMbikA, mahAvidyA ane rohiNI vagerenI mUtio maMdiramAM garbhagaha ane aMtarALa ke je AraMbhanI vAstunA che enI AgaLa gUDhamaMDapa che ane porca ke je pachInA samayano che eno ghANerAva mahAvIra maMdira samAveza thAya che. racanAmAM A maMdira paMca-ratha ane nagarazailInA rANakapuranA najIkanA parisaramAM Avela A mahAvIra maMdira zikharathI suzobhita che. jenI pramANatA ane caLakATa e eka uttama uttaramukhI che ane emAM garbhagRha, pradakSiNApatha, gUDhamaMDapa, TrIkA namUno che. paDathAra ke jenA upara maMdira UbhuM che emAM suMdara molDIMga maMDapa ane porca (mukha catuSkI)no samAveza che. jemAM pagathiyAM che jenA gokhalAmAM jinamUrtio kaMDArela che. divAla upara be caDIne javAya che ane sAme raMgamaMDa5 - 24 devakulikA sahita che. haroLamAM UbhA pUtaLAo che. A pUrNa ImArata UMcI jagatI upara UbhI che ane tenI cotarapha zikhara paNa pAMca rathano che. maMdiramAMnA AgaLa paDatA molIMga UMcI divAla caNelI che. ane suMdara nakazIvALI kotaraNI ane zilpono eka judo ja prabhAva garbhagRha corasa che ane ene bhadra tathA karNa che. madhyaAkRti che. A zailI mukhyatve madhyabhAratamAM dekhAya che jyAM e ghaNI e bahAranI AkRti che ane pradakSiNApatha e bahAramAM suMdara lokapriya che. zaNagArelA jALIvALA jharokhAthI sajAvela che. A maMdiranuM nirmANa, zAha pIpAe I.sa.1046mAM karyuM bahAramAM paDathAra e ghaNA molDIMgathI pAraMpArika rItathI ane enI prANapratiSThA bhavadevasUrie karela che. sajAvela che ane bhadramAMnA gokhalAomAM jena deva-devIo, yakSa- hiMdu tIrthasthAna aMbAjI najIka ane mAunTa AbuthI 22 yakSiNIonI mUrti che, jemAM mukhyatve padamAvatI, cakrezvarI, yakSa kimI IzAne Avelo A maMdirono samUha gujarAtanA banAsakAMThA brahmA, yakSa nirvANI ane gomukhI e pUrvathI pazcima tarapha jillAmAM Avelo che ane ArasanA nAmathI prakhyAta hato. jemAM pradakSiNAnI vyavasthAmAM goThavela che. aMbAjIno paNa samAveza thAya che. kuMbhAriyA aMbAjIthI 2 kimI jaMdhAnI divAlanA karNa upara (khUNAmAM) dikapAla, bAjunA dUra che ane aMbAjI, pUrNa gujarAta sAthe esaTIthI joDAyela che. risesa upara vyAlA che jene hAthInA brekeTano Teko che ane upara kuMbhAriyAmAM jaina dharmazALA che jyAM jamavAnuM paNa maLe che. gaMdharva ane apsarA vividha mudrAomAM che. bhadrabAlkanImAM suMdara hAlamAM ahIM 6 maMdiro che jemAMthI pAMca jaina maMdiro che ane zilpo che to jALImAM kudatA vAlAnI kotaraNI che. TrIkA maMDapamAM eka zivamaMdira che. jaina maMdiro potAnI nAjuka ane suMdara kotaraNI nIcANa che ane emAM vidyAdevI, gaNa ane uttara, dakSiNamAM kuMbha mATe mazahUra che. jene jovA phakta jaina ja nahi badhAM ja loko Ave puruSanI moTI mUrti che. 6 thAMbhalA ane 4 plAsTara suMdara rIte che. amadAvAdanI ANaMdajI kalyANajI peDhI ahIMno vahIvaTa saMbhALe kotarelA che. che. C me - 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra maMdira : ghaNAM nAmothI oLakhAtuM - tArAnagara, tArApura, taraNadurga, ahIM Avela maMdira samUhamAM sahuthI prAcIna A maMdira UMcI tArAgaDha - e ghaNI vikhyAta vyaktio jemake vIradatta, vAraMga, jagatI (pITha) upara Avela che jemAM mULa prasAda, gUDha maMDapa jenI sAgaradatta ane bIjA sADA traNa karoDa munionuM nirvANakSetra che. AgaLa ane bAjumAM pravezadvAra che, TrIkA, raMgamaMDapa, bAlanaka ane I.sa.15mI zatAbdImAM racAyela marAThI prazasti tIrthagaMdanAmAM A AjubAjumAM ATha devakulikAo che. maMdiranI AjubAju prakarA - nAmano ullekha Ave che. tAraNadurga nAmanA DuMgarane tAraMgA kahe (coka) che. zAMtinAtha maMdira : tAraMgA upara kula 13 digaMbara maMdiro, eka mAnastaMbha ane mahAvIra maMdiranI uttare Avela A maMdira cataravimastI 9 zvetAMbara maMdiro che jemAMnA ajitanAtha ane saMbhavanAthanAM jinAlaya che. jenI racanA vagere mahAvIra maMdira jevI ja che ane maMdiro mukhya che. zAMtinAtha bhagavAnane arpaNa karela che. ajitanAtha maMdira : mULaprasAdamAM zAMtinaya tIrthaMkaranI mUrti dhyAnamudrAmAM kuMbhI gujarAtanuM temaja bhAratabharanuM UMcAmAM UMcu jaina maMdira A upara che A pachInA samayanI che. kuMbhInI uparanA lekhamAM vi.sa. solaMkIkALanuM eka uttama maMdira che je kumArapALe baMdhAvela 1314no ullekha che. maMdiromAnuM moTuM bAMdhakAma che. pArzvanAtha maMdira : saMbhavanAtha maMdira : mahAvIra maMdira ane zAMtinAtha maMdira karatAM thoDuM moTuM paraMtu saMbhavanAthanI mUrti sapheda ArasapahANanI che je 2 phUTa 3 beu maMdirone lagabhaga maLatuM evuM A maMdira che. ahIM mukha IMca UMcI che ane padamAsanamAM che. DAbI bAju pArzvanAthanI mUrti caturkImAM bAlanakane badale naLamaMDapa bAMdhela che. A maMdiramAM 9 che je 1 phUTa 4 IMca UMcI che ane jamaNI bAju zreyAMsanAthanI devakulikAo che. maMdiranI sajAvaTa mahAvIra maMdira ane zAMtinAtha sapheda ArasapahANanI mUrti che je 1 phUTa UMcI che. maMdira sarakhI nakazI ane kotaraNIthI nathI karI. mULanAyakanI mUrtinI AgaLanI hAramAM 44 dhAtu pratimAjI neminAtha maMdira : goThavIne rAkhela che. DAbI bAjunA divAla - gokhalAmAM padamAvatI A maMdira samUhamAMnuM sauthI moTuM maMdira che. bAkInAM maMdiro ane sarasvatInI mUrtio che. jevI ja racanA che - jemAM mULa prasAda (garbhagRha), gUDhamaMDapa, A be maMdiro sivAya tAraMgA upara bIjA caityamaMdira, choTI mukhamaMDapa, raMgamaMDapa, sAmenI bAju 10 ane AjubAjumAM 8 derI, naMdIzvara jinAlaya, mAnastaMbha, mahAvIra maMdira, ajitanAtha ema devakulikAo ane naLamaMDapa ema AnI racanA che. maMdira, RSabhanAtha maMdira, ajitanAtha TUMka, RSabhadeva maMdira, uttarabAjumAM pravezadvAra che. bAhubalI padamaprabha, caMdraprabha ane vAsupUjya maMdira che. A sarvamAM A maMdiranI jaMdhA (divAla) e noMdhapAtra che ane kharekhara RSabhadevanuM maMdira ullekhanIya che. suMdara che. haMmezAMnA UbhA ane ADA molIMga ane hAthI, makara, kASabhadeva maMdira : vyAlAnAM zilpo uparAMta ahIM kubera, IzAna, vairocyA, ayyatA, maMdiramAM garbhagRha, sabhAmaMDapa ane ardhamaMDapano samAveza mAnavI, mahAvAlA, Indra, agni, vrajakuMzI, vajazRMkhalA, thAya che. A traNe zikharo che. mULa nAyaka 28SabhadevanI pratimA cakrezvarI, naradattA, yama, nirutI, kAlI, mahAkAlI, gorI, gAMdhArI, paMcadhAtunI che ane 2 phUTa 6 IMca UMcI che. jenI prANapratiSThA varuNa ane vAyu temaja judI judI nRtyamudrA ane saMgIta vagADatI phAgaNa suda 2 saMvata 1923ne divase thaI hatI. A mUrtinI apsarAo, jenI upara mithunayugala che. mukhya gokhalAomAM jina AjubAjumAM RSabhadeva ane zAMtinAthanI mUrti che je sapheda mUrtio che. ArasapahANanI che ane mAnastaMbhane khaNatA tyAMthI maLI hatI. tAraMgA ? maMdiramAM hajI bIju 16 dhAtunI pratimAo che. eka prakhyAta siddhakSetra ane jainanuM pavitra sthaLa. tAraMgA e lokavAyakA evI che ke kyAreka saMbhavanAthanA maMdiramAMthI rAtre amadAvAdanI uttare 120 kimI dUra mahesANA jillAnA kherALa nRtya-saMgItano avAja Ave che ane evI pratIti thAya che ke tAlukAmAM Avela che. amadAvAda, baroDA, mahesANA, jaMbusara svargamAMthI anya devo tIrthaMkaranI pUjA karavA Avela che. sAtha esa.TI. ane amadAvAda sAthe relvethI joDAyela che. najadIka mAunTa AbunA maMdiro : Avela vasAhata TIMbA e khUbaja nAnI jagyA che. jaina dharmazALA Abu roDa relve sTezana temaja basa sTenDathI 29 kimI dUra je jamavAnuM paNa Ape che eja eka mAtra rahevAsI ThekANuM che. Avela mAunTa Abu paryaTaka sthaLa hovAthI cAre bAjunA mukhya maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - pabaddha jIvana me - 2018 ) |
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zahero jemake amadAvAda, udepura, aMbAjI vagerethI roDatI joDAyela che. enI virUddhamAM maMdiranI aMdaranI jaina mUrtio kaThora ane che, relvethI Abu roDa sudhI amadAvAda - udepurathI AvI zakAya punarokta che. che. Abu roDa temaja mAunTa Abu upara ghaNI hoTelo ane dharmazALA giranAra : che. jaina temaja hiMduonuM eka khUbaja pavitra tIrthasthAna giranAra vedamAM arbadAcalano ullekha zAMbaranA temaja bIjA jyAMnA zAMta pavitra vAtAvaraNamAM ghaNAM maMdiro vaselA che e dasUnAnA killA tarIke karela che. saurASTranA jUnAgaDha jillAmAM che ane ghaNo lAMbo ItihAsa dharAve mAunTa Abu upara pAMca jenamaMdiro che. je delavADAnA derA che. comAsA sivAya AkhA varSa daramyAna ahIM avara-javara hoya tarIke vizvavikhyAta che. A jagyA delavADA, deulavADA, ke devaLa che. A jagyA badhA ja mukhya zahero sAthe esaTIthI joDAyela che. paTAkA tarIke paNa oLakhAya che. comAsAmAM mAtra pravAsIonI saMkhyAmAM ghaTADo thAya che. vimala vasahI - AdinAtha maMdira jUnAgaDhathI giranAra pahADa oTorIkSA, esaTIthI joDAyela che. solaMkI zilpakALano suMdara namUno A maMdira vimala, bhImA giranAra taLeTIthI pahADa caDavA bethI aDhI kalAka lAge che. giranAranuM 1lAnA maMtrIe I.sa. 1032mAM rUA.19 karoDanA kharce baMdhAvyuM neminAtha maMdira 650 mITaranI uMcAI para Avela che. hatuM. AraMbhamAM phakta garbhagRha, gUDha maMDapa ane TrIkA maMDapa hatA jene loko mATe giranAra anokhuM mahattva dharAve che. 22 mAM paraMtu samayanI sAthe sAthe bIjA maMDapono umero thato gayo. maMtrI tIrthakara zrI neminAthajIne giranAra upara kevaLajJAna ane nirvANa pRthvIpAla e I.sa.1150 nI AsapAsa nRtyamaMDapano umero prApta thayA hatA eTale giranAra tIrthakSetra tarIke oLakhAya che. karAvyo. giranAra upara ghaNAM jaina maMdiro che. jemAnuM neminAtha maMdira sauthI samacorasa AMgaNAmAM sthApita maMdiranI AjubAju nAnAM moTuM che. ahIM ghaNA maMdiro hovAthI zatruMjayanI jema ghaNIvAra maMdiro devakulikA, ane be koloneDanI katAra che. A beu pAchaLathI giranArane paNa maMdironuM zahera kahevAya che. umerAyA che. aMdara-bahArano virodhAbhAsa AMkhane vaLage evo jinaprabhasUrinA vividha tIrthakalpamAM muni zrI jinavijaya A che. bahAranI divAla ekadama sAdI che to aMdarano bhAga tIrthanuM mahattva samajAvela che. udAratApUrvaka karela nakazIvALo che. giranAra mukhyatve neminAtha sAthe saMkaLAyela che khAsa karIne maMdiranI divAlonA gokhalAo jinamUrtithI suzobita che. emanI dIkSA, kevaLajJAna ane mokSane kAraNe A eka mahattvanuM mukhyamaMdira - garbhagRha tarapha javAne raste beThelI jinamUrtio ane tIrthasthAna thaI gayuM che. dikapAlanI mUrtio che. hAlanA mULanAyaka - mukhya jinatIrthakara maMdiro : AdinAthanI pratimAnI pratiSThA I.sa.1352nA jirNoddhAra samaye neminAtha maMdira : thayela che. giranAra parvata uparanuM sauthI jUnuM maMdira - daMDanAyaka sajjane zilpakAmanI mukhya kIrti enI bArIka kArIgarImAM samAyela I.sa.1129mAM pAchuM baMdhAvyuM ema maMdiramAMnA zilAlekhamAM punaH che. khAMbhanI hAramAM nAnA gokhalAomAM suMdara mUrtio, chaTAdAra sthApanAno ullekha che - kadAca A punaHsthApanA bahu moTA pAyA zaNagAra ane skolakAma, suMdarInA rUpamAM banAvela khUNAo para na hatI. punaHsthApanA pahelA 100 varSa pahelAM A maMdira khAMbhanI hArathI mukhya rastAne joDato bhAga ke je bahAranA maMDapanI hatuM ema lAge che. pachI nUtanIkaraNa karavAmAM maMdiramAM ghaNAM pheraphAra sAthe che emAM khUNe mukela lInTela nAnI nAnI mUrtiothI thayA che. solaMkI zailI - marugurjara ke nagarazailImAM baMdhAyela che. AcchAdita che. ghummaTonI chatamAM nRtyAMganA, saMgItakAra, sainiko, yAnA ghoDA ane hAthIonI hAra che je padama AkAranA padakanI AjubAju A moTA maMdiramAM prasAda sAthe gUDhamaMDapa, mukha catuSkI ane goThavAyela che. chatanI kotaraNInI vividhatA ane acukatA e che bA katA A be bAju khullI jagyA che. sAMdhAra zailInA maMdiranA garbhagRhanI noMdhapAtra- dhyAna kheMcanArI che. maMDapanI madhya chata je khullA maMDapanA kara pharate pradakSiNApatha che. madhyabhAgamAM che eno vyAsa 7 mITara che je gujarAtamAM sauthI maMdirane 72 devakulikA che. jemAM thAMbhalAvALI parasALa moTo che. AmAM 16 kamanIya kanyA brekeTanA rUpamAM che. madhyabhAge gUDhamaMDapanA dvAranI samAna dharI upara che ane enI sAme mALavALI kamaLa e padakanA gucchAnA AkAramAM che ane pramANamAM nAnuM che bAlanaka che. mukhya maMdiranA komlekSamAM A baMdhabesatuM nathI. bAjumAM rastAnI penala para devInI mUrtio temaja bIjI sarasa I.sa.15mI sadInA caityaparipati A devakulikAo vastupAle ane rasaprada prasaMgo jemake nRsiMha ane kRSNanIkathAo kotarela umerAvI evo ullekha kare che. maMdiramAM raMgamaMDapa nathI. ( me - 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ samacorasa jagyA 70 devakulikAothI ane thAMbhalAvALI jaina hastaprata ane mahattvanAM graMtho sAcavela che. A graMthAlayanA parasALathI gherAyela che. maMdiranI AjubAjuno rasto temaja bAjunA pustakomAM sauthI junuM pustaka I.sa. 1060 nuM "odhA niryukta maMDapanI racanA sIDIvALI che. maMDapa, corasa che jemAM vacce khullI vRtti ke je tADapatra para lakhela hastaprata che. jagyA che ane jenI AjubAju 22 thAMbhalAo che je parasALa zItalanAthajInA maMdiramAM saMbhavanAthanA raMgamaMDapamAMthI ja race che. kharekhara to vimAna ke maMdiranI bahAranI uMcAImAM ja pahelA javAya che. A maMdiranI prANapratiSThA I.sa.1451 mAM thai. maMdiranA lakSaNo dekhAya che. zikharamAM uchaMganA jhumakhA ke je paraMparAgata zailI upara ja maMdira che. I.sa.12mI sadInI solaMkI zailImAM che. kaMtunAtha ane zAMtinAthanA maMdira to jANe joDiyA maMdiro maMdiramAM jALIvALA jharokhAnI bArIo che. ja che. jesalamera : lokuvAnuM maMdira : jesalamera, rAjasthAnano eka jillo jenuM mukhya zahera jesalameranI uttare 16 ki.mI. dUra A loDhuvA nAmanuM gAma jesalamera che e potAnI zilpakalA mATe prakhyAta che. bhAratanA vasela che. raNamAMthI pasAra thato rasto tyAM javAno eka mAtra vAyavya khUNAmAM Avela A jillo bhaugolika dRSTie bahu moTo mArga che. je jarA takalIphabharyo che. che paraMtu vastImAM khUba nAno che. IMTonA killAnI divAla aMdara hAlanI pratimA "kasoTI paththara' tarIke oLakhAtA kALA Avela A killAe ghaNI badhI laDAIo joI che. badhI ja paththaramAMthI banela che. pArzvanAthane ghaNA phaNAvALA sarpanuM chatra AphatomAM A aDIkhama Ubho rahyo ane suMdara kalA ane che. kArIgarI uparathI evuM lAge che ke A kAma gujarAtanA koI zilpakAmanI racanAnA phelAvAmAM sAtha Apato rahyo. A jodhapura kArIgare karyuM che ane potAnA suMdara kAma badala jarUrathI ene kAMIka temaja anya mukhya zahero sAthe esa.TI. ane relvethI joDAyela che. InAma maLyuM haze. ahIMyA paryaTakonI garadI hoya che eTale hoTela, dharmazALA, kamAnavALA daravAjAthi ApaNe maMdiranA prAMgaNamAM jaie resTahAusa vagere puSkaLa che. chIe. maMdiranI AjubAju prakAza che. raMgamaMDapane phAMsanA zikhara jaina maMdiro : che. varaMDAnI divAla temaja pradakSiNA pathane jALIo che jemAMthI jesalameranA jainamaMdiro solaMkI ane vAghelA zailI upara paraMta sUrya prakAza aMdara Ave che. mukhya maMdiranI cArebAju bIjA cAra thoDA pheraphAra sAthe bAMdhelA che. A maMdiro paraMparAgata bAMdhelA maMdiro che. zilpakAma rAbetA mujabanuM che. pUrvanuM maMdira che. jagatI, paDathAra jenA madhya bhAge sIDI che e zilpakAma ane AdinAthanuM, dakSiNanuM ajitanAthanuM, pazcimanuM maMdira saMbhavanAthanuM molIMgatI sasobhita che. enA upara AkhuM maMdira UbhuM che. jemAM ane uttaranuM maMdira ciMtAmaNi pArzvanAthanuM che. A maMdiro I.sa. mULa prasAda, gUDha maMDapa, mukha maMDapa,(TrIkA) athavA thAbhalAvALI 16 18 mAM umerAyA mukhyamaMdiranuM zikhara prabhAvazALI che. jemAM parasALa ane raMgamaMDapa che. AjubAjumAM devakulikA che. maMdiranI uruzruMga sivAya badhI bAju jharokhA che. A maMdiranuM mukhya AkarSaNa AjubAjumAM thAMbhalAvALI parasALa che. kalpavRkSa che. jesalameranA maMdiro killAnI aMdara AvelA che. pArzvanAthanuM jesalamera ane loDhuvAnI vacce amarasAgara karIne eka jagyA UMcu ane zikharabaddha maMdira jANe ke samUhanuM mukhya maMdira joI che ahIM Adizvara-AdInAthanuM eka maMdira che. lyo. enI DAbI bAju para saMbhavanAthanuM maMdira che. ane jamaNI rANakapura : bAjue zItalanAthajInuM maMdira che. enI sAmenI bAju DAbI bAju rANakapura udepurathI 85 ki.mI. dUra Avela A maMdirono para kuMthunAthajI ane zAMtinAthajInAM maMdiro AvelAM che. ane samUha madhaI nadInA kAMThe aravallInI hAramALA vacce suMdara, zAMta AnI sAme pArzvanAthanI jamaNIbAjumAM caMdraprabhujInuM bhavya maMdira nisarganI godamAM Avelo che. ahIM madiranA samUhamAM ja dharmazALA che. caMdraprabhujInI bAjumAM jamaNI bAjue RSabhadevanuM maMdira che. che jyAM jamavAnuM paNa maLe che. maMdirathI thoDe dUra rAjasthAna TurIsTa A badhA samUhathI dUra ane motI mahalanI pAchaLanI bAjue gesTa hAusa paNa che. A bhAratIya zilpakaLAno benamUna namUno killAmAM mahAvIra svAmInuM maMdira ekaluM aTuluM UbhuM che. evuM eka ati suMdara maMdira trilokadIpaka prasAda ke yugAdhizvaramaMdira saMbhavanAtha maMdira : e jaina sthApatyanI paripUrNatA che. A maMdiranI AjubAjumAM bIjA pArzvanAtha maMdiranI DAbI bAjue Avela saMbhavanAthanA thoDA maMdiro paNa che. A mukhya maMdira mATe eka daMtakathA pracalita maMdiramAM pArzvanAtha maMdiranA raMgamaMDapamAMthI javAya che. A maMdiranA che. bhoMyarAmAM prakhyAta jibhadrasarI jJAna graMthabhaMDAra Avela che. jemAM traNa mALa lAMbu UMcuM maMdira e eka khullA AMgaNAmAM che maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana | me - 2018)
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane aMdaranuM maMdira e garbhagRha ane zikhara sAthe pUrNa che. garbhagRha je 31 phUTa pahoLuM ane 12 thAMbhalAomAMthI zikhara ubhare che. ne traNa majalI zikhara che jenA pratyeka mALa upara suMdara jharUkhA che. aSTakoNI thAMbhalAo upara goLAkAra risesavALuM zikhara che. garbhagRhanA cAra daravAjA thAMbhalAvALA sabhA maMDapamAM khUle che pUrvanA mukhya daravAjA uparAMta hola ne be dvAra che ke je beu bAjuthI jene dhummaTa che. pazcima bAjuno maMDa bAkI badhA karatAM moTo ane mukha caturkImAM khule che. garbhagRha 23 phUTanuM che jemAM cAra kolama vadhAre suzobhita che - kadAca e darzAvavA ke aMdaranuM maMdira ArasanuM siMhAsana banAve che. pazvimamukhI che. khullA AMgaNAnA pratyeka khUNAmAM zikharabaddha maMdizvara hIpa, Adizvara maMdira, bAlAbhAI maMdira, motIzA nAnA maMdira che be bAjue baMdha che jyAre bIjA be parasALamAM paDe maMdira che ke je thAMbhalAvALA holathI joDAyela che. khullA AMgaNAmAM ahIM zatruMjayanA dareka maMdiranuM varNana karavuM muzkela che. eka bAju rAyaNanuM jhADa ke je maMdira baMdhAtuM hatuM tyAre vAveluM zatre jayanI mahattA enA upara keTalA maMdiro che ane evI mAnyatA pracalita che. to chAvALA pevelIyanamAM delavADAnA maMdirothI judA che ane zilpakAma juduM che emAM nathI - 2SabhanAthajInA ArasapahANanAM pagalAM che. paraMtu ahIM pravartatI zAMti mATe che. zatruMjaya parvata para sUryodaya zatruMjaya : pahelAM ane sUryAsta pachI mANasonI avara-javara nathI hotI. pAlItANA-zaNuMjaya - koIpaNa vyakti brahma muhUrtamAM paNa eka TUMka upara bese to ene pAMca mahattva ane mukhya tIrthakSetramAMnuM eka evuM pAlItANA- samajAze ke kevaLajJAna pAmelA tIrthakara A parvata upara zuM kAma zatruMjaya e bhAvanagara jillAnA pAlItANA tAlukAmAM Avela AvatA? che ane gujarAtanA lagabhaga badhAM ja moTA zahero sAthe esa.TI. pazcima bhAratanA jaina maMdironI pavitratA khyAtI Aje ucca thI joDAyela che. zatruMjaya parvata upara rahevA detA nathI nIce kakSAe che. dareka jeno ane keTaleka aMze ajenonA hRdayamAM paNa pAlItANAmAM ja rahevuM jarUrI che. ahIM ghaNI dharmazALAo che. A tIrtha sthAno zraddhA pAtra banI cUkyA che. zatruMjaya pahADa caDavA mATe lagabhaga doDha kalAka thAya che. pahADa gunvant.barvalia@gmail.com | Mob.: 09820215542 ele to jANo maMdironuM eka gAma ja joI lyo. judI judI TUMka para I.sa. 16 mI sadI thI 18-19 mI sadI sudI baMdhAyela bhavya maMdiro che. AmAMnA ghaNAM maMdiro senTasTonanA banelA che. eka evI mAnyayA che ke rAjA bharata ke je bhAratavarSanA pahelA cakravartI rAjA hatA ane bhagavAna RSabhadevanA putra hatA emaNe zatruMjaya upara sonAnuM derAsara baMdhAvela. - zrI puMDarikasvAmI e 5 karoDa munivaro sAthe ahIM zatruMjaya upara caitrI pUrNimAe sau prathama nirvANa prApta karyuM. zrI maNi ane vinAmIe 2 karoDa muni sAthe, drAviDa ane varikhilA 10 karoDa, mahAtmA, cakravartI ane enA vaMdhajo, ane bIjA ghaNA badhA, sAMba, pAMca pAMDava ane bIjA ghaNAe A pavitra parvata upara nirvANa prApta karyuM evI mAnyatA che. AdinAthanuM caumukha maMdira : Toca upara Avela AdinAtha maMdira e caumukha maMdiranuM lAkSaNika udAharaNa che tyAM je lekha maLela che enA uparathI mAhitI maLe che is ::::::::::: ke A maMdira I.sa. 1618 mAM jUnA maMdiranI jagyA upara savA somajIe baMdhAvyuM hatuM. 2 phUTanI paDathAra upara ubhu A corasa maMdira 57 phUTa pahoLuM ane 67 phUTa lAMbu che. ane eno AgaLano bhAga vistRta che. maMdiramAM be corasa hola che ane pUrvamAM eka corasa maMDapa/mukha catuSkI che jyAMthI sIDIthI upara caDatA aMtarALAnuM dvAra Ave che. | me - 2018 ) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - paHddha jIvana
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ hastagiri kizorasiMha solaMkI parvato ApaNAM prAcIna tIrthasthAno che. e himAlaya hoya, tIrthamAM 99 pUrva vAra samIsaryA hatA. jenonA 24 tIrthakaro. giranAra hoya, aravallI ke zatruMjaya hoya. e nAma sAMbhaLatAnI paikI 22mAM tIrthakara zrI neminAtha bhagavAna sivAyanA 23 sAthe ja ApaNAmAM eka navI cetanAno saMcAra thato hoya che. tIrthakaroe A tIrthabhUmi parathI jena dharmano mAMgalakArI saMdezo Izvara sAthe anusaMdhAna sAdhavA mATenuM uttama kSetra e tIrthasthAna Apelo che. che. jyAM mahAna puruSonI caraNaraja paDelI che, jyAM emanI A parvatano prAcIna ItihAsa bhagavAna traRSabhadevanA prathama tapobhUmi che evI tIrthabhUmimAM, ApaNAM mananI malinatAno gaNadhara ane pautra puMDarika svAmI sudhI dorI jAya che. jyAM temane nAza thAya che ane pavitra vicAronuM jharaNuM vahevA mAMDe che. prakRtinA satyanA sAkSAtkAranI sAthe zAntinuM sarvottama zikhara mokSa prApta sAnnidhyamAM ApaNA ahamUnI baphaLI zilAo ogaLI jAya che. thayo hato. AdinAtha bhagavAnanA maMdiranI sAme Avela temanI ApaNAmAM ja ApaNI zraddhAnI jyoti pragaTatI hoya che, e ja che samAdhi ke je temanA pitA bharata cakravartI dvArA banAvavAmAM AvI ApaNI saMskRtino AtmA. tethI koIpaNa tIrthakSetranuM nAma hatI. zvetavargIya padmAsanastha zrI AdinAtha bhagavAna emanA mULa sAMbhaLatAnI sAthe ja tyAM javA mATe ApaNAM ghaTamAM ghoDA thanaganatA nAyaka che. hoya che. girirAja zatruMjayanI UMcAI 603 mI. jeTalI che. enA parano evuM ja eka tIrtha kSetra che : zatru jaya. "zanuM jaya' ane gaDha vistAra 20 ekaramAM patharAyelo che. enA paranI nava TUMkomAM pAlItANA' A baMne zabdo ekabIjAnA paryAya che. koIpaNa 108 derAsaro ane 822 nAnI derIo AvelI che. lagabhaga dhArmika bhAvanAvALAne, vizeSa karIne koI jenane A be zabdo 7000 jeTalI jina pratimAo che. sAMbhaLIne tarata ja AMkhomAM camaka AvI jatI hoya che. e ahIM AdinAtha 2SabhadevanA prAcIna maMdirano solaMkI rAjA zatruMjayanI 108 TUMkamAM, 35mI TUMka - hastagiri vize thoDI vAta. siddharAja jayasiMhanA maMtrI udayana ane tenA putra vAhaDe jIrNoddhAra - I.sa.nA AraMbhakALanI sadIo AsapAsa thaI gayelA karAvelo. taLeTIthI maMdira 3 ki.mI. che. 3750 pagathiyAM che. jainAcArya pAdaliptasUrinA nAma parathI jenuM nAma paDeluM manAya dharmabhAvanAthI raMgAyeluM A tIrtha gujarAta temaja bhAratabharamAM che. jyAM sauthI vadhAre jaina maMdiro AvelAM che, je zatruMjaya parvatanI ajoDa che. taLeTImAM bhAvanagarathI 54 ki.mI., zihorathI 29 ki.mI. ane mogalakALamAM pAlItANA paragaNuM ane lazkarI thANuM hatuM. sonagaDhathI 24 ki.mI.nA aMtare vAlAkA pradezamAM khArI nadInA sejakajInA bIjA putra zAhajI gohila 13mI sadInA aMtamAM A jamaNA kAMThe AveluM che. pradezanA prathama zAsaka hatA. muslima zAsaka dhorI belImane rASTrakUTa rAjA goviMda prabhUtapUrva devalInA I.sa.818nA dAna pRthvIrAje (1697-1734) harAvIne gAriyAdhArathI pAlItANA zAsanamAM teno "pAlitAnaka' tarIke, prabaMdhakozamAM tenI rAjadhAnI pheravI hatI. chellA rAjA bahAdurasiMhajInA vakhatamAM pAdaliptapura', vividha tIrthakalpamAM 'pAlitANaya' ane purAtana AjhAdI pachI 15 phebru. 1948nA roja saurASTra rAjyanI racanA prabaMdha saMgrahamAM 'pAlitANaka" tarIke ullekha jovA maLe che. thatAM A jUnA dezI rAjyanuM astitva bhUMsAI gayuM. zatre jayatIrtha AgamamAnya zAzvata siddhikSetra gaNAya che. pAlItANAno ATalo sAmAnya paricaya meLavyA pachI cAlo zatruMjayane "puMDarikagiri' tarIke paNa oLakhAvAya che. tenI judI ApaNe have jaIe zatruMjaya parvatanI 3pamI TUMka hastagiri tarapha... judI joDaNI maLe che : zatruMjayA, zatruMjAyA, zatruMjayo... bIjAM je bhagavAna RSabhadevanI vihArabhUmi che. teonA prapautra paNa nAma che : siddhakSetra, siddhAMcala vagere. enuM kAraNa e che ke, ane ziSya zrI hastisena rAjarSi Adi karoDa munivaronI moTAbhAge badhA ja tIrthakaroe ahIM yAtrA karelI che. nirvANabhUmi che ane bharata cakravartInA 700 hAthIonI je "zatruMjaya' zabdano artha 'vijaya sthaLa' thAya che. zAno vijaya? anazanabhUmi che. evA hastagiri tarapha yati zrI vijayasomajI to tarata manamAM thAya che ke, ApaNI aMdara rahelA ApaNA ja ma.sA.nI AgevAnI nIce amArAM DanalopI pagalAM sarakI rahyAM AMtarika zatruo upara meLavelo vijaya. jainadharmanA prathama tIrthakara ane jaina saMskRtinA Adi sthApaka pAlItANAthI 16 ki.mI.nA aMtare zatru jayanI pAchaLanA bhagavAna RSabhadeve, jyAre ahIM sau prathama upadeza Apyo tyAre bhAgamAM Avela hastagiri javA mATe garajiyA, navakAra, jIvapura, zatruMjaya parvatano jIrNoddhAra thayo, tevuM kahevAya che. bhagavAna A DuMgarapura, rohizALA thaIne jALIyA pahoMcI gayA. rohizALAmAM maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana me - 2018 che.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizALa ghATa banI rahyo che. tyAMthI sIdhA ja hastagirinAM darzana pALI banAvI che tethI tame tyAM UbhA rahIne AjubAjunuM hariyALuM thAya che. - pANIyALuM dazya mANI zako. ughalatuM comAsuM, DhoLAvavALAM khetaro, jhADa ane gharanI vADe ahIMthI uttaramAM zatruMjaya parvata uparanI TUMko AvelI che. vADe phelAyelI lIlIchamma velIo, khetaromAM laherAtI bAjarI, baMdhAyelA pANImAM nAnI nAnI TekarIo DUbelI che. pavananI gati uttaramAM zatruMjayanI TekarI ane dakSiNamAM zatruMjI nadInAM bharAyelAM eTalI badhI hatI ke jANe hamaNAM ApaNane pAMkho Avaze ane pANI... dUra dekhAtAM sUrakhAba, UDatAM bagalAM ane vacce vacce UDavA mAMDazuM. pavana ThaMDo hato. parvato, pANI, pavananuM sAyujya UbhelI TekarIo-e manohara dazya hatuM. sadhAyuM hatuM. sUrajanAM kiraNo vAtAvaraNane anokho opa ApatA - zatruMjayane kAraNe nadIne "zatruMjI' nAma maLeluM che. te amarelI hatA. paMkhIonI UDAUDa. dUra sapheda bagalAM pANInA kAMThe kAMThe ane bhAvanagara jillAmAM thaIne vahe che. tenI laMbAI 174 beThelAM jANe sapheda lITI dorI na hoya! vAtAvaraNano najAro manane ki.mI.nI che. gIramAM bagasarAthI dakSiNe sIsavANa gAma najIka prakullita karI rahyo hato. comeranI hariyALI AnaMda ApatI hatI. AvelA jaMgalamAM mathurAmALa nAmanI DuMgaramALanA cAMca kevuM khUzanumA vAtAvaraNa hatuM! zikharamAMthI nIkaLe che. pAlItANA najIka rAjasthaLI gAma pAse pAchaLa pharIne jotAM zilpa sthApatyanI adbhuta duniyA enA para baMdha bAMdhelo che. A baMdhanA kAraNe hajAro hekTara jamInane sUrajanA prakAzamAM camakI rahI hatI. pavananI sAthe maMdira taraphathI siMcAIno lAbha maLe che tethI te kheDUtonI jIvAdorI che. AvatI suvAsa amane AdhyAtmika AnaMda ApatI hatI. A hastagiri upara hAthasaNI, muMDakIdhArA ane jALIyA thaIne etihAsika tIrthabhUminI mahAprabhAvakatA nihALavI e amArA jaI zakAya che. hastagiri tIrthoddhAranI ophisa jALIyA jIvananI dhanyatA hatI. A tIrthoddhAranuM bhagIratha kArya joIne (amarAjI)mAM rAkhavAmAM AvI che. amarAjI jALIyA, hAthasaNI ApaNane aMdarathI oDakAra Ave. ane samaDhiyALA ema traNa gAmanA dhaNI hatA. tethI kayuM jALIyA? maMdiramAM javA mATe pagathiyAM che. ame uparanA parisaramAM to kahe ke amarAjIvALuM, ema kahevAya che. jUnI hAthasaNI ane gayA. A derAsaranI bhavyatA joIne amArI AMkho sthira thaI gaI. bhojanAtha mahAdevanuM maMdira DUbamAM gayAM che. zrI vijaya ma.sA.e kahyuM ke, samavasaraNa yukta aSTakoNAkAra 72 jALIyA taLeTInI sAteka vIdhA jeTalI jamIna haze. ophisa, caturmukha jina prAsAdanuM A derAsara zrI Adizvara bhagavAnanA dharmazALA, bhojanAlayanI paNa vyavasthA che. sAme navuM banAveluM kevalajJAnanA pratIka tarIke bhavya vizALakAya cAra lAkha skaveraphUTanA derAsara che. tyAMthI ja hastagiri upara javAno rasto che. upara phalaka upara nirmANakAma thayuM che. sva. zrImad vijayamAnatuMga mAlasAmAna ane paththara laI javA mATe roDa banAvelo che. tethI sUrizvarajI ma.sA.nA upadezathI ane sva. zrImad vijaya rAmacaMdra gADI TheTha upara sudhI jaI zakAya che. sUrizvarajI ma.sA.nA preraka vacanAmRtathI protsAhita thaIne pUrvamAM zatru jaya DemanA pANI hilloLA laI rahyAM che. pATaNavAsI sva. kAMtilAla maNilAla jhaverI dvArA A tIrthoddhAranuM lIlAMchamma vRkSone pavana paMpALI rahyo che. sAme, saheja dUra je kAma zarU karavAmAM AvyuM hatuM. zrI saMghanA bhAvapUrvakanA sahakArathI TekarIo dekhAya che te kadaMbagiri che. upara sIdhAM javA mATenAM ja A tIrtha Aje ATalI pragati sAdhI zakyuM che. pagathiyAM paNa che. AgaLa khoDiyAra mAtAnuM maMdira paNa AvyuM. chUTochavAyo patharAyelo puMDarikagiri, zatrujInA DemanA AgaLa majUrone rahevA mATe oraDIo banAvelI che, jeno atyAre vamaLAtA jaLa, AjubAjunA vistAramAM dekhAtA nAnA nAnA gAma. koI ja upayoga thato nathI. sAmenA pahADa upara eka TekarI che. enI upara eka devI dekhAya che. ame upara pahoMcyA. bAjunA jhADa nIce keTalAka majUro cA vijaya ma.sA.e kahyuM ke emAM zrI AdinAtha bhagavAnanA caraNa che. banAvI rahyA hatA. gADI AgaLa jAya ema nahotI. sAmenA A derAsaranI AkRti aSTakoNAkAra che. vacce mukhya maMdira bhAgamAM parvatane toDIne sapATa jamIna banAvavAnI kAmagIrI che. 125 phUTa UMcuM tenuM zikhara che. mukhya maMdiramAM 61 IMca cAlatI hatI. majUro savArathI ja kAme vaLagI gayA hatA. ame UMcAIvALA caumukhajI eTale cAra pratimA pratiSThita che. mukhya cAlatA upara tarapha gayA. pUrva dizAmAM jotAM zatruMjInuM pANI dUra maMdirane cAra daravAjA che. cAre dizAmAM ArasanA staMbhothI zobhatA sudhI phelAyeluM hatuM. dakSiNe paNa pANI ja hatuM. A varSe varasAda cAra meghanAda maMDapa che. pradakSiNAmAM cAra dizAmAM tathA cAra sAro thayo che tethI pANI ghaNuM bharAyuM che. vidizAmAM aDhAra aDhAra ema kula boMtera derIo che. derAsaranI A parvata upara ATalI samathaLa jamIna joIne navAI lAgI. bahAra cAre dizAmAM pacAsa-pacAsa phUTa lAMbu pharatuM cogAna che. jo ke pUrva - uttara dizAmAM paththarothI caNIne ati majabUta divAla temAM uttara dizAmAM eka unnata "tIrtha-smRti-staMbha' che. cogAnanI banAvelI che. AgaLano bhAga khullo che. enI AgaLa paNa caNIne vacce bagIco banAvavAno che. cogAnanI pharatI cAra daravAjA me - 2018) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharAvatI paththaranI killebaMdhI che. maMdirano gabhAro taiyAra thaI gayo pratiSThAmAM cAra cAMda lagAvI rahI che. uparanA mALe UbhA rahIne che. maMDovaranuM kAma pUrNa thaI gayuM che. makarANAnA ArasanA thAMbhalA sAme najara karIe chIe to sAkSAta girirAja ane zatruMjI nadInuM ane maMDovaranI suMdara kotaraNI sAthe taiyAra paththaro jaDelA che. nayanaramya dRzya AMkha ane hRdayane zAtA Ape che. pavananI ThaMDI atyAre pUjArIo pUjAnA kapaDAM paherIne gabhArA ane lahero AvI rahI che. kabUtaronI UMDAUDa ane ghaTara ghu. avAjo mUrtionI sApha saphAI karI rahyA che. mUrtionI snAnAdi cAle vistarI rahyA che. che. ame pradakSiNA karIne cAreya mUrtionA darzana karyA. pachI uparanA ame cAlatAM cAlatAM samagra parisaranI parikramA karI. cAre mALe gayA. tyAM paNa caumukhajI ja che. tyAM to bhagavAnanI pUjA- dizAnA cAreya daravAjAone aDI AvyA. enI sAthe sAthe vidhi patI gaI hatI. dhUpanI sugaMdha vAtAvaraNamAM phelAI rahI hatI. hastagirinI AjubAjunI vanarAjine paNa mArI. uttara tarapha koIpaNa parvata upara ATalI vizALa samatala jamIna maLavI dharmazALA banAvavAnI che, enI kAryavAhI cAlatI hatI. paththaromAM ghaNI agharI che. tethI pUrva-pazcima-uttaramAM UMcANavALA bhAga suraMgo bharIne toDavAnuM kAma pUruM thaI gayuM hatuM. sAthe paththaronI bharaNI karIne samatala banAvavAmAM AvI che. ame uparanA mALe UbhA chIe. zrI vijaya ma.sA.e kahyuM ke, pANInI vyavasthA mATe pUrva ane pazcimamAM moTA kuMDa banAvavAmAM pavitra tIrthabhUmi e ArAdhanAnuM sarvocca AlaMbana che. tIrthanI AvyA che. varasAdanuM pANI emAM jamA thAya evI vyavasthA karelI prAcInatA jema jema vadhatI jAya tema tema tenI tArakatA paNa vadhatI che. lAITanI vyavasthA che. nIcethI pANI lAvavA mATe pampa dvArA jAya che. eka koDAkoDI sAgaropama kALa jeTalA prAcIna zrI Toca sudhInI pAIpa lAIna goThavavAmAM AvI che. hastagirijI tIrthano mahimA ghaTato jato hato tethI gurU savArano samaya che. amArA sivAya koI darzanArthI nathI. ame bhagavaMtonA AzIrvAdathI A tIrthoddhArano prAraMbha thayo che. AvA darzanArthI karatA vadhAre to jijJAsAtha chIe. keTalAka majUro tIrtho e jaina saMghanI aNamola mUDI ane bhaviSyanI peDhI mATe pANIno chaMTakAva karI rahyA che. keTalAka ArasanA paththarone ghasI mahAmoMdhuM ghareNuM che. rahyA che. keTalAka hAthamAM sAvaraNI laIne saphAI karI rahyA che. cAra- A ghareNAne hRdaya - manamAM dhAraNa karIne ame dhImethI nIce pAMca sikyurITI potapotAnA sthAne AghApAchA thAya che. manamAM AvIne gADImAM goThavAyA. thAya che ke, jyAre A derAsara saMpUrNapaNe taiyAra thaze tyAre ATalI 1. "tIrthAdhirAja zrI zatruMjaya - madhusUdana a DhAMkI (zeTha jagyAnI saphAI karavA mATe keTalA mANaso rAkhavA paDaze? atyAre ANaMdajI kalyANajI). to A vizALatA joyA pachI kalpanAno pano TUMko paDe che. chatAMya 2. mAhitI dAtA : pa.pU. AcArya zrI abhayasena sUri ma.sA. svacchatA e jaina maMdironI mUDI che. pAlItANA A vizALa parisara ane jhINI jhINI kotaraNI enI | dhArmika sthApatyanuM manovijJAna hemaMta vALA sthApatyane samAjanuM darpaNa kahevAya che, tevI ja rIte maMdira samAjamAM pravartamAna kalAnA mUlyo, tatkAlIna sAmagrI tathA tenA sthApatyane dharmanA putika tarIke lekhI zakAya. sthApatyanI racanAmAM vaparAzanI takanika, samAjanA vividha vargonI saMvedanazIlatA, je te samaye prabhAvita karatuM sAmAjika temaja rAjakIya mALakhuM; A ane AvI bAbato sthApatyamAM pratibiMbita thatI ja rahI che. tevI ja rIte maMdira - sthApatyamAM dharmanA pramANa sAthe mAnavInI anubhUtine sAMkaLI laIne eka vizeSa ghaTanA AkAra pAme che. maMdira sthApatyanI anubhUtinI carcA thAya to temAM mukhyatve zAMti, bhavyatA, zraddhA, zuddhatA, pUrNatA, sAtvikatA, alaMkRtatA, prakullitatA tathA pavitratA jenI lAgaNIonI vAta thaI zake. A badhI bAbatomAM sthApatya koI ne koI rIte to bhAga bhajave ja che. maMdiranI anubhUtimAM je zAMtinI lAgaNI udbhave che 'madironA zilpa sthApatya vizISAMka - prabuddha jIvana me - 2018 | ja
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ temAM te racanAmAM visaMgatAno abhAva, te sthAne nirdhArita thatI maMdiramAM paraMparAnuM AgavuM mahattva hoya che. maMdiramAM praveza kendrita AMtarbhimukhatA tathA maMdiranA vividha aMgonI racanAmAM pahelAM pagarakhAM kADhavAthI zarU karIne kyAre zuM karavuM te lagabhaga vartAtI layabaddhatA kArarAbhUta bane che. maMdiramAM je bhavyatAnI nirdhArita hoya che. A prakAranI kriyAkAMDa - pUjA arcanA mATe anubhUti thAya che tenI pAchaLa tenA bAMdhakAmanuM pramANamApa tathA jANe sthApatya khAsa tako tathA savalato Ape che. sAthe sAthe tenA vigatIkaraNanI samRddhi mahattvanI banI rahe che. maMdiranI maMdiranI racanA kaI vakhate zuM karavuM jarUrI che paNa jANe sUcita kare mulAkAte eka vizeSa prakAranI zuddhatA tathA sAtvikatAnI anubhUti che. A badhI prakriyAthI AdhyAtmikatAno bhAva vadhu daDha thato ja paNa thatI hoya che. A racanAmAM ja eka ja prakAranI sthApatyakti hoya che. sAthe sAthe mUrtinuM pramANamApa, tenI sAmagrI tathA tenI vicAradhArA pravartatI jovA maLe che te kAraNabhUta banI zake. AvI racanA, tyAM pravartatI niHzabdatA, kyAMka ekano eka avAja ghuMTAyA eka ja vicAradhArAthI jANo apraduSita vAtAvaraNa sarjAya che ane karAyAnI anubhUti tathA nyUnatama prakAza-stara paNa AdhyAtmikatA zuddhatAnI pratiti thAya che. A uparAMta maMdira - sthApatyamAM je sthApavAmAM madadarUpa bane che. ekadhAro pravAha vaheto raheto hovAnI je kALajI rakhAya che te paNa A bAbatamAM kaMI phALo Ape che. RE maMdiranI mulAkAte AvanAra pratyeka vyakti eka cokkasa maMdiranI racanAmAM prakAzanuM AgavuM mahattva che. A prakAza prakAranI saMghabhAvanA tathA sAmuhikatA anubhave che. A mATe paNa jANe kramazaH ocho thaIne garbhagRhamAM sAva nahivat thaI jAya che. maMdiranA sthApatyanI racanA madadarUpa thAya che. maMdiranI racanAmAM prakAzanI AvI satata ghaTatI mAtrAthI mAnavI dhIme dhIme jANo akSIyatA mahattvanI che. A akSIyatAthI maMdiranA badhAM ja bhAgo samAjathI vimukha thato jAya che ane paramatattva sAthe joDAto jAya ekabIjA sAthe paraspara saMkaLAyelAM rahe che. A prakAranI racanAthI che. prakAzanA AvA AyojanathI darzanArthI duniyAthI vikhUTo paDIne te bhAgono upayoga karanAra mANaso paNa jANe paraspara je te mULanAyakanI yAdamAM magna thaI jAya che. garbhagRhamAM rakhAyela saMkaLAyelAM hoya tema lAge che. te uparAMta maMdiranI racanAmAM nAnakaDo dIvo jANo prabhu-kendrita thavAmAM madadarUpa thAya che. A garbhagRha sivAya kyAMya alAyadApaNAnI vAta nathI prayojAtI. samagra prakriyAmAM sthApatya mAnavIne prabhunI vadhu samIpa lAvIne AthI paNa maMdiramAM paraspara joDAyelA hovAno bhAva vadhu dRDha upasthita karI de che. A AkhI prakriyAmAM cokkasa prakAranI thAya che. maMdira sthApatyanI racanA Ama paNa eka sarakhA dhyeya, hakArAtmaka saMbhAvanA vadhI jAya che. eka samAna prakriyA. eka sarakhI mAnasikatA tathA eka samAna pUrvabhUmikA mATe karAtI hoya che. tevI svAbhAvika rIte ja A racanA thakI mAnavIo paraspara saMkaLAya ane sahakAranI bhAgIdAra thavAnI bhAvanA ubhare. maMdira e kramazaH prabhune pAmavA mATenA mArganI jANa bhUhAtmaka racanA che. ahIM prakAzanI mAtrAthI to mAnavI duniyAthI vimukha thaIne prabhu sAthe joDAya ja che; paNa sAthe sAthe UMcAI, alaMkRtatA tathA khullApaNAnI kramabaddhatAthI paNa mAnavI AdhyAtmika unnati pAme che. ahIM maMdiranI UMcI plIntha caDhatI vakhate mAnavIne me- 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - pabaddha chaqna
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ duniyAthI jANo kyAMka upara laI javAya che. A unnatinI caramasImA tarIke jANo garbhagRha paranuM unnata zIkhara che. sAthe sAthe pravezathI garbhagRha sudhInA mArgamAM kramazaH baMdhiyArapaNuM AvatuM jAya che. vaLI A ja mArgamAM kramAnusAra alaMkRtatA paNa vadhatI jAya che. A badhI bAbato jANo mAnavIne manovaijJAnika rIte duniyAthI dUra ane prabhunI najIka laI javAya che. ITI che. ahIM mAnavI ane prabhuno meLApa thAya che. ahIM pAmara tathA vicaTa ekabIjAne maLe che. ahIM nAnA astitvanI bheTa te mahAna utarato jAya che. sAthe thAya che. A mATe ahIM te mAnavI te bhavya vicaTanI sAme maMdira eka pavitra sthAna che. ahIMnI racanAmAM A pavitratA AvIne ubho rahe che. maMdiranI racanAmAM A vicaTanI virATatAne sAthe pUrNatA paNa anubhavAya che. A prakAranI anubhUti mATe anurUpa sthAna nirdhArita karAyela che. tethI garbhagRhanI racanAmAM gANitika tathA bhaumitika cokasAI mahattvano bhAga bhajave che. unnata maMca, unnata zikhara sAthe akalpanIya alaMkRtatA prayojAya ahIM niyamomAM kyAMya bAMdhachoDa nathI. ahIM siddhAMto sAthe koI chUTachATa nathI levAtI. ahIM badhuM ja yogya mAtrAmAM tenA sthAne maMdiranI racanAmAM prayojAtA zilpa-kotaraNI eka prakAranI hoya che. sthApatyanI AvI bAbato maMdirane pUrNatAno paryAya layabadrathA, suMdaratA sAthe nAjukatA paNa vyakta kare che ane tethI banAve che; maMdira pavitra banatuM jAya che. ja maMdira vizALa hovA chatAM te mAnavInA astitva para bInajarUrI maMdiramAM jANo dunyavI thAka utarI jAya che. arzI mAnavI paraspara rIte hAvI nathI thatuM. A kotaraNImAM paNa je pratikAtmaka rajuAta susaMgatatAthI saMkaLAyelA sthApatyakIya aMgone jotA, temAM thatI jovA maLe che, tenAthI paNa darzanArthI dhArmikatAmAM vadhu UMDo vaNAyela alaMkRtatA mANatA tathA ciMtA-tanAvane dUra karavAnI bhAvanAne kAraNe ja sthapAtI cokkasa kramabaddhatAmAMthI pasAra thatA praphullatA anubhave che. A badhAMmAM maMdiranI racanAmAM vaparAtA paththarathI maLatI ThaMDaka paNa kaMIka bhAga bhajavI jAya che. Ama to maMdira bhautika racanA che, paNa tenA nirdhAraNamAM manovijJAnane yogya rIdhe sAMkaLavAmAM AvyuM che. aMte to te mAnavInA mananA urdhvagamana mATenuM sthAna che. AvA manovaijJAnika prayojanano kAraNo ja maMdiramAM zraddhA tathA bhAvanAno vikAsa thAya che. 982506 2526 T() 'maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - pabaddha jIvana maMdironA | ( me - 2018 )
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina stUpanuM sthApatya ane vibhAvanA reNukA poravAlA paricaya : caitya zabdanA uttarottara vikAsa thayA pachI nipajela che. nirvANa sthaLa prastuta lekhamAM ApaNe jaina stUpanA sthApatya ane enI para nirmANa pAmela bAMdhakAma jo ardha goLAkAra hoya to ene vibhAvanA - kansepTanI vistArathI carcA karaze. AjathI ekaso stUpa kahevAya che. koIkavAra tyAM cabutaro bAMdhI vRkSAropaNa karAya paccIsa varSa pahelA jenono deva nirmita sthUpa mathurA nagarInA to e caityavRkSa tarIke paNa pUjAya che. bhAratamAM vRkSapajA to utpananamAM maLI Avyo. A ati vizALa stUpamAMthI ghaNA zIlpo vaidikakALathI ja astitva dharAve che. ane pratimAo prApta thaI. enI IMTo tathA stUpanA sthApatyanuM jainadharmamAM supanI avadhAraNA ke vicAra bauddhadharmathI paNa, avalokana bArIkAIthI karIne vinsaTa smithe jaNAvyuM ke - "moheM- vadhu prAcIna che. jaina zAstromAM traNa sthaLe vizALa stUpa hovAnA jo-DeronI prAcIna sabhyatA pachI anya koI prAcIna sabhyatAvALI ullekho che - ImArata bhAratamAM maLI Avela hoya to e ImArata jenonA A aSTApada - bharata cakravartIe prabhu RSabhadevanA nirvANa sthaLe stUpanI che, enA nirmANano samaya chaso I.sa. pUrvethI pahelAno nA siMhaniSidayA Ayatana - aSTa sopAniya stUpanuM nirmANa karyuM gaNI zakAya." hatuM. ahIM jenonI vizALa vasAhata hatI. A sthaLethI ghaNA vaizAlI - A sthaLe munisuvratasvAmIno ati vizALa sUpa maMdironI plIMtha - pAyA maLyA hatA. ApaNe kevaLa e sUpamAMthI hato jeno kuNikarAjAe vaizAlI para jIta meLavavA mATe nAza prApta thayelA pavitta paTaTo jene AyAgapaTaTa kahe che tathA toraNo karyo. ane bArazAkho jemAM stUpanuM vAstavika sthApatya draSTigocara thAya che enI ja carcA karIzuM. mathurA - mathurAnA devanirmita stUpanA ullekho Avazyaka manuSyamAM jyArathI kalAnI parakha AvI tyArathI enA niryukti, Avazyaka curNi - TikA. vyavahAra cUrtAi - TikA. pariNAma svarUpa kalA ane saMskRti abhivyaktino udbhava thayo. yazasatilaka caMpU kAvya, vividha tIrthakalpa, vagere ghaNAM jaina zAstromAM jovA maLe che. emAM stupa nirmANanI kathA, enA vikAsa pAmatI kalA ane saMskRti sAthe anAyAse sthApatya joDAyuM jeno artha gRha nirmANanI vidyA ke bhavana nirmANanI zailI tarIke sthApatyano prakAra, gurumahArAjAonI mathurAnI yAtrA, vagere thayo. sthApatyanI kauzalyatA prathama stUpamAM AkAra pAmI tyArabAda vipula mAhitI bharI che. guphA maMdiromAM vikasIta thaI ane aMte vartamAnamAM nirmANa zIlAlekhomAM 'devanirmita stUpa" zabda : pAmatAM suMdara derAsaronA rUpamAM parivartita jovA maLe che. bhavana mathurApurImAM taiyAra karAtI mathurA zailInI pratimAo ane nirmANanI zailImAM mukhya be vibhAgano samAveza karAya - zIlpo para preraNAdAyI gurujanonI vaMzAvalI - kuLa gaNa:zAkhA, a. dhArmika sthApatya :- caitya, sUpa, guphA maMdiro - le ke lena, ene bharAvanAranuM nAma, varSa tathA rAjya karatAM rAjAnuM nAma, devakulikA, derAsaro, prAsAdo, vagere. zIlpano prakAra ane kyAM sthApita karAya che te bhavananuM nAma ba. sAmAjIka sthApatya :- gRha, sabhAgRha, nATyaghara, mahela, ApavAnI prathA hatI. ahIMnI cAra pratimAonA zilAlekhomAM sarovara, vagere. devanirmita stUpa'mAM e saMbaMdhita pratimAo sthApita karela che evuM lakhANa che jyAre anya mUrtio para ene raMgamaMDapa ke devakulikA caitya ane stUpano artha tathA vikAsa : stupa zabda caityamAMthI nispanna thayelo hovAthI prathama caitanya ke prAsAdamAM sthApita karAI hovAnA ullekho che. nizitha cUrNi zuM che e jANIe. mahApuruSonA nirvANa sthaLa para emanI yAdamAM : vagere ghaNAM graMthomAM rUpane devIe nirmANa karyo hovAnI kathA bhavana nirmANa karavAmAM Ave che. A prathA bhAratIya mULanA dareka che. uparAMta mathurAnA sUpamAMthI prApta thayela pratimAo parathI dharmamAM sarakhI jovA maLe che. vizeSa prakAre taiyAra thayela e jANI zakAya che ke bAramI sadI sudhI deva nimitamAM pratimAne bAMdhakAmane ceIya ke caitya kahe che. AvA caityo puNyabhUmi tarIke * > sthApana karIe chIe evA zabdaprayogo upayogamAM levAtA hatA. vikAsa pAmatA gayA ane kALakrame maMdira ke derAsaronA bhavana AcArya saMgamasUri racita "tIrthamALA', somadevasUrinA tarIke prakhyAta thayA. jenomAM paNa cetyAlaya zabda derAsaro mATe "yazasa tilaka caMpU' kAvya, tathA anya racanAo - sarvadeva caitya vaparAya che. "caityavaMdana ke arihaMte ceIyAIma" vagere rojiMdA zabdo paripATi, prabhAvaka caritra, ItyAdimAM mathurAnagarI jaMbusvAmInA [me - 2018) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalyANaka ane devI nirmita stUpanA yAtrAdhAma tarIke jANItI hatI. rAjya sudhI paNa e sArI sthitimAM hato ema jaNAya che. AcArya jinaprabhasUrinA vividha tIrtha kalpa'mAM 'mathurApurI rUpanuM sthApatya ane kaMkALITIlo : kalpa'mAM enI kaLA, sthApatya, mULanAyaka supArzvasvAmInI vigata I.sa. 1888-1892 sudhImAM briTIzaroe mathurAnagaranA uparAMta ItihAsa paNa darzAvyo che. ghaNAM TekarAonuM khodakAma karAvyuM temAM A sUpano Tekaro paNa kharataragacchanA AcArya zrIjinaprabhasUrie I.sa. 1333 mAM hato. A sthaLe ghaNAM bhavanonA pAyA hatA. loko ene jenI TIlA racela vividha tIrtha kalpamAM navamAM pAThamAM mathurAnA stUpanuM sthApatya kahetA. A sthaLe koIke eka devInI AkRtivALA staMbhane bahAra kevuM hatuM te uparAMta enI kathA paNa jANavA maLe che. te mAhitI kADhI laI TekarI upara padharAvyo tathA tyAM maMdira bAMdhI ene kaMkALIdevI pramANe sAtamAM tIrthakara supArzvanAthanA samayamAM be sAdhuo - evuM nAma ApyuM jene kAraNe ukhananamAM prApta thayelI jainonI dharmarUci ane dharmaghoSa mathurAnagaramAM varSAvAsa vyatita karavA A moTI vasAhata kaMkALI Tekaro - TIlAnA nAmathI oLakhAI, padhAryA. teo bhUtaramaNA nAmanA upavana - udyAnamAM rokAyA. ahIMthI loko ghara bAMdhavA mATe iMTo laI jatA hatA. anya TIlAomAM temanI ugra sAdhanA, utkRSTa tapasyA ane svAdhyAya joI udyAnanI coryAsI TIlA, kezavadevA TIlA, caubArA TIlA, vagere hatA. devI kuberA ati prasanna thaI. te sAdhuo AgaLa pratyakSa rUpe hAjara kaMkALI TIlAnuM mApa 400 x 300 co.phUTa hatuM tathA sarAsarI thaI ane sAdhuone kahyuM "tamArA guNothI huM ghaNI AkarSika thaI UMcAI 10-12 phUTa ane pUrva taraphano bhAga 25 phUTa UMco hato chuM, kaho Apane zuM varadAna ApuM? Apane meru parvatanA darzana karAvuM?" jyAMthI stUpanA avazeSo ane zIlpo prApta thayA. eno pAya aMdarathI goLAkAra 47 phUTa vyAsano hato. emAM aSTa ArAo sAdhuoe vinayathI devIne jaNAvyuM, "ame to Agamika hatA je bahAra tarapha nIkaLelA hatA. dareka ArAmAM polANa hatuM zaktithI meru parvatanA darzana karyA che, chatAM ApanI IcchA hoya ukhananamAMthI maLela IMTo ane enA ArAonI vacce mATI to ahIMnA mahurApurI - mathurApurInA sakaLa saMghane meruparvatanA bharavAmAM AvelI hoya evuM jaNAyuM. A sUpano dekhAva kevo svarNamaMDita maMdironA pUjanano lAbha apAvo." hato te jANavA mATe A sthaLethI ja maLI AvelA ghaNAM zIlpo che tyAre te devIe kaMcanathI ghaDAyela ratna jaDelo, aneka deva jenA para sUpanuM aMkana che. devInA parivArathI yukta caityavRkSanI latAthI zobhita, toraNa, loNazobhIkA nAmanI gaNikAnA AyagapaTa tarIke jANItA dhajA, mALAthI alaMkRta, traNa mekhalA - vedikAvALo ane sonAnI pratimAothI sthApita merU sadaza stUpanuM nirmANa eka ja rAtrimAM zIlpamAM saMpUrNa stUpa draSTigocara thAya che - ahIM stUpanA toraNadvArA para pahoMcavA mATe aSTa sopAna najare paDe che enI baMne tarapha karI ApyuM. gavAkSamAM kSetrapAla - kuberAdevI jovA maLe che. uparAMta, suMdara ApaNe tyAM dvArikA nagara pirAmiDo devoe nirmANa karyA alaMkRta toraNa, relIMga, traNa vedikAo, sauthI upara caityavRkSanI hatA evI anuzruti che mATe jaina stUpa mATe paNa e zakya che. velIo ane enI nIce ardhagoLAkAra Doma - sUpanuM mULa mALakhuM, prAcIna jaina zAstromAM devI dvArA prastuta stUpanA nirmANa uparAMta baMne bAjue staMbha jenI upara anukrame dharmacakra ane siMha athavA enI pUjA mATe devo padhAratA hatA evo ghaNAM ullekho prApta hAthI kaMDArelo joI zakAya che. rAyapaseniyasUtranA AdhAre dvAranI thAya che. pArzvanAtha, mahAvIra svAmI ahIM padhAryA hatA. A. ubhaya bAjue soLa - soLa zAlabhaMjikAo sthApita karAya che. bappabhaTasasUri, kSamAzramaNa jinabhadrasUri, vagere gurubhagavaMtoe ahIM paNa pratika tarIke baMne tarapha AkarSaka bhAvabhaMgimA dharAvatI ahIM ArAdhanA karI hatI. gajhanIthI AvelA humalAkhoroe AkhI eka - eka putaLI sthApita karelI dekhAya che. mathurA nagarIno dazamI sadImAM nAza karyo. gajhanIe enuM varNana karatA lakhyuM che ke "enA jevuM suMdara bAMdhakAma koI manuSya dhAre to | eka ghaNAM ja vizALa toraNadvAra para stUpanI pUjA mATe AvatA kuzaLa be hajAra kArIgarone laI khUba dhana vApare to paNa baso grA = 2 grIka devI devatA kaMDArelA che eno AkAra samavasaraNane maLato varSe AvuM suMdara bhavana nirmANa na karI zake? loko kahe che ke ene che. devIe banAvela che." eNe stUpane naSTa karyo enA pAMca ja varSamAM eka AyAgapaTa jene eka nartake sthApita karyo hato enA mathurA saMghe eno jIrNoddhAra karI lIdho hato evuM I.sa. 1023 para ardhagoLAkAravRtta che, baMne tarapha zAlabhaMjIkAo, vizALa nI sAlamAM ane tyArabAda 63 varSa sudhI paNa e sthaLe bharAvela staMbha, pradakSiNA patha ane enI cAre tarapha sAdI relIMga najare paDe pratimAonA AdhAre kahI zakAya ke e yAtrAnuM moTuM dhAma hatuM. che. ahIM paNa alaMkRta toraNa pravezadvArane anerI zobhA Ape che tyArabAda cAraso varSa pachI A. jinaprabhasUri I.sa. 1333 mAM paraMtu sopAna pAMca che tathA enI AsapAsa gavAkSano abhAva yAtrAe AvyA tyAre stUpa sArI sthitimAM hato. pachI akabaranA che. maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana me - 2018 |
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ anya eka zIlpa be khaMDamAM vibhAjita che emAM uparanA A uparAMta anya zIlpomAM paNa stUpane devo, sAdhuo, bhAgamAM madhyamAM stupa tathA enI baMne tarapha be tIrthakaro birAjamAna sAdhvIo ane bhakto dvArA pUjana ane arcana karAya che ema darzAvyuM karAyA che temaNe mugaTa ane kaDala dhAraNa karyA che. ahIM stUpano che. Ama jenomAM stUpo sthApita karavAnI prathA hatI je dhIre dhIre AkAra samavasaraNa jevo dekhAya che. bIjA khaMDamAM kaNaha sAdhu ane ochI thaI enA badale mAnastaMbha ane caitya staMbha astitvamAM vidhA devI tathA bhakto najare paDe che. AvyA. kALakrame tRpanI vibhAvanA samavasaraNamAM AvI jyAM upara sarvatobhadra pratimAnuM sthApana hoya che. aMkano spaSTa che tyAM paNa ene deva-devI, sAdhu-sAdhvI, zrAvaka- stUpanA anya ullekho : zrAvikAo vaMdana kare che. ahIM be prakAranA sthApatyanA aMkano che azoka morye kAzmIramAM jaina stUponuM nirmANa karAvyuM hatuM. jemAM ekamAM ardhagoLAkAravRtta ane bIjAmAM uparanI bAjue evo ullekha kalpaNa racita "rAja taraMgiNI'mAM maLe che paraMtu emAM ghaTato jato samavasaraNa jevo AkAra che. vidvAnonA jaNAvyA "jaina" zabdano anuvAda ItihAsakAroe "orthoDoksa budhdhisTa' anusAra kaMkAlI TIlAnA utpananamAM be stUpanI relIMga maLI hatI, karatA hovAnA kAraNe azokanA pUrvAzramathI loko aparicita jemAM eka khUba sAdI tathA bIjI alaMkRta hatI arthAt e sthaLe ja rahyA. akabaranA samayamAM zAhU ToDaramale 527 stUponuM nirmANa prathama stupa hato te zuMga vaMzamAM hayAta hato jyAre tyAra bAda e karyuM hatuM ke eno jIrNoddhAra karAvyo hato. stUponA nirmANa ghaTatAM ja sthaLe kSatrapa samayamAM teno jIrNoddhAra thaI bIjA stUpanuM nirmANa gaphAomAM tIrthakaronI pratimAo sthApita thatAM guphAnA thayuM. stUpanI relIMga para thoDe thoDe aMtare zAlabhaMjikAo hatI je sthApatyano vikAsa thayo. relIMga sAthe ja tenA pAchaLanA bhAgathI joDAyela hatI. ahIMnA upasaMhAra : dareka zIlpo cArebAjuethI kaMDArelA hoya che je mathurAkaLAnI jenonA pavitra yAtrAdhAmanA rUpamAM sadIothI jANItA maharI AgavI vizeSatA gaNAya. - mahurAurI - mathurApurIne jagaciMtAmaNI caityavaMdanamAM duHkha ane | DaoN. agravAle eka lekha "Some foreign words in An- pApano nAza karanAra tIrtha tarIke vaMdana karAya che. anya eka tIrtha cient Sanskrit Literature" (Journal UPHS, vol XXIII, morI gujarAtamAM AveluM che je vallabhIpuranA nAza samaye pAMcamI 1950) mAM jaNAvyA anusAra samavasaraNanuM mULa stUpanA sadImAM vasyuM hovAnA ullekho che je mathurAnA pramANamAM ghaNuM sthApatyamAM raheluM che. samavasaraNamAM uparanI taraphanI gaMdhakuTi cAre arvAcIna kahevAya. ma. gajhanIe stUpane 1018 mAM lUTyo hato. bAjuthI khullI hovAthI emAM birAjita prabhujIne sarva koI sAMbhaLI mathurAnA jaina saMghe 1023 mAM jIrNoddhAra karyo, A. zake che. paMcamerUmAM pAMca mekhalA-vedikAo hoya che jyAre jinaprabhasUrie vividha tIrthayAtrAo 1329-1333 daramyAna samavasaraNamAM traNa mekhalA-gaDha hoya che. karI ane stUpanA sthApatyanuM varNana karyuM. akabaranA rAjyakALamAM DaoN. yu. pI. zAha - "sTaDIjha Ina jaina ArTa'mAM stUpanI tUlanA govAthI krizcIyana mizanara phAdhara monserATa phatehapurasikri AvyA bebIlonamAM prApta thatAM jhIgurAtanA sthApatya sAthe kare che. teo hatA. temanA varNana mujaba mathurAmAM pirAmiDa jevuM eka bhavana jaNAve ke jhIgurAtanuM sthApatya samavasaraNa ane sUpane maLatuM sivAyanA badhA bhavano astavyasta dazAmAM hatA ane e Ave che arthAt prAcIna samayamAM bhArata deza para anya dezano bhavanamAMthI loko suMdara zIlpo kADhI letA hatA. tyArabAda prabhAva hato athavA ahIM paNa evA sthApatyonuM astitva hatuM. nAdirazAha (1739) ane ahamadazAha abdAlIe (1757). nebujhanejhare jhIgurAtanuM samArakAma karAvyuM hatuM. somanAtha jaina eno saMpUrNa nAza karyo je TekarAnI UMcAI ja trIsa phUTa rahI gaI derAsaramAMthI prApta thayelA zIlAlekha anusAra bebIlonano ane lokoe enI IMTono upayoga ghara bAMdhavAmAM paNa karyo. nebajhanejhara giranAra parvata para ariSTameninA darzanArthe Avyo jainonI vasAhata, maMdiro, vagere TekarAmAM parivartita thayA. hato. mathurAnA stUpamAMnI ghaNI pratimAone paradezanI tyArabAda lokonI smRtimAMthI vismRta thayA. enuM sthApatya kevuM vyaktioe bharAvI hatI. hatuM e stUpanA varNano ane zIlpothI ja nakkI karAyuM. vividha rAyapaseniyasUtamAM sUryAbhadevanA yAnavimAnanuM varNana tIrtha kalpanA AdhAre traNa vedikAothI suzobhita, upara laTakatI sUpamAMthI prApta thayelA zIlpone saMpUrNapaNe maLatuM Ave che jemAM caityavRkSanI velIo. traNa chatra baMne tarapha staMbha jenI upara cakra ke mukhyapaNe tAraNa, jALIo, hAthIdAMtanI khUMTIo, vividha kAryamAM siMha ke hAthI, zAlabhaMjikAo, gavAkSa, pAMca ke ATha sopAna parovAyela zAlabhaMjikAo, tIrthakaronA jIvanaprasaMgonuM nATya tathA svarNa ane ratnanI pratimAo uparAMta deva-devIonI mUrtio rUpAMtara, maMgaLa pratiko, sopAno, vagereno samAveza karI zakAya. paNa hatI. me- 2018 ) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaMkALI TIlAnA ulbananamAM brAhmInA zilAlekhavALI madhukara muni - rAyaprasaniya sUtra pratimAo meLavavAnI utAvaLamAM mULa stUpanA sthApatya para ochuM jinaprabhasUri - vividha tIrtha kalpa lakSa apAyuM chatAM enA goLAkAra mALakhA, daravAjA ane kamAno che ke hA poravAla, che DaoN. reNukA poravAla - jaina stUpa eTa mathurA : ArTa enDa AIkonsa tathA toraNo parathI maLelI mAhitI parathI jaNAya che ke e sUpa sAMcIno stUpa karatAM prAcIna ane vaibhavazALI hato. 1105, jhenitha TaoNvara, pI.ke. roDa, saMdarbha sUci: muluMDa (vesTa), muMbaI - 400 080. kalpaNa - rAja taraMgiNi, prathama taraMga - zloka 101-105. renukar45@gmail.com | mo. 9821877327 Abu-delavADA : sarvottama zilpakaLAnuM saMgama dhAma AcArya vijaya pUrNacandra sUrIzvarajI aravallInI girimALAno vistAra cokkasa koI eka deza AsapAsanAM aneka gAmomAM Ajeya astitva dharAvatAM zrI sudhI ja sImita nathI, aneka dezomAM A girimALA phelAyelI che, mahAvIra paramAtmAnAM anekAneka bhavya tIrtho ne maMdirone AgaLa paNa A girimALAmAM jo sauthI vadhu UMco koI parvatIya vibhAga karI zakAya! hoya, to te Abu che, A dRSTie aravallInI girimALAnA zrI bharata cakravartInA maMdiranA sarjana pachI Abune tIrtha tarIke gauravonnata mastaka tarIke Abune oLakhAvI zakAya, bhAratanI maLatI prasiddhino sthitikALa to kyAMthI AMkI zakAya? paNa eTaluM dakSiNa dizAmAM AvelA nIlagirithI mAMDIne uttaramAM Avela nakkI che ke, bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnA nirvANa pachInAM himAlaya sudhInA parvatomAM jenI upara aneka gAmo vasyAM hoya, keTalAMya varSo sudhI jena tIrtha tarIke Abu prasiddha rahyuM hatuM. prabhujInI evo UMco eka mAtra parvata Abu che. dazamI pATe thayelA zrI susthitAcArya arbudAcalathI aSTApadajI mULamAM vIsa mAIlanI laMbAI ane ATha mAIlanI pahoLAI tIrthanI yAtrAe gayA hovAnA zAstralekha uparAMta zrI dharAvatA AbunA 12 mAIlanI laMbAI ne traNeka mAIlanI pAdaliptAcArya AkAzagAminI vidyA dvArA je pAMca tIrthonI roja pahoLAI dharAvatA uparanA parvatIya-vistAramAM eka kALamAM bAreka yAtrA karatA hatA, emAM eka tIrtha tarIke arbudAcalano paNa ullekha gAmo vaselAM hatAM, jemAM jenonI vastI paNa sArA pramANamAM upalabdha che. prabhunI 33 mI pATe thayelA vaDagaccha sthApaka pU. A hatI, Aje e gAmonuM astitva che, paNa jAhojalAlI nathI. zrI udyotanasUrijI mahArAja vi. saM. 994mAM AbunI yAtrArthe Abu jenA kendramAM hoya, evo jena-ajena ItihAsa moTA padhAryA hatA. A badhA purAvAonA AdhAre ema kahI zakAya ke, pramANamAM Aje paNa upalabdha che. kALanA paMkheruMonI pAMkha jyAM vi. saM. 994 pachInA gALAmAM kyAreka Abu uparanAM pahoMcI zake evI nathI, e yugAdi prabhu zrI AdinAthano samaya jinamaMdirono nAza thaI jatAM, enuM jainatIrthatva lokonA Abu sAthe joDAyelo che. prabhunA putra cakravartI zrI bharatezvare Abu mAnasapaTala parathI bhUMsAI javA pAmyuM hoya! para cAra hAra dharAvatuM suvarNa-caitya baMdhAvyuM hatuM. zAstralekho ane zilAlekhomAM surakSita hovA chatAM jaina ItihAsa mujaba Abune arbudagiri AvuM nAma ApavAmAM janamAnasamAMthI bhulAI gayelI AbunI jenatIrtha tarIkenI bharata cakravartInuM e suvarNa caitya nirmitta banyuM hatuM, e suvarNa pratiSThAnI punaH sthApanA (vi.saM. 1088 mAM) uparAMta tIrthoddhAranuM caityamAM pratiSThita zrI AdinAtha prabhunuM dhyAna dharIne AtmasAdhanA mahApuNya upArjana karavAnA koI bhAgyasaubhAgyano ja je sadehe karavA daza kroDa jeTalA sAdhako tapa karatA hatA, daza karoDanI avatAra gujarAtamAM thayo, e avatArane je nAma maLyuM, ene saMskRtamAM "abda' tarIke oLakhAtI hovAthI, A sAdhanAnI zobhAvanArI akSarAvalI hatI : daMDanAyaka zrI vimala ! smRtimAM A giri "abudAcala' tarIke oLakhAvA mAMDyo. ahIM yogIo mATe yogabhUmi ane bhogIo mATe bhogabhUmi karelI pUjA vagere ArAdhanA daza karoDa gaNuM phaLa ApanArI hovAthI gaNAtA AbunAM, samudrIya sapATIthI 4 hajAra phUTanI UMcAI paNa A giri "abudAcala" tarIke prakhyAti pAmato gayo. dharAvatAM e zikharo upara bhavajalatAraka nAmanI moTI aneka chadmasthakALamAM zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmA arbada nAvaDIone taratI mUkavAnuM svapnadRSTA vimalanuM svapna anerA koI bhUmimAM vicaryA hovAnI vAtane zilAlekho ane zAstralekhonuM ThAThamATha sAthe ane anokhI koI cahala-pahala sAthe AzcaryakArI samarthana maLe che, AnA pratyakSa purAvAo tarIke arbudAcalanI jhaDapathI sAkAra thaI rahyuM hatuM. samudranI sapATI para nAvaDIo taratI (48) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana me - 2018OT
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUkavAnuM kArya paNa saheluM nathI hotuM, tyAre daMDanAyaka to samudranI vRSTine e kArIgaronI hatheLI para utAravAmAM vadhu ne vadhu udAratA sapATIthI cAra hajAra phUTanI UMcAIe paththaranI evI nAvaDIo dAkhavatA gayA. taratI mUkavA kRtanizcayI hatA, je bhavasAgarane taravAnuM amogha jenA dvArA maMdironI chata, dIvAlo ane ghummaTo sAdhana banI jAya! zilpazAstrane temaja jaina ItihAsane jhIlavA ArasI bane, evI bhavasAgarane taravA naiyA banI jAya, evAM e maMdiro koI kaLA temaja evA jyotirdharonAM jIvana eka tarapha ArasamAM kaMDArAI anerA vaibhava vacce zilpAdevanA hAtha heThaLa nirmANa pAmI rahyAM rahyAM hatAM, to bIjI tarapha AvAM maMdiro paNa jenA vinA sUnAM hatAM. A nirmANano to vaibhava ja varNavI zakAya, evo nahoto! sUnAM bhAse, evI jinapratimAo dhUpa-dIpathI maghamaghatA temaja dharatI, sonAnA sATe kharIdAI hatI! ArasapahANanI zilAo, maMgalabharyA vAtAvaraNa vacce ghaDAI rahI hatI. virAganI saravANI hAthInA hodde besIne ThAThamATha sAthe Abu upara AvatI hatI! vahAvatI mukhamudrAthI ane vItarAgatAnI lahANI karatI aMgabhaMgIthI nAnAmoTA paththaro, rUpAcAMdInA mUle e sarjana-bhoma para padhAratA bharapUra e jinamUrtionA sAmAnya darzane ja darzakane evI anubhUti hatA, ghara karatAM savAI sagavaDo mANatA seMkaDo zilpIo ane thatI ke, jANe A mUrtinI mukhamudrA hamaNAM ja mukharita banI UThaze hajAro majUro evA utsAha sAthe nirmANa-kArya karI rahyA hatA ke, ane aNabola bola dvArA preraNAnuM pIyUSa pAze! darzakone ema ja lAgatuM ke, A badhA jANe potapotAnA gharane prakRtinA vidhavidha sauMdaryane jhIlavA uparAMta tatkAlIna dhArmika vahAlathI caNI rahyA che! vidhionI paddhationuM suramya pratibiMba jhIlatI ArasanI e zilpIonAM bhAgya UghaDI gayAM hatAM, majUronAM daLadara phITI sRSTimAM kArIgaroe jene ItihAsane paNa moTA pramANamAM kaMDArIne rahyAM hatAM. ane AbunI e giribhoma dina-dina caDatA raMga pAmI amara banAvI dIdho. pASANamAM jANe prANa purAyA! koI sthAne rahI hatI. bIje je nirmANa-kAryane AgaLa vadhavA aThavADiyuMya yuddha AdaranArA bharata-bAhubalImAMthI prabuddha banatA bAhubalIno ochuM paDatuM, e nirmANa ahIM eka divasamAM taiyAra thaI jatuM! prasaMga aMkita thayo, to koI zilA sAkSAt samavasaraNanI jhAMkhI kAraNa ke badhA kArIgaro potAnuM lohI reDIne potAnA pahelA karAvI rahI. kyAMka AdrakumAranuM jIvana jaDavAmAM AvyuM, to kyAMka navajAta zizunI adAthI A nirmANane ucherI rahyA hatA. zilAonI sRSTimAM bhagavAna zrI neminAtha prabhunA prasaMgo e nirmANamAM je niSThA-tattva nRtya karI rahyuM hatuM, e darzanIya ullikhita utvirNita banyA. kyAMka "prabhu megharatha bhava guNakhANI, hatuM. daMDanAyake udAratA ane AtmIyatAthI sauno sneha e rIte pArevA para karuNA ANI"nuM gIta sarI paDe, evuM aMkana thayuM, to jItI lIdho hato ke, koI majUra IMTo goThavato hoya, koI kArIgara kyAMka Arasa ArasI banIne 16 vidyAdevIonuM pratibiMba jhIlI paththara paNa kasaba ajamAvato hoya, koI zIlpI potAnA TAMkaNAthI rahyo. kyAMka prabhunA paMcakalyANaka mahotsavanI bhavyatA pASANamAM koI soMdaryasRSTi ArasamAM upasAvato hoya, A badhAmAM rasa pratibiMbita thaI, to kyAMka aSTaprakArI pUjA karatA zrAvakonuM ane ekatAnatAnI eka evI lAgaNIno akhaMDa tAra jaLavAyelo pratibiMba jhIlatA pASANa maunapaNe dharmanI dhajA laherAvatI pUjAnuM jovAto ke, A badhA kAryano saravALo zilpa ane sauMdaryanA ajoDa preraNAgAna gAI rahyA! sarjanamAM samApta thato. Ama, anokhI anerI laMbAI pahoLAI dharAvatI e devanagarI, kAgaLa ke mINa jevA pocA padArtho paNa na jhIlI zake, evI 121 staMbho ane 54 derIo dvArA evuM amApa ane ajoDa sUkSma kotaraNI ArasamAM avataravA mAMDI. e Arasane koI bhAga preraNA dAna mukta hAthe karAvI rahI che, jethI darzakanI bhavobhavanI evo nahoto raheto ke, zilpInAM nAnAM-moTAM TAMkaNAMno jene daridratA ane janama-janamanAM daLadara phITI jAya! svargamAMnI koI sparza na maLyo hoya! jenA kAraNe ArasanI e AlamamAM evA devanagarI ja jANe AbunA sauMdaryamaMDita e bhUbhAga para UtarI sAgaro ne evI saritAo, evA kalpataruo ne evAM kamaLavano, AvI na hoya! AvI anubhUti karAvatI e maMdirAvali rAtaevA vRkSo ne evI velaDIo temaja evo ItihAsa ane evuM divasanA avirata puruSArtha pachI eka dahADo pUrNatA pAmI. vizALa vartamAna jIvana avatAra dharI rahyuM che, jemAM pANI, vanaspati temaja enA maMDapo, UMcA UMcA enA staMbho, staMbho para nRtya karatI puruSa jevA tattvano abhAva hovA chatAM, A badhAM tattvonuM enI pAMcAlikAo, catuSkoNa eno coka, suvarNana varNa avataraNa samANa ane sajIvana jaNAvA mAMDatuM. dharAvatA enA dhvajadaMDo ne kaLazo, devadUSyanI yAda apAvatI enI zilpazAstramAM kalamathI akSara rUpe dorAyelI e vizALa dhajAo tathA bhavya enAM pravezadvAro : A badhuM ja kaLAnAM jharaNAM zilpasRSTine pASANa upara TAMkaNAthI AkAra rUpe kaMDAravAmAM jyAMthI vahetAM hoya, evA dUdhamala koI pahADanI jema zobhI rahyuM! zilpadevanA Azraya heThaLanA e kArIgaro jema jema kalpanAtIta mahAmaMtrI neDha, emanA putra lAliga, daMDanAyaka vimala, mAtA saphaLatA pAmatA gayA, ema ema daMDanAyaka vimala paNa suvarNanI vIramati, putravadhUo dhanazrI ane zrIdevI : A badhA mATe 1088 ( me - 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ nI sAla jAko harSollAsanI bharatIno apUrva yuthavATa laIne AvI hatI, kAraNa ke lagabhaga 1080 nI sAlathI prAraMbhAyelo Abuno virATa tIrthodvAra A sAlamAM pUrNa thavA Avyo hato ane pratiSThA vidhinuM muhUrta paNa nIkaLI gayuM hatuM. daMDanAyaka vimale potAnA dharmadAtA pU. AcAryadevazrI jaI zake, e mATe bahA2no eno dekhAva sAva sAmAnya pasaMda karAryo hato, bahArathI zrIphaLa ane dADamanI jema sAmAnya jaNAtA e maMdironI aMdara to dADamanI kaLI jevI kaLA ane nALiye2 jevI dUdhamalatAno vAsa hato. vasatino ja paryAyavAcI rAbda vasahI che, jene vimale vasAvI athavA jyAM vimalatAno ja vAso hoya che, e vimalavasahI! Abuno e giripradeza dharatIkaMpanI zakyatAvALo hovAthI 'vimalavasahI'nAM maMdiro sAva beThA ghATanAM banAvAyAM hatAM. temaja dharmaghoSasUrIzvarajI mahArAja AdinI nizrAmAM evuM utsAhabharyuM. anArya-AkramonI najaramAMthI e maMdiro hAthatALI daIne chaTakI pratiSThAnuSThAna yojyuM ke, emAM rAjavI bhImadevathI mAMDIne keTalAya rAjavIo hAjara rahIne dhanyatA anubhavI rahyA. tIrthodvAranA prAraMbhathI pratiSThA sudhInA vacagALAmAM daMDanAyake udAratAthI je dhanavRSTi karI hatI, e dhanavRSTithI AbunA eka vakhatanA virodhI brAhmaNo sArI rIte paricita hatA. emAM vaLI pratiSThAnA e samaye brAhmaNone je dAna maLyuM, ethI to A 'tIrthodvAra'ne UnI AMca paNa na AvavA devAnI svayaMbhU preraNAthI eo pratibaddha banyA. delavADAnAM e daherAMomAM prabhujInI e pratiSThAno ane dhvajadaMDa temaja kaLaza-IMDAnA sthApanano mahotsava pU, A. zrI dharmaghoSasUrijI mahArAja ane pU. A. zrI vardhamAnasUri mahArAjanA maMgaLa vAsakSepapUrvaka evI bhavyatApUrvaka UjavAvA pAmyo ke, A mahotsava tIrthodvAranI sAthe tIrthodvArakanI kAryasiddhinI paNa eka yazakalagI banI gayo. daMDanAyakanuM eka cidRSTa svapna e dahADe phaLyuM ane AbunAM girizikharo para bhavasAgara taravAnI eka naiyAnA rUpamAM eka virATa maMdirAvali vartatI mukAI. bhavasAgarane taravAnI taiyAo to AbunA e girizikhare vahetI mukAI gaI! pachI ATalAmAtrathI ja kaMI tIrNodvAranuM e virATa kArya pUrNa nahotuM banI jatuM! A naiyAo barAbara vahetI he, enA zilpa sacavAI rahe, emAM uttarottara zuddhi-vRddhi thatI rahe ane tA2ka A tIrtha varSonAM varSo sudhI yAtrikone prabaLa dharmAlaMbana pUruM pADatuM rahe, e mATe bhAvineya najaramAM rAkhIne koI Ayojana karavAnuM mahattvanuM kartavya adA karavAmAM daMDanAyaka zrI. vimala pAchA paDe evA nahotA. bhUminI kharIdIthI mAMDIne zikhara para dhvaja laherAto mUkavA sudhInA tIrthoddhAra saMbaMdhI kAryamAM aDhAra karoDa ane trepana lAkha rUpiyAno sarvyaya thayo hato, chatAM hajI ochuM kharcAyAno asaMtoSa ane zeSa rahelA parigrahanI pApAtmakatA jemane DaMkhI rahI hatI, e daMDanAyaka vimalanA A sarjanane pratiSThA-prasaMge ekaThI thayelI lAkhonI medanIe 'vimalavasahI' tarIke vadhAvI lIdhI. A 'vimalavasahI'ne AbunA sthAnika saMdhane samarpita karavA uparAMta daMDanAyaka vimale tyAM ghaNA dhaNA poravADa zrAvakone pA vasavA mATe protsAhita karyA, temaja 'vimalavasahI'nuM saMcAlana suMdara rIte thayA ja kare ne devadravyAdinI vRddhine jarAya AMca na Ave, e mATe maMdironA zilpa sthApatya 50 AsapAsanAM keTalAMya gAmonI Upaja A tIrtha khAte arpaNa thatI rahe, evI vyavasthA karAvIne ene daMDanAyake zilApaTTo dvArA ciraMjIvI karAvI. 'vimalavasahI' Aje paNa 'vimalavasahI' ja che. jema caMdrathI rAta, rAtathI caMdra ane caMdra temaja rAtathI AkAza zobhe; maNithI vIMTI, vIMTIthI miNa ane miA temaja vIMTIthI AMgaLI alaMkRta barna, barAbara A rIte jyAM verAyelI kaLAthI maMdira, maMdirathI e kaLA ane kaLA temaja maMdirathI 'arbudAcala' tIrtha tarIke Aja sudhI vadhu ne vadhu prasiddhi-samRddhi pAmI ja rahyuM che. A 'vimalavasahI'ne pagale pagale pachI to bIjIya 'vasahI'o Abu para avatarI, paNa prekSaka Ajeya bolI UThe che ke, bhAI! vimalavasahI to vimalavasahI ja che! sAgaranI asImatA ane AkAzanI agAdhatA jema anAdi kALathI anupamaya rahI che, enI upamA na jaDatAM aMte thAkIne kahevuM paDe che ke, sAgara to sAgara jevo ja che ne AkAzanI agAdhanA paNa AkAza jevI ja che ema 'vimalavasahI'nI upamA na jaDatAM Ajeya darzaka ahobhAvathI evA udgAra kADhe che ke, vimalavasahI to vimalavasahI ja che! 'vimalavasahI'nA yAtrika darzakanI bIjI paNa eka svAnubhUti sAMbhaLavA jevI che. 'vimalavasahI'no darzaka Ajeya AnA sarjakanuM nAstitva svIkAravA kabUla nathI thato, daMDanAyaka vimalanuM kAyA rUpe anastitva vyakta karavA karatAM e darzaka 'vimalavasahI'nA kRtitva rUpe kIrtideha daMDanAyaka vimalanuM amara astitvanuM gAna gAtA gelamAM AvI jAya che. Abu tIrthodvAranA e sarjaka Aje nathI, paNa emanuM sarjana Ajeya eTaluM ja suvAsita che, Ama lakhavA karatAM evuM lakhavuM vadhu sArthaka ane vadhu baMdhabesatuM lAge che ke, daMDanAyaka vimalanA astitva-kALa pachIya emane vadhu ne vadhu prabhAvaka tarIke prasiddha karavA samartha banatA emanA kIrtidehane jyAM sudhI vimalavasahI'nI eka paNa derI astitva dharAvatI haze, tyAM sudhI kALanA game tevA jhapATA jarjarita to zuM, calita paNa nahi banAvI zake! kAraNa ke A 'vimalavasahI' to vimalavasahI ja hatI, che ane rahevA pAmaze | *vimalavasahI mAMthI preraNA laIne A pachIthI jaina tIrthaM me - 2018 vizeSAMka - prabuddha jIvana -
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarIkenI AbunI pratiSThAmAM vadhAro karatAM sarjanonI saravANI ane kevI samarpaNa-bhAvanA gujarAtanI vaNika tarIke vikhyAta jaina sadIo sudhI vahetI ja rahI. gUrjarezvara bhImadeva bIjAnA kALa Alama dharAvatI hatI, eno Ajeya sAkSAtkAra karAvatAM AbunAM daramiyAnA suprasiddha bAMdhava belaDI maMtrIzvara vastupALa-tejapALe e daherAM kuzaLamAM paNa kuzaLa kArIgaroneya stabdha karI de, evI vi.saM. 1287mAM 'luNavasahInuM nirmANa karAvyuM. vi.saM. 1373 kaLAnI kuTira samAM che, A kuTiramAM paNa eTalI badhI samRddhi che thI vi.saM. 1489 sudhInAM varSomAM gUrjara jJAtIya zrI bhImAzreSThI ke, ene rakSavA kudarata paNa killA tarIkenuM kartavya dinarAta khaDe dvArA "pittalahara'nuM nirmANa thayuM. vi.saM. 1515nI AsapAsa page adA karavAmAM gaurava anubhavI rahe che. kharataravasahI'nuM nirmANa thayuM. Abu-delavADAnAM A maMdiro vimalavasahI ajoDa che, kAraNa ke enI chato ane enA sivAya, Abu-oriyA ane Abu acalagaDha paNa A pachI ghummaTomAM ArasanI jaDatAne dAbI daIne UpasI AvelI AkRti maMdirAvalithI maMDita banyuM, jemAM gUrjarezvara kumArapAla bhUpALa ane vyaktio jANe sajIva-bhAvanI taravarATabharI vividhatA mANI dvArA sarjita eka maMdirano samAveza thAya che. rahI che ane vartamAna yuganI zilpa-daridratA sAme haLavuM hasI rahI "vimalavasahI' nA nirmANa pUrve paNa AbunuM astitva to che, jevA aMgamaroDa AjanA nRtya vizArado paNa na laI zake, e hatuM ja! paNa "vimalavasahI'e astitvane vizva-prasiddhi ApavAmAM jAtanI aMgabhaMgIone pUtaLIonA pASANamAM sajIvana je phALo ApI gaI, e phALo hajI Ajeya apratima ja rahyo che. banAvanAra kalpanAzIla ane Urmi-samRddha e kALanuM zilpakauzalya AbunA delavADA-acalagaDha vistAra pAse ThIka ThIka hindu jyAM Dagale-pagale nIrakhavA maLe che, e "vimalavasahI' gujarAtanA maMdiro che, guphAo che, zrAvaNa-bhAdaravA ane nakhI jevAM taLAvo jaina sthApatyomAM ja nahi, paNa bhAratabharanAM zilpa-sthApatyonI che, killAo ane kuMDo che, Azramo che, guruzikhara, dUdhavADI, sRSTimAM mukuTamaNi tarIke zobhI rahyuM che. deDakAkAra khaDako, sanaseTa ne pAlanapura jevAM poInTo temaja AvuM vimalavasahI e kAraNe paNa vimalavasahI ja che ke, AnA nAnuM-moTuM ghaNuM ghaNuM che! paNa A badhuM hovA chatAM jo AbunA sarjana pachI AnI samakakSAmAM paNa UbhI zake, evuM sthApatya jamA khAte delavADA acalagaDhanAM jaina maMdiro na hota, to A Abu sarjavAnI bhakti-zaktinuM prAgaTya jovA-sAMbhaLavA maLatuM nathI. vizvaprasiddha na hota! Ama, AbunI vizvaprasiddhino pAyo AnI pachI pAMcaso varSa bAda sarjAyelA tAjamahelano sarjaka e vimalavasahI' Adi aneka jinAlayonI eka zreNI che, eno koI kALano eka mahAsAmrAjyano mAlika hato ane potAnI InkAra karI zake tema nathI! AnI koraNI-kArIgarI ane priyatamAnI smRti emAM preraka hatI, chatAM e tAjamAM evuM zilpa zilyaviSayaka vikhyAti sAMbhaLyA bAda AkarSita banIne AvatA kaMDArI zakAyuM nathI ke, je vimalavasahInI kaLA-cAturInI caraNaraja asaMkhya yAtrikonA aMtarano ekAda paNa khUNo, prazamarasane tarIkeya zobhI zake! vimalavasahI ane tAjanI eka suMdara jharAvatI jinapratimAonA darzane ahobhAva dharAvIne namra banato samAlocanA karatA zrI ratnamaNirAva bhImarAve kumAra mAsikamAM ja haze, ane A puNyano puravaTho enA sarjako sudhI avazya je udgAro varSo pUrve rajU karyA che, enuM ahIM avataraNa karavAnuM pahoMcato ja haze! kAraNa ke AvA AzayanI anumodanAnuM mana rokI zakAya ema nathI. kAraNa ke vimalavasahI vimalavasahI ja anusaMdhAna sarjana ane sarjaka vacce, pAyAthI prAraMbhIne prAsAda- che, A dhruva-paMktimAM e potAno sUra milAvI rahyuM hoya, ema zikharanI pUrNAhutinI paLo sudhI akhaMDa rahetuM AvyuM hoya, e lAge che : susaMbhavita che. "delavADAmAM kula pAMca maMdiro che. paNa vimalavasahInI tole dUdha jevA dhavala ane atyaMta sUkSma kotaraNIne kAraNe sphaTika to hiMdanuM bIjuM koI maMdira AvI zake ema nathI. temAM zrI AdinAtha jevA jaNAtA jenA ghummaTomAM sadeva vikasita poyaNAnAM adhomukhI tIrthaMkaranI bhavya mUrti che, emAM cakSu tarIke ratno jaDayAM che. jhUmakhAM maMDape maMDape jhUlI rahyAM che, e vimalavasahI vimalavasahI bahArathI jotAM to A maMdira eTaluM badhuM sAduM dekhAya che ke, aMdaranI ja che! kAraNa ke bhAratavarSIya sarvottama zilpakaLAonuM e bhavyatAno khyAla bhAgye ja koIne AvI zake. atyAre paNa A saMgamadhAma che. gujarAtanA amApa gauravane ane jainatvanI javalaMta devAlayo gUrjara-saMskRtinuM kharekharuM mUrta svarUpa batAve che. ghaNA jAhojalAlIne gAtuM e saMgIta dhAma che. enAM toraNa-toraNe, darzako AnI sAthe mogala samrATa zAhajahAMnI hRdayezvarInI gokha-gokhe, khaMbhe-khaMbhe ne maMDape-maMDape bhAratIya zilpa, eka jagavikhyAta ArAmagAha tAja mahAlane sarakhAve che. paraMtu gurjara vepArInI bhagavadbhakti-kendrita kalApriyatA ane tatkAlIna delavADAnAM A maMdiromAM ane AnA ItihAsamAM tAja karatAM zilpa-kauzalyano vaibhava UbharAI rahyo che. dharmaratnane mULanAyaka cAra veMta caDhe tevI aneka vizeSatAo joI zakAya che. rUpe maMdiromAM pratiSThita banAvIne, enA maMDapomAM kaLA temaja tAja ananya strI premathI baMdhAyo che, delavADAnAM daherAsaro zilpano subhaga saMgama sAdhavAnI kevI udAratA, kevI saMskAritA jenonI bhakti, karma karavA chatAM udbhavelo virAga ane aparimita ( me - 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnazIlatAthI baMdhAyAM che. tAja enI AjubAjunAM makAno, dazyo, vastupAla-tejapAla jevA gurjara jana-vaNikonI udAratAthI nadI, bAga vagerenI samagratAmAM ja ramya lAge che, jyAre udbhavelA zilpIonA AzIrvAda che ane tethI ja veThanA trAsathI vimalavasahIno eka eka thAMbhalo, toraNa, ghummaTa ke gokha alaga mukta e zilpIoe pUrNa saMtoSa maLyAthI pote ja eka maMdira alaga juo, to paNa ramya lAge che. tAjano Avo akeka TukaDo delavADAmAM bAMdhI, e apUrva devanagarImAM ekano umero karyo che. jovo nahi game. tAja eTale ArasanuM eka gaMjAvara ramakaDuM! tAjamAM to kArIgarone rojanA paisA paNa pUratA maLyA nathI. ekano delavADA eTale eka manohara AbhUSaNa! tAja eTale eka baMdhAvanAra mahAsamrATa, bIjAno baMdhAvanAra eka gujarAtI vaNika mahAsAmrAjyanA meja uparanuM peparavaTuM! delavADAnAM maMdiro eTale vimala zAha! je saMskRtie AvA nara nipajAvyA che, tenI mahattA gurjarInA lAvaNyanuM pUra vadhAratA hIrAnA suMdara kapUro-erigo! Aja sudhI kAyama che. tAjanI raMgaberaMgI jaDita-kAmanI navInatA bAda karIe, to daMDanAyaka vimala jo daMDanAyaka ja hatA, to pachI emanI amara zilpakaLA ane kArIgaromAM delavADAnI divyatA caDe evI che. e sarjanA vimalavasahI vimalavasahI ja rahI hoya, emAM Arya zuM navInatA to samaya-bhedane lIdhe paNa hoI zake, A baMnenA samaya che! ane yuga yuga sudhInA anAgatanA ovAre paNa vimalavasahI vacce pAMca sadIono gALo che. tAja karatAM delavADAnAM maMdiro vimalavasahI ja raheze, ema aMtaramAMthI ahobhAvabharyo avAja pAMcaso varSa jUnAM che, A bhUlavuM na joIe ane sauthI agatyanI saMgItanA sAja sAthe relAto hoya, to emAMya Azaya zuM che? vAta to e che ke, vimalavasahI eka gUrjara-vaNike bhagavadbhaktithI prerAIne baMdhAvyuM che. tAjanA paththaromAM rAja-sattAnI veThanA clo. pravacana zrutatIrtha nisAsA che, delavADAmAM maMtrIzvara vimala zAha ane maMtrIzvara zaMkhezvara-384245. ji. pATaNa dvArakA : aitihAsika ane sAMskRtika savajI chAyA citrakalA kSetre advitiya kahI zakAya evuM nAma dvArakAnA zrI savajIbhAInuM che. gujarAtI pAThyapustakomAM AvatA narasiMhamIrA-narmada vagerenA tamAma citro zrI savajIbhAInAM che. e rIte ApaNe sau temanA nAmathI paricita chIe. vAna goganI upamA ApIne ApaNA ItihAsavida zrI narottamabhAI palANA emane "sava goga' kahe che. mAtra bleka penathI karelAM temanA adabhata eca koIne paNa maMtramugdha kare tevA hoya che. tAjetaramAM temanI janmabhUminI rajerajanI vigata ApatuM temanuM sacitra pustaka dvArakA : aitihAsika ane sAMskRtika prakAzita thayuM che. dvArakA ane tenI AsapAsanA pradezo, zilpa, sthApatya, mahAnubhAvonA jIvana ane anya aneka nAnI moTI vigatone AvarI letAM A pustakonuM viziSTa pAse tenuM citrAMkana che. (1) jagatamaMdira sthApatya ane zila hoya tevo A eka mAtra namUno che. A maMdiranA dikapAlAdi dvArakAmAM hAla hayAta mUrtizilpo ane suzobhano zilpo kalA zailInI daSTie abhyAsIne dAra. dvArakAdhIzanuM jagata maMdira sabhramamAM mukI de evA che. ghaNA lAMbA samaya sudhI kAma cAlyuM che. soLamI sadInuM sarjana che. eTale ekasAthe aneka sUra vAgatA ahIM saMbhaLAya che. staMbhavidhAna khodakAma karatA paTTAMgaNAmAM sarvottama che. mUrti vidhAna pramANamAM madhyama ane pahoLAInA nIkaLela maMdiro teramI ane pramANamAM UMcAI vadhu eTale eka alaga kalAkRti samuM AkhuM maMdira AThamI sadI sudhI jAya che. A che. (narottama palANA, dhUmalI saMdarbha) badhA maMdironI zilpakalA jagatamaMdiranA nija pradakSiNApathanA zilpomAM dakSiNa gavAze aMgenA samagra abhyAso haju lakSmInArAyaNa, pUrve viSNu, uttara dizAe viSNu-lakSmIjInI bAkI che. 1560mAM maMdiranuM pratimAo che. pazcimanA banne oTalAnA gavAkSomAM garUDajI tathA ane 1572mAM je zikharanuM gaNezanA zilyo che. A tamAmanI zilya zailI jotA mApa-tAla kAma pUrNa thayuM che, soLamI sahaja nathI. zilpono zArIrika bAMdho mAnanIya zrI narottama sadInA aMtabhAganuM A zikhara zilpakalAnI navI jUnI aneka palAzanA vidhAna pramANe pahoLAInA pramANamAM UMcAI vadhu dharAve paraMparAonA mizraNa samuM che. mAtra zikhara ja ekaso phUTa UMcuM che. ahIM Apela nija parikramAnA zilpanuM rekhAMkana tenI sAkSI maMdirolA silpa sthApatya viSa8 - paLa jIvana ( me - 2018
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) piMDatAraka piMDArA viSe kepTana M. dA. te paNa . te mekamaDanI pravAsa DAyarInI vigata maLe che. te pramANe A aMgreja ophisare piMDArAmAM tA. 309-1809nA roja sarakArI kempa yo jyAM hatAM. nija parikramAnuM zi95 jagatamaMdira tyAre A vistAra pure che. A zilpa sthApatya jotAM samagra maMdiranA nirmANa kALa jaMgalI ane bihAmaNo hato. temanA kahevA pramANa piMDatAraka mATe haju vadhu saMzodhanane ahIM avakAza che. nAnuM gAma hatuM. A pradeza samudranI sapATIthI khUba nIco hato. (2) dvArakA ane Adha zaMkarAcArya gAma pAse eka gulAbI raMgano jharo vaheto hato. A sthaLa hinduonuM jANItuM tIrtha hatuM. gAmamAM brAhmaNonI thoDI vastI zaMkara digvijayanA pAMcamAM sarganI paraMparAmAM darzAvyA pramANe, hatI. teo yAtrALu para nabhatA'tA. ahIM keTalAka suMdara taLAva. zrI AdyazaMkarAcArya goviMda-pAdajInA ziSya hatA. AdyazaMkarAcArya paNa hatA. zRMgerI maThanI sthApanA vakhate tyAM je zrIcakra sthApita karyuM hatuM te kepTana mekamaDa prathama aMgreja poliTikala resiDenTa hatA. teo Aje paNa pUjAya che. temaNe racelA "saudaryalaharI' emanI kacchamAM bhUriyAbAvA tarIke oLakhAtA. tenuM kAraNa teo tripurAsuMdarInI upAsanAne spaSTa kare che. AdyazaMkarAcAryanA jAtamAhitI mATe bAvAno veza dhAraNa karI aMjAranI bajAramAM samayamAM hiMdu prajA aneka kriyA-karmo, paraMparA, saMpradAyo tathA varSo sudhI rakhaDyA hatA. Aje aMjAramAM tenuM nivAsa sthAna smitaartha sidhdhinA pralobhane kAma TUma, maMtra-taMtranA prabhAvamAM citro mATe prakhyAta che. vedamatI nadIne kAMThe Avela dAtrANA, rANA, aTavAyelI hatI. tyAre sanAtana dharmanI guragaDha tathA piMDArAno pradeza temaja okhAmaMDaLanA uttara sthApanA tathA hiMdu dharmanA uddhAra mATe kinArAno pradeza yAdavonA sAMskRtika yuganI bhUmikA hatI. AdyazaMkarAcArya paMcAyatana" devonI pUjA karavAno Adeza Apyo hato. (4) jAmaparAnI havelI jAmaparAnI havelI jAmanagaranA zrI raNamalajI jAmasAhebe teo jyAre dvArakAmAM pazcima dizAnI vi. saMvata 1903mAM baMdhAvyAno zilAlekha maLe che, je garbhagRha zAradApIThanI sthApanA karavA AvyA pravezatAM bahAranI bAjue Avela che. jemAM kramika vIsa paMkitao tyAre ahIM paNa ziva-viSNunA ? saMpradAyo paraspara laDatA hatA. A kotaravAmAM Avela che. tenI vigata pramANe pradyumnarAyajInA A maMdiranI racanA navAnagaranA mahArAjA jAmasAheba dvArA vi. saM kalezane temaNe zAMta karI ziva 1903mAM karavAmAM Avela hatI, paraMtu koI kAraNasara tyAM viSNu sAthenI pAMca devonI pratimAnI prANapratiSThA thaI na zakI ane jAmasAheba avasAna mAdharAMkarAcArya upAsanAne prAdhAnya apAvyuM hatuM. pAmyA bAda temanA uttarAdhikArI putra mahArAjA jAma-vibhAjIe A rIte dvArakA temaja okhAmaMDaLamAM hiMdu samAjane ekatrita karavA vi.saMvata 1946mAM A maMdirano jirNoddhAra karI pradyumnarAyajInI mATe zrI AdyazaMkarAcAryano moTo phALo rahyo hato. pratimAnI prANapratiSThA karAvI, pAse ratinI dhAtupratimAne sthAna durlabhaMtrayamevetada devAnugrahetukamo ApyuM. maMdirane saMlagna dharmazALA gomatI kinAre bAMdhavAmAM Avela manuSyatva mumukSutvamahApuruSasaMzraya:// tathA maMdiranA nibhAva-kharcano prabaMdha karavAmAM AvyAnA ullekho arthAta. A traNa bAbata ja parama durlabha che kadAca devAdhideva zilAlekhamAM maLe che. maMdirano daravAjo vizALa che. tenI para (parabrahma)nA anugraha (kapA)thI prApta thaI jAya. A traNa che kASThakalAthI zobhatA jharUkhAo che. ahIM kotaraNIvALuM zikhara. manuSyatva, mumukSutva ane mahApuruSonuM zaraNa. tathA havelIomAM hoya che tevI agAsIvALI meDInuM bAMdhakAma | me- 2018) maMdironA zilpa sthApatya vizeSa8 - paddha jIvana
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. garbhagRhe pradyumnarAyanI zaMkha, sAthenI eka sUrya cakra, gadA tathA pAnAM pratimA punaH sthApita AyudhovALI pUrA kadanI karAyela che. tulasI pratimA che, je pArevA raMganuM kayArAnA samakAlIna manamohaka lAvaya dharAve che. sthApatyano avazeSa che. garbhagRha 10 phUTa UMcuM tulasI vadhAre mAtrAmAM hovAthI pagathiyAM caDI tyAM prANavAyu Ape che te javAya che. maMdiranA pravezadvAre vijJAne siddha karyuM che. julasIkrayA, mayAkAThA baMne bAju mahAvata sAthenA eTale vaiSNava saMpradAye che vizALa hAthIonAM zilpo tene dharmamAM ane 4 che. maMdiranA bAMdhakAma mATe sthAna ApyuM haze. salATo cheka jAmanagarathI tulasIthI melerIyAnA AvyAnI noMdha maLe che. jaMtu dUra rahe che. teno eTale A havelInuM bAMdhakAma rasa samudra kinArAnI dvArakAnA anya maMdirothI bhejavALI AbohavAmAM alaga paDe che. kaka AdI upAdhIthI pahelAMnA samayamAM A bacAve che eTale A havelInI jAhojalAlI hatI. te aneka dhArmika utsavothI dhamadhamatI paMthakamAM tulasInuM hatI. ahIM vizALa pravezadvAro para rozanI karavAmAM AvatI. dIvAlo viziSTa mahatva che. jharUkhAo nAnA-nAnA dIvaDAothI jhagArA mAratA hatA. zrIjInI dvArakAdhIzanA maMdire paNa pachavADe najAkata bharela pichavAIothI garbhagRha manamohaka lAgatuM talasInuM adakeruM mahAtmaya che. zrIjInA divasabharanA tamAma hatuM. Aje te bhUtakALanI ghaTanA banI gayuM che. AsapAsa aneka bhAgomAM - 18 bhogomAM tulasIpAna hoya che. tenA vagara bhoga adhUro gaNAya. raheNAMka makAna banI gayAM che jene kAraNe maMdiranI prAkRtika rAjabhoga, chappanabhoga ke utsavomAM tulasIpAnanuM mahatva che. najAkatatA jhAMkhI paDI gaI che. saMvata 1916mAM vAghera saradAroe dvArakAkSetre tulasInA choDanuM lAlana-pAlana jUnA samayathI aboTI jyAre dvArakA para ghero ghAlyo hato tyAre kAkAnA gAyakavADI brAhmaNo karatA AvyA che. vahevaTIdAra zrI nArAyaNarAva gokhalee chUpI rIte A jAmaparAnI dvArakAnI vAva gRhiNIomAM Aje paNa snAna bAda tulasI havelImAM saMrakSaNa meLavyuM hatuM. tyAMthI teo porabaMdara nAsI gayAnA kacAre dIvo tathA kumakumano cAMdalo karI tene pANI pAvAnI prathA ullekho havelInA copaDe bole che. jaLavAI rahI che. catumasa daramyAna zrIjIne tulasInI mALA (5) vaiSNavI dvArakA ane tulasI kayAro paherAvavAnI prathA paNa ahIM thI zarU thaI che. 105 tulasIpAnanI dvArakAnA IzAna khUNe AvelA kRkalAsakuMDa tathA sUrya-rasAdanA jayamALA dvArakAdhIzane priya hovAthI teno paNa mahimA maMdira saMkulamAM eka suMdara tulasI kayArAnuM AgavuM sthApatya che. dvArakAdhIzanA maMdire che. lokokita pramANo narasiMha mahetAnA kAkA te aDhI phUTa UMcA oTalA para bAMdhavAmAM Avela che. samagra sthApatya parvata mahetA comAsA daramyAna mAMgaroLathI pagapALA dvArakA retALa paththaramAM takSA pAmyuM che. sthApatyanI barobara madhyamAM dIvo AvatA sAthe tulasIno choDa lAvI zrIjIne arpaNa karatA hatA. mUkavAno vAsa che. tenI upara saLaMga cAre tarapha sakarapArAnI tulasInuM sthaLAMtara dvArakA madhye zrI kRSNanAM mathurAgamane AvyuM racanA che. tulasI kayArAnI UMcAI tene prAcIna kALamAM laI jAya jaNAya che. vRMdAvanamAM pahelAM tulasInuM vana hatuM. te dvArakA madhye che. eTale anumAna thaI zake ke tulasI kayAro agAunA bhagna nA janma vaiSNavo dvArA phelAtuM rahyuM che. maMdirano eka hayAta bhAga che. hAlanAM sUrya-rannAde, satyanArAyaNa maMdiranAM bAMdhakAma sAthe A sthApatyano meLa nathI khAto. vidharmI DIR dvArA ahIM paNa maMdiro toDI pADavAnI pravRtti thaI haze ? jUnA jagata maMdira sAme, dhanezvarI zerI, maMdiranA avazeSa kRkalAsakuMDanI divAlomAM cAre tarapha punaH kAkA-361335. sthApita karavAmAM AvyA che. saMkulamAM hAthamAM DAMDalIvALA kamaLa mobAIla : 91 9879932103 (5) maMdironA vikalpa sahApatya viSa8 - paddha chagbA me - 2018
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcIna tIrtha kuMbhAriyAjI rameza Thakkara ane jagadIza bhaTTa rAjasthAnanA vikhyAta AburoDa sTezanathI 14mAila dUra kiMvA vimalavihArano-nirdeza che. maMtrIzvaranuM maMdira baMdhAyA pachI tathA gujarAtanA suprasiddha tIrthadhAma aMbAjIthI 2 kimI. dUra ahIM 11mI sadInA utarArdhathI lai 13mA zatakanA pUrvArdha sudhImAM kuMbhArIyA nAme gAma che. prAcIna zilAlekhamAM AlekhAyeluM ArasanAM anya cAra maMdiro baMdhAyAM che. ArAsaNA' e ja A kuMbhArIyA. zilAlekho uparathI jaNAya che ArAsaNamAM pravezatAM uttara-dakSiNa rastAne aMte sauthI ke, sattaramAM saikA sudhI A gAma "ArAsaNa'nA nAme prasiddha hatuM. pahelAM bhagavAna neminAthanuM mahAmaMdira najare paDe che : neminAthanA tene badale "kuMbhArIyA" nAma kema paDyuM haze e jANI zakAtuM nathI. bhavanathI ThIka ThIka izAnamAM atyAre zAMtinAthanuM kahevAtuM maMdira Do.bhAMDArakara kahe ke, "kuMbhArIyAnI AsapAsa avazeSo pahelA Ave che. prastuta maMdirathI agnikoNamAM mahAvIra svAmInuM maMdira che te uparathI eka jamAnAmAM ahIM ghaNA jinamaMdiro hovAM joie, che, ane tenI bAjumAM agni koNamAM pArzvanAtha bhagavAnanuM maMdira evuM anumAna nIkaLe che.' phArbasasAheba umere che ke, "dharatIkaMpanA che : jyAre saMbhavanAthanuM kahevAtuM maMdira neminAthanA jinAlayathI lIdhe ArAsaNAnAM ghaNAkharA maMdiro jamInadosta thai gayAM haze.' ane sArAye samUhathI jarA dUra, kaMIka vAyavya koNamAM AveluM che, paNa e mATe kazuM pramANa jaDatuM nathI. alabatta, eka kALe A A pAMce maMdiro uttarAbhimukha che, AlIzAna ane aitihAsika gAma moTuM nagara ane vepAranuM mathaka hoi zake, ahIMnI vastI che. enI sthApatya kaLA Aje paNa darzanArthIone Abu paranA kayAre. zA kAraNe ahIMthI jatI rahI, te jANavAne kazuM sAdhana delavADAnAM maMdiro jeTalI ja mugdha banAve che. nathI. Aje to thoDI ghaNI vasatI ane anya devAlayo tathA zrIneminAtha bhagavAnanuM jinAlaya dharmasthAnothI dhabakatA banelAM A pradezamAM 5 jaina maMdiro eka ja ahIM AvelAM pAMca maMdiromAM A maMdira sauthI moTuM, unnata saMkulamAM che. ArAsaNagrAmanI sthApanA moTe bhAge to 15mAM ane vizALa che. A maMdira mULa gabhAro, vizALa gUDhamaMDapa, zatakanA dvitIya caraNanA AraMbhanA arasAmAM thai haze. ahIM prApta dazacokI, sabhAmaMDapa, gokhalA, zRMgAracokI baMne bAjunA moTA thatA jUnAmAM jUnA saMvata 1087(IsvIsan - 1031)nA gabhArA covIza devakulikAo vizALa raMgamaMDapa, zikhara ane pabAsaNa paranA lekhamAM ArAsaNanagara pATaNapati, caulukayavaMzI koTathI yukata che. maMdiranuM dvAra uttara dizAmAM che. maMdiramAM bahAranA mahArAja bhImadeva prathamane adhIna hovAnuM jaNAvavAmAM AvyuM che. dvArathI praveza karatAM raMgamaMDapa sudhI javAne pagathiyAM che. pagathiyAM kharataragaccha paTTAvalImAM vimalamaMtrIe ArAsanamAM aMbikAno upara nobatakhAnAno jharukho che. maMdiranuM zikhara unnata ane vizALa prAsAda nirmANa karAvyAno ullekha Ave che. prastuta prAsAda te che. AnuM zikhara tAraMgAnA pahADa upara AvelA zrIajitanAtha sAMprata aMbAjImAM rahela aMbikAnuM maMdIra, ke anya koi, te kahevuM bhagavAnanA derAsaranA zikharane maLatuM Ave che. samagra zikhara kaThina che. maMtrIzvara vimalanuM kuLa dhanahAvAnI eTaleke "caMDikA'nI ArasapASaNanuM baneluM che. kulAMbAnA rUpamAM upAsanA karatuM hatuM te vAta jaina graMtha prazastioprabaMdho dvArA suvidita che. bIjI bAju maMtrIzvaranA samayanI jaina maMdiranI mUrtio ane lekho yakSI aMbikAnI be ArasI pratimAo AbU para vimalavasahImAM derAsaranI bAMdhaNI evI mApasara ane suMdara che ke, maMdiranA upalabdha hoi, jainamatAnukala aMbIkAnI paNa maMtrIzvara upAsanA pravezadvAra upara ubhA rahIne paNa mULanAyaka bhagavaMtanA darzana thai karatA haze. (sva) munizrI puNyavijayajIne prApta thayelI jesalameranA zake. mULagabhArAmAM mULanAyaka zrIneminAtha bhagavAnanI bhavya ane bhaMDAranI eka purANI tADapatrIya pratimAM caMdrAvatInA daMDanAyaka ramaNIya mUrti birAjamAna che. temanI AsapAsa pASaNanuM vimale Abu para jinamaMdira baMdhAvyA pUrve ArAsaNAmAM ekatIthanuM moTuM parikara hatuM ane moTA be indro paNa hatAM, te AdIzvaradevano prAsAda baMdhAvyAnI hakIkata noMdhAyelI maLI hovAnuM jiNoddhAra vakhate khaMDita thatAM maMdiranI pAchalI bhamatImAM mUkelA sAMbhaLavAmAM che. bIjI bAju 15mAM zatakamAM racAyelI khImA jovAya che. A mULanAyakanI mUrtinA pabAsana upara saMvata-1675 kata caityaparipATImAM, zIlavijayajInI tIrthamALA saMvata mAM AcArya vijayadevasUrinA hAthe pratiSThA thayAno lekha che. 172 2(IsvIsana-1666 pazcAta) mAM, temaja sobhAgya gUDhamaMDapamAM moTA parikarayukata cAra kAusaggIyA pratimAo vijayajInI tIrthamALA saMvata 1750 (IsvIsan-1694) mAM che. temAM mukhya daravAjA pAsenA kAusaggIyA upara saMvataArAsaNamAM vimalamaMtrI kArita AdinAthanAM maMdirano vimalavasahI 1214nAM lekho che. temAM 'ArAsaNAnagara-neminAtha caityamAM me - 2018 ) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabaddha jIvana
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ A kAusaggIyA sthApana karyA, ema lakheluM che. bIjA be A paTamAM laMkAnA rAjA beThelA che. temanA khoLAmAM kAusaggIyA upara saMvata 1214nA lekho che. rAjakumArI che. bheTazuM dharIne ubhelA jena gRhastho, pAdukA ane saMvata 1310nA lekhavALo eka 170 jinano suMdara paTa azva vagerenI AkRti ArasamAM kotarelI che. che. parikaramAMthI chuTA paDelA 4 kAusaggIyA ane 1 yakSanI pratimA bAkIno uparano aDadho paTa ahIM derIo pAse jyAM derIonA che. kAusaggIyA pAse bhIMta agara staMbhamAM be mUrtio che ane pabAsana vagere kADhI nAkhelAM paDayAM che tyAM divAla pAse mUkelo 1 dhAtunI paMcatIrthI che. che, temAM samudra, narmadA nadI, jhADI, samaLI, pAradhi, jainAcArya ahIM cha cokIne badale be hAramAM thaine daza cokI che. temAM ane vahANanI suMdara AkRti AlekhI che. DAbA hAtha taraphanI cokInA gokhalAmAM naMdIzvaradvIpanI aMdara racanA A baMne bhAgane sAMdhIne ekaja sthaLe coMTADavA joIe jethI karelI che. tenA upara saMvata 1323no lekha che. tenI bAjanA lekha sAthenI zilpakRti jaLavAi rahe. Abu uparanAM maMdiramAMnA eka suMdara gokhalAmAM eka kAusaggIyA pratimA che, jenI upara paTa jevo ja A paTa che, tenI upara saMvata 1338no lekha che. eka jina pratimA birAjamAna che. A devAlayanI jagatImAM-bhiTTamAM cAre bAjue pharatI gajasara jamaNA hAtha taraphanI cha cokInI eka derImAM aMbAjI mAtAnI che. temaja nara-nArI joDalAnI narasara che. taduparAMta deva, yakSa, moTI mUrti che. cha cokInA DAbA hAtha taraphanA koraNIbharyA eka 1 nA hoya che, yakSiNInAM moTAM pUtaLAM pharate besADelAM che, keTaleka sthaLe joDalAMnI staMbha upara saMvata - 1310nA vaizAkha suda pano lekha che. e AkRtio paNa korelI najare paDe che. saMbha poravA pI AsapAle AzAzanagaranA aniSTanemi maMdiramAM ghUmaTanA amalasAranI nIce cAre bAjue moMDhAM mUkelAM jinAlayamAM caMdragacchIya zrIratnaprabhasUrinA upadezathI eka staMbha che. maMdiramAMnI devakulikAonA agrabhAganA cheDA upara AvelA yathAzakita banAvyo' evI hakIkata lakhI che. cha cokInAM sAmenA staMbho, temaja devagRhanI parasALamAMnA staMbho Abu upara AvelA be gokhalA khAlI che. te paikI ekamAM khAlI parikara che. bAjumAMnA 1 delavADAnA vimalavasahI maMdiranA jevA ja che. raMgamaMDapanI bIjI bAju uparanA daravAjAmAM temaja cheDenA be traNa gokhalA mUrti vinAnA che. sabhAmaMDapanA DAbA hAtha taraphanA gabhArAmAM mULanAyaka zrI AdIzvara bhagavaMtanI ArasapASANanI staMbhonI vaccenI kamAno upara makaranAM mukho mukavAmAM AvyAM che. e toraNa uparanA paththaranI nIcenI bAjune sparze che. A ekatIrthI parikarayukata manohara prAcIna pratimA che. A mUrtinI toraNa Abu uparanA vimalavasahI maMdiramAMnA toraNa jevuM ja che. zrI vijayadevasUrie saMvata 1675mAM pratiSThA karyAno lekha che. maMDapanA staMbhonI temaja parasAlanA staMbhonI khAlI kamAno, e gabhArAmAM bAjunA be gokhalAmAM mUrtio nathI paNa saMvata je gUDhamaMDapanA hAranI barAbara sAme rahelI che ane uparanA pATaDAnI 1335nA lekhovALAM parikaro mojuda che. nIce AvelA AgaLA uparathI jaNAya che ke, pahelAM AvAM bIjA. jamaNA hAtha taraphanAM gokhalAmAM mULanAyaka zrI pArzvanAtha keTalAMka toraNo ahIM hatAM paNa Aje te naSTa thayAM lAge che. bhagavaMtanI prAcIna ekatIrthanA parikarayukata bhavya ane darzanIya maMdiramAM badhA maLIne 94 staMbho che. jemAM 22 staMbho suMdara pratImAM che. A pratimA evaDI moTI che ke nIce ubhA rahIne koraNIvALA che. ane bIjA staMbho sAdA che. koraNIvALA staMbhomAM bhagavaMtanA lalATanI pUjA karI zakAtI nathI, tethI tenI bAjumAM deva-devIo ane vidyAdharIonI AkRtio AlekhI che. lAkaDAnI ghoDI mUkelI che. raMgamaMDapamAM pUjA-mahotsava vakhate strIone besavAnA jharukhAo mULa gabhArAnI pAchaLanA bhAganI maMdiranI bhIMtamAM suMdara paNa che. korazI karelI che. maMdiranI pAchalI bhamatImAM parikara, seMkaDo TukaDA ahIM jhINI najare tapAsatAM jUnA kAmane badale navuM kAma pabAsaNa ane gAdInA TukaDA, kAusaggIyA, parikaramAMthI chuTA evI ja saphAithI karyuM hovAnuM jovAya che. sabhAmaMDapanA ghUmaTamAM paDI gayelA khaMDita-akhaMDita iMdro, aneka staMbhoyukata nakazIdAra traNaso varSa pahelAM raMganuM kAma kareluM che te jANe tAjuM ja hoya saMdara toraNo vagere paDelAM che. vaLI, AmAM jinamAtRpaTo, ema dekhAya che. raMgamaMDapamAM paNa karaNI upara raMga karelo che. A covIzInA paTo che, jemAM lagabhaga so jeTalA lekho paNa che. eka raMgamaMDapa ane cokInI karaNI Abu uparanA delavADAnAM lekha saMvata 1204no che eTale e pahelAM A maMdira banyuM haze, maMdiramAMnI koraNI jevI atyaMta suMdara che. maMDapanA madhyabhAga upara kemake temAM 'ArAsaNa-ariSTanemicetya" evo spaSTa ullekha karelo Adhunika chAparU che. jeno AkAra ghUmaTa jevo che. tenA upara raMga vAMcI zakAya che. karelo hovAthI te zobhAyamAna lAge che. AjubAjue eka vAMsanuM maMdiranA pAchalA bhAganA gokhalAmAM "samaLIvihAra'nA pAMjaruM mUkeluM che. jethI temA paMkhIo ke cAmAcIDIyAM pravezI zakatAM paTano nIceno ardha bhAga coMTADelo che. nathI. 'maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana me - 2018)
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMdiranI devakulikAnI bhIMto prAcIna che. paNa zikhara temaja mULagabhArAnI bArazAkhamAM baMne bAjue ekeka nAnI gUDhamaMDapanI bahArano bhAga pAchaLathI banAvelo hoya ema lAge kAusaggIyA pratimAo kotarelI che. tyAM parikarathI chUTI paDelI che. tene IMTathI caNI lai plAsTara karIne Arasa jevo sApha karelo bIjI 3 kAusaggIyA pratimAo paNa che. che. maMDapanA bIjA bhAganI chata tathA osarInI chata sAdI ke badhI devakulikA ane gokhalAo maLIne kula 24 che. te paikI arvAcIna che. mULa gabhArAnI jamaNI bAjee uparanA bhAge pATaDAne ekamAM parikara nathI, traNa derImAM je parikaro che te adhUrAM che. Teko ApatI je traNa kamAno caNelI che, te sAthenA staMbha sudhI ekamAM traNa tIrthInuM parikara che. bAkInI badhIye derIomAM laMbAvelI che. paMcatIrthInAM AkhA parikaro lAgelAM che. derIonA pabAsaNanI maMdira nirmAtA gAdI upara prAyaHbadhA upara saMvata-1140thI saMvata- 1145 zrI dharmasAgara gaNie racelI 'tapAgaccha-pAvalI' mAM jaNAvyuM sudhInA lekho hovAnuM jaNAya che. uparyukata parikaro mAM che ke, vAdidevasUrie (samaya vikramasaMvata-1174 thI 1226) jinapratimAo nahotI paNa mahaDiyApAdara nAmanA gAmanA khaMDiyera ArAsaNamAM zrI neminAtha bhagavAnanI pratiSThA karI hatI. derAsamAMthI AvelI pratimAo ahIMnI derIomAM padharAvelI saptati' graMtha pramANe pAsila nAmanA zreSThie A che. zrIneminAtha bhagavAnanuM maMdira baMdhAvyuM ane zrIvAdidevasUrie tenI kuMbhAriyAthI Azare 20 gAu upara dakSiNa dizAmAM dAMtA pratiSThA karI hatI. rAjyanI hadamAM mahaDiyApAdara nAme gAma che. tenI pAsenA jaMgalamAM zrI mahAvIsvAmI bhagavAnanuM maMdira lagabhaga aDadhA mAila jeTalI jagAmAM derAsaranAM khaMDiyeromAM moTo zrI neminAtha bhagavAnanA derAsaranI parva bAjanI TekarIthI paththara ukheDAto hato tyAre paththara upADatAM bhoMyaruM jaNAyuM . nIcA bhAgamAM uttaradizAnA dvAravALuM zrI mahAvIrasvAmI bhagavAnane dAMtAnA rAjavIne A hakIkatanI jANa thatAM temaNe te sthaLe cokI maMdira che. A maMdirane bIjAM parva ane pazcima taraphanAM dvAra paNa che besADI pAko baMdobasta karyA saMvata 2000 (IsvIsana paraMtu te baMdha rAkhavAmAM Ave che. pUrva bAjunuM dvAra peDhInA AgaLa 1944)mAM dAtA rAjya taraphathI jaMgala sApha karAvIne bhoMyaruM cokamAM paDe che. kholavAmAM AvyuM to temAMthI jinapratimAo nIkaLI AvI. ne A maMdira mULagabhAro, gUDhamaMDapa, cokI, sabhAmaMDapa, badhI pratimAo dAMtA lAvavAmAM AvI. te badhI pratimAo zagAracokIo, tenI sAme ATha gokhalA ane baMne taraphanI ATha zvetAMbara jaina AmAnyAnI hovAno nirNaya thatAM rAjya dAMtAnAM ATha devakulikAo maLIne kula 24 derIo ane zikharathI zrI jaina saMghane te pratimAo suparata karI. te pratimA kuMbhAriyAnA suzobhita che. AkhuMye maMdira ArasapASANanuM baneluM che. jinAlayamAM sthApana karavAnI sUcanA thatAM dAMtAnA zrI saMghe mULagabhArAmAM mULanAyaka zrI mahAvIrasvAmI bhagavAnanI amadAvAdanI zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIne khabara ApI ane ekatIrthanA parikarayukata manohara ane bhavya pratimA birAjamAna 31 kuMbhArIyAjImAM paNa samAcAra mokalyA. saMvata 2000 (IsvIsanuM che. mULanAyakanI mUrti upara saMvata 1675no zrI vijayadevasUrie 1944)nA mAha mahinAnI vadI 13nA divase e badhI A ArAsaNanA nagaramAM pratiSThA karyAno lekha che. mULanAyakanA pratimAone gADAmAM padharAvI kuMbhArIyAjImAM lAvyA.cakSu-TIkAthI pariphanI gAdI nIce saMvata 1130no janI hithi lekha che. vibhUSata karIne saMvata 2001nA jeTha sudi 10nA roja aDhAra temAM paNa ArAsaNanA nAmano ullekha karyo che. A uparathI jaNAya abhiSeka karIne te badhI pratimAo zrI mahAvIrasvAmI bhagavAnanA che ke, A maMdira lagabhaga e samayamAM ke te pahelAM baneluM hovuM derAsaranI derIomAM sthApita karI. ja joie. mULanAyakanI baMne bAjue ekeka yakSanI temaja eka aMbAjI maMdiranA dakSiNa dizAnA dvArathI praveza karatAM DAbA hAtha tarapha mAtAnI pratimA che. eka samavasaraNanI derI che. temAM pratimAjI nathI paNa samavasaraNanI gUDhamaMDapamAM parikarayukata be bhavya kAusaggIyA pratimAo nakazIbharI racanA pILA Arasa upara karelI che. ane e chatrIvAlA che. te baMne uparanA lekho kaMika ghasAi gayA che paNa te saMvata ke samavasaraNamAM traNa gaDha ane parSadAnI spaSTa AkRtio korelI 1118nA lekho hovAnuM spaSTa jaNAya che. ahIMthI maLI AvelA che: pratimAlekhomAM A lekha sauthI prAcIna che. A lekha karatAMye prAcIna raMgamaMDapanA vacalA bhAgamAM UMce korazIbharyA eka ghUmaTa che, evA saMvata 1087nAM lekhanI noMdha muni zrI jayaMtavijayajIe je bhAMgelo che te raMgelo ane dhoLelo che. A ghUmaTano AdhAra potAnA pustaka kuMbhAriyAnAM pariziSTamAM noMdhI che, e lekhathI aSTakoNAkRtimAM AvelA parasAlanA che. dira saMvata-1087 pahelAM banI cakahyuM hatuM, te AbunA vimalazAhanA devAlayanA staMbho jevA che. bAkInA ( me - 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdA che. pahelAM A staMbhanI dareka joDane makaranA mukhathI nIkaLelA sAtamAM bhAgamAM bhagavAna mahAvIra svAmI dezanA ApI rahyA che. toraNothI zaNagAravAmAM AvI hatI paNa hAla eka sivAya badhAM tyAM gaNaghara bhagavaMto beThelA che ane zrotAo judA judA vAhano toraNo naSTa thayAM che. raMgamaMDapanA bijA bhAgonI chatanA judA- upara savArI karIne dezanA sAMbhaLavA AvI rahyAM hoya evo bhAva judA vibhAgo pADayAM che, jenA upara AbunA vimalazAhanA derAmAM Alekhyo che. A badhA bhAvo nIce ArasamAM bhAvonI samajUtInA che tevAM jainacaritronAM judAM judAM drazyo AlekhavAmAM AvyAM che. akSaro paNa kotaryA che, ane temAM raMga pUryA che. AvA bhAvonuM cha cokI tathA sabhAmaMDapa ane bhamatInI derIonI vaccenA baMne Alekhana bIje kyAMya jovA maLatuM nathI. taraphanA thaine chatanA 14 khaMDomAM khUba karaNI che. temAMnA pAMca sabhAmaMDapamAMthI bahAra nIkaLatAM je cokI Ave che, temAM be khaMDomAM suMdara bhAvo kotarelA jaNAya che. gokhalA che ane upara nAnA cha ghUmaTo che. temAM sabhAmaMDapanA (1) raMgamaMDapa ane bhamatInI derI vaccenI chatanA jamaNA bAraNAM ghUmaTa addabhUta kArIgarIvALo che. temAM ArasanA je paDadA hAtha taraphanA sAtamAM khaMDamAM- atIta ane bhAvi covIzInAM kotarelAM che, tenI nakala kAgaLa upara paNa karavI azakya che. Avo mAtA-pitA ekeka chatrapara korelA che. ghUmaTa bhAgye ja bIje jovA maLe. bAkInA pAMca ghUmaTamAM paNa (2) bIjA khaMDamAM-vartamAna covIzI tathA temanAM mAtA- addabhUta nakazIbharyA bhAvo AlekhyA che. temAM laTakatuM lolaka kamaLa pitA che. te ja khaMDamAM cauda svapna che. iMdra mahArAje bhagavAnane che ane paDadA paNa kotaryA che . meru parvata upara lai jaine khoLAmAM besADyA che ane baMne bAju cokIthI nIce utaratAM raMgamaMDapamAMnAM ghUmaTanI karaNI iMdra mahArAja kaLazo dvArA abhiSeka kare che. kamaTha tapAsa paMcAgnIno AzcaryamAM garakAva karI mUke evI che. temAM jANe chIpo jaDI hoya, tapa kare che te vakhate pArSakumAra sevaka mAraphata lAkaDAmAMthI sarpa evo dekhAva karelo che. ghUmaTanI vacce ArasanuM laTakatuM jhummara kamaLa kADhI batAve che. te pachI dharaNendra bhagavAnane namaskAra karavA Avyo AkAre kotareluM che. A badhuM kalAmaya drazya to AbunA delavADAnAM che. pArzvanAtha prabhunuM samavasaraNa tathA anuttara vimAnanA bhava maMdirothIye caDiyAtuM hoya ema jaNAya che. vagere bhAvo kotarAyelA che. devakulikAnI bhIMto hAlamAM baMdhAyelI che, paNa zikhara jUnAM (3) trIjI chatamAM- zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM samavasaraNa paththaranA kaTakAnuM baneluM che. gUDhamaMDapa jUno che. tene pahelAM baMne che temanAM mAtApitA vagere che- bIjI bAjue zrI neminAtha bAjue bAraNAM tathA dAdaro hatA. hAlamAM te bAraNAM pUrI nAkhelAM bhagavAnanA paMcakalyANakano bhAva kotarelo che. che. tenA ThekANe mAtra be jALiyAM rAkhelAM che, jethI aMdara ajavALuM (4) chaThThA khaMDamAM- mahAvIrasvAmI bhagavAnanA pAchalA AvI zake che. gUDhamaMDapanI bArazAkhamAM ghaNuM ajavALuM AvI zake sattAvIsa bhavo temaja paMcakalyANaka ane temanA jIvana saMbaMdhI che. gUDhamaMDapanI bArazAkhamAM ghaNuM ja kotarakAma che paNa viziSTa ghaTanAo che ane caMdanabALAnA prasaMgo, jevAke tapasyA, devakulikAonI bArasAkhone nathI. kAnamAM khIlA ThokavA, caMDakoziyo nAga vagere ghaTanAo che. sAtamAM DAbI agara pazcima bAjue be jUnA staMbhonI sAthe be navA khaMDamAM paNa-traSabhadeva bhagavaMtanA paMcakalyANakano bhAva tathA staMbho che, je uparanA bhAMgelA corasanA AdhArUpa che. dakSiNa cAra, pAMca hAthI, ghoDA vagerenA viziSTa bhAva che. badhA bhAvo khUNAnI pUrva bAjumAM AvelI trIjI tathA cothI devakulikAnI upara nAmo lakhelAM che. bArazAkho bIjI devakulikAo karatAM vadhAre kotarelI che trIjI (5) DAbI bAjUnAM sAtamAM khaMDamAM-AcArya mahArAja devakulikAnI AgaLa, uparanA corasanI nIcenI bAjune aDakanArI siMhAsana upara beThelA che, ziSya namaskAra kare che ane guru temanA eka kamAnanA AdhArUpa staMbho upara be bAjue kIcaka' (brekeTsa) upara hAtha muke che. vaLI, vacamAM bIjA AcArya mahArAja, jeo jovAmAM Ave che. A bAbata khAsa jANavA jevI che, kAraNake hAtha joDIne namaskAra kare che temanI sAme ThavaNI -sthApanAcAryajI bIje koi ThekANe agrabhAgamAM agara devakulikAmAM A pramANe paNa che. hotuM nathI. tevI ja rIte pahelI chatamAM paNa evA ja bhAvo che zrI mahAvIrasvAmI bhagavAna pAsenA mULagabhArAmAM be staMbho eka chatamAM -AcArya mahArAja vyAkhyAna ApI rahyA che ane upara suMdara nakazIvALuM toraNa hatuM, te hAla samavasaraNanA daravAjA temanI AgaLa caturvidha saMgha AvIne upadeza sAMbhaLI rahyA che. bahAra lAvIne goThavyuM che. tenA upara saMvata 1213no lekha che. bIjA bhAgamAM AcArya mahArAja sAghuone dezanA ApI rahyA zrI pArzvanAtha bhagavAnanuM maMdira hoya evo dekhAva che. trIjAmAM devIonI AkRtio kotarelI zrI mahAvIrasvAmI bhagavAnanA derAsaranI pUrva bAjue che. tenI pAsenA bhAgamAM devonA nRtyano dekhAva Apelo che. zrI pArzvanAtha bhagavAnanuM bhavya ane vizALa maMdira che. A maMdiranI maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana | me - 2018
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAMdhaNI zrIneminAtha bhagavAnanA maMdira jevI che. A maMdiranI mukhya daravAjo ane nakazIvALI baMne derInA daravAjA mAthe cyavana pazcima dizAnuM bAraNuM peDhI AgaLanA cokamAM paDe che. ane e kalyANakano bhAva ane 14 svapno kotarelA che. bAraNAthI vizeSa avarajavara rahetI hovAnA kAraNe uttara dizAnuM A maMdiranA staMbho tathA goThavaNI zrI mahAvIra svAmI bhagavAnanA bAraNuM baMdha rAkhavAmAM AvyuM che. maMdiranA jevI che. paNa zrI zAMtinAtha bhagavAnanA maMdiranI mAphaka A maMdira mULagabhAro, gUDhamaMDapa, cokI, sabhAmaMDapa, AmAM mAtra cAra toraNo che. jemAMthI devakulikAnI parasAlanI zRMgAracokIo, baMne tarapha thaIne 24 derIo, 1 gokhalo ane sAme AvelA dAdara uparanuM eka ja hAlamAM bacI rahyuM che. zikharabaMdhI baneluM che. AkhuMye maMdira ArasapASaNathI baMdhAyuM che. AmAM zrI neminAtha bhagavAnanA caityanI mAphaka ghUmaTanI mULagabhArAmAM mULanAyaka zrI pArzvanAtha bhagavAnanI suMdara AjubAjae vAMsanA saLiyA lagADelA che. devakulikAno bahArano parikarayukata ekatIrthI mUrti birAjamAna che. tenA upara zrI bhAga temaja gUDhamaMDapano eka bhAga arvAcIna che. dAdara sAthe vijayadevasarie pratiSThA karyAno saMvata 1675no lekha che. AvelA be staMbhonI vaccenI eka jUnI bArazAkha gUDhamaMDapanI gUDhamaMDapamAM zrI zAMtinAtha tathA zrI pArzvanAtha prabhunI pazcimanI bhIMtamAM caNavAmAM AvI che. paNa A dvAra baMdha karavAmAM parikarayukata be kAusaggIyA pratimAo che. tenA upara saMvata AvyuM nathI. bhIMtanI bIjI bAjue AvIja bArazAkho goThavavAno 1176nA lekho che. DAbA hAtha tarapha traNatIrthI vALuM eka moTuM prayatna karavAmAM Avyo hoya tema lAge che. kAraNake bhIMta AgaLa khAlI parikara sthApana kareluM che. temAM mULanAyakajInI mUrti nathI. be staMbho ubhA karavAmAM AvyA che. parikaramAMthI chUTI paDI gayelI 3 kAusaggIyA pratimAo ane mULa devagRhanI bArazAkha upara sAruM kotarakAma karavAmAM AvyuM eka aMbAjI mAtAnI mUrti paNa che. chacokIomAM baMne bAjunA che paNa tenA upara pAchaLathI gujarAtI rIti pramANe raMga lagADavAmAM be gokhalAo paikI eka gokhalAmAM AkhuM parikara, staMbho sahita Avyo che. toraNa vagere suMdara koraNIthI bhareluM che. gUDhamaMDapa ane zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM maMdira sabhAmaMDapanA ghumaTo, chacokIno sammukha bhAga, chacokI ane zrI mahAvIra svAmI bhagavAnanA derAsara AgaLa rasto mUkIne sabhAmaMDapanA cAra staMbho, eka toraNa, baMne tarapha ne vaccenI zrIzAMtinAtha bhagavAnanuM derAsara AveluM che. tenI racanA bhagavAna ekeka derInA daravAjA, staMbho, ghUmaTo, mAthenAM zikharo ane pratyeka mahAvIrasvAmInA derAsara jevI ja che. A derAsarane pUrva, pazcima guMbajomAM suMdara koraNI karelI che. staMbho uparadevIo, vidyAdharIo ane uttara taraphanAM daravAjA khAsa kAma sivAya baMdha rahe che. mAtra temaja bIjI koraNI che. maMdiramAM uttara daravAjAthI praveza karatAM pUrva taraphanA daravAje avarajavara cAlu che. jamaNA hAtha tarapha makarANAnA nakazIdAra be staMbho upara manohara toraNa che. temAMnA eka staMbha upara saMvata-1181no lekha che. A maMdira mULagabhAro, gUDhamaMDapa, cokI, sabhAmaMDapa, mukhya daravAjAnI baMne bAjue AvelI 16 derIo ane 10 gokhalAo gokhalAmAM pratimAjI nathI.eka gokhalAmAM phakata parikaravALI gAdI temaja zikharathI suzobhita che. maMdiranI pAchaLano bhAga khullo ja che. che. traNe bAjunA daravAjAnI zRMgAracokIo vagere badhuM gUDhamaMDapa ane sabhAmaMDapanA ghUmaTo , chacokIno sanmukha bhAga, chacokI ane sabhAmaMDapanA cAra staMbho, eka toraNa, baMne ArasapASaNathI baneluM che. tarapha ne vaccenI ekeka derInA daravAjA, staMbho, ghUmaTo mAthenAM mULagabhAgamAM mULanAyaka zrI zAMtinAtha bhagavAnanI parikara zikharo ane pratyeka guggajomAM suMdara koraNI karelI che. staMbho vinAnI pratimA birAjamAna che. upara devIo, vidyAdharIo temaja bIjI korANI che. gUDhamaMDapamAM parikaramAMthI chUTA paDelA 4 kAusaggIyA, 2 be derIomAM khAlI pabAsana che. parikara nathI. be derImAM IjA tenI indro ane 1 hAtha joDIne ubhelA zrAvakanI mUrti che. A badhuMye adhara parikara che. be derIomAM nakazIdAra staMbho yukata saMdara gUDhamaMDapamAM chUTe mUkI rAkheluM che. toraNo lAgelAM che. bIjI derIomAM parikara ane pabAsana che. mULanAyakanI nIcenI gAdI saMvata 1302 no lekha che paNa eka gokhalAmAM pabAsana ane parikaranI gAdI che. derIomAMnI te gAdI jIrNoddhAra vakhate tyAM lagAvavAmAM AvI haze ema lAge parikaranI gAdI upara ghaNe bhAge teramI zatAbdinA madhyabhAganA che. ArAsaNanA zrAvako te gAdI karAvelI che ane temAM zrI lekho che. saMvata-1259nA lekhamAM "ArAsaNAmAM maMDalika paramAra pArzvanAtha bhagavAnanI pratimA bharAvyAnuM jaNAvyuM che. jyAre dhArAvarSadevanuM vijayI rAjya' ema lakheluM che. chellA gokhalAnA mULanAyaka zrI zAMtinAtha bhagavAna che. pabAsananI gAdI upara saMvata - 1161no lekha che. gUDhamaMDapano chacokIomAM gUDhamaMDapanA mukhya daravAjAnI baMne bAjue suMdara C me - 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ koraNIvALA be gokhalA che. te paikI ekamAM ekatIrthInuM khAlI khaMDita thayelI che. bahAra oTalA uparanA gokhalAnI bhIMtamAM parikara lagADeluM che. coDelI mUrti sUrya yakSanI che. tene keTalAka gaNapatinI mUrti' kahe chacokI ane sabhAmaMDapanA guggajo tathA staMbhomAM AvyuM che. tenI baMne bAjue bhIMtamAM bIjI keTalIka mUrtio coMTADelI uparanA delavADAnAM maMdiro jevI suMdara koraNI karelI che. temAMye che. emAM eka mUrti cAmaradhArI che. cha staMbhomAM vizeSa koraNI che. A zAMtinAtha bhagavAnanA maMdiramAM vastutaH sarva prathama sabhAmaMDapanuM eka toraNa koraNIvALuM che. gUDhamaMDapamAM praveza mULanAyaka zrI RSabhadevanI mUrti pratiSThita haze. muni zrI karavAnA daravAjA upara, tenI pAsenA staMbho upara, ane chacokInA jayaMtavijayajInA pustaka kuMbhAriyAnAM pariziSTamAM ApelA saMvata nIcenA bhAgamAM paNa karaNI karelI che. 1148nA lekhAMka :28 (14/6) mAM A maMdirano chacokI ane sabhAmaMDapanI baMne bAjunI chatonA 12 khaMDomAM zrImadAdijinAlaye evo ullekha karelo che. A sivAya saMvata paNa Abu-delavADAnAM maMdiro jevA judA prakAranA suMdara bhAvo vinAnA lekhAMka;30 (150)mAM RSabhAlaye evo ullekha maLe kotarelA che. chatamAM je bhAvo kotarelA che temAM khAsa karIne che eTale saMvata 1148 pachInA koi samaye ahIMnA mULanAyakamAM paMcakalyANaka sAthenA tIrtha karonA viziSTa jIvanaprasaMgo pheraphAra thayo haze. kalpasUtramAM nirdezelI ghaTanAo, sthUlibhadrano prasaMga vagere bhAvo zrI saMbhavanAtha bhagavAnanuM maMdira utkIrNa che. te darekanI nIce samajUtI mATe akSaro korelAM che. te zrI neminAtha bhagavAnanA derAsaranI dakSiNe lagabhaga baso romAM raga pUrelA na hovAthI dUrathI vAMcI zakAtA nathI. vAra dUra zrI saMbhavanAtha bhagavAnanuM maMdira AveluM che. badhAM maMdiro dareka derIo ane gokhalAomAM pabAsana ane parikaro che. karatAM A maMdiranI bAMdhaNI judI paDe che ane pramANamAM nAnuM paNa temAMthI keTalIka derIomAMthI parikaro toDI-phoDIne tenA bhAgo che. chuTA chuTA jyAM tyAM mUkelAM che. A maMdiranI derIonI pratImAo A maMdira mULagabhAro, gUDhamaMDapa, sabhAmaMDapa, zRMgAracokI, upara saMvata-1087. saMvata-11 10 temaja te derIo upara tathA koTa temaja zikharabaMdhI che. maMdiramAM pradakSiNA patha-bhamatI nathI. tenI aMdaranA pabAsananI gAdIo upara saMvata- 1138 nA lekho pASANanuM che. dareka daravAjAmAM prAyaH karaNI che ane zikharamAM che. A mULa maMdira to saMvata- 1087 agara tethIye pahelAM banyuM paNa koraNI karelI che. mULagabhArAmAM mULanAyaka zrI saMbhavanAtha hoya ema lAge che. ahIMnA badhAM maMdiromAMthI maLI AvelA bhagavAnanI mUrti birAjamAna che. tene eka prAcIna vedI upara lekhomAM A derAsaranA lekho prAcIna jaNAya che. temAM saMvata- besADelI che. koine e mUrti upara sihanuM lAMchana jaNAtAM tene 1087 no lekha sauthI prAcIna che. maMdiramAM DAbA hAtha taraphanA mULanAyaka zrI mahAvIra svAmInI mUrti hovAnuM paNa kahe che paraMtuM khUNAmAM catadAranI derImAM samavasaraNanA AkAravALA suMdara atyAre A maMdira zrI saMbhavanAtha bhagavAnanuM kahevAya che. prAcIna koraNIbharyA pabAsanamAM nIce be khaMDamAM cAre dizAmAM traNa-traNa graMtho ane "tIrthamALAo' mAM saMbhavanAthanA maMdirano ullekha nathI. jina pratimAone korelI che. tenA upara ekaja paththaramAM traNa vastataH prAcInakALanI citrazailImAM siMhanI AkRti ghoDA jevI gaDhayukata caturmukha (cAra pratibhAvALuM) samavasaraNa mUkeluM che. tenA ja hoya che eTale A maMdira zrI mahAvIrasvAmInuM maMdira' haze ema para lekha che. lAge che. gUDhamaMDapanA eka gokhalAmAM parikara sAthenI paMcatIrthInI A maMdiranI bAMdhaNI ahIMnA zrI mahAvIra svAmI bhagavAnanI eka pratimA sthApana karelI che. gUDhamaMDapanA dareka gokhalAmAM mUrti maMdira jevI ja che. pharaka mAtra eTalo ja che ke, uparanI kamAnanI vinAnAM khAlI parikaro naM. 10 che, temaja eka zrAvaka-zrAvikAnuM banne bAjue bhagavAna mahAvIrasvAmInA maMdiranI mAphaka traNa yugala che. ArasanAM A cAra maMdironuM zilpa-sthApatya, staMbho, gokhalA nahIM paNa cAra che. A dareka gokhalAmAM saMvata 1138nA kamAno, chatomAM AlekhelA bhAvo ane racanA Abu uparanA lekho che ane eka lekha saMvata-1146 no che. vaLI, maMDapanA delavADAnA vimalavasahI maMdira jevAM che eTale saMvata 1088 mAM ATha staMbho, je aSTakoNAkRtimAM che te ghUmaTane Teko Ape che. vimalavasahInI pratiSThA thaI te pahelAM eka varSa agAu ahIMnA tenA upara cAra toraNo che. A badhAM toraNo tUTI gayAM che. phakata zrI zAMtInAtha bhagavAnanA maMdiramAMthI maLI AvatA pahelI derInA pazcima taraphanuM avazeSa bacI rahyuM che. saMvata 1087nA lekhanA AdhAre kahI zakAya ke e samaya pahelAM pAchaLanA khAlI bhAgamAM eka derI che, temAM naMdIzvaranI racanA ArAsaNamAM maMdiro bAMdhavAno prAraMbha thayo. karelI che. keTalIka nAnI nAnI mUrtio paNa che. paNa moTebhAge te maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana ( me - 2018 )
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ poLonAM maMdiro rameza Thakkara ane jagadIza bhaTTa zrI ramezabhAI Thakkara hAlamAM nAyaba kalekaTara tarIke kheDabrahmA khAte pharaja bajAvI rahyAM che ane zrI jagadIzabhAI kheDabrahmA khAte hAIskUlamAM pharaja bajAve che. kheDabrahmA ane vijayanagara tAlukAmAM aravalInI hariyALI vaNaja Dema ane haraNAva nadIno ati AkarSaka khullo ane TekarIo ane ghaTATopa vanarAjI vacce haraNAva nadInAM nayanaramya vanarAjIthI vacelo kinAro paNa nihALavA maLe che. TrekiMga mATe kAMThe poLonAM prAcIna maMdiro zobhAyamAna che. haraNAva nadIno ahIM suMdara sAITsa che. to kevaLa prakRtibhramaNa karanArA mATe ullekha purANomAM eka pavitra nadI tarIke thayelo che. AvA prAkRtika svargasamAna jagyA che. khaLakhaLa vahetA jharaNAM, vaividhyasabhara vRkSa vaibhava vacce poLonAM jaina, ziva maMdiro AvelAM che. A maMdiro ane bhoLAM grAmajano ane temanAM khoraDAM - A tamAma prAkRtika Azare caudamI-paMdaramI sadInA hovAnuM manAya che. enuM sthApatya pariveza AvanArane navIna ane tAjagIpreraka anubhava karAve che. [1] ane zilpo jotAM te uttara gujarAtamAM sAbaramatI nadInA bhInA kinArAnI virAsata pazu solaMkIkAlIna avazeSo hovAnuM AsapAsa vaselA nAnAM-moTA nagaronA 7690 co.ki.mI.nA vijayanagaranI ane prathama najare lAge che. Ama chatAM vistArane sAbarakAMThA evuM hulAmaNuM nAma ApyuM che. A emAM tatkAlIna IDara sTeTanA sAbaramatInuM nAma purANamAM sAMbhramati evuM hatuM. AvA vaMzajono para vAraso sAbarakAMThAmAM Avela haraNAva nadInA kinAre hiMdu ane jaina sacavAyelo hovAnuM dRSTigocara saMskRti astitva dharAvatI hatI. sAbarakAMThAne aDIne rAjasthAnanA thAya che. "poLa' zabda mAravADI zirohI, udepura, DuMgarapura jillAo che. dakSiNe amadAvAda, kheDA, bhASAno zabda che jenuM gujarAtI gAMdhInagara jillAo AvelA che. pazcime banAsakAMThA ane thAya che "pravezadvAra" athavA mahesANA jillAnI sarahado aDe che. sAbarakAMThAnA amadAvAda aMgrejImAM (Entrance) kahI aMbAjI hAI-ve . 8 uparathI IDarathI AgaLa jatA vijayanagara zakAya. dekhItI rIte ja A pradezanuM traNa rastAthI lagabhaga 40thI 45 ki.mI.nA aMtare vIrezvara ane je bhaugolika sthAna che e mAravADa (rAjasthAna) ane gujarAtane zarozvaranAM jaMgalo AvelAM che. tyAM abhApuranAM jaMgalonI vacce joDatA pravezadvAra tarIkenuM ja che. A maMdironI sauthI moTI vizeSatA haraNAva nadIne kinAre-kinAre khajAno verAyelo paDyo che. poLo e che ke ahIM hiMdu ane jaina baMne saMskRtinAM maMdiro aDoaDa. sAIsamAM pravezatAM ja suMdara majAnI paththaramAMthI banAvelI goThavAyelA jovA maLe che. gujarAtamAM A vistAra mATenI chatrIo svargavAsI rANIonI yAdamAM banAvI hovAnuM jANavA jANakArI nahivata che. ApaNe sahu AvI koI suMdara, sAMskRtika maLe che. AmAM suMdara zilpakAma ane pALiyAonI pratikRti temaja jagyA gujarAtamAM hovA aMge ajANa chIe. ane eTale ja poLonAM paththaramAM lakhANo paNa kotarAyelA jovA maLe che. zraddhALu loko maMdiro vizenI jANakArI ApaNA sahu mATe jarUrI banI jAya che. Ane "satImAnA sthAnako" tarIke pUje che. gujarAtanI rAjadhAnI gAMdhInagara ane aitihAsika nagara vartamAna samayamAM sacavAyelIvirAsata amadAvAdathI mAtra be kalAkanA roDa mArge ApaNe poLo sAITa sudhI pahoMcI zakIe chIe. amadAvAdathI nezanala hAI-ve . 8 Avo bhavya sAMskRtika vAraso dharAvato A samagra poLo mAraphate hiMmatanagara, tyAMthI IDara thaIne vijayanagara tAlukAmAM mAdarAnA hAla paNa ramazALa ana ghaTATopa vanarAjI ane pharI poLo sAITa sudhInuM aMtara 110 ki.mI. jeTaluM thAya che. mAtra nadIno AkarSaka pariveSa jALavIne saha koIne AkarSe che. ahIM doDha-be kalAkane raste AvuM ramaNIya ane bhavya sthaLa AveluM che. AgaLa tamAma purAtana maMdiro ane tenA kiMmatI avazeSo sArI e hakIkata koI paNa pravAsIne mATe managamatI vAta che. ahIM rIte sacavAyelA najare paDe che. purAtattva vibhAga, sthAnika AvanAra pravAsIone vijayanagaranAM gADha ane surakSita jaMgalo, vahIvaTItaMtra ane vana vibhAga dvArA potapotAnI rIte A rASTrIya abhuta evI aravallInI lIlIchama TekarIo ane paryAvaraNanI saMpattine sArI rIte TakAvI rAkhavAnA yathAzakti prayAso thayelA rIte taddana svaccha ane raLiyAmaNo pradeza jovA maLe che. rahevA jovA maLe che. bAjumAM ja vijayanagara ane kheDabrahmAnA tAlukAmATe suMdara gesTahAusa, bAjumAM ja nAnakaDo chatAM AkarSaka evo sthaLo AvelAM che. A vistAranI aitihAsika jANakArI sAthe 1 me2018 mizinA zilpa sthApatya vizeSAMka - paddha jIvana
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 9, teno rasaprada ItihAsa kahI zake tevAM gAIDa paNa maLe che. najIkamAM zivazakita ane sUrya pratimAono adbhuta saMgama Avelo vaNaja nadI uparano vaNaja Dema atyaMta AkarSaka prAkRtika dharAvatuM abhApuranuM zakita maMdira drazyo mATe suvikhyAta che. Dema sAITa ane tenI AsapAsano samagra dvaita AvirbhAvo ane suMdara kotaraNIkAma dharAvatuM abhApura vistAra koI paNa vyaktine maMtramugdha karI de, evo AkarSaka che. parisaranuM zivazakita maMdira uttara ane benamUna avazeSarUpa maMdira ahIM AvanAra pravAsI poLo maMdironI mulAkAta sAthe tenI che. poLomAM nIkaLatAM-poLo kempa sAITathI AgaLa jamaNI tarapha AsapAsano samagra vistAra koI paNa vyaktine maMtramugdha karI de, UMcI ane vizALa parvatamALAo vacce bAjumAM rahetA jaLapravAhanA evo AkarSaka che. ahIM AvanAra prAcIna poLo maMdironI mulAkAta eka cheDe A purAtana sthApatya AveluM che. je purAtatva vibhAga sAthe vijayanagara ane kheDabrahmAmAM aMbAjI mAtA, brahmAjInuM maMdira, dvArA rakSita smAraka che. gaDhaDA zAmaLAjI. abhApuranuM A zivazakita maMdira ane enI AsapAsano vIrezvara mahAdeva samagra mAhola aneka prakAranI jijJAsA ane kutUhala pedA kare che. vIrezvaranA maMdirane ApaNe Gate way of Polo ema kahI ahIM pravezatAM ja khaMDera hAlatamAM vizALa daravAjAnA avazeSo zakIe. prakRti ahIM soLe kaLAe khIlI UThelI che. abhApuranAM UbhA che. e A samagra maMdiranI zarUAta haze evuM anumAna karI jaMgalomAM verAyelA poLono sonerI khajAno jovA nIkaLanAra zakAya. sthApatya bAMdhaNI ane racanA kALa caudamI ke paMdaramI sadInA pravAsIo IDarathI ATha ki.mI.nA aMtare vijayanagara javAnA vaLAMke hovAnuM sAmAnya rIte jANI zakAya che. temAM vaparAyelA paththaro, vaLe eTale tarata ja AtmAno dorIsaMcAra jANe koI IzvarIya kArIgarI ke zilpa kaLAo jotAM te anya poLo maMdirono ja koI tatvonA hAthamAM AvI jAya che. jaMgala, jharaNAM, pakSIo ane bhAga hoya evuM prathama najare ja lAge che. parvatonA darzanomAM khovAI javAya tevo mArga. prathama paDAva Ave A maMdiramAM pravezatAM ja emAM kotarAyelAM zilpo ane mUrtiono che bhagavAna vIrezvaranuM dhAma. cAre bAju lIlIchama TekarIothI vaibhava jotAM e zivazakita maMdira hovAnuM jaNAya che. maMdiranI gherAyelA A sthAnamAM suMdara majAnuM paurANika vIrezvara maMdira Ave cAre tarapha suMdara zakita pratimAo ane tene uThAva ApatI kalAtmaka che. purANa kALamAM A maMdiranI sthApanA kema thaI tenI vAta karI kotaraNI jovA maLe che. daravAjAnuM je khaMDera che tyAM dIvAla upara to potAnA pitA dakSa rAjAne tyAM yojavAmAM AvelA yajJamAM eka zilAlekha kotarelo jovA maLe che. tenI bhASA spaSTa thatI bhabhUti lagADelAM bharathArane AmaMtraNa na maLatAM krodhita thayelA nathI. paraMtu maroDadAra lipi e samayanI koI samRddha bhASAthI vAkepha pArvatI devI krodhita thaI yajJavedImAM kUdI paDyA che evA samAcAra karAve che. A bhASA e vakhatanA ahIMnA samayakALa mujabanI maLatAM ja kalAsamAMthI doTa mUkIne yajJasthaLe pahoMcelA bhagavAne gujarAtI ane mAravADI baMne saMskRtionA sumeLa jevI koI bhASA pArvatI devIno deha khabhe upADyo. trilokanA nAthe traNe lokamAM haze evuM lAge che. maMdiranAM zilpo, ghummaTa, pravezadvAra anupama bhramaNa cAlu karyuM. gusse thayelA bhagavAna zive potAnI jaTAmAMthI che. paNa maMdira ghaNI rIte adbhuta che, ajAyaba che. te sUryamaMdira eka vALa toDI temAMthI vIrabhadra nAmano gaNa utpanna karyo ane hovAnuM paNa kahevAya che. sAmAnya rIte sUryamaMdiro pUrvAbhimukha tene dakSanA yajJano nAza karavAnuM kahyuM. paNa gaNe to yajJanI sAthe hoya che. paraMtu A maMdiranuM dvAra pazcima taraphanuM jovA maLe che. joDAyelA brAhmaNono paNa saMhAra karyo. Ama karatAM vIrabhadrane maMdiramAM sUrya bhagavAna ane baMne bAju azvArUpa azvonI brahmahatyAnuM pApa lAgyuM. temAMthI mukata thavAno mArga batAvatAM AjubAju sUryANI devInI pratimAo dekhAya che. je A maMdira zivajIe kahyuM ke tAre uMbarAnA vRkSa nIce besI bhagavAna dattAtreyanA bezaka rIte sUryamaMdira hovAnuM sAbita kare che. maMtrano jApa karavo paDaze. vIrabhadrae A jaMgalomAM AvI ekAMta maMdiranI UDIne AMkhe vaLage evI hakIkatomAM pazcimAbhimukha sthaLa zodhI maMtra-ArAdhanA karI. vIrabhadra brahmahatyAnA pApamAMthI madira chI maMdiranI jaMghAmAM zivazakitanA haita darzanarUpa Indra ane IndrANI, mukata thayo tyAre mAtAjI gaMgA svarUpe pragaTa thayA. hAlamAM paNa ziva-pArvatI temaja brahmA ane brahmANInAM zilpo mukAyelAM che. A maMdiranA prAMgaNamAM bAremAsa kudaratI phuvArA svarUpe lagabhaga hA thavA dvArasAkhanA bhadrAdi bhAge sUryANI devInI azvArUDha pratimAo soLe dasa phUTa UMcAI dharAvato pANIno abhiSeka thayA kare che. A eka ke kaLAe UpasI rahI che. aMtaraMganI madhye A zilpo uparAMta manoramya sthaLa che. cogAnamAM narasiMha avatAranuM paNa maMdira che. darpaNakanyA ane apsarAnAM zilpo paNa gajabanuM AkarSaNa dharAve ahIM rahevA-jamavA sAthenI saMpUrNa vyavasthA hovAthI bAremAsa che che. paMdaramI sadInA bhagnAvazo jevI A pratimAo ane samagra hajAronI saMkhyAmAM pravAsIo AvatAM rahe che. ahIM lokonA maMdira kotaraNInI bhAtamAM tathA sthApatyanA tenA AvirbhAvothI sahayogathI annakSetranI suMdara sevA cAle che. poLo maMdiranA samagra vaibhavane ujAgara kare che. DID M. 9879524643 | email :rrthakkar@yahoo.com maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - paddha jIvana me - 2018 ||
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcIna maMdironuM aphalAtUna saMkula : hampI naMdinI trivedI bhArata e samRddha saMskRti ane paraMparAono deza che. dareka zAsakoe A sAmrAjyano dhvaMsa karyo chatAM, e bhavya ItihAsanA pradezanI AgavI kathA ane anokhI dAstAna. emAMya maMdira avazeSo Ajeya pravAsIomAM AkarSaNarUpa che. beMgalorathI sthApatya e ApaNA dezanI AgavI oLakha che. e vakhatanA lagabhaga sADA traNaso ki.mI. dUra AvelA ane khaMDeronA nagara sthapationI akalpanIya kalA-kArIgarInA pariNAmarUpe bhAratanAM tarIke oLakhAtA hampInA virupAkSa maMdira ane hemakuTa pahADonuM dareka rAjyane adabhuta maMdironAM zilpa-sthApatyano lAbha maLyo mahatva be draSTie vizeSa che. eka to tyAM haju paNa pUjA thAya che che. AvI ja eka nagarI hampI ane tyAMnuM virUpAkSa maMdira pattharanI ane bIjuM hampInI mojuda vastI A baMnenI AsapAsa ja vaselI rekhAo paranI eka sAvaMta suMdara kavitA samAna che. maMdira kAMcImAM che. zilpa-sthApatyanI draSTie viThThala maMdira parisara sauthI samRddha AvelA kalAzanAtha maMdiranI racanA mujaba banyuM che. karNATakanI che. A maMdira para orisAnA koNArka maMdirano prabhAva spaSTa dekhAya aitihAsika nagarI hampImAM zilpa-sthApatyonuM saudarya benamUna che. enuM kAraNa e che ke orisAnA gajapatine harAvyA pachI che. hampI, e pappA kSetra tarIke paNa pracalita che kAraNa ke tyAM kaSaNadeva rAye tyAMnAM zilponuM anukaraNa karyuM ema kahevAya che. vahetI tuMgabhadrA nadI, pappA tarIke paNa oLakhAya che. purANo mujaba pampA brahmAnI dIkarI hatI, je pachIthI bhagavAna zivane paraNI hatI. alabatta, e to purANakathA ja che. kannaDamAM hampa kahevAtuM A sthaLa aMgrejoe hampI banAvI dIdhuM. bhAratanI saMskRti ja evI che ke dezanA koIpaNa rAjyamAM jAo, to bhavya ItihAsanI misAlarUpa eka ekathI caDiyAtA sthApatyo jovA maLe. paurANika nagarI hampI viSe jANavAnI bahu nAnapaNathI utsukatA hatI. varasAdI mosamamAM eka vAra karNATakanI mulAkAta lIdhI A katha hatI. mukuTA pahADIo para AvelAM ziva maMdiromAMthI varasAdathI bacavA ame eka maMdiranA gumbaja nIce zaraNa ! lIdhuM hatuM. maMdiranI pAchaLa vizALa paththaro parathI vahetual pANI khUba nayanaramya drazya sarjI rahyuM hatuM. temaNe nAnAM nAnAM viThThala maMdira para sthita paththarano ratha hampInI sauthI moTI oLakha jharaNAMnA AkAra laI lIdhA hatA. vAtAvaraNamAM AhalAdaka ThaMDI che. hampInuM trIjuM mahatvanuM parisara zAhI ahAle ane hajAra rAma hatI. sAme virupAkSa maMdiranAM zikharo eka sAthe jhaLahaLI rahyAM maMdira che. zAhI ahatAmAM puSkaraNI haju akSaNa che. e vAstavamAM hatA. virupAkSa maMdira e hampInAM thoDAMka maMdiromAMnuM mahatvanuM sIDIdAra kumbha jevo che. A sivAya khullo maMDapa che jyAM besIne maMdira che jemAM Aje paNa vidhivata pUjA thAya che. virupAkSa maMdiramAM rAja parivAra dareka kAryakramo ane Ayojano nihALatA hatA evuM jeTalI cahalapahala hatI enAthI taddana viparIta maMdiranI barAbara kahevAya che. hajAra rAmamaMdiranuM nAma ja nirdeza kare che ke ahIM hajAra sAme AvelA hemakuTa pahADonI AsapAsanAM ziva maMdira, jaina rAmanI pratimAo aMkita thayelI che. hampImAM maMdiro sahita bIjAM maMdira prAcIna zAMti ane bhavya saMskRtinI jhalaka darzAvI rahyAM hatA. keTalAya suMdara sthApatyo che jene bArIkIthI nihALavA ochAmAM hampI eka samayanuM ati samRddha nagara kahevAtuM hatuM. kRSNadeva rAye ochA traNathI cAra divasa joIe. hampI jaIne madhyakAlIna nagaranI ahIM vizALa sAmrAjya UbhuM karavA zreSTha ArkiTekacarala DijhAinsano saMracanAno ahesAsa thayA vinA raheto nathI. maMdironI aMdara prayoga karyo hato. dharmazALAo, rasoDuM, vivAha maMDapa tathA kalAtmaka pravezadvAra temaja hampI baha vistareluM karNATakanuM prAcIna nagara che. purAtatva divAlo suMdara AkRtiothI dIpI UThatI jovA maLe che. mukhya vibhAganA jaNAvyA mujaba 26 varga kilomITara sudhI e vistareluM maMdiranuM zikhara nava mALa jeTaluM UMcuM che. virUpAkSathI thoDe AgaLa che. itihAsa ane sthApatyanA cAhakone to khAsa jalaso paDe, jatAM sthApatyanI lAjavAba misAlasamuM viThThalamaMdira che. AMgaNAmAM evuM A sthaLa 16mI sadImAM baMdhAyuM hatuM. dakSiNanA muslima pravezatAM ja pASANano AkarSaka ratha tathA kalAmaya gapuramanI me - 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - pAddha jIvana
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ kotaraNI tamAruM mana mohI le. patharanA rathamAM maMdiranI pratikRti hampImAM nadI kinAre patharAyelA zivaliMgo anokhI AbhA sarja dekhAya che. vizva maMdiranI eka khAsiyata para tamArI najara jarUra che. e jagyA "velI opha thAujhanDa liMga' tarIke paNa oLakhAya che. badArIliMga paNa ahIMnuM mukhya AkarSaNa che. traNa phITa UMcuM A hiMga labhI narasiMhanI pratimAnI pAchaLa AveluM che. pANIno abhiSeka satata thayA kare e prakAre enI bAMdhaNI karavAmAM AvI che. garIgara na malika hampImAM prAcIna hindu maMdiro sAthe jaina maMdiro paNa AvelAM che. garAgInI, pArzvanAtha carara ane canatrayaTa jena maMdiro mukhya che. paraMtu jAya jo tame saMgItapremI ho to. maMdiranA raMgamaMDapanA lagabhaga moTAbhAganAM Aje khaMDita avasthAmAM che. 14mI sadInI AsapAsa pa0thI vadhu staMbho saMgIta vAdyanA AkAranA banAvavAmAM AvyA e baMdhAyAM hatA. gAgatI maMdira pirAmiDanA AkAranuM banAvAyuM che. pahelAM viThThala maMdiranI bahAra paDAonuM bajAra bharAtuM hatuM. che jemAM cha mALa bAMdhavAmAM AvyA che. vijayanagara sAmrAjyanA zilpAmA madhyakAlAna bhAratanA zilyAnA tamAma pravRttinA jAvA AraMbhika kALamAM baneluM A khUba suMdara maMdira che. vijayanagara maLe che. ahIMnAM maMdiromAM deva-devIonI mayuna kriyA paNa kaMDArAyelI dekhAya che. hampImAM dara jAnyuArI mahinAmAM hampI utsava ujavAya che. vijaya utsava tarIke oLakhAtA A mahotsavamAM deza-videzamAMthI hajAro pravAsIo umaTe che. phebruArImAM arzI zAstrIya saMgItano jalaso paNa yojAya che. A saMgatotsava tyAMnA suprasiddha kavi puraMdaradAsanI smRtimAM yojavAmAM Ave che. hampIna sUryodaya ane sUryAsta jovo e paNa eka lhAvo che. hampIno pravAsa karavAnA zreSTha mahinAo che navembara thI phebruArI. tuMgabhadrA nahI ane hikikvAnagarI baso varSathI paNa vadhu samaya (1347 thI 1565) sudhI zailInA sthApatya mujaba banAvelAM A jaina maMdiro para cAlukA hampIno suvarNakALa hato. tene sauthI vadhu bhavyatA kRSNadeva rAyanA yugano paNa thoDo prabhAva che. staMbhonI vaccenAM ratizilpanI samayamAM prApta thai hatI. hampI tuMgabhadrA nadIne kinAre vasAvavAmAM gaMthI uttama sthApatyano namUno che. jene zilpo ane garbhagRhano AvyuM hatuM. hampI mATe A sthaLanI pasaMdagI kadAca eTale karavAmAM emAM samAveza thayelo che. A sivAya kA maMdira, mallikArjuna AvI haze kAraNa ke eka tarapha tuMgabhadrA enuM rakSaNa karatI hatI, maMdira, jena nArAyaNa maMdira, loTasa mahala, ArkiyolojIkala to bIjI bAja pahADo ane tenI vizALakAya zillA hakIkatamAM pajhiyama zilpa-sthApatyanA uttama udAharaNa che. staMbha ane dIvAlo camakata karI rahI hatI. kahevAya che ke rAmAyaNa kALamAM vAlI ane paranI bhaumitika kotarImAM tathA pazu-paMkhI, phUla-choDanI sugrIvanI kiSkindhA nagarI paNa A pahADIono vacce ja hatI. Akatio saMdara rIte kaMDArI che. virupAkSa maMdirathI thoDe ja dUra hajInA saha zivaliMga AvelA hampI bajhAramAM naMdInI vizALa kadanI mUrti che. vaizvika Apane jANIne Azarya thAya paNa hampImAM hajAra zivarkiMga vArasA samAna hampInAM zilpa-sthApatya tame haju sudhI joyAM na ekasAthe goThavAyelAM che. A drazya keTaluM apratima hoya e kahevAnI hoya to have jarUra plAna banAvajo. tamane e abhibhUta kalyo jarUra kharI? e sivAya keTalIka prinTa mAItholojIjya pratimAo emAM bemata nathI. ahIM kaMDArAyelI jovA maLe che. jemAM, ziva, viSNu, brahmA, hathamI, rAma ane hanumAna mukhya che. yuneskonI varlDa heriTeja sAITamAM phona naM. 9820040119 maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - paNa jIvana zAha18
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ paththaramAM maDhAyelI kavitAH rANakapura I pikI dalAlA bina pIyAM yA jANiyai, kiso gaMgajaLa niir| che. soma subhAgya graMthamAM AlekhAyela noMdha pramANa 1477mAM bina jIyAM yA jANiya, kisako bhojana khiir|| daherAsaranuM khAtamuhUrta thayuM ne tyAM sudhImAM dhaNA zeThane maLI gayo vinA pIe kema jANI zakAya ke gaMgAjaLa zuM che ? vinA potAnuM svapna pUruM kare, evo kAbela sthapati, nAma enuM depA, khAdhe kema kahI zakAya ke khIra kevI hoya che ? kyAMka eno ullekha dIpA tarIke paNa thayo che. dharA zeThanA vimAnanuM e ja rIte kahI zakAya ke rANakapura na joyuM hoya to sthApatya nAma paNa svakhe dekhADeluM, nalinI gulma, eTale Aje ArkiyolojI zuM che? dastAvejomAM A nAma paNa jovA maLe che. bIjuM eka nAma che AjathI lagabhaga cha sadI pUrve eTale ke 1437mAM trilokya dIpikA . nirmANAdhIna thayeluM rANakapuranuM jena daherAsara Aje videzI 1437mAM zilAnyAsa thavAno ullekha maLe che sAthe sAthe TurisTanI 'masTa vaoNca lisTamAM mokhare hoya che. evuM to khAsa zuM 1497mAM paNa A ullekha maLe che. eTale cokkasa samaya kahevo che A daherAsaramAM? thoDuM muMjhavaNabharyuM kAma che paNa muslima virodhI rAzA kuMbhAe 1439 manAya che nirmANa zaru thavAnuM varSa paNa emAM thoDA dhannA zeThane jaina daherAsara nirmANa mATe jamIna ApI che e vAta matabheda che. eka mata che je 14mI sadImAM A bhavya sthApatya tavArIkhe noMdhelI che. nirmANa thayuM ema mAne che, bIjo mata che je paMdaramI sadI lekhe che. aravallInI pahADI vacce hariyALI ghATImAM 48,000 sadI game te hoya paNa prathama tIrthaMkara AdinAtha mATe baneluM A corasa phUTamAM daherAsara, kalAkArIgIrIno eka utkRSTa namUno to che emAM koI patharAyeluM A sthApatya bemata nathI. keTalA kArIgaroe kaI eka evuM sthApatya jeno AkAra che avakAzayAna, eTale ke rIte, kevA saMjogomAM spesazipa jevo. te paNa sIdhuM saraLa nahIM trimaMjila avakAzayAna pUrNa karyuM e ullekha jevo. herata pamADe evI vAta che, jayAre rokeTa sAyansa maLato nathI. kadAca TeknolojIno vicAra sudhdhAM nahoto thayo e samaye AvI kalpanA eTale ja ghaNI badhI karavI e vAta ja na mAnavAmAM Ave evI che. e mATe AdhAra rkiMvadaMtIo A sAthe hato eka jaina zreSThine AvelA svapnano. nAma enuM dharaNa zAha, joDAyelI che. jemake enuM nirmANa devoe svayaM karyuM ke evI ja te jamAnAmAM rAjasthAnamAM pravartatA sisodiyA vaMzanA rAjavI koIka alaukika zakitaoe karyuM . rANA kuMbhAnA AvI vArtAo udbhavavAnuM kAraNa che daherAsaranuM bhavya darabArI. je sTrakacara . apabhraMza karIne 48,000 corasa phUTa vyApa, 102 phuTa UMcAI, je traNa ItihAsa dhanA vibhAgamAM vaheMcAyelI che (AjanA hisAbe aMdAja lagAvatA zAha ke dhaNA 102 phUTa eTale ke lagabhaga 10 mALa), 28 +1 vizAla maMDapa, E LIT GrI zAha lakhe che. 84 pratimAjI ane jene mATe A daherAsara vikhyAta che te, kula ahIM eka ADa. 1444 sthaMbha. alabatta A sAthe eka kiMvadaMtI evI paNa che ke vAta, A rANA kuMbhA eTale enA vaMzaja mahArANA pratApa . Aja sudhI rANakapuranA A jaina daherAsarajInA sthaMbha koI garaNI dharaNa zAhane eka svapna AvyuM jemAM eka adabhUta yAna zakavuM nathI. koI kahe che 1400 koIka kahe che 1444. ekeeka dekhAyuM. e banyuM dharaNa zAhanI preraNA. dhannA zeTha nAma pramANe sthaMbha ramya kotaraNImaya che paNa eka sarakho nathI. tamAme tamAma dhanavAna hatA paNa ATaluM bhavya jinAlaya banAvavuM .!! e sthaMbha anokhA, potAnI rIte AgavA che. dareka sthaMbha para che mATe rANA kuMbhA madade AvyA. rANA kuMbha custa hindu rAjavI, phUlakArI, prANI, jIva, prakRtti ane bhaugolika rekhAMkano. je koIka Aje jaina hindu vacce jhAjho bheda rahyo nathI, bAkI e samaye nakazA ke cArTa jevA lAge che. jJAtibheda hatA. jaina daherAsara mATenI jamIna hindu rAjavIe ApI tamAma staMbha ekamekathI judAM to che ja paNa ethI vadhu acaraja ( me - 2018 maMThirAnA zilpa sthApatya vizeSAMka - pabaddha jIvana
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ pamADe evI vAta jaMbudvIpanI kalpanA jaina dharmamAM che, e viSe mAhitI apUratI hoya to e che tenA che paNa zilpa raMga. A staMbha rANakapuramAM zobhe che. ArasapahANAmAM evuM ja eka rasaprada zilpa kotarAyelA che, je che pArzvanAtha prabhu ane aravallInI parvata- vIMTaLAyelA 1008 mALAmAMthI ja maLI sarpa. jovAnI khUbI e che Avyo haze, evuM na mAnavAnuM kAraNa nathI. koI staMbhano raMga che ke koI sarpanI puMcha bhukharo, to koIkano gulAbI jhAMyavALo, koIka bhUrAza paDato saMpUrNapaNe dekhAtI nathI bhukharca ne koIka vaLI sonerI jovAnI khUbI e che ke savArathI eka sarpanI pUMcha bIjAnA mukhamAM che. kharekhara to A manuSyanA sAMja sudhImAM A raMga badalAtA hovAnuM lokoe joyuM che. alabatta, janmanuM pratIka manAya che. manuSyabhava pAmavA aneka yonimAMthI A vAta keTalI sAcI che ane keTalI kAlpanika e vivAdano viSaya pasAra thavuM paDe che, evAM koIka gahana artha, A zilpamAM chupAyelA che. sauthI mahatvanI vAta hoya to daherAsaranuM leAuTa. eka paNa che. khUNo evo nathI jyAMthI mULanAyakanI pratimAnA darzana na thAya. kalAnA suMdara namUnA jevA A daherAsaramAM sevApUjA thatI eka anokhI siddhi A sthapatie racI batAvI che. hoya ema lAgyuM nahIM. e vAta ene sAmAnya maMdira daherAsarathI daherAsaramAM cArano AMka paNa bakhUbIthI prayojAyo che. cAra alaga pADe che. dizAmAM paDatAM cAra | enuM kAraNa kadAca ItihAsamAM chupAyeluM hoI zake. mukhya dvA2, cAra A daherAsaranuM nirmANa pUruM thatA lagabhaga pacAsa varSa lAgyA maMDapa, cAra vibhAga hovAnuM jaNAvyA che. e samaye muslima AkramaNakArIonuM jora jyAMthI mULa nAyaka caramasImA pAra hatuM. je daherAsarane ATalI mahenatathI, cIvaTathI, sudhI pahoMcAya | prANa reDIne banAvavAmAM AvyuM, ene 50 ja varSamAM muslima che. mULanAyaka che | AkramaNakArIonI barbaratAno sAmano karavo paDyo ane eTale AdinAtha, cAra Aje A daherAsaramAM nIce rahelA bhoMyarAmAM ghaNI pratimAjI dekhA AMkanuM pratinidhitva deze . varSo pUrve A bhAga jAtrALuo mATe khullo hato. ghaNI badhI vAra doharAvAyeluM dekhAya che. mUrtinI caumukha pratimA, AjathI 600 varSa pUrve rUpiyA 99 lAkhanA kharce banelA samavasaraNa jevuM caumukha . muLanAyaka Adizvara bhagavAna sudhI daherAsare mAtra gaNatarInA dAyakAmAM ja tArAjI jovI paDI, pahoMcatA sudhImAM A tamAma vAto dhyAna kheMcavA puratI che. jo samaya hato regajhebano (1658-1707) . dharmAnja, barbara, tame mukhya dvAramAMthI praveza karo to tarata ja dhyAna kheMcaze ke anokhI saMgIta, lalita kalAonA A duzamana rAjavIe rANakapuranA AkRti, je che akIcakra nAmanuM toraNa. A akiMcaka nAma kema nalinI gulmane nestanAbUda karI nAkhyuM . 20mI sadI sudhI A pavuM e pAchaLanuM kAraNa gAIDane paNa khabara nathI. evI to ghaNI daherAsara gumanAmInA aMdhArAmAM dharabAI rahyuM hatuM. enuM bhAgya badhI ajAyabI daherAsaramAM jovA maLaze. jema ke pAMca deha dharAvanAra jAgavAnuM hatuM 1953mAM, kasturabhAI lAlabhAInI peDhIe eno eka puruSa, je kharekhara to pratinidhitva kare che paMcatatvanuM. agni, vahIvaTa potAne hastaka laI jIrNoddhAra karAvI bhAviko mATe khulluM pANI, AkAza, pRthvI ane vAyu e tatvamAMthI sarjAyelo jIva, mUkavuM. prakatinuM pratIka che. ahIM yAtrALu to kharA ja, parA paryaTakonI medanI jAme che mukhya gRhanI chatamAM dhazA zeThanA nalinI gulma jovAne mATe . kotaraNIkAmathI zobhatuM 2009nI sAlamAM bhArata sarakAre ene darzanIya sthaLamAM kalpa hA paNa jarA Ame ja karyuM ane Aje have e vizvanA 77 heriTeja sthAnamAM ajAyabIbharyuM che. je gaNanA pAme che. kahevAya che kalpavRkSa paNa Orior Consulting Pvt Ltd. eno AkAra koI sTAra 128, Parekh Market, Opera House, cArTa je che. Mumbai - 400004. India. maMdiranA zilpa sthApatya vizeSAMka - pabaddha chavana | me - 2018
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagA 6 mahara che. * maMdira ajoDa sthApatya - somanAtha maMdira DaoN. prIti jarIvAlA parANa pramANe sthApatya eTale atharvavedano eka upaveda. emAM bhavya garbhagRhamAM vividha kotaraNI ane nakazIkAmavALA 56 zilpazAstrano viSaya che. bIjo artha che bAMdhakAma. emAM nAnI moTI taMbho che. A staMbhomAM je kalAnA namUnA kaMDArelA che e AMkhone ImAratothI mAMDIne sUkSma kotarakAmavALI mUrtio ane tene lagatI visAmo Ape evA che. garbhagRhanA aMta bhAgamAM kALA pattharanuM vividha kaLAono samAveza thAya che. te samayanA samAjanI samRddhi banAvela 7 phUTa UMcuM zivaliMga che jenA upara nitya roja savAre ane saMskRti tenA sthApatyamAM mUrtimaMta thAya che. ohma AkAramAM caMdana ane gulAbanI pAMkhaDIo vaDe pUjanasthApatyakaLAno eka utkRSTa namUno eTale prabhAsapATaNamAM suzobhana karavAmAM Ave che. A somanAtha jyortiliMganA cita somanAtha maMdira, prabhAsapATaNa eTale parama prakAzita dhAma darzana mAtrathI AtmA tRpta thaI jAya che. zivaliMganI pAchaLa aneka jyAM zivabhakitano sUrya kyAreya asta nathI thato. somanAtha devadevIonI mUrtio che. zivaliMganI sAme maMdiranA prAMgaNamAM maMdirano ullekha skaMdapurANa, zrImada bhagavatagItA, zivapurANa prabhAvaka naMdInI pratimA che. maMdiramAM savAre 7 vAgye, bapore vagere prAcIna graMthomAM maLe che. RgvadamAM paNa somezvara mahAdevanI 12 vAgye ane sAMjanA 7 vAgye hRdaya dhaDakAvI de evAM spaMdano mahimAno ullekha che. zivanA bAra liMgamAMthI sauthI prathama ane jagAvatI saMgItamaya AratIno mahimA kaMIka alaga ja che. mahAnatama che - somanAtha jyotiliMga. ahIM AThe prahara zivanA AratImAM vAgatAM pakhavAja,DholanagArAM,maMjirAM ane zaMkhanAdathI nAmanI jyota baLe che. somanAthanuM maMdira bhUtakALamAM anekavAra udbhavato dhvani alaukika AdhyAtmika anubhava karAve che. khaMDita thavA chatAM eno vAraMvAra jIrNoddhAra thato gayo. jemanA draDha saMkalpa ane dUradarzitAne kAraNe A maMdiranuM - somanAtha maMdiranuM avarNanIya zilpa sthApatya kAma cAlukaya purnanirmANa thayuM te saradAra vallabhabhAI paTelanI ajoDa pratimA zailIthI gujarAtanA somapurA kArIgaro dvArA karavAmAM AvyuM che. maMdiranA parisaramAM jovA maLe che. A pratimA ajoDa e rIte che A maMdiranI uMcAI lagabhaga 155 phUTa che. A maMdira garbhagRha, ke temanI draSTi harasamaya bhagavAna somanAthanA darzana karatI najare sabhAmaMDapa ane nRtyamaMDapa ema traNa bhAgomAM vibhAjita sAta paDe che. maMdiranA saMkulamAM mahArANI ahalyAbAIe baMdhAvela mALanuM che. eka mALanuM bhavya garbhagRha, traNa mALano sabhAmaMDapa ahalpezvara maMdira, gaNapatijI ane hanumAnajInA darzanIya maMdira ane traNa mALano nRtyamaMDapa che. sabhAmaMDapanA trIjA mALe hajAranI che. saMkhyAmAM nAnA nAnA kaLazanI AkRtio kaMDArAI che. nRtyamaMDapa maMdiranA prAMgaNamAM beThAM beThAM vizALa arabI samudranA aphATa cArebAjuthI nAnA nAnA zikharothI suzobhita che. vistAranuM manohara drazya najare caDhe che. maMdiranA prAMgaNamAM anokho maMdiranuM zikhara 150 phUTa UMcuM che. enI upara sthita kaLazanuM dakSiNa dhruva sUcaka bANataMbha che. tenI pAse saMskRtamAM lakhelA vajana 10 Tana che. kaLazanI upara 27 phUTa UMcA dhvajadaMDa upara 7 zilAlekha pramANe bANataMbhathI TheTha dakSiNa dhruva sudhI mAtra ne mAtra phUTa lAMbI dhajA sadA laherAtI jovA maLe che. dhvajAnI upara zivajInuM samudra ja Avela che ane koI jamIna nathI.bhavya somanAtha maMdiranA trizula ane DamaruM khAsa dhyAna kheMce che. maMdiramAM pravezatAM ja maMDapakhaMDanI traNa bAjue vizALa mahAsAgaranA pracaMDa mojAM satata paramazAMtino anubhava thAya che. maMdiranA pravezadvAranA uparanA athaDAyA kare che. jethI saMkhyAbaMdha vimAno ApaNI AsapAsa bhAgamAM siMhanA carma para padmAsanamAM dhyAnastha mudrAmAM birAjamAna ghUmatAM hoya evo ghUghavATa saMbhaLAyA kare che. cAra bhujAovALI zivajInI mUrti che jenA kaMThamAM ane jaTA para sana 1951mAM jyAre bhAratanA prathama rASTrapati DaoN. rAjeMdra phezIdAra nAga vIMTaLAyela jovA maLe che. zivajInA eka hAthamAM prasAdanA varadahaste jyortiliMganI pratiSThAna vidhi thaI tyAre temaNe trizUla ane bIjA hAthamAM DamaruM che. kahyuM hatuM ke somanAthanuM A maMdira vinAza para nirmANanA vijayanuM maMdiranI bahAranI divAlo para bArIka nakazIkAmavALI judI pratIka che. A maMdira bhAratIya saMskRti, enI samRddha paraMparA, judI nAnI moTI asaMkhya mUrtio kaMDArelI che. emAMnI koI virAsata ane asIma AdhyAtmikatAnuM pratIka che. bhArata temaja gaNezanI che to koI nartikAnI che, koI saMgItakAra gAMdharvanI duniyAbharathI aneka zraddhALu bhakato zivanA A ucca zraddhApUrNa hoya evI lAge che to koI zivanA tAMDavanRtyanI lAge che. A tIrthamaMdiranA darzane Ave che ane alaukika paramAnaMda saMtoSa pAme mUrtio uparAMta hAthI, ghoDA, ghoDesvAro, zivaliMgane be hAtha che. kALa ane aneka vinAzakArI AkramaNa sAme aDIkhama UbheluM joDI namana karatAM ke ghUMTaNiye besIne pUjA karatAM bhakato temaja A maMdira ApaNane kaMIka gUDha saMdezo ApatuM hoya evuM nathI vAjiMtro sahita nRtya karatAM devadevIonI abhuta pratimAo lAgatuM? kaMDArelI jovA maLe che. phona naM. 9320297232 ( me - 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - pabaddha jIvana
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtanI sAMskRtika dharoharaH vAva, kUvA ane taLAva nareza pradhunarAya aMtANI. bhAratIya saMskRtinA purAtattva, saMskRti, zilpa ane ane zilpa maMDita rANInI vAva e prAcIna gujarAtanI viziSTa sthApatyanA vikAsamAM gujarAtanuM pradAna adakeruM che. amadAvAda dharohara che. vAvanA zilyAMkanamAM gujarAta e samagra dezamAM prathama najIka lothala ane kacchanA vAgaDa vistAramAM AveluM dhoLAvIrA sthAne che. nI 5000 varSa jUnI haDappIya saMskRtie gujarAtane vizvabharamAM khyAti apAvI che. gujarAtanA purAtana vArasAmAM samrATa azokanA trIjI sadInA zilAlekho, kacchanA khaDIra vistAramAMthI maLatA kSatrapanA bIjI trIjI sadInA zilAlekho paNa morya gupta ane kSatrapa vArasAnI jhAMkhI karAve che. gujarAtanA muslima sthApatyano vAraso paNa bhAratIya ane Araba kalAnuM mizraNa dharAvatI bhavya ImAratomAM sacavAyo che. jo ke gujarAtanuM sthApatya mogala sthApatyathI juduM paDe che. gujarAtanI ImArato vizALa nathI paNa tenuM zilpa, kotarakAmanI kArIgarI ucca kakSAnI che. garavI gujarAtanI ApaNI A dharohara paikInA keTalAka jANItA vAva, kuvA ane taLAvonA sthApatyomAM sacavAyelA ApaNA saMskAra pATaNanI rANI udayamatIe nAgarika sthApatyanI gaNanAmAM vArasAnI jhalaka meLavIzuM. AvatI A vAva prajAne pIvAnuM pANI maLI rahe tevA zubha hetuthI pATaNa potAnA pati bhImadevanI smRtimAM 1063 mAM nirmANa karAvI amadAvAdathI 130 kilomITara dUra sthita ane sarasvatI nadIne ' ane najIkamAM vahetI sarasvatInA nIrathI vAvane chalochala bharAvI hatI. rANIe nirmANa karAvI hoI tene "rANInI vAva' tarIke kAMThe vaseluM gujarAtanA suvarNayuganI sAkSI pUratuM nagara pATaNa ' atyAre to uttara gujarAtanA pATaNa jillAnuM vaDuM mathaka che. 1 oLakhavAmAM Ave che. gujarAtane "gujarAta' nAma maLyA pahelAMnI gujarAtanI eka sadIo pahelAM sarasvatI nadImAM AvelA pUrane kAraNe A samayanI rAjadhAnI aNahilapura pATaNa vanarAja cAvaDAe vasAvyuM vAva pUrAI gaI hatI. pAchaLathI cheka 1968 nA varSamAM saMzodhana : hatuM. vanarAja cAvaDAnA bALasakhA aNahila bharavADanA nAma parathI mATe vAvamAM rahelI mATI kADhavA bhArata sarakAranA purAtatvIya A nagaranuM nAma aNahilapura paDyuM. vikrama saMvata 802 arthAt sarvekSaNa vibhAge ahIM utpanana karAvatAM suMdara ane kalAtmaka IsavIsana 745 nA varSamAM 28 mArcanA divase aNahila bharavADe vAvanA sauMdaryanA jagatane darzana thayA. sAta mALa dharAvatI A banAvelI jagyA para vanarAja cAvaDAe A zaheranI sthApanA karI vAva 68 mITara lAMbI ane 27 mITara UMDI che. jeno samAveza hatI. A nagara tenI sthApanA pachI 650 varSa sudhI gujarAtanI bhAratanI zreSTha vArtAmAM karAyo che. rAjadhAnI rahyuM hatuM. A pachI siddharAja jayasiMhanA samayamAM vAvanA dareka mALamAM suMdara kalAtmaka kotarakAma karavAmAM AvyuM che. devI devatAonI pratimAonI sAthe anucaratI apsarAo gujarAtanA sAmrAjya ane samRddhino suvarNakaLaza soLe kaLAe khIlyo. e samayanA samRddha ane jAhojalAlI dharAvatA pATaNa ' ane nAga kanyAonI suMdara mUrtio paNa jovAlAyaka che. nagaranI vAta aneka graMthomAM vAMcavA maLe che. alAuddIna khIlajIe zilpasaurthathI pracUra bhujano rAmakuMDa pATaNa para caDAI karyA pachI mahamadazAhe rAjadhAnI badalIne rAva prAgamalajI bIjAe bhujamAM nirmANa karelI aneka bhavya amadAvAda vasAvyuM. A pachI pATaNanI jAhojalAlIno asta thayo. imAratonI uparAMta mahAdevanAkAnA navanirmANanI sAthe sAthe rANInI vAva zilpa ane sthApatyanA bejoDa namUnArUpa rAmakuMDanuM nirmANa karyuM. pATaNa nagaranI zilpa samRddhi jagaprasiddha che. ahIM siddharAja * eka samaye yAtrAe jatA sAdhu saMnyAsIothI A sthAna guMjatuM jayasiMhe sahastraliMga taLAvanuM nirmANa karyuM hatuM. jenA ArAne 2. * rahetuM. oganatA hamIrasaranA sauMdaryanI sAthe chalakAto rAmakuMDa pharate zilpasabhara 1008zivAlayo hatA Aje jo ke te khaMDera paNa jovA jevo che. hAlatamAM che. A sahastraliMga taLAvanI najIkamAM ja adbhUta zalA kacchamAM aneka sthaLe rAmanAma sAthe joDIne aneka sthaLonuM (68) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - paddha jIvana me - 2018
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmakarara thayuM che. jenI AkhI judI zreNI karI zakAya ema che paNa tyAre A rAmakuMDa paNa chalochala banI rahe che tene nihALavAno e pharI kyAreka Aje bhujanA mahAdeva nAke AvelA rAmakuMDanI paNa eka lahAvo che. vAta karIe. sthApatya, purAtatva ane ItihAsanI dRSTie A phaMDane eka samaya evo hato ke rAmakuMDanajIka ja hAlanA najarabAganA rAmAyaNa kALa sAthe joDI zakAya ema na hovA chatAM tenuM nAma vistAramAM nArAyaNa sarovara, dhINodhara ke hiMgalAja jatI rAmakaMDa zAthI paDyuM haze? rAmakaMDamAMnA keTalAya zilyo rAmAyaNanI sAdhuonI jamAtano ahIM utAro raheto AthI rAmakaMDa paNa bhinna vAta kare che, AthI kadAca tene rAmakuMDa kahevAyo haze evuM anumAna bhinna tripuMDadhArI ane vibhinna vezadhArI saMnyAsIonA karI zakAya. AvAgamanathI jIvaMta banI raheto. Aje bhale rAmakuMDa upekSita hoya..paNa tene jotAM kalAtmaka sthApatyanA pratikane nirakhavAno AnaMda jarUra thAya che. atItanA sthApatyaprema ane sauMdarya bodhanI pratIti A rAmakuMDa karAve che. tAjetaranA varasAdathI rAmakuMDa chalakAyo hato Aje paNa rAmakuMDamAM bhareluM pANI tenI zobhA banI rahyuM che. madhyayuganI uttama tavArIkha gAthA : vaDhavANanI mAdhavavAva - jhAlAvADanA pATanagara surendranagaranuM joDIyA zahera vaDhavANa bhogAvo nadInI dakSiNe AvyuM che. solaMkIyuganA maMdiro, vAvo ane taLAvo A zaheranI anerI zobhA banI rahyA che. A paikI rANakadevInA maMdira tarIke oLakhAtuM zivamaMdira, mAdhava ane gaMgA nAmanI uttama vAvonI vAta karavAnI che. bhujanA A rAmakuMDanuM nirmANa rAva prAgamalajI bIjA (I.sa. bhogAvo nadInI dakSiNe eka khaMDera hAlatamAM eka maMdira UbhuM 1860-1875)nA samayamAM karAyuM che. rAva prAgamalajInA che. jene loko rANakadevInA maMdira tarIke oLakhe che. A vaDhavANa samayamAM kacchamAM khAsa karIne bhujamAM aneka navI ImArato ane zahera pAse ja jUnAgaDhanA rA'kheMgAranI patnI rANakadevI satI thayA bhavanonuM nirmANa karAyuM hatuM. teo bAMdhakAmanA zokhIna hovAnuM hatA je ItihAsa jANIto che. A ghaTanAnI yAda ApatuM A maMdira ItihAsa noMdhe che. emanA paMdara varSanA zAsana daramyAna emaNe je mULe to ziva maMdira ja che. jo ke koIpaNa samAdhi ke smArakamAM bAMdhakAma karyA eTalA kacchanA anya rAjavIonAM nathI thayAM. AvA zivaliMganI sthApanA karavAmAM AvatI hoya che. AthI A maMdira keTalAka jANItAM bhavano ane ImAratomAM vIsa lAkhanA kharce paNa satI smAraka hoya ane temAM zivaliMganI sthApanA karavAmAM prAgamahelanuM nirmANa karAyuM. A sivAya ophreDa hAIskUlanI AvI hoya tevuM saMbhavI zake che. bhavananuM nirmANa kArya AraMbhAyuM. mAMDavInA kuDado, bhujanI sarapaTa maMdiranuM maMDapa dhvasta thaI gayuM che. AthI maMdiranA paDathAra para nAke navI jela, zAka mArakITa, zaradabAga vagere uparAMta mAtra garbhagRha ane zikhara ja joI zakAya che. 27 phUTa UMcu A mahAdevanAkAnuM navanirmANa paNa temanA zAsanakALamAM ja karAyuM zivAlaya rANakadevInI bhavya bhAvanA ane ucca AdarzonI yAda tenI sAthe rAmakuMDanuM bAMdhakAma paNa karAyuM. ApatuM Ajeya UbhuM che. zikhara sAdu ane rekhAothI aMkita bhujanA A rAmakuMDane dhArmika mahatva apAyuM che. sthApatya karavAmAM AvyuM che. temAM kyAMka kyAMka morapiccha jevA caitya kauzalyanI dRSTie paNa A kuMDanI racanA anokhI rIte karAI che. AkAronuM zilpAMkana jarUra dhyAna kheMce che. maMdiramAM kyAMya paNa catuSkoNa AkRtinA cAra mALanA A kuMDamAM cAretarapha sIDIo mAnavadehanI Akatione sthAna ApavAmAM AvyuM nathI je che. temAM ApaNo pagathiyAM utaratA jaIne cheka nIce sudhI pahoMcI noMdhapAtra che. aMdaranA bhAgamAM rANakadevInI pratimA mUkavAmAM zakIe chIe. banAvaTanI suMdaratA ane majabUtInI dRSTie paNa AvI che jo ke A pratimA Adhunika ane pAchaLathI mUkavAmAM A kaMDa ajoDa che. paththaromAM kaMDArAyelI mUrtio dareka bAjue AvI hoya tevuM jaNAya che. zivaliMga paNa navuM ja dekhAya che. saMbhava 19-19nI saMkhyAmAM che jenuM kalA-sauSThava manamohaka che. A che ke koI bhAvike pAchaLathI tenI pratiSThA karI hoya. jaLa mArga zilya katiomAM paraMparAgata hAthI, kamaLa uparAMta RSio ane garbhagahanI uttaranI divAlamAMthI vahe che. nija maMdiranA dvAra para devatAonI paNa Akatio che. keTalAka zilpomAM rAmAyaNa- gaNapati, brahmA ane zivanA zilpo kotarAyA che. jemAM gaNapatine mahAbhAratanA prasaMgeM paNa zilpAkRta karAyA che. to gajAnana prAdhAnya ApavAmAM AvyuM che. gaNezanI paNa mUrtio kaMDAravAmAM AvI che. hamIrasara chalakAya vaDhavANa zaheranI pazcima dizAmAM eka suMdara vAva AvelI che me - 2018 maMdironA vikalpa Apatya viSika - paddha jIvana
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. jene ahIM mAdhavavAva tarIke oLakhavAmAM Ave che. A vAva pAMca jIvanamAM pANInI upalabdhi mATenA eka sthAna tarIke vaNAI gayA mALanI che jenI laMbAI 170 phUTa tathA pahoLAI 20 thI vadhAre che. paraMtu A vAva ke kuMDanuM bejoDa zilpa sthApatya potAnAmAM che. jyAre tenI UMDAI 44 phUTa che. madhya yuganI gujarAtamAM AvelI eka eka ItihAsa ke keTalIka kathAone samAvI beThelA hoya che. vAvo paikInI A vAva eka uttama namUno che. vAvamAM utaravA mATe amadAvAdathI nava kilomITara dUra AvelI aDAlajanI vAva 60 pagathiyAM che. jenA cha judA judA vibhAgo pADavAmAM AvyA aMdAje pAMcaso varSathI vadhAre junI che. A aDAlajanI vAvanuM che. vacce vacce AvatA nAnA paDathAra ane cAra staMbha ane nirmANa adhUruM choDI devAyuM che tenI pAchaLa eka prema kathA che. chatavALA cha corasa maMDapo vAvane zobhA Ape che. pagathiyAM ane dhanadAInA rAjavI rANA vIrasiMha maMgelAe A vAvanuM nirmANa maMDapanI divAlomAM devI devatAonA zilpo sthApita karavAmAM zarU karAvyuM hatuM. paraMtu A rAjavI yuddhamAM mahamada begaDAne hAthe AvyA che. vAvamAM dAkhala thatAM ja nakazIkAmanI jhINI jALI A mAryo gayo jethI vAva adhUrI rahI gaI. rAjA vIrasiMhanI suMdara vAvane khUba zobhAyamAna banAve che. patnI purAvA para najara paDatAM mahamada begaDo tenA para mohita eka maMDapanI divAlanA gokhalAmAM aMkita karavAmAM AvelA thayo ane tenI sAme lagnano prastAva mUkyo. rurAvAe potAnI eka zilAlekhamAM kArataka suda 2, 1250 tathA sIdhu ane tama svargavAsI patie adhUrI choDelI vAvanuM nirmANa pUruM karavAnI evA be nAmo kotarAyelA vAMcI zakAya che. A vAva vAghelA rAjavI zarate A prastAvano svIkAra karyo. A pachI rANInI suMdaratA para kAme bIjAnA nAgara pradhAna mAdhave baMdhAvI hovAthI tenI mAdhavavAva mohAMda banelA mahamada begaDAe vAvanuM kAma turaMta zarU karAvyuM. tarIke oLakhavAmAM Ave che. vAvanA paDathAramAM zeSazAyI viSNu vAvanA nirmANano pAMcamo mALa pUro thatAM ja mahamade lagnanI temaja bIjI bAjue brahmA, viSNu ane mahezanI pratimAo paNa vAta karI paraMtu potAnA patinA duHkhada avasAnanA AghAtamAMthI dhyAnAkarSaka che. temanI sAthe ja kotaravAmAM Avela brahmAnuM vAhana haju bahAra na AvI zakelI purAvAe bIje ja divase A adhUrI haMsa, zivanuM vRSabha tathA viNAnuM garuDa spaSTa rIte joI zakAya vAvanA pANImAM DUbI jaI potAnA prANano tyAga karyo. 2rAvAnA premamAM pAgala banelA mahamada begaDAe gussAmAM ne gussAmAM - vaDhavANa zaheranA pUrva taraphanA daravAjAnI bahAra paNa eka vAvanuM kAma adhUruM choDI devA Adeza Apyo. Ama A vAvanuM suMdara vAva AvelI che. mAdhavavAvanI sarakhAmaNImAM ja UbhI rahI nirmANa bIjI vakhata paNa adhUruM ja rahyuM. AthI ja tenA para guMbaja zake tevI A vAva gaMgAvAva tarIke jANItI che. A vAva paNa jovA maLato nathI. vAvanI eka eka IMTa A premakathAnI mUka pAMca mALanI ja che. 70 phUTa UMDI A gaMgAvAva zilpakAmanI najare sAkSI che. mAdhavarAva karatAM sAdI che. vAvano ardho bhAga khaMDita hoI tenA sleTanA paththarathI banelI A aDAlajanI vAvamAM prAcIna zilpAMkano joI zakAtAM nathI Ama chatAM be maMDapomAM keTalAka bhAratIya zilpa kalA ane IslAmI sthApatyanuM suMdara mizraNa jovA zilpo jarUra joI zakAya che. vAvanA staMbhonuM nakazIkAma solaMkI maLe che. masjidanI sAdagI ane maMdiranI khUbasUratI aDAlajanI yuganI yAda karAve che. vAvanA trIjA maMDapanI aMdara devanAgarI lipimAM A vAva madhyakAlIna gujarAtanA vAstuzilpano uttama namUno che. kaMDAravAmAM AvelI 17 paMktio che paNa pANInA mArane kAraNe enI divAlo para saMskRtamAM zloko kaMDArAyelA jovA maLe che. te dhovAI gaI hovAthI vAMcI zakAtI nathI. mAtra temAM sudi noma vAvanuM nirmANa I.sa. 1455 nA mAgasara mahinAnI pAMcame zarU ane 1225 evuM vaMcAya che ane zaheranuM nAma vardhamAnapura evuM karavAmAM AvyuM hatuM ane tenI pAchaLa pAMca lAkha ekaso agiyAra ja vAMcI zakAya che. A vAva vadhu saMzodhana mAMge che. suvarNamudrAo kharcAI hatI. surendranagaranI mulAkAte javAnuM thAya tyAre A vAva acUka corasa AkAramAM banAvavAmAM AvelI A vAvanI pharate jovA jevI che. gujarAtanI jANItI aDAlaja ane pATaNanI rANakI staMbho che ane vacce ThaMDA pANIno kuMDa che. vAvanI aMdarano bhAga vAva sAthe A vAvane paNa puratuM rakSaNa ApavAnI jarUra che. sAta mALano che. jemAM traNa praveza dvAra che. cha cha saikAo daramyAna anokhI premakathAnuM pratIka : aDAlajanI vAva kALanI aneka thapATo sahana karyA chatAM A vAva aDIkhama rahI amadAvAdathI nava kilomITara dUra sthita gujarAtanA gujarAtanI eka visarAyelI premagAthAnI vAta kahetI hoya ema ItihAsamAM dharabAyelI viziSTa premakathAnuM pratIka samAna aDAlajanI vAva madhyakAlIna bhAratanI sthApatyakalAno utkRSTa saltanatakALanuM sthApatya amadAvAdanI vAvo namUno che. vAvanA eka eka pagathiye ApaNA visarAyelo ItihAsa eka samayamAM rAjA-mahArAjAo unALAnI garamIthI bacavA DokAya che. ane pANInI kamI dura karavA vAva, kUvAonuM nirmANa karatA to vAva, kUvA ke kuMDa sAmAnya rIte Ama janatA mATe rojabarojanA keTalAka rAjavIo zikAra pachI ThaMDakamAM ArAma pharamAvavA mATe 70) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - pabaddha jIvana | ( me - 2018 ) karyA chatAM eka visarA UbhI
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa AvI vAvono upayoga karatA to sipAI, sAmAnya janatA, sarasvatI nadInA pravAhane A jagyAe vALI sarovarane samRddha thAkelA yAtrALuo, vepArIo ane pravAsIo paNa vATamAM karavAmAM AvyuM hatuM. hemacaMdrajInA dvayAzraya kAvyamAM A taLAvanuM ArAmagRha tarIke AvI kalAmaMDIta vAvono upayoga karatA. suMdara varNana karavAmAM AvyuM che ane A vananA AdhAre pUrva vAvonI racanA moTebhAge dhorImArga para karavAmAM AvatI. vaDodarA rAjyanA purAtatva khAtAe ahIM ukhanana karAvatAM temAM gujarAtamAM AvelI vAvomAM saltanatakALa agAunI vAvomAM varNavAyA mujabanA ja garanALA, rudrakUpa ane ghATa yathAvata sthitimAM ochA vistAramAM vadhu UMDuM khodakAma rahetuM ne pagathiyAMnI paddhati maLI AvyA hatA. sahastraliMga sarovarano AkAra valayAkAra eTale paNa kuMDa prakAranI rahetI. AvI vAvone UMDA kUvA paNa kahI zakAya. vRtAkAra hato. enI cAre bAjue ghATa AvyA hatA. A taLAvanuM A paddhatimAM eka kSati evI hatI ke ene Teko ApanArI paththaranI varNana gujarAtanA rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsanA bhIMta jo sarakhI rIte jamInanA vividha bhAgomAM aMdara sudhI na cothAbhAgamAM karavAmAM AvyuM che. gaI hoya to comAsA daramyAna ke dharatIkaMpa jevA kAraNosara dharatI hemacaMdrajIe potAnA kAvyamAM A sarovarane kAMThe 1008 pocI thatAM pakaDa DhIlI paDI jAya pariNAme te dhasI paDavAnI ziva maMdira, 108 devI maMdira tathA eka dazAvatAranuM maMdira hovAnuM saMbhAvanA vadhu rahetI. vAva nirmANanI A kSati saltanatakALa jaNAvyuM che. enA kAMThe sUrya, gaNeza tathA kArtika sahita aneka daramyAna vAva bAMdhanArAonA dhyAnamAM AvatAM temaNe temAM devonI derIo paNa hovAnuM temAM noMdhAyuM che. sarovaranA sudhAro karyo hovAnuM joI zakAya che. emaNe vAvanuM laMbANa vadhAryuM madhyabhAgamAM vidhyavAsinIdevInuM maMdira paNa hatuM ane e maMdire ane krame krame temAM utaravAnI yojanA karI. A yojanAmAM prathama pahoMcavA mATe paththaranA pulanI paNa racanA karAyuM hovAnuM temAM kUvo khodI letA. pachI amUka UMcAIe pANInI sapATIthI najIkanI jaNAvAyuM che. jaLAzayanA traNa garanALA upara jaLazAyI viSNunuM chellAmAM chellI je UMcAI hoya ne jyAMthI pANI AvatAM bAjunAM maMdira hatuM. derIomAM vaiSNava, zaiva tathA zakAta devI devatAonI kuMDamAM saMgrahAya tyAM pravezanuM aMtara nakkI karI vacce gALA rAkhI pratimAo sthApita karavAmAM AvI hatI. sarovaranA mukhya mArga khodakAma vadhuM UMDuM karatA jatA. eka gALAnuM khodakAma pUruM thAya pAse suMdara kIrti toraNa paNa hovAnuM jaNAvAyuM che. A kIrti tyAM sapATa jamIna rAkhI tenA para bAMdhakAma karI letA. A pachI toraNanA keTalAka avazeSa pATaNanA gharo tathA keTalAka DhoLAvavALuM khodakAma karatA ne pagathiyA goThavatA, staMbho vagere dharmasthAnomAM jaDAyelA maLI AvyA hatA. joDI detA ane AjubAjunI bhIMtamAM paththaro aMdara UMDe sudhI javA sarovaramAM pANI bharavAnI paddhati paNa kauzalya bharI hatI e detA tene TekA vaDe barAbara pakaDa paNa ApatA. pariNAme vAvanI nahera ane sarovaranI vacce rudrakUpa (nAgadharA)nI racanA karavAmAM laMbAI vadhatI paNa vadhu majabUta, AvavA javAnI saraLatAvALI AvI hatI. nadI taraphanA naheranA mukhya bhAge paththaranI jALIvALA banatI. amadAvAdanI aDAlajanI vAva ane dAdA harinI vAvamAM garanALAnI racanA hatI. nadInuM pANI nahera vATe A garanALAmAM A suvidhA spaSTa joI zakAya che. AvatuM ane ahIMnI paththaranI jALImAM gaLAIne prathama rUdrakRpamAM mAtA bhavAnInI vAva AvatuM ahIM pANI sthira thatuM tethI kacaro taLIe besI jato A amadAvAda zaheranA asAravA vistAra sthita A vAva pachI te bIjA ane trIjA rudrakRpamAM thaIne sarovaramAM dAkhala thatuM saltanatakALanI che ke te agAunI che te bahu spaSTa thatuM nathI e AthI sarovaramAM AveluM pANI svaccha ane nirmaLa rahetuM. samaye tenuM astitva haze te nakkI che ane zahera vasyA pahelAMnI chata chalakAyelA pANInA nikAla mATe AvI ja vyavasthA sarovaranA che, tevuM Do. barjese noMdhyuM che ane tenI bAMdhaNI paNa temAM sUra bIjA cheDe rAkhavAmAM AvI hatI. pUrAve che. mIrAMte ahamadImAM ullekhAyelI A vAvamAM caDhANa sIdhuM. upalabdha avazeSonA AdhAre evuM kahI zakAya ke hAlanuM aDadhuM hovAthI pagathiyAM sIdhA na karatAM thoDe thoDe kApIne ADA karyA 2 pATaNa zahera A sarovara para vasyuM hoya tema jaNAya che. kavi zrIpAle che jethI caDANano anubhava na thAya. saMbhavataH A vAva 14mI 1 paNa A sarovaranI prazasti karI che. tenI A racanAno eka khaMDita sadInI hovAnuM pallubhAI bhaTTanuM mAnavuM che. TukaDo pATaNanA eka zivAlayamAM zilAlekha svarUpe sacavAyelo solaMkI rAjanuM pATanagara aNahilavADa pATaNa ke je kacchanA : nAnA raNanA kAMThe AveluM sthaLa che. banAsa ane sarasvatI nadIo mInaLadevInA nAma sAthe joDAyelA jaLAzayo : tenI pAse thaIne vahe che. siddharAjanA purogAmI durlabharAje ahIM viramagAmanuM mAnasara ane dhoLakAnuM malAva taLAva sarovara baMdhAvyuM hatuM ane AgaLa jatAM siddharAje teno jirNoddhAra gujarAtanA aitihAsika ane gaNanApAtra jaLAzayonI vAta sahastraliMga sarovaranA nAme karAvyo hato. Aje A sahastraliMga ApaNe AraMbhI che. siddharAjanA mAtA minaLadevInA nAma sAthe sarovaranI vigata meLavIe.. joDAyelA taLAvonI vAta karavAnI che. | me - 2018 ) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - pabaddha jIvana
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddharAjanA mAtA minaLadevInA nAma sAthe be taLAvonA kuvAmAM pahoMcavA mATe cAre bAjuethI samacorasa, laMbacorasa ke nAma joDAyelA che. amadAvAdanA viramagAmanuM munasara ke mAnasara vRtAkAra ghATe bAMdhavAmAM AvelA pagathiyAM ane paDathAranI racanA taLAva e sahastraliMga sarovaranI pratikRti samAna ja che jo ke eno viziSTa ghATa ke AkAra ApatA hoya che, emAM paNa suMdara kadamAM te nAnuM che. zilyAMkana tenI suMdaratAmAM vadhAro karatuM hoya che. solaMkIkALanA samayanA sthApatyonI vAta karIe to A samayanA prasiddha kuMDomAM moDherAnA sUrya maMdiranI AgaLa Avelo kuMDa tenA sthApatyakIya racanA paratve kuMDanA tamAma lakSaNo dharAve che. sUrya maMdira sAthe joDAyelA A kuMDane sthAnika loko rAmakuMDa tarIke oLakhe che. ahIM noMdhanIya che ke bhujanA satyanArAyaNa maMdira pAse AvelA prasiddha kuMDane paNa rAmakuMDa tarIke oLakhavAmAM Ave che. jo ke bhujano A rAmakuMDa solaMkIkALa pachI ghaNA varSe baMdhAyo moDherAnA sUryakuMDa laMbacorasa ghATano che. Akhoya kuMDa tathA enI AjubAjuno jamInano keTaloka bhAga paththaro vaDe AcchAdita sahastraliMga sarovara ane mAnasara taLAva banne eka ja samaye karAyo che. keTalAMka pagathiyAM utaryA bAda vistRta paDathAra Ave ane eka ja rAjakuLa dvArA nirmANa karAyA che. Ama chatAM banne che. sUrya maMdiranI AgaLa kuMDamAM utaravAno mukhya ghATa Avyo che tenI racanA paratve bhinna jaNAyA che. mAnasarano zilpa vaibhava eTale evuM kahI zakAya ke kuMDamAM snAna karyA pachI ja maMdiranA sahastraliMga sarovara karatAM ocho bhavazALI jaNAya che evuM darzana karavA javAno mukhya mArga ahIM haze. e pachI pagathiyAM tenA sAhityika ullekho parathI jaNAtuM hovAnuM kAMtilAla ane paDathAra e krama cAre bAjue pharI vaLe che, eTaluM ja nahIM paNa somapurA kahe che. pUrva pazcima ke uttara dakSiNa AvelA pagathiyAMne vacce vacce evI mAnasara taLAvano ghATa zaMkhAkRti che, keTalAka vidvAno A rIte toDavAmAM AvyAM che ke, toDelA bhAgane anukrame pUrva pazcima ghATane kAnanA AkArano paNa kahe che. taLAvamAM pANInI Avaka tathA nikAla mATenI yogya vyavasthA che. enA kAMThe 520 jeTalA nAnA moTA maMdiro AvyA hatA je paikI hAle 300thI vadhAre maMdiro jaLavAI rahyAM che. taLAvanI uttara bAjue AvelA maMdiro vaiSNava saMpradAyanAM che jyAre taLAvanI pUrva taraphanA maMdiro zaiva saMpradAyanA che. A paikInA ghaNA khaMDita thaI gayA che. pazcima ane dakSiNa dizAmAM paNa zaiva maMdiro che. A maMdironI racanA cAlukya zailIne maLatI Ave che. 11mI sadInA mUNaka tathA saMDeranA maMdiro sAthe te ghaNuM sAmya dharAve che ane emAM eka ja maMDapa ane saMlagna sAmasAmA babbe garbhagRhavALA be maMdiro anya tamAma maMdiro karatAM kadamAM moTA che. je cAlukya zailInA badhAMye tatvone samAvI le che. ahIMnA tamAma maMdiro karatAM A be maMdiro khAsa noMdhapAtra ke uttara dakSiNa eno samagra tArAkRti banAvavAmAM Avyo che. che. bAkInA maMdiro nAnI derI jevA ane mAtra garbhagRha ja dharAve prathamanA vistRta paDathAra para keTalAka nAnA nAnA zikhara dharAvatAM che. jenA para nAnA chatAM suMdara kalAkRtivALA zikharanI racanA maMdironI racanA karavAmAM AvI che. pagathiyAM ane paDathAranI divAla sohAmaNI lAge che. Aja rIte A maMdironI divAlanI traNe bAjue para aneka devI devatAonA zilpo kaMDAravAmAM AvyA che. kuMDanI jeghAnA gharamAM gavAkSa mUkelA che. jemAM zaiva, vaiSNava ane zAkata pUrva dizAmAM pazcimAbhimukha eka suMdara nAnA maMdiranI racanA karAI saMpradAyane lagatA zilpo mUkAyA che. che, jo ke A maMdirano moTAbhAgano bhAga khaMDita thaI gayo che. gujarAtano samRddha zilyavAraso moTe A maMdiramAM zeSazAyI viSNunI pUrA mAnavakadanI mUrti adbhuta kaMDa e sthApatyanI dRSTie viziSTa prakAranuM bAMdhakAma che. ane darzaniya che. ahIM mUkAyelI trivikrama ane zitaLAmAtAnI kaDanI madhyamAM eTale ke cheka taLiye kuvo Avelo hoya che. A pratimAo paNa suMdara zilyAMkana dharAve che. kuMDanA cAre cheDe AvAM 'madiroMnA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana (me- 18DI
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja suMdara zilyAMkana dharAvatAM nAnA maMdironI racanA karavAmAM AvI nAme caDI jAya che ane tene vaNajArAnI vAva tarIke oLakhavAmAM Ave che. gujarAtamAM AvI ghaNI vaNajArAnI vAvo paNa jovA moDherAnA A suMdara kuMDanI racanA nihALIne pUrAvid barjese maLe che. noMdhyuM che ke pATaNanA sahastraliMga taLAvanI preraNA A kuMDamAMthI racanAnI dRSTie vAvanuM sthApatya viziSTa prakAranuM che. sAmAnya meLavAI hovAno saMbhava che. barjese A saMbhAvanA zakya paNa che bhASAmAM tene pagathiyAMvALo kUvo paNa kahI zakAya. gujarAtamAM kAraNa ke moDherAnuM sUrya maMdira bhImadeva pahelAnA samayamAM IsavIsana nirmANa karAyelI moTAbhAganI vAvo cUnAnI banAvAI che to 1027mAM nirmANa karAyuM che, jyAre sahastraliMga taLAva keTalIka vAvo paththaranI bAMdhelI che. AvI paththaranI vAvo moTebhAge siddharAjanA samayamAM baMdhAyuM che. sAdI hoya che paraMtu keTalIka vAvomAM zilpAMkana paNa jovA maLe moDherAnA A sUrya kuMDa uparAMta mahesANA jillAnA muMjapuramAM che. je jagyAe kUvo karavAno hoya tenAthI amUka aMtare jamIna AvelA loTezvara maMdira pAseno kuMDa paNa ghaNo jANIto che. A para prathama eka pIThikA bAMdhavAmAM Ave che tenI eka bAjue kuMDanI racanA paNa viziSTa rIte karAI che. cAra ardhavartuLAkArone cokkasa kadanA pagathiyAMonI sIDIvALI racanA karatA krame krame svastikanI jema cAra cheDe joDavAmAM Avyo hoya tevA prakAranI e pagathiyAM dhIme dhIme pelA kUvAnI eka divAIne chede che. pANInI racanA che. teno kuvAvALo madhyabhAga samacorasa che. sapATIe pagathiyAM utaranArane vadhu zrama na paDe e mATe aMtare A ja rIte jhAlAvADanA surendranagara jillAnA thAnanA aMtare nAnA kadanA ane vacce vacce moTA paDathAra paNa bAMdhavAmAM trinetrezvara maMdiranI jagatanI traNe bAjue moTI nIkanI mAphaka Ave che ane A rIte vAvanA kUvA sudhI pahoMcavA mATe traNa-cAra paththaramAMthI nirmANa karAyelo kuMDa paNa jANIto che. maMdiranA praveza paDathArathI laIne nava paDathAra sudhInI yojanA A vAva dharAvatI bAju ke jyAM jagatIno moTo bhAga khullo che te sAme joDAyela hoya che. mukhya paDathAranI banne bAjue divAlane aDIne paththaranA pula vaDe sAmenI bAjue Avelo praveza bhAga joDAyela bhItAtaMbho tathA vacamAM chUTaka staMbho para Tekavela eka pachI eka che. to vaDanagarano ajayapAla kuMDa paNa solaMkIkALano ja che. mALanI paNa racanA karavAmAM AvatI hoya che. vaLI paDathAranI banne nAgarika sthApatyamAM vAva nirmANa bAjunI divAlamAM gavAkSa racIne deva devIonI pratimA tathA zilpo gujarAtanA jaLAzayomAM vAva nirmANa paNa eka mahatvanuM mUkavAmAM AvatA hoya che. sthAna dharAve che. vAva e nAgarika sthApatya tarIke gaNavAmAM Ave Ama, kUvAnA pANInI sapATIe pahoMcatA sudhImAM vAvamAM che. nAgarika sthApatyamAM vAvanI racanA viziSTa prakAranI gaNAya nA e traNa, pAMca ke sAtamALanI yojanA Apo Apa thaI jAya che. che. A prakAra gujarAtamAM ghaNe aMze vikAsa pAmyo che. A vAvanI sthApatyanI paribhASAmAM vAvane kUTa paNa kahevAmAM Ave che. vAvanI racanA e prakAranI hoya che ke laMbacorasa vAvanA eka cheDe kUvo divAla AsapAsa athavA to banne bAjue kUvAmAM sahelAIthI hoya ane e kUvAnI sAme cheDethI pANInI sapATI tarapha utaravAnA utarI zakAya e mATe tenI divAlomAM trAMsI ke vartuLAkAra sIDInI pagathiyAM hoya, jethI temAM sahelAIthI utarI zakAya. yojanA paNa karavAmAM Ave che. jethI kUvAmAM uparathI sIdho bhUko kaccha, saurASTra ane gujarAtano pradeza prAcInakALathI ja mAranAra vyakti A sIDI mAraphate upara AvI zake. jo A yojanA vepAravaNaja sAthe saMkaLAyelo che AthI vepArIo, sodAgaro na karavAmAM Ave to tane vAvanA tamAma pagathiyAM caDIne upara uparAMta mAladhArI ane vaNajArAnI poTho eka sthaLethI bIje sthaLe AvavuM paDa. niraMtara AvanajAvana karyA karatI AthI virAna rastAomAM pIvAnuM "bhUmAniketana' 22/bI, zivam pArka, nAnAyakSa maMdira mIThuM pANI maLI rahe e mATe aneka nirjana sthaLoe tathA gAmanI pAse, mAdhApara rIMgaroDa, bhuja-kaccha. godare Thera Thera AvI vAvo baMdhAyelI Aje jovA maLe che. AvI phona (ghara) (02832) 24 32 42 vAvo nirmANa karanArAono ullekha tenA zilAlekhomAM jovA mobAIla : 99982 20478/94087 31878 maLe che paraMtu Avo ullekha jovA na maLe tevI vAvo vaNajArAonA e-mail:antaninp@gmail.com | tA. 1lI eprila 2016 thI paradeza mATenA lavAjamanA dara nIce pramANe raheze. 1 varSanA lavAjamanA $ 30 0 3 varSanA lavAjamanA $ 80 0 5 varSanA lavAjamanA $100 0 10 varSanA lavAjamanA $200/ | vArSika lavAjama ApazrI $ (Dolara) mAM mokalAvo to $ pAMca beMka cArjisa umerIne mokalazo. bhAratamAM vArSika lavAjama rU. 3000 traNa varSanuM lavAjama rU. 7500 pAMca varSanuM lavAjama rU. 12500 dasa varSanuM lavAjama rU. 2500 zrI muMbaI jaina yuvaka saMghano baeNnka A/c No. : benka opha InDiyA CD A/c No. 003920100020260. IFSC:BKID0000039 ( me - 2018 maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ haThIsiMganA jaina maMdiro - amadAvAda - mitala paTela amadAvAdamAM jaina zreSThIonI bhUmikA hakArAtmaka rahI che. gujarAtamAM paDela dukALanA te be varasomAM A maMdiranuM bAMdhakAma, akabaranA samaya pahelAMthI ja teo sAmAjika, rAjakIya temaja ghaNAM mATe jIvanadorI samAna hatuM. dhArmika bAbatomAM agresara rahyA che. temAM paNa 19mI tathA 20mI A maMdiranI racanAmAM laMbacorasa AMtarbhimukha coka mukhya sadImAM temanI sAmAjika tathA dhArmika sakhAvatoe amadAvAdano che. A cokanI bahAranI dhAre cAre tarapha aMdaranI tarapha khUlatAM jANo ItihAsa badalI nAMkhyo che. temaNe ghaNI zikSaNa saMsthAone hArabaMdha, ekabIjAne aDIne AvelAM sthApavA mATe, nibhAva mATe tathA vikAsa mATe Apela phALo amUlya tathA parasparanI joDaNIthI parasALa jevI che. A phALo mAtra Arthika na rahetA anya svarUpe paNa apAto racanA banAvatAM, nAnA nAnA derAM rahyo che. temaNe sthApelI sAmAjika tathA sAMskRtika saMsthAoe AvelA che. A hArabaMdha racanAthI amadAvAdane susaMskRta karI che. A badhAM sAthe jaina dharmanA vikAsa nirdhArita thatI khullI jagyAnI vacamAM mATe temanuM mArgadarzana amUlya che. amadAvAdanA AvA ja eka mukhya maMdira AveluM che. A mukhya maMdira zreSThI parivAra dvArA dilhI daravAjA bahAra zAhibAga vistAramAM 2 mALanuM che ane temAM kula 11 jaina maMdira banAvAyela. A maMdira te kuTuMbanA nAmane kAraNo mUrtionI pratiSThA karAI che. AmAMnI haThIsiMganA derA ke haThIsiMganA jaina maMdira tarIke prakhyAta che. 6 mUrtio bhoMyarAmAM tathA 5 mUrtio amadAvAdanA te zreSThI kuTuMbanA zeTha hakisiMganA dvArA tenuM be vibhAgomAM bhoMyataLiyAnA sthAne bAMdhakAma sana 1805mAM zarU karAyeluM. mAtra 49 varSanI UMmare sthapAI che. ahIM mukhya mUrti mATenuM garbhagRha pUrvamAM che. jenI temanuM avasAna AgaLanA bhAgamAM 12 alaMkRta staMbho vaDe TekavAyela guMbaja che. thavAthI temanA mULa nAyakanI mUrti para vizALa zikharanI racanA karAI che, jenI patnI zeThANI baMne taraphanA upa-nAyakanA sthAne tevI ja racanAvALA, paNa hakuMvara dvArA tenA pramANamAM thoDAM nAnA zikhara banAvAyAM che. A mukhya maMdiranA bAMdhakAmanI kamAna sabhAmaMDapa para ardhagoLAkAra guMbaja banAvAyo che. je A maMdiranI saMbhALAI hatI. bhavyatAmAM vadhAre kare che. C aMte A derAsara mukhya maMdiranI cAre tarapha khullI jagyA bAda anya tIrthakaro 43 varSa pachI sana mATe cAre tarapha sarakhA 1848mAM pUrNa thayuM. tyArabAda tenA saMkulamAM rAjasthAnanA mApanA nAnA bAvana kirtIstaMbha tathA vijayastaMbhathI prerAIne 78 phUTa UMcI mAnastaMbha maMdiro hArabaMdha banAvAyelo. goThavAyAM che. AnAthI 15mA tIrthaMkara dharmanAthajI emAM mULa nAyaka che. A maMdiranA jANo mukhya maMdiranI mukhya sthapati premacaMdajI salATa hatA. temanA mArgadarzana heThaLa tathA cAre tarapha laMbacorasa temanA kArIgaro dvArA A cogAna - baMdha maMdira taiyAra karAyuM che. dhAra banI jAya che. A te samaye A maMdiranI maMdiranI pUrva, uttara racanA pAchaLa 8 thI 10 tathA dakSiNa madhyamAM thoDAM moTAM derAM rakhAyAM che, jethI maMdiranI lAkha rUpiyA kharcAyA haze akSa vyavasthitapaNe sthapAya ane vyakta thAya. te sAthe pazcimamAM tema manAya che. dhArmika be mALanuM pravezadvAra che. A pravezadvAranI aMlakRtatA sthApatyanA bhAvanAthI banAvAyela kSetramAM ghaNI vakhaNAI che. A maMdira dvArA ghaNAM pazcimanA A pravezadvArane, maMdiranA parisaranA laMbacorasanI kuTuMbono varaso sudhI bahAra kaDhAyuM che. AnAthI tenuM mahattva ubharAI Ave che. vaLI jIvana-nivahano prazna ukelAyo hato. temAM paNa te samaye tenI racanAmAM prayojAyela jharUkhAothI te vadhu nayanaramya tathA maMdiranA zilpa sthApatya vizeSa8 - prajJaddha jIvana me-2018)
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAjuka lAge che. prabhumaya thaI khovAI jAya che. vaLI Agama vadhavAnI A prakriyAmAM jhINavaTa bharelI kotaraNI, tenA taLa-AyojanamAM prayojAyela maMdiranI bhavyatA vadhu pragADha thatI jaNAya che. navIna abhigama, chatAM maMdironI sthApatyakriyA paraMparA pramANenI racanA, tenA zilpakAmamAM rahelI vividhatA chatAM samagratAmAM upasatI susaMgatatA, AkhAya maMdiramAM vyakta thaI layabaddhatA, mAnavInI dazya-anubhUtanI jarUriyAtane, yogya nyAya maLe, tevuM vigatIkaraNa, mukhyatve sapheda ArasanA upayogathI ubharAtI zuddhatA, alaMkRtatA hovA chatAM paNa dekhAI AvatI cokkasa prakAranI saraLatA, eka vizALaraya zilpa hoya tevI tenI suMdaratA, zAstrIya niyamone AdhArita tenuM pramANamApa, bhAratIya sthApatyanI paraMparA mATenI kaTIbaddhatA darzAvatI vividha staronI racanA, kyAMka pratikAtmaka rajUAtane apAyela vyuhAtmaka mahattva; A badhI haThIsiMganA jaina maMdironI sarvamAnya pratiti che. ahIM jANe badhuM ja pramANasara tathA suyogya che. ahIMnI kamAna, kAMgarI, svariya Alekhana, staMbha, khUNiyA, jharUkhA, gokha, pagathiyAM, pITha, jagatiH badhAMmAM bhAratIya zAstrIya paraMparA jaLavAI che. arzI pratyeka sthAna, pratyeka khUNo sthApatyakIya samRddhithI bharAyelo che. haThIsiMganA jaina maMdiro paththaramAM kaMDArAyela A uparAMta maMdiranI racanAmAM kyAMka haLavAza to kyAMka utkRSTha kavitA samAna che. A racanAne mANavI e eka lAhavo che. gaMbhIratA vyakta thAya che, te bAbata paNa noMdhapAtra che. ahIM vyakta ATalAM varasa pachI paNa A racanA yogya hAlatamAM che ane thatI pavitratAthI AtmIyatAvALI zAMti anubhavAya che. A maMdira te mATe tenI rAkharakhAva karanAra haThIsiMganuM kauTuMbika TrasTa prazaMsAne bhavya hovA sAthe, tenI racanAmAM saumyatA temaja naramAza vartAya pAtra che. amadAvAdanA jaina zreSThIonI AvI paraMparA Aje paNa che. te AMtarbhimakha hovAthI tyAM bahAranA vizvanA samIkaraNo eTalI ja sArthaka temaja kAryarata che. sAthe alagAvano bhAva ubho thAya che, ahIM jema jema AgaLa jaIe tema tema vizva sAtheno saMbaMdha chUTato javAthI mAnavI jANe phona naM. 9429579516 ( me - 2018 ) maMdironA cilpa sthApatya vizeSAMka - paddha jIvana | (5) |
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhajana E Pra nA MARTANDA TEMPLE ja naka na kara divA mATasamAjhidA mandira nAma7Ik - Tier 19### 2 people, Ahii ja bA . jana jana ja raja / /FPF | WEProre . EI nA nAma najara AMjaNI jI re karavI hka" Krive over che es/7 / 8 / Skirt rAjaka cy 1 & T A Jogy/ kAra TKe AhAkala na ja , jo , ja Fe/in bhagnAvazeSo samIpe | kanu sUcaka OM AdityAya vidmahe mArtaNDAya dhImahi tannaH sUryaH pracodayAt prakAzanA praNetA he sUryadeva! amane prajJA pradAna karI amArAM manane prakAzamaya karo ame Apane namana karIe chIe. bhAtaNDa(sUrya madira (bhAvAnuvAda) sAya che to ApaNe chIe e sAmAnya buddhi che. hiraNyagarbha ja jeaze, one w24. teja e ja ApaNI jIvanaurjA. Aje jyAre kAzmIranA anaMtanAga jeTalI jAya tAlukAnA anaMtanAgathI pAMca mAIla dUra, mAtana gAmamAM toDI / He ads on : paDAyelAM, mAtaDa sUryamaMdire gayA tyAre AMkhamAM AvatAM AMsu ane gaLAnA DUmAe, vedanAthI hRdayamAM aTavAtI cIsa pADI raDI paDavAnuM aTakAvyuM. maMdira toDavuM paNa sUrya to sanAtana che tenuM kauzala pAmavAnI vAta bhUlI mAtra devadevIonA darzana ane temanA zuM!! "sato mAM samayAM' "asatyo mAMhethI prabhu parama satye dvArA ja camatkRti sarjAI hoya tevI zraddhAthI maMdiro samRddha thatAM tuM lai jA." raTaNa thaI gayuM. bhagnAvazeSa maMdira samIpe jatAM ja rahyAM che. vedakALathI prakRtinA pratIka tarIke devo banyA. A pratIkamAM tenI bhavyatA kevI haze te vicAratAM mana abhibhUta thai jAya. je devabhAvanI pratiSThA to sthapatio ane salATonI deza che. devone dekhAya che te paNa evuM adabhuta che ke romAMca thAya. koNe joyA che? deva-guNane kotaraNIthI pramANita karavAnuM kAma to salAToe ja karyuM che. dharmanA nAme sthApatyonuM nirmANa thayuM ane dharmanA nAme ja enA vaMza thatA rahe che. bhale bhagnAvazeSa hoya paraMtu sadIone potAnAmAM samAvI beThelA mAtaDa sUryamaMdiranA ItihAsa tarapha jaIe. kAkoTA vaMzanA hiMdu rAjA rANAditye 4thI sadImAM A sUryamaMdiranI parikalpanA karI bAMdhavAnI zarUAta karI hatI. te pachI trIjI peDhIe rAjA lalitAditya mukatapIDAe 8mI sadInI madhyamAM A maMdiranA bAMdhakAmane pUruM karyuM. kAzmIranuM A ekamAtra sUryamaMdira che. ane adabhuta che A sUryamaMdira. thoDuM ItihAsa darzana karIe. guphA sthApatyothI zaru karIe avazeSomAMthI paNa tarI AvatuM A maMdiranuM zilpakarma to bhAratamAM 5000 varSano sthApatya ItihAsa che paraMtu purAtatva acaMbAmAM mUkI de tevuM che. varSo sudhI pANInA saMparkamAM rahI retI, niSNAMtonA mata mujaba maMdira sthApatyono ItihAsa 2000 cunA vigerenA saMyojanathI ane vAtAvaraNanA pheraphArone sahI varSathI vadhuno nathI. AmAM paNa je prakhyAta ane tAMtrika (tech- ane potAnAmAM samAvI lai niques) kAryarItithI pUrNa suryamaMdiro che teno ItihAsa 8mI banelA retiyA paththaro majabUta sadInI AsapAsa ke pachIno che. A suryamaMdirone zradhdhALu loko hoya che. uparAMta divAlo ajAyabIthI jotA. suryanI gatinI gaNatarI mujaba saryanuM prathama caNavAmAM IMTanI jema paththarane kiraNa garbhagRha sthita mUrti para paDe tevI rIte bAMdhakAma thatuM. A samAna AkAranA moTA nAnA paddhatino upayoga mAtra sUryamaMdira pUrato ja nahIM anya devamaMdiromAM cosalA banAvI caNatara karI paNa jovA maLe che. sthApita mukhya devanA mukha upara ke carApujA zakAya. tenI upara zilpo karatAM kiraNo vigere sthapationA kauzalane ja pratipAdita kare banAvavA ane AkAra ApavA che. ApaNI pAse evAM sthapatio hatA. sthapationI kevI kotarakAma karavuM paNa saraLa che. lAyakAta hovI joIe te aMge vAstuzAstra vigate jaNAve che. AvI rIte paththarono upayoga A sthApatyone jovAnI ane tenA sthapatio ane salATona e A maMdira banAvavAmAM thayo che. (2) 'maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - paddha jIvana me - ra018
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahIM mArtaDa-sUryamaMdiramAM evI sarakhAmaNI karIe to eka sauSThavazALI puruSanuM darzana karI zakAya tevuM che. prakRti ane puruSanA saMyojananuM eka Adarza udAharaNa lAge che. vAstuzAstra ane tenA moTI zIlAono paNa Avo upayoga cothI sadInA maMdiramAM sihoto jaLa, pRthvI, paNa jovA maLyo che. kAzmIramAM parvata upara sapATa medAno ghaNI AkAza, agni ane vAyu jagyAe jovA maLe che. A medAno svayaM saundaryadhAma tarIke te pAMca mULabhUta tatvonI AkarSaNanA kendro che. A maMdira evAM eka parvatanI Toca para banyuM asaro samagra vizvanA che. sapATa bhAga para mukhya maMdira ane pachI parvatanA DhaLatA bhAgamAM padAtho para paDe che te dIvAla ane anya sthApatyo banyA che. mukhya maMdIranI Toca parathI vicAraNA kare che ane sthApatyo dharma, artha, kAma ane mokSa e maMdiranI pUrNa racanA ane kAzmIra khINanuM saudarya mANI zakAya cAra puruSArthane te sAthe saMyoje che. A saraLa vAta dhyAnamAM lai che. pUrvAbhimukha garbhagRha sAthe A maMdira Aje to khaMDera hAlatamAM sthApatya darzana karIe to itihAsa ane aneka sAMskRtika saMdarbho che. kahevAya che ke je hiMduoe IslAma dharma svIkAryo nahIM ane svayaMmAM saMkorI beThelA A sthApatyonI manabhASA ApaNe ukelI vaTalAyA nahIM tenI kalleAma karanAra temaja hinduonA ane zakIe. budhdhISTanA hajAro zraddhAsthAno ane tenA dharmagraMthono dhvaMsa karanAra pazcima dizAmAM pravezadvArathI samataLa zikharanA garbhagRha sudhI 15mI sadImAM kAzmIranA asahiSaNa ane kara muslima zAsaka trikoNAkAre upara jatA maMdiranuM prAMgaNa 220 phUTa lAMbu ane sikaMdara baTa-zikA(murtibhaMjaka)nA lazkaranA mANasone A 142 phUTa pahoLu che. banne bAju bhujAo jema phelAyelA nAnA sUryamaMdira toDatA eka varSa lAgyuM hatuM. keTalAye prayatno pachI khaMDita nAnA 84 maMdirothI gherAyeluM che. samataLa sapATI para maMdiranI thayelA A maMdiranA avazeSa zilponuM kotarakAma Aja paNa aMdaranA bhAgamAM ADAavaLI lAgatI paraMtu sthApatyanA mAna zilpakAronI anupama kaLAnuM darzana karAve che. ItihAsano ullekha karyo che te mAtra maMdiranA bhagnAvazeSanI samaja mATe che. je thayuM che te duHkhada che ane chatAM te bhUlI AjamAM AgaLa vadhIe. vAstuzAstra pratIkonI sahAyathI brahmAMDa-vizvane samajAve che. ane maMdironA zilpo pratIko dvArA saundaryabodha sahita tene spaSTa kare che. vAstuzAstra eka vAstupurUSanI kalpanA kare che. ghaNI vakhata vAstuzAstra aMge vAta karatI vakhate keTalAka niSNAto maMdiranA sthApatyanI puruSanI jaivika kriyA sAthe tenI sarakhAmaNI kare che. | _/ 05/ 2016 - 1*WITTET / Regin ( me - 2018 ) | 'madironA zilpa sthApatya vizeSAMka - paddha jIvana
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 ) RTE RE: VF & DRAW #Tulj1E mujaba banelI aneka devaDIonI racanA ane temAM vividha devanI sthApanA thai haze te bhagna mUrtio dvArA dekhAya che. tenI aMdarabahAra paNa zilpo banyAM che. vibhinna parimANo sAthenA sthApatyonI racanA vAstuzAstra mujaba zarIranA aMgomAM vasatA bhinna bhinna hA devonA nivAsasthAna gaNAya che. ahIM A devaDIomAM sarve tenuM paNa eja kAraNa che. corasa kApelA paththaronI vacce cUnAthI A uparAMta anya hiMda devonI bharelA sAMdhAo, tene lokhaMDanA saLIyAthI bAMdhyA che. te samayamAM pratimAnI pratiSThA che, lokhaMDa ane lAkaDAno upayoga gajabanI buddhimatA ane IjanerI paza-paMkhImo, kauzalanI pratIti Ape che. ahIMnI keTalIka racanAo traNa, cAra mAnava ane te sAthe ke vadhu khUNAvALI beThakavALu upara sAMkaDuM thatuM jatuM eka nakkara saMkalita ghaTanAonuM nirUpaNa bAMdhakAma, je IjIptanA pirAmIDa AkAranA sthApatya prakAra sAthe che. anya zilpa che jemAM sarakhAvI zakAya che ane chatAM te temAM nakala nahIM kAzamIriyata vi. kA. ziva temaja kauzala pragaTa thAya che. sAthe sAthe banne bAjunI divAlo para nadamAtA gaMgA-jamanAnA gujarAtanA jANItA toraNo sAthe spardhA kare tevA toraNo ane ane meru, maMdarAcala ane tenA staMbho ane kamAna paranI kotaraNI paNa nayanaramya che. A kalAsa parvatonA zilpono maMdiranuM racanAkauzala atyaMta prabhAvI ane kSatirahita che. tenA paNa samAveza che. jANe ke eka nAnA brahmAMDanI racanAmAM urjA- koI paNa bhAgane pheravavAnuM sAhasa karanAra niSphaLa jAya. kAzamIra sUrya-jIvananI sAthe saMkaLAyela sRSTinuM pratIkAtmaka Alekhana che. jayAre vizvabharamAM saMskRtapITha ane vaidikazAnanA kendra tarIke prasiddha A prakAranI racanAnuM kAzmIramAM A ekamAtra sthApatya che. A hatuM te samaye aneka dezomAMthI loko ahIM zIkhavA AvatA ane sthApatya kAzamIrI saMskRtinI oLakha kahI zakAya. samanvaya ane sAthe potAnA dezonI kaLAne paNa ahIM lAvatA. A dezo sAthe saMmillitanI saMskRti, bAMdhakAmanI rItamAM e samayanA bhAratanA vyApArika saMbaMdhonI mAhiti paNa maLe che. A saMskRti ane maMdira sthApatyothI vadhu AdhAnika padhdhatino upayoga dekhAya che. vyavahAranA saMbaMdhonI asara A sthApatyone jotA siddha thAya che. bhArata temaja anya dezonA sthApatya racanAnuM suMdara saMyojana thayuM che. gAMdhAra-aphaghAnistAna, gupta, cIna, romana, siriyA ane grIka sthApatyo temAM mukhyatve gaNI zakAya. noMdhanIya pheraphAra tarIke e dezomAM bAMdhakAmamAM upayogamAM levAmAM AvatA padArtho ke ghaTakone badale sthAnika rIte sahelAIthI maLI AvatA ghaTakonA upayoge kAzmIranI svataMtra prakAranI sthApatyarItine janma dIdho. zilpo ane kotarazImAM budhdhISTa ane hiMdu asara kAyama rahI. vizeSa ullekhanIya vAta e che ke A maMdironA sthaLa mATenI pasaMdagImAM prakRti sAthe sthApatyano sumeLa dekhAya che. ethI prakRti ane puruSArthanuM uttama sAyujya saMdhAyuM che. A sUryamaMdira banyA pachI zrInagaramAM banelA AdigurU zaMkarAcAryanAM maMdiramAM 'maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - pabaddha jIvana | me - 2018 || * in FY BULLY
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ STORY OF MAMAL TEMPLE THE SHALL TEMPLE OF MAMAL CANCIENT MAMALAKA) IS SITUATED ON THE AVGNT BANK OF THE LIDER. THE TEME IS & SURE IT WERALLY & WAS INFRONT A MOCN SUPORTER ON THE COLUNAS AT AU HEU A TAM THIS TEMPLE AS THE MUME AS TARY OF SWMRA WW THE SHTARAW MENTIONS KING JAYASINDA AD. 128_1155) TO MAKE ANDRALA VIINA BWAN KALASA de SINAL. THE TEMPLE WAS EXTERAMLIY CW WITH A TOT COM OF ZIME NASTER. IT CONTAMS AN ALA PALSTAL & 4 W.URSA A SPRING OF REMARKABLE PURE WATER RESES PROEK THE SITE OF THE TEMPLE. 178 WATER IS ENCLOSED IN A BASIN IN FRONT OF THE STAIRS haws # J #cer or unwer Footey & L * } ke, 'A NI N O | - sthApatyarItino navo unmeSa jovA maLe che. aSTakoNa bhUtala | BY 06/20 karI beThaka-plinth para tridala pAMkhaDI jevo maMdirano pirAmIDa jevo AkAra ane sAduM saraLa bAMdhakAma maMdiranI aMdarathI goLAkAra che. ahIM saraLatAmAM zAMtinI anubhUtinI parikalpanA pragaTa kare che. 300 jeTalA pagathiyA caDhatAM zrama to jarUra paDe paraMtu ArAmathI caDhatAM khINanuM prAkRtika saundarya AMkha ane manane nirveda zAMtinA e dhAmamAM praveza sahelo banAve che. A uparAMta anya bacI gayelAM purANA maMdiromAM ullekhanIya cothI sadInuM ziva maMdira mAmala athavA mAmalezvara maMdiranI sAme kuMDanI racanA ane toraNa prakAranuM pravezadvAra paNa sthApatyasaMgama dvArA kAzmIrI racanAkauzalanI pratIti karAve che. bhagnAvazeSomAMthI maMdira, tenA sthApatyanI bhavyatA temaja parikalpanA aMge avagata thavAya che paraMtu sAthe avasAdathI mana bharAya jAya che. mAtaDadevanI to khaMDita pratimA paNa nathI. je jANa maLI te mujaba te koI saMgrahAlayamAM sacavAI che. ahIM khaMDita avazeSomAM paNa je racanAkauzalanA darzana thAya che te uparathI ja khAtrI thAya che ke te paNa jarUrathI addabhuta ja haze. AvuM racanAkauzala dAkhavanAra tenA sthapatio ane salAToe jIvananA koI paNa kAraNo ke anivArya dabANa hoya A adabhuta smArakanI pracaMDa urjA strotane pratimAmAM parivartita karavAmAM koI kasara na ja avahelanA spaSTa che. kahevAtA saMrakSako mATe eka gajhalanI be choDI hoya. hAtha ane mastaka baMneno ahIM samanvaya che. ane ethI paMkitao A saMdarbhe yogya lAge che. ja mArtaDa maMdiranI sthApatyaracanA hiMdu maMdira mATe AvanArI "lo kahyuM adabhuta che A prIta paravAnA taNI, sadIono sthApatya Adarza banI rahI haze. avazeSothI A vAta rAkhanA e Terane zI aMjali AsAna che(zIla). phalita thAya che. mUrtinI jagyAno khAlIpo svayaM teno aMdAja Ape kAzmIra zrInagara, pahelagAma, gulamarga ane sonamarga jevAM che. mUrtimAM prANapratiSThA karanAra sthapatio ane salATo ja IdaryadhAmothI paNa aneka gaNuM saundaryamaya che. tenI khINo, namananA bhAvanuM ApaNAmAM saMkramaNa kare che temane namana karI pahADo, vRkSo ane tenuM mAtAnI jema jatana karatI khaLakhaLa vahetI bhAre haiye pAchA vaLyA. nadIo sAthe rahevAmAM ane manabhara vahevAmAM je anubhava thaze A sthAnakane bhAratanA purAtatva vibhAge saMrakSita rASTrIya teno AnaMda anupama haze. svayaMnuM zarIra paNa na joI zakAya tevI sthaLa tarIke jAhera karyuM che. paryaTana sthaLa tarIke saMdara lAge tevI koI aMdhArI rAtre gaganamaMDapanA kaNakaNamAM camakatA tArAono sthaLanI saphAI thatI hoya tevuM lAge che paraMtu saMbhALa ke saMrakSaNa eka bhAga banI jaI ogaLI javAno anubhava levA jarUra javuM jevuM lAgyuM nahIM. bekAra ane anicchanIya lokonI upasthiti joIe. trAsavAda poSatAM tyAMnA raDyAkhaDayA rAjakAraNIo ane dekhANI. bhAMgelA bhAgo jyAMtyAM ane jematema paDyA hatA. tene aNasamajathI anusaratA mANaso uparAMtanuM AvuM adabhUta keTalIka jagyAe A avazeSone jaMgalI ghAse potAnA AgozamAM e mA chokone zAhI zAse potAnA kAma ane alaga kAmIra paNa che. lIdhA che. adhUrI mAhiti sAthe paryaTaka pAse rokaDA karI levA astu. mArgadarzaka hovAno svAMga racatA lokonI para koI rokaToka nathI. me - 2018 ) maMdiranA zilpa sthApatya vizreSAMka - paNa jIvana
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiMga nepaccana : varuNadevI kanu sUcaka yuropa, bhArata ane anya pradezomAM paurANika gAthAo che bhUkaMpa karI zake evI grIka mAnyatA che. AvI anya kathAo paNa ane temAM parAkramI strI-puruSo aMge ane sAthe sAthe aniSTa che. romana dharmamAM grIka devanA samAnadharmA deva nepaccananuM sthAna pAtronI kArmika pravRtio aMge vAto karavAmAM AvI hoya che. che. A zabdanI vyutpatti vidvAna saMzodhakoe karI che. temAM lagabhaga keTalAka deva to keTalAka dAnavo tarIke oLakhAya che. A kathAomAM dareka saMmata che ke jaLa sAthe saMbaMdha dharAvatAM deva judAjudA nAme satya keTaluM te aMge ahIM carcA aprastuta che. samayAnuvartika AvAM dareka saMskRtimAM sthApita thayA che. bhAratanI vaidika saMskRti tene pAtronA zilpa-sthApatyo ane smArakonI racanA thAya che. ahIM varuNa deva tarIke oLakhe che. yuropanA saMzodhako nepaccana nAmanI evAM eka anupama zilpanI vAta karavI che. sthApatyo jovA ane vyutpattimAM "nabha" zabdanuM anusaMdhAna veda ane pArasI avestA mANavA, dRSTi keLavavI jarUrI hoya che ane te mATe jeTaluM jANo sAthe kare che. ApaNI saMskRti mUlataH prakRti tatvonI pUjaka rahI teTaluM vadhu mANo. udAharaNa tarIke ApaNe svargastha mAtApitAnI che. varuNa parama zakitazALI deva che paraMtu teo RtavAna ane chabI sAme praNAma karIe ke ISTadevanI mUrtine namana karIe tyAre dhUtavrata gaNAyA che. RtavAnano artha suniyojaka tarIke ane dhUtavrata te jo rojeroja thatI yAMtrika kriyA hoya to paNa karavA jevuM kAma eTale dharmapAlaka tarIke karavAmAM Avyo che. dariyAlAla, jhUlelAla karavAno bhAva to jarUra rahevAno. janmadivasa ke tevAM koI vizeSa vigere aneka nAma sAthe temanI pUjA thAya che. pAkistAnamAM paNa prasaMge temAM thoDo bhAva ane apekSAno umero thavAno. A devanuM maMdira che ane teno dhvaMza thayA pachI pharI jIrNodhdhAra dharmasthAnakonA nirmANa pAchaLa paNa A bhAva kAraNarUpa hoya che. thayo che. bhAratamAM zilpa-sthApatyano ItihAsa 2000 varSathI smArako ane smRtisthApatyomAM zilpIo potAnA kalAkasabathI paNa vadhuno che ane A sthApatyonA saundaryanI sarakhAmaNI vizvanA te bhAvone pragaTa kare che ane ApaNAmAM e bhAvanuM saMkramaNa thAya koI sthApatya karI zake tema nathI. varjIniyA bIca paranA rAjA tevuM tenuM dhyeya hoya che. A zilpIo ane sthapatio ApaNI nepathyana-varuNadevanuM sthApatya to mAtra 12 varSa pahelAM ja samagra cetanA ane saMskRtinA mUka uddaghoSako che. A nirmANa sthApita thayuM che tema chatAM te ullekhanIya banyuM che. vizvabharanA ane zilpomAM ApaNA mATe samaya aTakIne Ubho che. te samayanA sthapatione A sthApatyanI parikalpanA mATe nimaMtrita karavAmAM pravAsa mATe A zilpo ApaNane AhvAna Ape che. amerikAmAM AvyAM ane pasaMdagIno kaLaza sthapati ane zilpI pola varjIniyA rAjyanA varjIniyA zaheramAM jotAM ja mana prasanna thaI DAyapAsakavela (Paul DiPasquale) para DhoLAyo. racanAnuM kAma jAya tevA, traNathI cAra mAIla sudhI vistaratA ati suMdara jemajema AgaLa vadhatuM gayuM tematema Arthika anumAnathI anekagaNo dariyAkinArA- varjIniyA bIca para hoTalo ane moTelonI vadhu kharca thato jato hato. pola DAyapAsakavelanA agAu cIna hAramALA che. dariyAkinArA paranA A niyojananuM nirIkSaNa karatAM dezamAM kAma karavAnA anubhavanA lIdhe mUrtino pUrNa DhAMco ja tenA kuzaLa sthapationI prasaMzA karavAnuM mana thAya. zaheranI banAvavAnuM kAma tyAMnA eka uttama racanAkArane soMpyuM. A suMdara vahIvaTI vyavasthA ane tenA vakhANa karavAmAM viSayAMtara thai racanAkAra kalAkAranuM nAma kaMga koMga (Zhang Cong.) A jaze paraMtu A hoTelo ane moTelonI vacce ane sAme vyApArI nahIM paraMtu sAco kalAkAra hato. pola DAyapAsakavalanI smRtismArako racIne ahIMnA hoddedAroe dAkhavela duraMdezI dRSTino parikalpanAmAM kAcabo ane varuNanI mUrtinA kada nAnA hatA. paricaya thAya che. majA mANavA Avela mAnavIonI najara thoDI koMganI kalpanA pramANe eka zakitazALI rAjavI nepathyananuM kada paLa mATe paNa jyAre A smArako sAme paDe ane kutUhalavaza paNa evuM hovuM joIe je rAjavInA svabhAvane mUrtimaMta kare. tyAre to aTake to teone vicAronA vizvamAM dorI jAya. jANavAnuM mana koMga cUpa rahyo. paraMtu teNe to e potAnI parikalpanA pramANe ja thAya. smArakono paricaya vAMce. kadAca anusaMdhAna sthApita kare. karyuM. kahevAya che ke ochI Arthika sahAya maLI hatI ane kalAkAre romana ane grIka paurANika kathA mujaba dariyAno rAjA banAvela zilpano kharca vadhu thayo. samayasara Arthika bhaMDoLa na nepacyana che. dharatIkaMpa, pralaya ane azvono deva che. tvarita krodhita maLatAM A kalAkAranI Arthika sthiti atyaMta nAjuka thai gaI. thaI jAya tevI prakRtino deva gaNAyo che. tenuM grIka nAma posIDana chatAM A niSThAvAna kalAkAre kAma pUruM karyuM. sthapati pola paNa (Poseidon). posIDana dhAre tyAre zakitazALI trizuLa dvArA kalAkAra hato, anubhavI zilpakAra hato. kRti addabhuta banI hatI. bharatI-oTa, sunAmI, samudrI tophAna ane dharatI para prahAra karI zilpakAra koMganI sUjha benamUna hatI. Arthika bhaMDoLano aMdAja maMdiranA zilpa sthApatya vizeSAMka - paddha jIvana | me - 2018)
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ kUdAvI jatI A paristhitino toDa vadhu sahAyathI maLyo. zilpane kAMsAnI dhAtumAM traNa DhAMcAmAM DhALavAmAM AvyuM ane te mujaba A sthApatya amerikA pahoMcyuM. ahIM pahoMcyA pachI traNa DhAMcAo joDatI vakhate khabara paDI ke mUrtinA aMdaranA bhAgamAM AdhAra ApatI sAmagrI halakI ane pUratI na hatI. e kAma to dhAtunA DhALakAma karanAra cInanA eka kArakhAnA(Foundry)nuM hatu. teo to vyApArI hatA. A sAmagrI kADhI nAkhI ane tenI jagyAe sTenalesa sTIla bharavAmAM AvyuM. vadhu doDha mahino A kAma karatAM vItI gayo. tA.30mI sapTembara 2005mAM A sthApatyanuM vidhisara vimocana thayuM. kevuM che A adabhuta sthApatya! A zilpI kalAkAra jaMga koMga kahe che "atyAra sudhImAM meM banAvela racAyela AkhuM zilpa tenI vizALatA mAtrathI adabhUta nathI paraMtu kalAkRtiomAM A kRti sauthI zreSTha che." varjIniyA bIcanA A vizALatA sAthe sapramANa aMgaupAMga, jaLacaronA zilpomAM gati dariyA kinArA para thoDA smArako che te sAmAjika saMbaMdho aMge che , majabUta hAtha, mukhaparanA bhAva, zarIranI bhAvabhaMgimA, dariyAnI paraMtu A smAraka paurANikakathAnA dariyAnA deva kiMga nezmananuM AjUbAjU ane dariyAno satata pravAsa karatA mAnavonI jema che. kalAmaya rIte goThavelA paththaranA Asana para sthita trizuLanI varuNadevanI samagra kAyA para sUkAyelI cAmaDInI tAdRzya samAnatA UMcAI sahita 34 phUTa UMcA ane 12.5 Tana vajana dharAvatAM A AMkhano utsava banI jAya. bhAratanA dharmasthAnako ane anya dariyAnA deva bharatI samaye bhUmi para dhasI AvyA hoya tevI gati sthApatyonI e vizeSatA rahI che ke tenA sthAno prakRtinI najIka ane matino nirdeza Ape che. temanI vizALa baliSTha kAyAnI ane kyAreka durgama pahADo para sthApita thayA che. daSTi e rahI haze. AjubAju 15 phUTa ane 17 phUTanI Dophina mAchalIo vIMTaLAyelI ke loko prakRti sAthe saMyojana sAdhI che. anya 12 mAchalIo svairavihArI dekhAya che. eka hAthanI nIce anupama saundaryarasita dariyAkinAre AveluM che. A smArakane sparza vizALa kAcabAnuM suMdara zilpa che, A zilponI vizeSatA e che karI zako. tenI AjubAju UbhAM rahI phoTA pADI zako. marajI ke darekamAM jIvaMta hoya tevI gatizIlatAno AbhAsa thAya che. paDe bALako tenI upara caDI nAnakaDI savArI paNa karI bIjA hAthamAM, bhagavAna zivanA hAthamAM hoya che tevuM, majabUta zake, saMtAkukaDI ane pakaDa dAva ramI zake. koI rokaToka nathI. chatAM hAthamAM surakSAnI zraddhA Ape tevuM trizuLa ane anya janajIvo A sthApatyanI kALajI levAmAM koI maNA nathI. sthApatyanI AvI karacalo, okaTapasa-dariyAI prANI vigerenA zilpo che. A saMbhALamAM ApaNe UNAM paDIe chIe. A addabhuta sthApatya pAse zilponuM pratIkAtmaka arthaghaTana karIe tene badale prekSaka para choDI UbhA rahIe tyAre prakRtinI vizALatAnA A nidarzana samakSa devuM vadhu yogya che. udAharaNa tarIke trizuLanAM pratIkane janma-jIvana abhibhUta thaI jaIe ane ApaNe bALa vAmana hovAnI anubhUti ane mRtyu, mana-tana ane bhAva athavA bhUta-vartamAna ane bhaviSya karIe. vigere trividha bhAvo sAthe joDI zakAya. A pramANe anya jaLajIvo kyAreka javAnI taka maLe to jarUra javuM. smRtimaMjUSA AnaMdathI aMge paNa karI zakAya. kiMga nepaccanane ApaNo varuNadeva lathabatha thai jaze. kahIe.paththaronA asamAna lAgatA AdhAra para koMsAnA DhALAmAM asta | me- 2018 ) maMdironA hilpa sthApatya vizeSAMka - prabaddha chags 81
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ A QUINTESSENCE OF ARCHETYPE - JAIN TEMPLES Prachi Dhanvant Shah It is the pleasing aura bequeathed by the sheathing Sametshikar, Palitana, Delvada, Ranakpur and many edifice that is at the heart of worship! Worship indeed more. is an integral constituent towards seeking the path of Looking at the constitution of these magnificent salvation and serenity. Worship possibly and certainly temples, each of them would incorporate opulently would thrive within oneself and could be conducted structured and carved pillars arranged significantly anywhere within the proximity of oneself and devout forming cubical structures. These pillars, portray environment. But when it is accomplished within the archways which bound about two-thirds of the way shrine of idols, the perseverance is pleased to utmost. up, which eventually helixes into the roof that is This serene experience is enhanced by means of meticulously and magnificently carved as well. These articulated sculptures enthralling the meticulous roof exhibit artifacts of richly hand-crafted sculptures structures - the Jinalayas (Jain temple). of deities and carved concentric rings. The column of Flashing over antiquity, history reveals that Jain pillars forming cubes, lead to a distinctive section, temples sustain and clouts an inimitable identity by ornamented with an idol of deity, that is enhanced itself. With this being stated, I am addressing your and glorified by signifying profusion of ornamentation. attention to Shikharbandhi Derasar (temple with Every temple (Derasar- Jinayalay) is significantly domes). The architectural epitome, the ethnicity, and enhanced by one main idol of the Deity ( Mulnayak ) virtuosity of sculptures and idols exhibit affluence of besides several others in the epitome. Mulnayak can Jain culture to its grandeur. During the ancient era, be espied in the most auspicious and pious aura called Jain temples were outlaid using rock faces which were Gabhara ( Main chamber). The material initially used enhanced and articulated by handcrafted sculptures in the ancient era, to build these epitomes and idols The architectural portray was most likely an analog within, was rock just as Hindu temples, but eventually of Hindu temples. Although, eventually, Jains deviated as time passed by, it was substituted with rich white the structural embodiment by constructing temple marble signifying purity. Architecturally, the majority cities on hills. Jain philosophy explains that our soul is of Jain temple incorporates a square overlay with four immortal, and in life, one needs to sustainably thrive cardinal openings to the main temple such that every to take this soul uphill on the path of serenity and entrance would lead to the idol of Tirthankara. moksha. Upholding this principle, based on the Meeting this requirement, it is distinctive to perceive moralities of "mountains of immortality" temple cities four idyllic images of Tirthankars, placed back to back, were built uphill on mountains, unlike Hindu or sighting one for each core entrance. Jain temples are Buddhist temples. Referring to temple cities on distinctive in its idiosyncratic form due to the dome it mountains, and not just a secluded temple uphill, you manifests which is precisely acute and pointy, unlike can picturize an artifactual crown of eternal Hindu temples. These domes give a very much pictorial saints' (Arhat chaityas) in massifs, bequeathing and outlay to temple cities reflecting multiple domes enhancing the essence of spirituality. In olden days, trumpeting up top on hills. Also, in places of these these temple cities were not the result of a structured domes, internally, pillars are omitted such that it forms blueprint plan, but rather was the outcome of the an octagonal top within. Majority of all Jain temples intermittent structure. A mountain would certainly not encompasses eight auspicious symbols of Jainism be leveled or sustain uniformity. As a result, temples which are the most essential symbols of Jain religious were built meeting the requirements of the uphill as life. These symbols are foresighted at commonplaces it elevated, eventually giving it a structured site of in a Jain temple in the form of bas-reliefs or sculptures temple city. Although every temple was built as per on temple walls, precisely often on the entrance conventional motif, layout, and elegance based on beams or window borders of wooden domestic shrines. archetype incorporated in those days. Few of the most In contradiction, the Digambar sect of Jain temples glorious and pious temple cities thriving in India are beholds these propitious symbols in the form of free maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - prabuddha jIvana - 2090
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ standing metal objects. These Jain temples are exalted Acharyashri strode on it. It is strange but blissful to by glorious statues of welcome elephants engraved learn that before conducting construction on this dense at the entrance, giving the temple a meticulous stance, forest land, Acharya Sushilkumar engaged himself into but moreover, these elephants symbolize the time of intense meditation, to enhance the ecstatic essence Bhagawan's Samavasaran, when he gave Deshna of this land without harming any living beings dwelling (teachings) to the living beings around, the elephants on this land such as snakes and other wild animals. In present at that time expressed an intense desire to just a short while, these living beings evacuated the seek Moksha and follow the path of liberation. place without being narmed and the land was Similarly, as we enter a Jain temple, the sculptures of cultivated into blossoming flowers and satiated with elephants would be the stimulus to our determination vivacity. The spiritual essence and the blissful worship to seek the path of liberation and Moksha, be it just as sprouted into the archetype of embodiment - Siddhachalam. This Tirth is justified by the name resilient and gigantic as those elephants. "Sddhachalam" which signifies the literal meaning An experience to any of the shikharbadhi derasar "Mountain to Siddhas". Although, constructing a (Temple with dome) would certainly be just alike to a colossal structure on this foreign land is not an complete pragmatic experience to placid and blissful effortless chore for sure. Meeting the state and paradise. The sublime purpose of visiting Jinayala township requirements was the biggest challenge. One (temple) is to remind our self to purify our soul to of the prior requirement was the town demanded a utmost integrity, to significantly sustain the goal of direct access to the property from highway, without our life to pursue the path of salvation and moksha, to disturbing the neighborhood, which seemed to be foresight oneself to be like Tirthankar Bhagwaan and challenging as it would have been possible only if the follow the sermons expounded through Jainism. And Siddhachalam trust bought the adjoining land these insights achieve a glorious impetus through the commencing directly to highway. But when there is aura ousted within the sculpture's architectural edifice faith and devotion, the destiny takes shape without the Jinalaya !! much of obstacles. The land was put to sale soon and Conviction and worship has no boundaries and so was then acquired by Siddhachalam trust giving a direct does the artifacts of worship. Glancing at Jain Tirth access to highway. Siddhachalam sights an idyllic (Pilgrimage) and Derasar outside of India - in the USA, temple city constituting many temples and most the name that flares bright is Siddhachalam in New auspicious Shikharji. It also bestows residence to nuns, monks and visitors, library, cabins for temporary stay Jersey. Siddhachalam is a Jain ashram and pilgrim that for worshippers, congregation hall, community dining expenses over 120 acres of hilly terrain in a peaceful hall, nature and meditation trails, and playgrounds. rural area of north-western NJ, about 70 miles from The aesthetic aroma is enhanced by a beautiful lake New York City. Acharya Sushil Kumarji was the first and several ponds filled with water from natural Jain monk who deviated himself from the conventional springs, thus meeting the archetypes of modern times. practice of monks traveling only by barefoot. In 1975, It is also a safe sanctuary for deer, peacocks, turkeys, he took a bold monarchic measure and travelled cats and other animals and birds, inspiring life of all across the miles through aircraft outside of India to forms living with peace and harmony on one land. spread Jainism arriving in USA, which indeed was the Siddhachalam has 11 nature and meditation trails most significant pursue in the history of Jainism in spread over about 3 miles. This unique embodiment present epoch. Siddhachalam considered as the first of worship has three temples. The main temple Jain Pilgrimage outside of India is a conclusion of encompasses splendid marble idols of Lord Adinath, devotion and fervor by Acharya Sushil Kumar, attaining Lord Parshvanath, Lord Mahavira, Lord Chandrasilhouette in 1983. This treasure foresighted and prabhu, and Lord Shantinath. The smaller temple bestowed by Acharya Sushilkumar, till date glorifies beholds main idol of Lord Parshvanath made in the the land of NJ and its spirit is still experienced with Digambar tradition. It is carved in glorious black utmost affluence. In 1983 this barren land on which marble. The smallest temple is a meditation site with the ashram thrives today, was in disgusts until several idols. The main idol in this temple is that of | me - 2018 ) maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - paddha jIvana <3
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Lord Mahavira. The spirit of Siddhachalam was conveniences, the challenge is indeed significant but enriched by constitution of Teerthadhiraj Shikharji in not incomprehensible. As a result, many of such 2012. It is an idyllic replica of Shikharji in India. This Sikharbandhi Jinalayas mount stupendously all around symbolic mystical bequest with the persona of Tirth the world without any conciliations to its aesthetic and Darshan on foreign land is indeed an emblematic cultural artifacts and epitomes. worship towards Tirthankar Bhagwaan. This foresight "Jain archetype is an expression of Jain ethics and beholds Tonks atop Shikharji reflecting an archetype serenity.... splendid and opulent" analogous of the one in India. Endless efforts of four DID long years, reflects a masterpiece with profuse 49, wood ave, Edison, N.J. 08820 embodiment, exhibiting beautifully sculptured exquisite marble prefigures of Tonks and temples. U.S.A. Building a sculptures archetype outside of India, prachishah0809@gmail.com farther away from the roots is indeed difficult but not +1-9175825643 unattainable. With sustainable technology and 2 20 19. jaina pujA sAhitya pustaka manuSyano zreSTha mitra che. kharIdo, Apo ane sahumAM vaheMco ( 3. eka hajAranA pustako kharIdanArane rU. 500nuM DiskAunTa, eTale rU. 500mAM rUA. 1000nA pustako ) zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA prakAzano (krama pustakanA nAma kiMmata rU.) (krama pustakanA nAma kiMmata rU.) (krama pustakanA nAma kiMmata rU.) DaoN. ramaNalAla cI. zAha likhitA DaoN. razima bhedA likhita AcAryazrI vAtsalyadIpa sUrikRta ane saMpAdita graMtho 17, amRta yoganuM, prApti mokSanI 250 29, jaina dharma 70 1. jaina dharma darzana 220 18. Ugyo muktino aruNodaya saggadarzana 200 30. bhagavAna mahAvIranI AgamavANI 40 2. jaina AcAra darzana 240 DaoN. phAlganI jhaverI likhita 31. jaina sakjhAya ane marma 3. caritra darzana 32. prabhAvanA - DaoN. rekhA vorA likhita 4. sAhitya darzana 320 20. Adi tIrthakara zrI RSabhadeva 280 33. sukha tamArI pratikSA kare che. 5. pravAsa darzana 260 DaoN. ramezabhAI lAlana likhita 34. meruthI ye moTA 100 6. zrata upAsaka Do. ramaNabhAI zAha 320 21, jaina daMDa nIti 200 34. JAIN DHARMA [English] 100 7. jJAnasAra 100 sureza gAlA likhita DaoN. kumArapALa desAI kRta 8. jina vacana 250 22. maramano malaka 250 36. aMgrejI bhASAmAM jenIjhama : 9. jina tattva bhAga-1 thI 9 540 23. navapadanI oLI 50 kosmika vijhana 300 10. vaMdanIya hRdayasparza bhA. 3 50 24. bhagavada gItA ane jaina dharma 150 3 150 37. zrI jaina mahAvIra gItA eka darzana 350 thI 4 11. vaMdanIya hRdayasparza (olIva) 250 IlA dIpaka mahetA saMpAdita gItA jena likhita ramajAna hasaNiyA saMpAdita 12. pAsaporTanI pAMkhe bhAga-1 thI 3 500 25. saMvatsarI pratikramaNa vidhi sahita 38. ravamAM nIravatA 125 13. sAMprata sahaciMtana bhAga-16 mULa sUtro gujarAtI-aMgrejI180 hiMdI bhAvAnuvAda puSpAbena caMdrakAMta parIkha saMpAdita pro. tArAbahena 2. zAha likhita DaoN. ke.bI. zAha likhita 39. paMthe paMthe pAtheya 125 14. ApaNA tIrthakaro 100 26. jaina kathA vizva 200 40. Inspirational Stories of Shravak 50 15. saMskRta nATakonI kathA bhA.1 100 DaoN. kalAbena zAha saMpAdita DaoN. dhanavaMta zAha likhita 41. jene tattvanuM saMkSipta vivaraNa DaoN. kalAbahena zAha likhita 27. vicAra maMthana 180 ramAbena vinodabhAI mahetA likhita 16. caMdra rAjAno rAsa 100 28. vicAra navanIta 180 gujarAtImAMthI anuvAda - vinA mUlya uparanA badhA pustako saMghanI oNphise maLaze. saMparka : pravINabhAI Te. naM. 23820296. rUpiyA amArI beMkamAM-beMka opha InDiyA-karaMTa ekAunTa naM. 003820100020260 mAM jamA karI zako cho. IFSC:BKID0000039 (zrI muMbaI jena yuvaka saMgha, 33 mahammadI minAra, 14mI khetavADI, e.bI.sI. TrAnsaporTa bAjumAM, muMbaI-400 004. Teliphona : 23820296)| maMdironA zilpa sthApatya vizeSAMka - pabaddha jIvana | me - 2018 |
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhutAna pravAsanA saMsmaraNo : 8 | kizorasiMha solaMkI (gatAMkathI cAlu..) DAbI bAju jyAM thiku nadIne maLe che tyAM traNa smArakonI racanA 11. pAro karavAmAM AvI che. A sthAnako durAtmAonA prabhAvathI A Aje tA.27-4-2017 che. pAro tarapha amArI saphara zarU sthaLanuM rakSaNa kare che. A traNa smArako alaga alaga samaye thavAnI che. bAMdhavAmAM AvyAM hatA ane bhutAnanI pracalita sthApatyanI traNa thimpha DisTrIkathI pAro DisTrIka javAnuM che. thiskuthI pAro 60 alaga alaga zailInuM pratinidhitva kare che : nepALI, tibeTIyana kimInuM aMtara che. te pAro parvatanI khINamAM AveluM che. te samagra ane bhutAnI. bhutAnanI zailInuM smAraka 1980nA dAyakAnI pradezamAM chUTA chavAyA AvelAM makAno ane pavitra sthaLo dharAvatuM zarUAtamAM bAMdhavAmAM AvyuM hatuM. eka aitihAsika nagara che. evI mAnyatA che ke, gurU ripoMce eka A eka ramaNIya sthaLa che. be nadIono saMgama ane cArebAju siMhaNanI pITha upara besIne UDatAM UDatAM ahIM AvIne utaryA UMcA UMcA parvato! camano adbhuta daravAjo ane pasAra thatA hatA. e bhutAnanuM eka mAtra AMtararASTrIya havAI mathaka che. tame rastA! ame ahIM utaryA. pula uparathI, nIcethI, sAmethI, dUranA UMcA raste UbhA rahIne havAI mathakane juo to e eka phoTAomAM A najArAne kaMDAryo! ahIM badhA ja rastA maLe che, bhavya ane manohara dRzya lAge che. te duniyAnAM ati khataranAka chUTA paDe che. be alaga nadIo eka thaI jAya che. daravAjAnI sAmenA havAI mathakomAMnuM eka che. vimAno himAlayanI TekarIothI parvatanI pITha upara bhutAnanA rAjA-rANInuM bhavya benara lagAveluM 5500 mI.nA aMtarethI pasAra thAya che ane 1980mI. laMbAI che. dharAvato rana-ve bamaNuM jokhama UbhuM kare che. tethI vimAnacAlakone amArI savArI pAro tarapha upaDI che. hA, thi ane spezyala TrenIMga ApavAmAM Ave che. enuM kAraNa e che ke keTalAka kustoliMganA rastA pAchaLa rahI gayA. A bAju thoDo sUko pradeza pahADo to 1800 phUTanI UMcAIe che. plenane caDatAM- utaratAM lAgyo. parvatomAM AchAM vRkSo paNa vizALakAya lAgyAM. AgaLa 90 aMzanA kATakhUNe utAravuM paDatuM hoya che. ane 180 ki.mI.nI jatAM eka jUnAmAM jUnA lokhaMDanA vAyarathI banAvelo pula Avyo. jhaDape upADavuM paDatuM hoya che. vaLI, dariyAnI sapATIthI pAro ame tyAM utaryA nIce nadImAM javAnuM hatuM. ame nIce utaryA. A eraporTa 2350 mI.nI UMcAIe AveluM hovAthI pAtaLuM dezanI viziSTatA e che ke, jyAM jAo tyAM khINa hoya ke parvatanuM vAtAvaraNa hoya che. enI paNa musApharI karavI e eka romAMcaka zikhara, vRkSo hoya ke TekarIo - dhajA - patAkAo to comera anubhava che. evA pAronI suMdara ghATIne pramANavA mATe amArI havAmAM laherAtI ja hoya che. je ekadama sapheda hoya te potAnA savArI savAre nAstA-pANI karIne upaDI che. pUrvajonA AtmAnI zAMti mATe hoya che. je raMgIna hoya che e thiku pArono rasto thiku cunI samAMtara jAya che. bhutAnanA samagra samAja, deza ane saunI sukhAkArI mATe hoya che. kevI mahAna luMga tena phaMganA ArmI kempamAMthI pasAra thaIne AgaLa jatAM bhAvanA! tyAM be parvata vacce ochAmAM ochuM 300 mI. jeTaluM sAmAnya varganA lokomAM ochA daranAM makAno bAMdhavAmAM AvelAM aMtara haze e be zikharone joDatI dhajAo joIne to ekadama che. te dRzyamAna thAya che. uttara-dakSiNa dizAmAM phelAyelI velI Azcarya thAya ke, A kevI rIte bAMdhI haze! paNa emanI dhArmika ane viSNu zaherano abhuta najAro dekhAya che. eka pula pasAra mAnyatA ane zraddhAne kharekhara namana karavAnI IcchA thAya che. ahIM karyA pachI uttara-dizAmAM DAbI bAjue sitokhA jonga dekhAya potAnI sukhAkArI sAthe prANI mAtranI sukhAkArIno saMdezo che. AgaLa 12 ki.mI. jatAM nAmaseliMga moTuM gAma Ave che, apAya che. parvatonA zikhare ke TekarIonI Toce - jyAM najara nAkho jyAM khetaromAM DAMgara laherAya che. bhutAnanuM veTaranarI phArma jovA tyAM dhajA-patAkAo ja jovA maLe che. A ja to bauddhijhamanI maLe che. tyAM rastAnA vaLAMka para pUrva ane uttara dizAnA dikapAlonI viziSTatA che. vizALa pratimAo che. bhutAna potAnI mAnyatAo pratye saMpUrNa kaTibaddha che. ahIM ame AvI gayA chIe sujhuma jaMkzana pAse. tyAMthI eka rasto Arthika nahi paNa sukhano mApadaMDa che. (InDena opha hepInesa) kustoliMga nadInA kinAre jAya che to krosa karIne sAmenA kinArethI bhArata ane cIna jevA ati praduSita dezo vacce saMpUrNa zuddhatAne bIjo rasto hA jAya che. thiskuthI AvatAM jamaNI bAju pAro javAya varelA A nAnakaDA dezane salAma karavI joIe. zuddha havAne che. A sthaLe viSNu cu ane pAro cuno saMgama thAya che. pAro nadI phephasAMmAM bharIne tarotAjA thaI jAo cho e ja rIte bhutAnamAM | me - 2018 ) prabuddha jIvana (85) |
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ badhuM ja orgenika maLe che. rAsAyaNika khAtara kone kahevAya e UbhelA parvatomAM patharAyelo Acho Acho taDako amArA prajAne khabara ja nathI. meM eka kheDUtane pUchyuM to Azcarya sAthe AnaMdamAM vadhAro karato hato. zikharonI Toce beThelAM vAdaLo eka mArI sAme joI rahyo. khAtara kyAMthI lAvo cho? to eNe A AphlAdaka dazyane opa ApatAM hatA. bArImAMthI Avato ThaMDo vRkSa-vanarAji vize ja vAta karI. emanAM kharatAM pAMdaDAM ane pavana thatharAvato hato. jamInamAM ragadoLAtI vanarAji e ja emanuM uttama khAtara che. enA sAMje pAronI bajAramAM AMTo mAravA nIkaLyA. UbhA raste ghauM ane cokhAnI mIThAzamAM Argenika khAtarano prabhAva jovA baMne bAju makAnonI hAramALA che. pAronuM bajAra majAnuM che. emAM maLe che. ApaNe to jANe jhera khAtA hoIe evuM ja lAge che. paraMparAgata be mALanAM makAno che. nIcenA bhAgamAM gIphTanI dukAna anAja, zAkabhAjI, phaLa-phaLAdi, badhuM ja Argenika hovAnA kAraNe hoya ane uparanA bhAgamAM raheThANa. tamAre bhutAnanI yAdagIrI prajAmAM roganuM pramANa ghaNuM ochuM jovA maLyuM. DhoLAvovALA sAthe laI javI hoya to henDIkrAphTa ke eno paraMparAgata pozAka rastA, page cAlavAnI ane khetaromAM kAma karavAno zrama emanA laI jaI zakazo. meM tanava ane tanaya mATe bhutAnano paraMparAgata zarIranI majabUtAInuM kAraNa che. nevuM varSanA vRddha paNa sAITha varSa pozAka kharIdyo. jeTalo ja lAge che. A prajAnI viziSTatA e che ke, tame grAhaka tarIke AvyA to bhutAnamAM tIkhu tamatamatuM khANuM joIe. "jo parasevo nA tamane kevI rIte lUMTI levA, evI koI ja dAnata nahi. vaLI, tame chUTe to bhojanano koI ja matalaba hoto nathI." evI koI vastu kharIdo ke na kharIdo eno koI ja vasavaso nahi. je mAnyatAvALAone tIkhAM maracAMno TesTa ghaNo game che. jyAre evAM rIte hasatAM hasatAM AvakAre evI ja rIte hasatAM hasatAM vidAya maracAMno TesTa karyo to bhAI tobA tobA.. emanA bhojananI paNa kare. A dukAnomAM moTA bhAge baheno ja kAma kare che. zarUAta cAthI karavAmAM Ave che. gAya athavA yAkanuM dUdha vaparAya bhutAnanI prajAnA caherA upara hAsya ane AnaMda sivAya bIjuM che, A badhuM ja paraMparAgata rIte e loko vApare che. kazuM ja nahi. tame kharIdI mATe vadhAre kacakaca karo to be hAtha joDIne - bhutAnanA moTA bhAganA loko mAMsAhArI che. paNa tyAMnI tamane nA pADI de. potAnI vastu vecavAnI paNa koI ja tamA sauthI moTI viziSTatA e che ke, ahIM jAnavaronI hatyA karavAnI nahi! prajAnI kevI khumArI. saMtoSa emano mudrAlekha che. sakhata baMdhI che. bhutAnane moTA bhAganuM mAMsa bhArata pUruM pADe pAro cuno eraporTa pAse ja pahoLo paTa che tyAMthI be bhAgamAM che, bolo, rAmacaMdra kI jaya. vaheMcAya che. dopacArI nAmanI eka velI eraporTathI 15 ki.mI., bhutAnamAM roDa-rastA, vidyuta mathako ane anya vikAsa kAryo uttaramAM phelAyelI che. jyAre mukhya velI uttara-pazcimamAM phelAyelI hAtha dharAyelAM hovA chatAM enI prAkRtika saMpadAne akabaMdha rAkhI che. e mArga amArA utArAnI sAmenA kinAre AvelA Drokiyela che. pAro velIno moTA bhAgano vistAra khetarothI chavAyelo che. jonga AgaLa pUro thAya che. je pAro gAmathI 16 ki.mI. dUra che. bIjA vistAra karatAM ahIM samathaLa jamIna vadhAre jovA maLe che. evuM lAge ke pAro velIno aMta A jonga AgaLa pUro thAya che khetaromAM chUTA chavAyAM makAno jovA maLe che. pAro velInAM makAno paraMtu e jongathI paNa 12 ki.mI. AgaLa ekadama sAMkaDA mArga samagra bhutAnamAM sauthI suMdara mAnavAmAM Ave che. makAnomAM dvArA phelAyelI che. tristarIya bArInI racanA phakta ahIM ja jovA maLe che. pAro velI bauddhadharmano prabhAva jhIlanArI velImAM pAro velI prathama manAya zarUAtamAM ekadama sAMkaDI khAIthI zarU thAya che ane dhIme dhIme che. ahIM AvelA kIcu ane tAsiMga maMdiro enI sAkSI pUre che. vizALa svarUpa dhAraNa kare che ane eraporTa pAse emAM sauthI pahoLo evA A pAronI bajAramAM AMTo mAratAM enI cokhkhAI ane paTa Avelo che e ame UMcAIvALA rastethI joI rahyA chIe. prajAnI rItabhAtathI prabhAvita thayA vinA rahevAtuM nathI. eraporTanuM dazya suMdara lAge che. ame hajI to dukAnamAM hatA ane ekadama varasAdanI zarUAta tyAMthI ame vaLAMko vaLoTatA, DhALa caDatA-utaratA dhImethI thaI gaI. thoDIvAra pahelAMnuM svaccha AkAzI vAtAvaraNa varasAdI AvI gayA chIe pAronA bajAramAM. pAro bajAramAMthI jamaNI bAju mAholamAM pheravAI gayuM. dUra dUra parvatonAM zikharo upara beThelAM vaLIne, pAro ca upara bAMdhelA nAnakaDA brIjane vaLoTIne AgaLa vAdaLa doDatAM AvI gayAM ane vAtAvaraNano kabajo laI lIdho. UMcA bhAge AvI gayA chIe. amArA utArAnA rIsorTamAM. rIsorTa sAthe pavana ane ThaMDIno camakAro paNa AvI gayo. ame phaTAphaTa khAssI UMcAIe Avelo che. tyAM utarIne so sone phALavelI gADImAM goThavAIne utAre javA nIkaLyAM. rUmamAM badhA goThavAI gayA. meM rUmanI bArI kholI to sAme ja pAro cu khaLakhaLa vahetI hatI. eno karNamadhura avAja kAnane zAtA traDhata' 43, tIrthanagara, vi01, solA roDa, ghATaloDIyA, Apato hato. enA sAme kinAre UbhAM makAno ane enI pAchaLa amadAvAda - 380062. mo. 9825098888 prabuddha jIvana me - 2018 |
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaze naTavarabhAI desAI ghaNAM varSo pahelA eka moTo samrATa cakravartI rAjA hato. te rIte janma pachI maraNa ane maraNa pachI pAcho janma te ghaTamALa pote khUba vidvAna ane tenAM darabAramAM aneka moTA moTA vidvAnone cAlatI rahe che. je kAMI paristhiti che te kAyama mATe nathI ane te Azaro Apato. darabAramAM avAranavAra AdhyAtmika tathA dhArmika badalAtI rahe che. temAMthI ApaNe sAra grahaNa karavAno ke sukhamAM carcAo thatI. temAM bAdazAha paNa sakriya rasa leto hato. eka chakI na javuM ane duHkhamAM hArI na javuM. A banne vastu badalAtI vakhata bAdazAhane vicAra Avyo ke sArthaka jIvana jIvavAnI je rahe che ane te samajaNa pramANe jo ApaNe ApaNuM jIvana jIvIe phIlasUphI che, te phakta eka ja zabdamAM jaNAvavI hoya to te mATe to sukha yA duHkhanI ApaNI upara bahu gherI asara thAya nahIM. A kayo zabda yogya che. teNe darabAramAM vidvAnone anulakSIne jAherAta jIvana paNa kSaNabhaMgura che ane kyAre pUruM thaze te koI jANatuM karI ke je vidvAna phakta eka ja zabdamAM jIvananuM rahasya samajAvI nathI ane puruM thaze tyAre game ke na game badhu choDIne javuM paDaze. zake tenuM abhivAdana karI ane tene InAma ApavAmAM Avaze. eTale teno moha athavA mamatA rAkhavI yogya nathI. A vAto A jAherAta sAMbhaLIne badhA vidvAno vicAramAM paDI gayA samajavAmAM Ave to jIvana jIvavAnI koI moTI phIlosophInI ane jIvananI phIlasUphI mATe lakhavAnuM hoya to vigatavAra lakhavuM carcA karavAnI jarUra nathI ane phakta A bAbata AtmasAta karI joIe. tene mATe phakta eka ja zabdamAM jaNAvavAnuM azakya che. ApaNuM jIvana prakRllita rAkhI zakIe. ApaNe sau jANIe chIe A bAbatamAM dareka vidvAno muMjhavaNamAM paDI gayA ane temAMthI tema kALane koI rokI zakatuM nathI ane samayane koI aTakAvI koI paNa vidvAna javAba ApI zakyo nahIM. A bAbata rAjAe zakatuM nathI ane te mujaba je niyatImAM lakhAyela hoya che te saghaLuM bIje divase paNa paMDitone Ano javAba ApavA mATe khUba Agraha banatuM rahe che. temAM ApaNAthI koI pheraphAra thaI zake nahIM. ApaNA karyo. paraMtu koIne A bAbata zakya lAgI nahi. rAjAe jAherAta hAthamAM phakta tene kaI rIte svIkAravuM te ApaNe nakkI karavAnuM che karI ke je koI paNa Ano javAba ApI zake tema hoya te eka ane je kAMI Ave che te javAnuM che ane jaze te pAchuM AvavAnuM che kAgaLa upara lakhI mane ApI jAya ane te yogya haze to huM te te kudaratano niyama che ane satya e ApaNe sau hasate moDhe svIkArI mAnya karIza. laIe to ApaNI mAnasika samatulA jaLavAI rahe ane prakRllitatA trIje divase tAjetaramAM darabAramAM dAkhala thayela eka vidvAne kAyama rahe. ApaNe prArthanA karIe ke Izvara ApaNane AvI buddhi darabAramAM rAjA pAse jaI ane kAgaLanI e cabarakhI ApI jenI Ape ane ApaNe sau haMmezA AnaMdamAM rahIe. upara phakta eka ja zabda lakhelo hato. rAjAe e cabarakhI kholI ane vAMcyA pachI thoDo vicAra karI khuba khuza thayo ane potAno mobAIla : 9321421192 AnaMda vyakta karavA UbhA thaIne te vidvAnane bheTyo ane te prabaddhajIvata' have DijiTala svarUpe upalabdha kAgaLanI cabarakhInI ghaDI vALI rAjAe potAnI vIMTI pAchaLa AMgaLI upara A cIThThI rAkhI dIdhI ane vidvAnanuM bahumAna karI 1929 thI mArca 2015 sudhI "prabuddha jIvananA badhAM khUba moTo IlkAba ApI ane InAma paNa ApyuM. paraMtu cIThThImAM ja aMko saMsthAnI vebasAITa zuM lakhyuM che, jethI karI rAjA ATalA khuza thayA, te jANavA mATe www.mumbai-jainyuvaksangh.com 242 2414 badhAe rAjAne vinaMtI karI ke cIThThImAM zuM lakhyuM che, te jANavAnI vAMcI zakazo. temaja DI.vI.DI. svarUpe paNa A badhAM aMko amArI khUba IMtejArI che. rAjAe jaNAvyuM ke cIThThImAM eka ja zabda upalabdha che. lakhyo che ane te zabda "jaze' che. jo A zabdano sArthaka artha jijJAsu ane pustakAlayone A DI.vI.DI. vinA mulya ame samajaNamAM Ave ane te AtmasAta karI jIvanamAM utArIe to arpaNa karIzuM. jIvananI AdhivyAdhimAMthI mukta thaIe ane haMmezA praphullita A DI.vI.DI. nA saujanyadAtA rahIe. "jaze'no artha thAya je kaMI paNa che te kAyama mATe nathI. 1. phorama oNpha jaina InTelekasyuala vaheluM-moTuM te javAnuM che. duHkha hoya ke sukha hoya te kAyama mATe haste-aMjanA razmikumAra jhaverI ane mayura vorA. nathI. sukha pachI duHkha ane duHkha pachI sukha AvyA kare che. vasaMta 2. nirmaLAnaMda jyota, rekhA-bakula naMdalAla gAMdhI pachI pAnakhara ane pAnakhara pachI vasaMta AvavAnI ja che. te ja saMparka : saMsthA oNphisa - 022-23820296 | me - 2018 ) prabuddha jIvana
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhyataratapa - svAdhyAya-dhyAna ane kAyotsarga subodhIbena satIza masAlIA (gatAMkathI cAlu....) ja potAnuM svarUpa che. e baudhika bhAna yogya sAdhanA dvArA jyAre svAdhyAya - dhyAna ane kAyotsarga A heDIMga nIce sapTembara anubhUtimAM pariName che tyAre samyaka darzana prApta thAya che. samyaka 2017 thI cAlu karI mArca 2017 sudhI sAta lekha chapAI cukyA darzana e eka anupama upalabdhi che. e eka anubhava che. jene jene che. jIjJAsue A badhA lekha bhegA karI ekavAra saLaMga vAMcI javAthI A anubhava thayo che teo AnuM varNana zabdomAM karI zakyA nathI. A utkRSTa tapa svAdhyAya-dhyAna viSe baudhika stare jANakArI maLaze. e alaukika AnaMdanI anubhUti zabdothI para che. cAlo...samyaka paraMtu A jANakArIne phakta bauddhika stara sudhI na rahevA daI ene darzana vizenI vistRta carcA ApaNe pachI karIe. pahelAM vAcakonA anubhava jJAna banAvavA mATe jo emAM DUbakI mArazo to eka AvelAM be-cAra savAlo pratye dRSTi karIe.. bodhIbIja vavAI jaze. eka samyak ratna prApta karavA bhaNI Daga savAla: A prakriyAnuM vipazyanA-dhyAna-ravAdhyAyanuM lakSaya che? maMDAI jaze. baudhika stara sudhInuM jJAna to eka ahaMkAra jagAvaze javAbaH zarIranI bhUla-sUkSma saMvedanAone nirAzakta bhAve jotA ke "huM jANuM chuM, mane badhI khabara che. " paraMtu prApta kaMI nahIM karyuM rahevAno abhyAsa paripakva thaye (A abhyAsa eja svano adhyAyahoya. dareke dareka adhyAtma yogI anubhavamAM utaravAnI ja vAta kare svAdhyAya) khuda potA ja anubhavane AdhAre e tathyano sAkSAtkAra che juo. thAya che ke A zarIra e koI sthira ke ghana vastu nahi paNa kSaNe kSaNe yogIzvara cidAnaMdajI AdhyAtmabAvanImAM kahe che ke, palaTAtA paramANuono puMja mAtra che. A anubhava dvArA, zarIranI "cetanaku parakhyo nahi, kyA huA vratadhAra? ghana saMjJA naSTa thatAM dehamAM thatI AtmabuddhinI bhrAMti bhAMge che zAla vihuNA kheta meM, vRthA banAI vADa." ane nirliptatA puSTa thAya che. ApaNA zarIramAM anubhavAtI skUlae ja vAta adhyAtma yogI AnaMdadhanajI vAsupUjya sUkSma saMvedanAnA avalaMbanathI satata parivartanazIla dehadhArAnuM jina stavanamAM kahe che ke... ne kramazaH cittadhArAnuM paNa nirikSaNa ane parIkSaNa karatAM rahI samasta AtamajJAnI zramaNa kahAve, bIjA to dravyalIMgI re." avacetana manane jAgRta karI tene cetana manamAM palaTI nAkhI, zarIra ane mananI pravAhamAna dhArAthI alaga evA zAzvata satyano to upAdhyAya yazovijayajI AdhyAtmika pada -39 mAM kahe pratyathI bodha prApta karI, rAga-dveSa-mohanA samasta saMskArothI mukta thaI javuM, e A prakriyAnuM lakSya che. liMga, veSa, kiriyAke saba hI, dekhe loka tamAsI ho, badhI ja dhArmika pravRttinuM lakSya che. citta zuddhi, vyavahAra zuddhi cina mUrati cetana guna cinha, sAco sou saMnyAsI ho." ane samatvanA vikAsa dvArA sAdhakanI vRttine aMtaramukha karI vRttinA parivartana vinAnI pravRttinI pherabadalInuM eTale ke Atmadarzana/AtmajJAnanI prApti bhaNI sAdhakane dorI javAnuM. jo. samyak darzananA sAtha vinAnA cAritranuM bahumUlya jJAnIoe e dharma pravRtti vaDe cittanI zuddhi na thAya ane dhArmika kriyAo AMkyuM nathI. samyakdarzana e cAritrano pAyo che. muktinuM e bhaTakatA citte, upayoga zUnyapaNe ja thatI rahe to te mokSasAdhaka bIja che. pAramArthika samyaka darzana jenAthI bhavabhramaNa sImita thaI banatI nathI. A cetavaNI ApaNA pUrvAcAryoe zAstragraMthomAM jAya che te samyaka darzana che zuM? Thera Thera uccArI che. juo.. upA. yazovijayajI mahArAje sakjhAyamAM zuM e amuka jAta-paMtha-saMpradAya ke dhArmika jUthamAM joDAvAthI zuM kahyuM che.. prApta thaI jatI koI cIja che? ke pachI vyakti je saMpradAyamAM janmI vacana kAyA te to bAMdhIe, mana navi bAMdhyuM jAya. hoya ke je saMpradAya ke jUthanI e sabhya hoya, te jUthanA sAdhu saMto mane bAMdhyA viNa prabhu nA mile, kriyA niSphaLa thAya. sivAyanA anya sAdhu-saMto ke zAstranA sanmAna-satkAra-samAgama AjanI ApaNI dharmakriyAnuM hubahu citra A paMktiomAM na karavAnA zapatha lenArane samyak darzana prApta thaI jAya che? nA.. raju thayuM che. upayoga zUnya, amanaska paNe, thatI dharmakriyA, dravyakriyA AMtarika nirmaLatA vadhatAM, viSaya kaSAyano vega maMda paDe che. banI jAya che. citta zuddha - zAMta - sthira thaI zake evI koI sAdhanA khoTA kadAgraho chUTI jAya che. potAnA zuddha svarUpa tarapha sAdhakanI paddhati hoya to te vipazyanA sAdhanA che. dRSTi jAya che tene bhAna thAya che ke harSa-zoka, sukha-duHkha, rAga- vipazyanA sAdhanAthI aMtarmukhI thaI, dRSTAbhAva keLavI, dveSa ane vikalpa mAtrathI para nirvikalpa zuddha jJAna ane AnaMda e samatAmAM sthita thaIne kramazaH pragati karatAM karatAM aMte sarvi karmano prabuddha jIvana me - 2018)
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaya karI muktinI upalabdhi karI zakAya che. AvI suMdara ane zuddha jAya che.. guNono ArvibhAva thavA lAge che. mahAvIre eja to dharmanI sAdhanA aMge ApaNAmAM ghaNI gerasamaja cAlI rahI che. karyuM.. aMdara rahelAM A badhA zatra (ari) krodha-lobha-IrSyAsavAla: ghaNI badhI dhyAna sAdhanA pracalita che jevI ke prekSAdhyAna, brahmadhyAna haThAgraha-rAga-dveSa vagerene haNyA... mATe to arihaMta kahevAyA janma vagere vagere.. emAMthI vipazyanA dhyAna sAdhanAnI ja pasaMdagI zA mATe? - janmAMtaranA aMtaramananA ThekaDA mAravAtA svabhAvane palaTI javAba: dhyAna to ghaNA prakAranA che. paNa koI dhyAnamAM tame joyuM aMtaramAM sthira thaI, samatAmAM sthira thavuM... e eka bahu moTI, ke dasa-dasa divasa sudhI saMpurNa mauna rahevuM, saMpUrNapaNe sAMsArika bahu agharI aMtaraMga prakriyA che, A kriyA dvArA aMgaraMga anubhava saMbaMdho, vyavahAro kApI nAkhIne eka sAdhu jevuM jIvana jIvavuM... dvArA je jJAna utpanna thAya che. tene ja kahevAya che ke "kriyA vagara na chApuM, na mobAIla, na vAtacIta. saMpUrNa brahmacarya, svAbhAvika jJAna nahi''. ApaNe kriyAno sthULa artha lahI lIdho ke je bAhara rIte banatI ghaTanAo pratye rAga nahi karavo, dveSa nahi karavo, dekhAya che teTalI ja kriyA, paNa A mana-vacana-kAyAne sthira karI, saMpUrNa paNe samatAmAM sthira thavuM (sAmAyika), bIjA koI dhyAna jUnA karmonI udiraNA karI. rAga-dveSamAM na kheMcAI jatAM samatAmAM sAdhanAmAM AvuM badhuM jANyuM? nahi ne? ane AmAM tame joyuM ne rahI udirazAmAM AvelA karmonI nirjarA karavI. A sauthI agharI ke je kAMI karavAnuM che te jaina dharmanA siddhAMta pramANe ja karavAnuM sauthI mahAna kriyA che jenA pariNAme anubhava jJAnanI upalabdhi che. pratikSaNa jAgrata rahevuM (samaya mA pamAya gayaMm) anitya thAya che. bhAvanAmAM sthira thavuM, kartA-bhoktA bhAvamAMthI bahAra nIkaLI savAla : bodhadarzana nitya AtmAne to mAnatuM ja nathI. kSaNikavAdanuM phakta dRSTAbhAva sthApita karavo to A eka ja sAdhanA paddhati che. pratipAdaka che. basa mAtra jaDa zarIrane joyA karo ane zvAsa para dhyAna je saMpUrNapaNe jene siddhAMta anusAra che. AmAM koI vastu tamane rAkho. enAthI zuM vaLe? jaina siddhAMtanI virUddha dekhAtI hoya to mane batAvo. pAMca javAbaH are bhAI... baudha darzana AtmAne mAne ke na mAne tenAthI niyamomAM paheluM ja ahiMsAnuM pAlana (jaina dharmano pAyo) jUThuM ApaNane zuM pharaka paDe che? ApaNane mahAvIre kahyuM che ke AtmA nahi bolavuM, corI nahi karavI, mAdaka padArthonuM sevana nahi karavuM, che to che ja. ApaNane e loko ema to nathI kahetA ne ke amArI brahmacaryanuM pAlana karavuM. mane kaho AmAM kayo niyama jaina dharmanI mAnyatAne kabUla karo pachI ja ame tamane A vidyA virUddha che? mananuM mahattva jaina dharmamAM batAvyuM che, eTaluM koI zIkhavADIzuM..?? ApaNe ApaNA kAmathI kAma.. na ApaNe dharmamAM nathI. rojanI dasa-dasa kalAka sAdhanA - temAMya traNa kalAka ApaNI aMtaranI mAnyatA badalavAnI jarUra che ke nato emanI zuM to saMpUrNa samatAmAM sthira. eka AMgaLI paNa na hale evuM aDola mAnyatA che tenI ciMtA karavAnI jarUra che. Ato samaja-samajanI Asana.. batAvo kayA dhyAna - sAdhanAmAM che? AvuM jo sAmAyika phera che. amuka zabdono te samayamAM je artha thato hato te Aje karatAM AvaDI jAya to jIvanamAM sAcuM sAmAyika samajAI jAya. badalAI gayo hoya tethI paNa gerasamaja ubhI thatI hoya.. pUnyAnuM sAmAyika samajAI jAya. anAtmano artha "AtmA nahi' evo paNa thAya ane "anAtma' vaLI bIjI vastu khAsa dhyAnamAM rAkho ke jemAM jemAM jarApaNa eTale "jaDa" "pudgala' evo paNa thAya. Atma eTale cetana ane mana-vacana ke kAyAnuM halana-calana che, temAM karmono Azrava cAlu anAtma eTale jaDa. je dehamAM pratipala utpanna thatAM ne nAza thatAM che. pachI te OMnuM raTaNa hoya, uccAraNa hoya ke vividha raMgonI taraMgo anubhavAya che te jaDanuM lakSaNa che. to A dehamAM anAtmabodha kalpanA karavAnI hoya, manathI vacanathI AvatA karmono Azrava (jaDa) thAya ne emAM "huM'paNuM maTe evo paNa Azaya hoI zake. cAlu. to karmothI mukti kyAM? jo karmothI mukti nathI, nirjarA AtmA to "dhruva' che, nitya che, tenuM darzana, sAkSAtkAra.. jeno nathI to guNono ArvibhAva kyAM? upalabdhi kyAM? ene samyakdarzana kahe che, baudho ene nirvANano sAkSAtkAra kahe - jo yogya paddhatithI niyama anusAra vipazyanA svAdhyAya-dhyAna che. paNa vAta to eka ja che, phakta samaja phera che. karavAmAM Ave to cha-bAra mahinAmAM tame pote anubhavazo ke baudha dharmagraMtho noMdhe che ke gautama buddha samyaka saMbuddha thavAno are. pahelA mane bIjAnI pragati joIne IrSyA AvatI hatI, saMkalpa, pote jyAre sumadha nAme bodha parivrAjaka hatA tyAre karelo. bhale huM moDhethI mIThuM boluM paNa manamAM baLato hato. have evuM te vakhate viharamAna dIpakara buddhanA jIvanakALamAM agaNyabhavo nathI thatuM, pahelA nAnI nAnI vAtamAM krodhathI dhamadhamI uThato pahelA karelo. to jo "bodhadarzana anatmavAdI hoya to dIpakara hato have huM kaMTrola rAkhI zakuM chuM.. pahelA bindhAsta moTuM jUThANuM buddha pAse AziSa mAMganAra koNa? abajo-abaja bhava sudhI bolato hato. have kAMIka nAnuM sarakhuM jUThuM kahevAmAMya khacakATa ekadhArI sAdhanA karI gautamabuddha thanAra koNa? jo bodha darzana anubhavuM chuM. Ama je kriyA karI enuM pariNAma maLavAnuM cAlu thaI e matanuM hoya ke nitya-Atmatattva jevuM kaMI che nahi to pahelI ( me - 2018 prabuddha jIputra (89 ).
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAta to e ke baudhadharma nirvANa mATeno purUSArtha karavAno anurodha vikharAtA paramANuono Dhagalo mAtra ja che. emAM "huMpaNAnI kone kare che? karma sAthe koNa baMdhAyeluM che? karmanI nirjarA thatAM budhdhi rAkhavI e narI bhrAMti che. kAyA pratyenI janmojanamanI nirvANano anubhava kone thAya che? TUMkamAM A koI samaja phera che, Asakti A anubhavathI ogaLavA mAMDe che. kramazaH rAga-dveSaathavA to dArzaniko e manamAnyo artha pakaDI laI tenI AsapAsa mohanA saMskAro kSINa thatA jAya che. enI samasta tRSNA zAMta tarkajALa guMthAI gaI hoya. mATe A praznono tAga sAdhanA dvArA thaI jAya. zudra "huM' lupta thAya che ne sAdhaka, dhruva nitya-zAzvatatattvano vAcaka jAte ja meLave. zabdajALamAM na aTavAya. sAkSAtkAra pAme che. Ama vipazyanAnI paddhatie anekAMtadraSTithI bIjo savAla che jaDa zarIrane jovAthI zuM vaLe? cittane kAyAmAM - bhAsamAna saccAI tema vAstavika saccAI (kSaNabhaMguratA) pratye ja parovI rAkhI mastakathI pAnI sudhI zA mATe ghumAvavuM? niraMtara sabhAna rahI A kAyAne jotAM jotAM A kAyAmAM ja ' are bhAI... AtmA khovAyo che to A kAyAmAM ja ne? je bhagavAnano bheTo thaI jAya che. haju keTalAkanI zaMkA ane tenuM vastu jyAM khovAI che tyAM ene zodhIe to maLe ke ene bIje samAdhAna vAMco AvatA aMke. zodhatA rahIe to? enI zodhamAM ApaNo AkhI dharatI khuMdI (mArca 2018nA aMkamAM nIcenI prInTIMga mIsTaka rahI gaI che te vaLIe chIe, mAtra nathI najara karatAM A kAyAmAM jyAM e vase sudhArIne vAMcavA maherabAnI) che. mATInA DhagalAmAM hIro khovAyo hoya to hIrAne zodhavA peja ne. sAIDa lAIna naM. khoTuM mATe pahelA to mATI ja ulecavI paDaze ne? huM ema kahyuM ke mAre 24 lephTa 2 3 bhale to hIro ja juve che pachI mATI zuM kAma ulecuM? to pachI besI rahe Avo Ato AkhI jiMdagI, hIro kadIya hAthamAM nahi Ave. lephTa 14 Avaje Apaje vipazyanA dvArA A kAyAnA kaNa kaNane, aNu-azune uparataLe lephTa 38 aTIza arIzA karIne enI bhALa meLavAya enuM mAdhyama rahe che saMvedanA ke zvAsa, rAITa 15 kaTI karI sabhAnatApUrvaka zvAsano ke saMvedanAno anubhava karatAM thayA ke lephTa saMghayAro saMghayaNa AtmA sAthe saMtAkukaDI zarU thaI jAya che. ne ema karatAM eka divasa 25 samaja samaya e pakaDAI jAya che. prathama zvAsa pachI sthULa-sUthama saMvedanAaduHkhada lephTa 27 sAdhu sApha asukhada saMvedanA, pachI ethIye sUma, sUkSmatara, sUthamatama saMvedanA jotAM jotAM apramatta jAgRta sAdhakane khAtarI thaI jAya che ke A - 19 dharmapratApa, azokanagara, kAMdivalI (IsTa), kAyAmAM sthira-nitya jevuM kAMI che ja nahi. e to kSaNo kSaNe mo. 885088567. sAcuM rAITa 6. i tm om mm lephTa pAchags 1 me, 2018
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanapaMtha : 8 vAcana... apAra - jIvanano beDo pAra.. ( DaoN. bhadrAyu vacharAjAnI ) banyuM evuM ke, svAmI vivekAnaMdanA jIvananA bALapaNanA vAMcavA lIdhuM hoya to vAMcuM kharo paNa mane adhurapa lAge, kAraNa prasaMgoe mane jabaro jakaDI lIdho ane temane Izvara dekhADavA teyAra koIkanAM pustakamAM IcchA thAya tyAM lITI na taNAya ne..! basa, thanAra tenA guru zrI rAmakRSNadeva viSe jANavAnI utkaMThA jAgI. AthI ema thatuM; mane je game te pustaka huM kharIdI lauM ke jethI tene pahelAM ja vAcanathI eTalI pratIti thavA lAgelI ke zerImAM AkhI mAtra vAMcI nahIM, mANI paNa zakAya. (jo ke kharIdIne potIkuM sAMja AthaDavA karatAM AvuM vAcavAmAM vadhu majhA Ave che. dhIme banAvavAnA abharakhA ghaNAM varSo sudhI pUrA na thayA, e judI vAta dhIme spardhA na hoya to paNa zrI rAmakRSNa Azrama javA lAgyo che.!). ane tyAM be ja kutUhalanA viSayo rahyA : palAMThI mArIne baMdha AMkhe eka vAta kahuM, mAre koIne pUchavuM nathI paDyuM ke kayuM pustaka dhyAnastha beThelI zrI ThAkuranI pratimA ane AzramanI vizALa have vAMcavuM? kAraNa vAMcato gayo ne navuM vAMcavAnuM jaDatuM gayuM. lAyabrerImAM besI ekAgratAthI vAcana karatA keTalAya loko. pahelAM AThamA dhoraNamAM hato tyAre AcArya rajanIzane sAva najIka besI ThAkaranAM ane pachI pustakanAM darzana mAro krama banI gayo. sAta sAMbhaLelA. koNa jANe kema, mane mArI tera varSanI umare tyAre dhoraNa sudhImAM to AzramanAM pustakomAMthI jIvanacaritro vAMcI evuM lAgeluM ke AcArya rajanIza eka mahAna ciMtaka tarIke pagadaMDo gayo. rAma ane kRSNanA rocaka jIvana prasaMgo vAMcI gayo. Aje jamAvaze. ozonAM aneka pustako vAMcavAnuM kaoNlejakALamAM banyuM vicAruM chuM tyAre lAge che ke vAcanaprIti dhIme dhIme aneka kSetro ane temAM lagabhaga lagabhaga DUbI javAyuM. (Aje paNa nIkaLI tarapha doratI gaI. zrI rAma ane zrI kRSaNanI jIvanI pustakomAM zakyo nathI. tema svIkAratAM jIva Thare che.) kaoNlejamAM nATakomAM vAMcyAthI mArI jijJAsA vadhI. e samayamAM rAjakoTanAM zAstrI khUba bhAga leto, vastRtva spardhAmAM yunivarsiTI Topa karato eTale medAnamAM pUjya zrI DoMgare mahArAjanI bhAgavatakathA vAraMvAra aneka viSayo viSe vAMcavuM paDe. mahAtmA gAMdhI - saradAra - svAtaMtra yojAtI. huM jene mArI mA gaNuM chuM te mArI nAnImAnI AMgaLI saMgrAma vagere aneka viSe pUrepUruM vAMcI gayo, kaoNlejakALamAM ja. pakaDI A kathAmAM ekavAra gayo ne bALa kAnaDAnI vAto emAM thoDo romAnTika vaLAMga paNa Avyo. kolejamAM nATakamAM bhAvasabhara kaMThamAM zrI DoMgarejI pAsethI sAMbhaLI pelI pustaka ati sAthe kAma karatI garlaphrenDe vIneza aMtANInI 'priyajana' bheTamAM tAjI thaI ane kathA gamavA lAgI. te Aje paNa kathA svarUpa mane ApI.. eka beThake vAMcI gayo, pelI garlaphrenDa priyajana na thaI, bahu bhAvamaya banAve che. ADa vAta karuM, kolejamAM gayo tyAM sudhImAM paNa vIneza aMtANInuM vyasana thaI gayuM e jamA pAsuM.. meM zrI DoMgarejI mahArAjanI bhAgavatakathA traNavAra pUrepurI sAMbhaLI, be vakhata to mArI DAyarIomAM bharapUra lakhato gayo ne mo. 09898920333 sAMbhaLato gayo! phona : (0281)2588711 jema pustaka parathI kathAno rasa jAgyo tema ja kathAe Imela : bhadrayu2@gmail.com pustakapremamAM vadhAro karyo. kathA sthaLe dhArmika graMthonA sTaoNlsa hoya saranAmuM : premamaMdira, narmadA pArka-4, ja, temAM laTAra mArato. ghaNAM pustako kharIdI levAnI IcchA thatI amIna mArga, rAjakoTa, paNa khissAM tarata manAI pharamAvatAM. meM paheluM pustaka kharIdyuM hoya tevuM banyuM cheka kaoNlejamAM Avyo tyAre.. yAda che barAbara ke zrI sthaLAMtara thayela ophIsa harIndra davenuM pustaka "mAdhava kyAMya nathI' meM sau prathama kharIdeluM zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha pustaka. paNa te hamaNAM sudhI sAcavI rAkheluM; e vAMcyA pachI 926, pArekha mArkeTa, samajAyeluM ke, DoMgare mahArAja kAnuDAnI vAto karatAM karatAM kema 39, je. esa. esa. roDa, keneDI brija, raDI paDatA hatA!? huM vAMcavAmAM dhImo, je phakaro sparze te pharI opare hAusa, muMbaI-400 004. pharI vAMcuM tethI mArI gADI dhImI cAle. vaLI mane vAMcatA vAMcatA mobaIla : 9137727109. je game tyAM pensilathI nizAnI karavAnI Teva.. koIkanuM pustaka patra vyavahAra uparokta ophIsa para ja karavo. C me - 2018 ) prabuddha jIvana
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAMdhIvAcanayAtrA mRtionI pAvana gaMgA : rAmadAsa gAMdhInAM saMsmaraNo' | sonala parIkha ApaNAthI koI bhUla thAya, to ApaNe zuM karIe? "saMsmaraNomAMthI pasAra thaIe tema tenI khUbIo dhyAnamAM ApaNAmAMthI moTA bhAganA potAno bacAva kare ane doSano AvatI jAya che. jema gAMdhIjI temaja kasturabAnuM eka vatsala citra Topalo bIjAnA para DhoLe. thoDA vaLI bhUla paNa svIkArI le ane pustakanAM pAnAMo para UbhuM thayuM che tema rAmadAsabhAInI emAMnA thoDA dilagIrI paNa vyakta kare. paNa gAMdhIjI evI apekSA nikhAlasatA, namra svabhAva, daDha vicAro ane nirAgraha rAkhe ke bhUla thAya to mAphI mAgavA sAthe sajA paNa mAgI levI jIvanasAdhanAnuM pUrepUruM citra paNa ApaNane A pustakamAMthI maLe athavA to jAte ja koI prAyazcita ke tapasyA svIkArI levAM. teo che. gAMdhIjIe emanA putronI keLavaNInI upekSA karI hatI te to pote AvuM ja karatA ane potAnA svajano ane aMtevAsIo spaSTa che. paNa teo potAnA siddhAMto mujaba paNa saMtAnone paNa AvuM ja kare tevo Agraha rAkhatA. ghaNuM meLavI zakyA hatA. A baMne bAbato rAmadAsabhAInI gAMdhIjInA putra rAmadAsa gAMdhInA eka pustaka "saMsmaraNo' bAbatamAM paNa sAcI che. paNa gAMdhIjInAM sevAbhAva, naitika unnati vAMcIe tyAre uparanI vAta sau prathama AgaLa tarI Ave che ane vizeno Agraha ane nikhAlasapaNe A traNa bAbata samajAya che ke gAMdhIjI mahAtmA zA mATe kahevAya - mahAna rAmadAsabhAImAM moTA pramANamAM UtarI AvI. emanA jIvananI AtmAo sAmAnya lokothI judA kevI rIte paDe che. sAdhanA ane siddhi baMne A ja che. saMsmaraNo'nI prastAvanAmAM rAmadAsa gAMdhI lakhe che, "bApue gAMdhIjI to prakhara vairAgI hatA. emanA vairAgyanI kalpanA pote potAnA vize ghaNuM lakhyuM che. anya vyaktioe paNa bApu sAdhAraNa mANasane na Ave. evA patinuM paDakhuM sevanArAM vize ghaNuM lakhyuM che - to pachI mArI A copaDInI zI jarUra - kastUrabAnuM gajuM paNa evuM ja moTuM. AvAM mAtApitA meLavavA AvA vicArathI huM emanA vize lakhavAnuM TALyA karato hato - badala rAmadAsabhAI potAne bhAgyavAna samaje che, paNa sAthe kahe paNa kAkA kAlelakara ane anya vyaktionA AgrahathI A lakhI che ke temanI vizALatA ane mahAnatA sAme mArI alpatA mane rahyo chuM': A draSTikoNa paNa virala che. Aje jyAre loko "lakhavuM akaLAvI mUke che. mAruM jIvana satata temane lAyaka thavAnA che ane lakhIza' AvI eka jIdathI vivekabuddhine neve mUkIne kaMIpaNa prayatnomAM ja vItyuM che.' lakhyA kare che ane gAMdhI pustakonA DhagalA UthalAvIe tyAre mAMDa 1913mAM gokhalejI dakSiNa AphrikA AvyA ane gAMdhIjIne ekAda sAcuM pustaka zodhI zakAya che, tyAre lekhakanI A bhAvanA maLyA. tyAMthI bhArata pAchA AvyA bAda eka jAhera sabhAmAM temaNe sparzI jAya che. e gAMdhIjInA ja saMskAra che ke gAMdhI parivAranI kahyuM, "gAMdhIe dezabaMdhuonI ane mAnavatAnI sevAne arthe chaThThI peDhI yuvAna thaI gaI che. paNa kadI koIe gAMdhIjInA nAmano potAnI dhIkatI kamANI jatI karI che." A kamANImAMthI eka paiso koI ja lAbha kadI lIdho nathI. moTAbhAganAe potapotAnI rIte paNa bApue potAnA saMtAno mATe nahoto rAkhyo e hakIkata koI ne koI rIte gAMdhIjInuM tarpaNa karyA karyuM che, paNa te kazI ho- Aje to koI mAnI ja na zake. bA pAse nAnI sarakhI aMgata rakama hA ke avAja karyA vagara. ke pautrIo mATe sAcavI rAkhelA khAdInA sADalA nIkaLe to bApu A pustaka 1967mAM lakhAyuM hatuM. tenuM Amukha kAkA duHkhI thatA ane e rakama ke cIjo tarata AzramamAM jamA karAvI kAlelakare lakhyuM che. pustakamAM lekhake pitA gAMdhIjI sAthenA dakSiNa detA. rAmadAsabhAI noMdhe che tema dezane atyAre A guNanI sauthI AphrikAnAM saMsmaraNothI laIne bhArata Agamana, AzramavAsa tathA vadhAre jarUra che. jelavAsa, satyAgraho, upavAso, kudaratI upacAra, khorAkanA e samaya evo hato ke kazuM nizcita na rahetuM. e kALanI prayogo temaja temanA potAnA ane saMtAnonA lagna vizenI Aje kalpanA AvavI muzkela che. haMmezAM satyAgraha, AMdolana, potAnI smRtione tAjI karI che. lekhakanI 'nikhAlasatA ane jela vagerenI ja carcA ane taiyArI cAlyA karatAM hoya. AvA saraLa zailIne kAraNe saMsmaraNo dIpI uThyAM che' evI noMdha letA vAtAvaraNamAM abhyAsa karavAnuM ane rUDha bhASAmAM "sthira' thavAnuM kAkAsAhebe lakhyuM che ke "gAMdhIjInA dIkarAone gAMdhIjInA vicAro muzkela hoya e dekhItuM che. virATa kAryomAM rokAyelA gAMdhIjInA ane saMskAro maLyA tema gAMdhIjInA Agrahane kAraNe veThavuM paNa putrone A paristhitimAMthI pasAra thavAnuM AvyuM hatuM. paDyuM, tethI A saMsmaraNo atyaMta kImatI hovAnAM." rAmadAsabhAI lakhe che, "A sthitino meM kadI kadI vasavaso prabuddhajIpUrNa ( me - 2018 ).
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ anubhavyo che, paNa atyAre jouM chuM ke temAM meM kazuM gumAvyuM nathI. pahoMcI vaLAya nahIM ane bApunA nAme koI pAsethI sahAya meLavavI bApunI ArSadraSTi samajavAnI amArI zakti ghaNI ochI hatI, game nahIM tethI rAmadAsabhAI tAtA oIla kaMpanImAM joDAyA ane paNa have huM samajuM chuM ke mANase je samaye je kartavya sAme Ave te prAMtIya nAgapuraDeponA menejara tarIke bAreka varSa kAma karyuM. saMtAno karavuM ane temAM saMtoSa mAnavo e ja potAne ane samAjane bhaNI UtaryA pachI temaNe rAjInAmu mUkyuM ane sevAgrAmanA khetI sukhI karavAno rasto che." AgaLa temaNe lakhyuM che, "huM je paNa vibhAga ane khAdI vidyAlayamAM joDAI gayA. Aje AvuM karavAnuM kAmamAM joDAyo tenAM be prerakabaLo hatAM : bApu pratyenI bhakti koI kalpI paNa zake ? ane svayaM utsAha. bApu kadI koI kAma evuM na karAvatA ke karavA "saMsmaraNo'mAM eka prakaraNa che "mArA bhAIo'. temAM temaNe detA je ame temanI IcchAthI karIe. dareka vakhate badhuM samajAve atyaMta TUMkANamAM harilAla, maNilAla temaja devadAsa gAMdhI vize ane chelle jarUra kahe - tane gaLe Utare to ja karaje. nAnAmoTA jaNAvyuM che. jemanI nasomAM gAMdhIjInuM rakta vahetuM hoya teo dareka kAryakartA ke patnI ke saMtAno sarva mATe temano A ja niyama jyAM paNa hoya ne je paNa kare temAM eka nirbhika AgavApaNuM hoya hato. A vizeSatA bahu ochA mAbApamAM, bahu ochA ja che e vAta A prakaraNa vAMcatA samajAya che. AgevAnomAM hoya che." "saMsmaraNo'mAM nikhAlasatA, namratA ane othenTisiTi - rAmadAsa ane devadAsa A baMne bhAIono janma dakSiNa vizvanIyatA che. gAMdhIjInA putra tarIkeno rAmadAsabhAIno saMgharSa AphrikAmAM thayo hato. rAmadAsa 1898mAM ane devadAsa ane sAthe Atmonnati taraphanI eka svAbhAvika gati A baMnenuM 1900mAM janmyA. "saMsmaraNo'mAM temanA cAra pAMca varSanI uMmarathI darzana mane "saMsmaraNo'mAM thayuM che. atyAre A pustaka prApya haze laI pacAsa varSanI umara sudhInI smRtio sacavAyelI che. lagabhaga ke kema te huM jANatI nathI, chatAM mArI anubhUtione ahIM mUkI savAbaso pAnAM ane nAnA nAnA 73 prakaraNomAM smaraNo rahI chuM. puNya smaraNonI gaMgAmAM snAna karavAnI dhanyatA jeTalI vaheMcAyelAM che. zikSaNa pratyenA cokkasa vicArone lIdhe bApunA maLe teTalI meLavIe. putro Adhunika zikSaNathI amuka aMze vaMcita rahyA. potAnA ('saMsmaraNo', rAmadAsa gAMdhI, navajIvana prakAzana maMdira, saMtAnonI bAbatamAM Ama na thAya tema rAmadAsabhAI IcchatA prathama AvRtti 1967, kiMmata rUA.3/-) hatA. paNa khAdI kAryakartAnI TUMkI AvakamAMthI zikSaNanA kharcane 10 mo : 9833708494 jaina paraMparAnA punaradhArako-14 zrI haMsavijayajI mahArAja AcAryazrI vAtsalyadIpasUrIzvarajI keTalAka samayanI anokhI tAsIra hoya che. ogaNIsamI ane kAvya skUraNA thatI hatI. kahe che ke vi.saM. 1975 AsapAsa teo vIsamI sadImAM jaina saMghane krAMtikArI ane dIrdhadaSTi dharAvatA mahAna giranAra tIrthanI yAtrAe padhAryA te samaye zrI neminAtha bhagavAnanA zramaNo ane mahAna zrAvakonI eka suvAMga peDhI prApta thayelI jovA atiprAcIna jina pratimAjI nihALIne teo eTalA bhAvuka thaI maLI. temAM, jainAcArya zrI AtmArAmajI mahArAjane sarvaprathama gayA ke temane giranAra choDavAnuM mana ja na thayuM. saMbharavA paDe. paMDita sukhalAlajI kahe che ke zrI AtmArAmajI teo giranArajI tIrthamAM ghaNo samaya rokAyA. te samayanuM jainasaMghanA maulika ane gaMbhIra vicAraka, lekhaka ane ciMtaka hatA. cAturmAsa paNa temaNe tyAM ja karyuM. zrI neminAtha dAdAnI bhaktimAM temanA praziSya zrI lakSmIsUrIjI mahArAja hatA. temanA ziSya teo tanmaya thaI gayA. te samaye temaNe zrI neminAtha bhagavAnanI munirAja zrI haMsavijayajI mahArAja thayA. 108 prakArI pUjAnI racanA karI. A pUjA eTalI ullAsamaya che zrI haMsavijayajI mahArAja bhaktipremI ane jJAnapremI munirAja ke je vAMce te paNa prabhunI bhaktimAM ekAkAra thaI jAya. te samayanA hatA. dIkSA grahaNa karyA pachI satata tapa, satata gurusevA ane munioe je pUjAo racI che temAM zrI vIravijayajI ane zrI satata svAdhyAya dvArA AtmakalyANa mATe teo puruSArthazIla rahyA. rUpavijayajI sivAyanA munionI pUjA bhASAnI kaliSTatAne kAraNe temanI janmabhUmino ullekha maLato nathI paNa kadAca teo vaDodarA ochI lokapriya thaI paNa temAM rahelI vyaktinI UMcAI ane tattvanI athavA enI AsapAsanA pradezanA hatA. satata svAdhyAya ane gaMbhIratA asIma che. bhaktino manamAM ullAsa ghUMTAto raheto hato tethI temane sahajapaNe zrI haMsavijayajI mahArAja dIkSAnA prAraMbhakALamAM paMjAbamAM me - 2018 prabuddha chag
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSa vicaryA kemake te samaye teo paMjAbanA zrAvaka-zrAvikAone gAmamAM haMsavijayajI mahArAja padhArelA ane tyAM temaNe pahelA dharmabodha satata karatA rahyA hatA ane temAM temane saphaLatA paNa paMcadhAtunI pratimA ane pachI vizALa jinamaMdiranuM nirmANa karAvIne maLI. te pachI teo nAdurasta tabIyatanA kAraNe rAjasthAna, sone dharma mArge joDavA. A gAmanA muMbaImAM rahenArA. gujarAta tarapha pAchA pharyA paNa satata pravRttimAM rahevuM e ja emanuM zrAvakomAMthI zrI rAyasIbhAI Aje paNa haMsavijayajIne yAda karIne jIvana laya hatuM. dharmano upadeza, dharmanuM kArya ane dharmanI sAdhanA gadgad thaI jAya che. satata karavAthI ja potAnuM zreya thAya che evI akhUTa zraddhA dharAvatA munivaronuM jIvana sAmAnya mAnavI mATe eka virala ghaTanA haMsavijayajI mahArAja jyAM jatAM tyAM jotAM ke te gAmamAM jenonA che. pavana kyAMthI Ave che ane kyAM vahI jAya che tenI jema khabara ghara keTalA che, temanI sthiti kevI che, tyAM derAsara che ke nahi ? A paDatI nathI tema munionuM jIvana paNa A dharatI para kyAM adazya badhuM joyA pachI jyAM jinamaMdira na hoya tyAM derAsaranI sthApanA thaI jAya che e khabara paDatI nathI. paraMtu temaNe mUkelA satkAryonA karAvatA, pAThazALAnI sthApanA karAvatA ane zrAvaka- kIrtIstaMbho ApaNane tenI yAda Ape che. zrI haMsavijayajI paNa zrAvikAone dharma mArge joDatA. evuM ja eka virala nAma che. temanA samayamAM munizrI kAMtivijayajI mahArAja prakhyAta sAdhu jaina saMghanA prAcIna tIrthomAM giranArajI paNa atyaMta prAcIna puruSa hatA. haMsavijayajI temanI sAthe rahyA. jenadarzanano UMDo tIrtha che. eka mAnyatA evI che ke te zatruMjaya girirAjano ja eka abhyAsa karIne vaDodarAmAM eka alabhya jJAnabhaMDAranI sthApanA bhAga che. tyAM birAjamAna zrI neminAtha dAdAnI pratimA adyAsI karI. A jJAnabhaMDAramAM temaNe suvarNa akSaramAM bArasAsUtra ane hajAra varSa jUnI che. munizrI haMsavijayajIe racelI 108 prakArI kalpasUtra paNa moTI sAIjhamAM lakhAvIne mukAvyA. Thera-TherathI pustako pUjAno abhyAsa karIe chIe tyAre eka girivaranA viziSTa bhegA karIne A jJAnabhaMDAra samRddha karyo. prabhAvano ApaNane khyAla Ave che. giranAra tIrthanI yAtrAe zrI haMsavijayajI vihAra karatA kacchamAM padhAryA. bhadrezvara jatA zraddhALuoe giranAra vizenuM ja bhAratabharamAM vikharAyeluM tIrthamAM temaNe gaNadhara zrI puMDarIkasvAmIjI ane AtmArAmajI sAhitya ekaThuM karIne tyAM eka vizeSa jJAnabhaMDAra khaDo karavo joIe mahArAjanI gurumUrtinI pratiSThA karAvI. kacchamAM sAmakhiyALI ane jagatane te tIrthanI mahAnatAnA darzana karAvavA joIe. nAmanuM gAma che. A gAmanA zrAvakone Aje paNa yAda che ke amArA ' - 1 * 6 - * kAma . . 7 * : 28; --che : " , nahai Raa kara che ma'SAra rie TI Sum.n:/- ra 2 che ke jo sAra GOOXIDEO DOSLO DA paddhajIvala me - 2018
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna-saMvAda. savAla: AtmA ane deha alaga che. AtmA dehano tyAga kare che dehAvasAna thAya pachI AtmA jAya evuM banI zake ja nahi. kAraNake tyAre dehAvasAna thAya che. kyAreka dehAvasAna thatAM AtmA dehano deha to jaDa ja che. cetananI hAjarIne lIdhe ja e cetanavaMtu che. to tyAga kare che to nIcenA saMjogomAM AtmA prathama dehano tyAga pachI cetananI hAjarI paNa hoya ne deha avasAna pAme e banI ja kare che ke dehAvasAna thatAM AtmA dehano tyAga kare che e aMge kevI rIte zake? hA evuM banI zake ke kyAreka ApaNI buddhi, akkala, jANavA jIjJAsA che. vaijJAnika sAdhano e jANI zake nahi ke AtmAnI hAjarI che ke (1) mAnavanuM jIvaleNa akasmAtanA prasaMge nahi.paraMtu pahelA dehAvasAna thAya ne pachI AtmA jAya evuM to (2) gaMbhIra vRddhAvasthA prasaMge mAMdagI kadI banI zake ja nahi. AtmAnA gayA pahelAM dehanuM avasAna thAya evuM to banI zake ja nahIM. kemake deha to ekaluM hoya to (3) saMthArAnA prasaMge avasAna pAmeluM ja che. kemake te to jaDa che. (4) mAnasika tanAvanA prasaMge ApaghAta AtmAnA nAnAmAM nAnA, nAnAmAM nAnA hissAne uparanA prasaMge AtmA prathama dehano tyAga kare che ke dehAvasAna Atmapradeza kahevAya. Ama AtmA asaMkhyAta pradeza che ne AkhA bAda AtmA dehano tyAga kare che? zarIramAM (savaMge) vyApIne rahelo che. zarIramAM kyAMya paNa soya prazna pUchanAra : amarelIthI DI.ema. goMDalIyA khIMco to vedanA thAya che eno artha e che ke tyAM cetanA che. A javAba ApanA: vidvAnazrI subodhIbena satIza masAlIyA Atmapradezo jeTalA hoya teTalA ja rahe che. temAM vadhaghaTa thatI nathI. hA...bhAIzrI AtmA ane deha alaga che. enI sAthe e paNa pratyeka jUtha pradezonI saMkhyAnI apekSAe lokAkAzanI barAbara yAda rahe ke deha pudagala che jyAre AtmA cetana che. AtmA vagarano asaMkhya pradezavALo che. paraMtu saMkoca-vistAranA kAraNe potAnA deha to jaDa ja che. jyAM sudhI dehamAM AMzika rUpe paNa AtmAnI zarIra pramANe vyApIne rahe che. mahAkAya hAthI ke yugalIyAnuM zarIra hAjarI che tyAM sudhI deha cetanavaMto ja kahevAya. dehAvasAna thayuM na hoya to Atmapradezo evaDA moTA zarIramAM vyApIne rahe che. ne kahevAya. bhale dehanI badhI ja kriyAo baMdha thaI gai, sAva ja niSkriya teja AtmA jo kIDI ke nigodanuM zarIra dhAraNa kare to eTalA ja thaI gayuM, chatAM paNa jyAM sudhI zvAsozvAsa cAlu che tyAM sudhI Atmapradezo eTalA nAnA zarIramAM saMkocAIne rahI jAya che. tame AtmAnI hAjarI che ja. ne jyAM sudhI AtmAnI hAjarI che tyAM juo ke koIno hAtha kapAI gayo to hAthamAM rahelA Atmapradezo sudhI dehAvasAna thayuM kahevAya nahi. kyAreka evo AbhAsa thAya kapAI nathI jatA te Atmapradezo saMkocAIne bAkInA zarIramAM ke jANe zvAsozvAsa paNa jaNAtA nathI paNa yAda rahe ke zvAsozvAsa samAI jAya che tevI ja rIte raNasaMgrAmamAM mAthuM kapAI gayA pachI baMdha nathI thaI gayA. enI gati eTalI badhI dhImI thaI gaI ne paNa eTalA Atmapradezo saMkocAIne dhaDamAM samAI jAya che ne zvAsa eTalA sUthama thaI gayA che ke je jaNAtA nathI paNa che jyAM sudhI prANavAyu che zarIramAM, hRdaya dhabake che tyAM sudhI dhaDa kharA..mATe AtmAnI hAjarI che ane AtmAnI hAjarI che tyAM laDyA kare che. enuM dehAvasAna tyAre ja thAya che jyAre enA sudhI dehAvasAna thayuM kahevAya nahi. ghaNIvAra A zvAsa eTalA Atmapradezo bIjA koI dehamAM praveza karI le che ne A dehane tyAgI dhImA thaI jAya che ke DaoNkTara paNa jAhera karI de che ke "mRtyu' thaI de che. akasmAtanA prasaMge ke ApaghAtanA prasaMge paNa A ja vastu gayuM che. paraMtu thoDA vakhata pachI e vyaktimAM halanacalana ke bane che. evI rIte kyAreka DaoN. mRta jAhera karyA pachI paNa jIva zvAsozvAsa jaNAya che. evI ja rIte kyAMka ItihAsamAM vAMcyuM hoya che tyAre paNa evuM ja bane che. ke badhA ja Atmapradezo haze ke raNasaMgrAmamAM laDatAM laDatAM phalANA rAjAnuM mastaka UDI saMkocAIne zarIranA amuka nAnakaDA bhAgamAM (koIpaNa kAraNasara) gayuM paNa dhaDa thoDA samaya mATe laDatuM rahyuM...to savAla e thAya ke samAI gayA hoya che. tethI zvAsanI gati ati dhImI paDI javAthI AvuM kevI rIte bane? to enuM kAraNa e che ke AtmapradezomAM DaoN. ne nahivat jaNAya che thoDA vakhata pachI pAchuM normala saMkoca-vistArano guNa rahelo che. tene kAraNe A vastu bane che. zvAsozvAsa cAlu thAya che. AvuM javaleja bane che. paNa kyAreka to pahelAM e samajo ke Atmapradezo kone kahevAya? keTalA prakAranuM AvA kissA saMbhaLAya che to samajavuM ke AtmAmAM rahelA saMkoca AyuSya hoya? atyAre ApaNane kayA prakAranuM AyuSya che? vistAranA guNane kAraNe AvuM banatuM hoya che. paraMtu AtmAnA Atmapradezo kevI rItanA khare che? to tamArA badhA ja savAlonA cAlI gayA pachI ja dehAvasanA thAya e nakkI che. javAba tamane samajAI jaze. bAkI eka vAta nakkI che ke AtmA kyAreka akasmAtanA prasaMge evuM lAge che ke AnuM akALa saMpUrNapaNe dehamAMtI vidAya le tyAre ja dehAvasAna thAya. prathama mRtyu thayuM. haju AyuSya bAkI haze paNa evuM hotuM nathI. kevaLI | me - 2018 ) prabuddha jIvana
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavaMtanA jJAna anusAra pratyeka mRtyu svakALe ja thAya che. e bhogavI pUrNa kare che ane AtmA A dehamAMthI vidAya le che. pachI kALe e nimitta maLavAnuM ja hatuM ne ema banavAnuM ja hatuM. AyuSya dehAvasAna thAya che. gaMbhIra mAMdagI ke saMthArA prasaMge paNa be prakAranA hoya che. sopakrama ne nirUpakrama. ApaNA AtmA para AyukarmanI badhI ja rajakaNo jyAre kharI jAya tyAre AtmA A AyuSyakarmanA jeTalA paNa pudgalo (rajakaNo ke daliko) coMTelA dehane pahelAM choDe che pachI dehAvasAna thAya che. haju paNa koI che tene 'dravya AyuSya" kahevAya. A AyukarmanI rajakaNo niyata zaMkA hoya to AvakArya che. samAdhAna karavAno prayatna karIza. mApamAM kramazaH AtmA parathI chUTI paDe che. e saMpUrNapaNe chUTI paDatAM jeTalo paNa samaya lAge tene kALa AyuSya kahevAya. A subodhI satIza masAlIyA - mo. 8850088567 daliko pUrepUrA AtmA parathI chUTA paDe pachI ja mRtyu thAya. eka paNa rajakaNa AtmAne coMTelA hoya tyAM sudhI mRtyu thAya nahi. Where is my Home? eno matalaba e thayo ke A dravya AyuSya to dareke dareka jaNe pUrepUruM bhogavavuM ja paDe. temAM koI pheraphAra thAya nahi. paNa je merA asalI ghara kahA~? kALa AyuSya che eTale ke AyukarmanA dalikone kharavAmAM je samaya mAre mArA makAnamAM asalI ghara ubhuM karavAnuM hoya lAge che te amuka kAraNo lAgavAthI ochA samayamAM paNa kharI che ke jyAM, sAMje kAmakAja karIne pAchAM pharatAM ArAma zake che. jemake koI drAkSanA jhUmakhAmAM amuka drAkSa khUba majabUtAIthI maLe, saMtoSa ane zAMti maLe. je mANasane pakaDI rAkhe che. coMTelI che, tene eka eka karIne vyavasthita kADhIe to jhUmakhAne ghara, kayAM? khAlI thatAM pAMca miniTa lAge che. bIjA eka jhUmakhAmAM eTalI ja - gharanuM makAna, phleTa, TenAmeMTa ke baMgalo houM jarUrI drAkSa che paNa te DhIlI (zithilatAthI) coMTelI che. to jhUmakhAne nathI, eka jhUMpaDImAM paNa 'ghara' hoI zake to baMgalAmAM Ama Ama halAvavAthI be miniTamAM badhI ja drAkSa ekasAthe nIce nA ye hoya !gRhiNI gRham uccace kahevAyuM che. hakIkatamAM paDI jAya. matalaba ke ekasarakhI drAkSavALA baMne jhUmakhAne khAlI to ApaNe je zarIramAM rahIye chIe tene ja "ghara' thatAM ekane pAMca miniTa ane bIjAne be miniTa lAgI. evI ja banAvavAnuM hoya che. tenI svacchatA ane pavitratA rIte AyuSya bAMdhatI vakhate jenA AtmAne karma rajakaNo zithila jALavavAnI hoya che. tana tIrtha ane mana, maMdIra bane, goThavAyelI hoya tene upakrama (kAraNa) lAgatAM ochA samayamAM to ye ghaNuM? Akhare to ApaNe sau A pRthvI nAmanAM kharI zake che eTale ke kALa AyuSya ghaTI zake che tene sopakrama grahanAM mulAkAtIo chIe. We are the visitors. AyuSya kahevAya. paraMtu game tevo upakrama lAgavA chatAM paNa jenA kALa AyuSyamAM kAIpaNa pheraphAra thAya nahi, dravya ane kALa AyuSya | surya paNa dararoja savAre Ave che, ane sAMje pAcho pUrepUruM ja bhogavAya tene nirUpakrama AyuSya kahe che. pharI jAya che. te daramyAna potAnI pharaja bajAvato jAya nirUpakrama AyuSya kone kahevAya? che. suryanAM kiraNo, jyAM jagyA maLe, tyAM rahevA AtUra hoya che. prakAzane jhIlIne, tene AtmasAt karavAno rahe dareke dareka prakAranA devone, nArakone, tIrthakarone, cakravartIone, che. svayaM prakAzita banavAnuM rahe che. je saune AvakAre te vAsudevone, prati vAsudevone, baladevone, yugaliAone ane carama zarIrIone (eja bhave mokSe javAvALA carama zarIrI kahevAya) ghara. ApaNe mahemAna chIe ke yajamAna te nakkI karavAnuM nirUpakrama AyuSya hoya. temanA AtmAne AyukarmanA daliko eTalA rahe che. jyAM mANasanuM mAna (Respect) jaLavAya, te gADha majabUtAItI baMdhAyelA hoya che temane dravya AyuSya ane jagyAnuM nAma ghara! kALa AyuSya baMne pUrepUrAM bhogavavAM ja paDe che. game tevA kAraNo | ApaNuM sAcuM ghara, ApaNAM janma pUrvenuM ane mRtyu (upakrama) lAge to paNa temAM aMzamAtra pheraphAra thAya nahi. jenA pachInuM ghara kevuM haze ? tenI kalpanA karavI rahI. AyukarmanA dalikone upakrama lAgavAthI phaTAphaTa kharI jAya tene jiMdagIthI thAkIne, hArIne ke jItIne jyAM pAchAM pharavAnuM sopakrama AyuSya kahevAya. ApaNA badhAnuM AyuSya sopakrama che te gharanI sajAvaTa jIvana daramyAna thatI rahevI joIe! prakAranuM che. mRtyu pachI maLanArA A gharamAM ja AtmAnI vAvaNI. to have khyAla Avyo haze ke akasmAta, ApaghAta vagere thavAnI che te cokkasa! prasaMge sopakrama bAMdhela AyuSya vacce tUTavAnuM kAraNa paNa jIva harajIvana thAnakI, parabhavathI sAthe laIne ja Ave che. tenA udaye zeSa daliko zIgha sItArAma nagara, porabaMdara (96 prabuddhajIpUrNa ( me - 2018 ) |
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ { bhAva-pratibhAva prabuddha jIvananuM navA ja svarUpe, navA ja vicAra, navI bhAta ane sAthe Agamana huM prabuddha jIvanano varasothI vAcaka chuM, mArA AI peDamAM Aje 96 junA aMko saMgrahAyelA che, jemAM cImanabhAI vakhatanA agralekho mANasanA manane halAvI de tevA che, temAM dharmanI sujha ane draSTi joI zakAya, ane bIjA aneka lekho mArmika che, te pachInA aMko to cIlA cAlu che, temAM koI navInatA jovA maLatI nathI, paNa chellA ekAda varasathI jyArathI Do. sejala zAhe taMtrI pada saMbhALyuM tyArathI prabuddha jIvane navuM kalevara dhAraNa karela che, navI sujha, navI draSTithI tenuM saMpAdana thai rahyuM che, temAya tenA agra lekho to mananA taraMgone halabalAvI nAkhe tevA hoya che, temAM rahelI taTasthatA vicAranI zuddhatA, ane bhASA parano kAbu adbhuta che, AvA gujarAtanA koI paNa mAsikamAM agralekha jovA maLato nathI te tenI adbhutatA che, ane vizeSatA che, temaNe potAnA agra lekhamAM eka jagyAe kahyuM che, jaina dharma mAtra bAhya ADaMbaramAM potAno cahero sthApita karI rahyo che, A vAkya ja prabuddha jIvananI potAnI taTasthatAno satya svarUpa purAvo che, Ama te satya dharmanA vaLagIne paga mADI rahyuM che, temAM koI zaMkA ja nathI, prabuddha jIvananA vizeSAMko to sAvaja navI bhAta pADe che, temA mukAtA lekho navA navA vicArone poSaNa Ape tevA hoya jemake yoga aMgeno vizeSAMka mAM kahyuM che, ke dareka dharmanA mulyo ane vicAra eka samAna che, paNa maMjila para pahocavAnA mArgo ke kriyA bhinna che, alabata yogane ApaNe dharma karatA vijJAna kahIe to paNa dareka dharmanA pAyAmAM rahelA jJAna ane vijJAna nA vicAromAM mAnava kalyANanI bhAvanA samAna che, A vAta, ane vicAra yoganA aMke ujAgara karela che, A vicAra jo AjanA dharmAtmAo samaje ne tenuM anusaraNa potAnA anuyAiomAM karAve te atyaMta jarUrIne AvakAra dAyaka che, ane AjanAM samAjanI mAga che, paNa dharmane vyApAra mAnIne besI gayelAne A vAta gaLe utare tema nathI, mAro ja dharma satya svarUpa che, ane satyanuM vahana kare che, te vAta bhUlavA jevI che, bIjAno dharma paNa satya hoya zake ane te dvArA paNa satyanuM vahana thai zake che, te vAtano svIkAra thAya to AjanA ghaNA badhA prazno hala thaI jAya tema che, Aje je AMtaka che, rAma maMdirano saLagato praza che, temAM dharmAtmAo ja javAbadAra che, bIjuM koI javAbadAra nathI, lokone AmAM kyAya rasa nathI, maMdira thAya ke na thAya teno koI savAla lokonA manamAM nathI, paNa te mANasanA manamAM bharAvavAmAM Ave che, jethI te prazna laIne dhuNe che, ne prazno ubhA kare che, ne temane uzkeravAmAM Ave che, temAM koI zaMkA ja nathI, AvI kSullaka vAtomAM prabuddha jIvanane rasa nathI te sAbita thAya che, ane te hakIkata taMtrIzrInA vyaktavyamAM te vAta avAra navAra raju thAya che, te badala aMtaranA dhanyavAdanA pAtra taMtrIzrI che, temAya dareka aMka paranuM mukha pRSTha to dara vakhate navI navI vAta navo vicAra laIne Ave che, te paNa hakIkata che, je mukha pRSTha mukAya, temAM paNa ghaNuM badhuM kahevAya jatuM hoya che, te paNa hakIkata che, mukha pRSThanI pasaMdagI paNa adabhuta hoya che, tenI pasaMdagImAM paNa eka spaSTa vicAra rahelo hoya che, Ama samagra rIte prabuddha jIvana navuM parimANa laIne AgaLa vadhI rahyuM che, temAM koI zaMkAne sthAna nathI, te badala TIma mAM kAma karatA tamAma abhInaMdanane pAtra che, temanI suja ane zaktinuM A pariNAma che te badala abhinaMdana. eka sUcana che ke Aja sudhInA je paryuSaNanA judA judA vyAkhyAno thayA che ane Aja sudhInA tamAma aMkonA agralekhonuM saMkalana karIne pustaka rUpe prasiddha thAya to AvakAra dAyaka banaze. tatvaciMtaka paTela, USA prabuddha jIvananAM eprila 2018nAM vizeSAMkamAM pUjya sejalanI suruci prabuddha jIvanane jIvaMta rAkhe che. mArcane (vasaMtane) AcArya zrI vijayazIlacaMdrasurIzvarajIno patra vAMcIne anurUpa TAITala A aMkanuM kiMmatI ghareNuM che. caitara sAthe sarasvatI, AtmanirIkSA. pAradarzitA. nikhAlasatA ane mAnavIpaNAnI kesuDAM A dIkarIe barAbara zodhI rAkhyA ane mukyAM - te tenI saMvedanAothI saMyuktA evI sAdhutAne zatazata vaMdana. samaja-sUjha-kalAprIti badhuMja ekarasa thaIne ahIM jhIlavyuM che.80 kAntibhAI bI. zAha, amadAvAda vaTAvI cUkelA A vRddhanA e dIkarIne AzIrvAda pahoMcADazo. Apa sahu prabuddha parivArane mArA bhAvabharyo jaya jinendra. sarva prakAre prasanna. ApanA taraphathI mArca 2018 aMka maLyo che. mAro mArA narottama palANa sAkara vidyArthIone uddezIne lakhAyelA patra to ThIka che, paraMtu ci. bahena porabaMdara me - 2018 prAiva
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI harivaMzarAya baccanano kAvya-saMgraha "madhuzAlA', vAMcIne jena dharma ane tenuM karma, advitIya rahyuM che. chatAM, teno phelAvo vicAravA jevo mAtabara che. jeNe amitAbhanI baMdha akkalanuM tALuM, kema aTakI gayo? e ciMtanano viSaya rahyo che. eka banArasI pAna khAIne kholI nAkhyuM! e vAta jANItI che. pustako-graMthomAM to ghaNuM lakhAyuM che, paNa AcaraNamAM, Akhare to nazIbanuM tALuM ApaNe ja kholavuM rahyuM. temAM, "karma- ApaNe sau UNAM UtarI rahyAM chIe, navI peDhInuM bhaviSya viSe yoga' upayogI thAya. Aje, zrI narendra modI, jIvananI pratyeka vicAravAmAM rasa hoya, tema jaNAI rahyuM che. paLano upayoga karIne, vizvamAM bhAratanuM nAma rozana karI rahyAM tene to zrI rAma-lakSmaNanA dhanuSabANa karatAM vadhu rasa, dAuda che. bhraSTAcAra rUpI detyane dAvAnI koziSa, AnaMdavAdane IbrAhima kAsakaTanI A.K. 303 rAyaphalamAM paDI rahyo che. mULamAM nestanAbuda karavAno zrama, koInIye zarama rAkhyA vinA eka mAtra. Spring te dhanuSanI hoya ke SteelnI zo phera paDe? bhAratamAtAnI sevA, temanAM lohImAM pharI rahI che. garIbo, Sharp-shooter arjunabhAI hoya ke dAudabhAI. ApaNe to kisAno, ane madhyama varganAM sAmAnya mANasonI khevanA pAra lakSyane vIMdhavAnuM rahe che. prabuddha jIvananuM saMpAdana, tame ja saMbhALo, pADatAM, asaMkhya musIbatono sAmano teo karI rahyA che. temanI te game, yuvAvargane AdhunikatAmAM rasa che. tamAruM saMpAdana ja lagana, agamamAM pheravAI gaI che. 2022 sadhI kheDatonI Avaka temane AkarSe che. keMdramAM "mAnavatA" rahe te ja zobhe! "sthApati bamaNI karavI, pratyeka garIbane zocAlayavALuM ghara puruM pADavuM. hitA' na kanyA keLavaNI, mahilAonI surakSA, pratyeka ghara eka maMdIra banI Apano namra. rahe, te jovAnI utkaMThA teo sevI rahyA che. teo virodhane harajIvana thAnakI, porabaMdara gaNakAratA ja nathI, kemake teo kharA ane sAcA mArge dezane dorI rahyA che. AvA vaDApradhAna meLavavA deze gaurava anubhavavuM prabuddha jIvananA mArca 2018nA aMkamAM pragaTa thayela be lekho joIe. basa eja. mane dhyAnapAtra lAgyA che. emAMno saMdezo apanAvavA lAyaka che. prabuddha jIvananAM, aMko vAMcatA, vicAratAM, ema lAge che ke 1 zrI hareza dhoLAkiyAnA lekha - eka dhyAnAkarSaka prayoga - tame, ApaNA pUrvajo ane anujone, kuzaLatApUrvaka zobhAvIne ga bALakonI akhUTa zaktinuM tAdza citra Ape che. je vaDilo, zikSako saue zIkhI levAnI jarUra che. dIpAvI rahyA cho. keTalAM suMdara lakhANa, vaividhyapUrvakanAM kAvyo ane 2. zrI jAdavajI kAnajI vorAno lekha "jIvanamAM haLavAza chelluM pAnuM, bhAIzrI narottama palANano patra temanI vRkSamitI . anubhavo!" eka majAnuM sUtra ApI jAya che. e citumAM dharavA pote abhyAsu zikSaka temanAM patnI rasIlAbena paNa mArI joDe lAyaka che. gurukuLamAM zikSikA hatA, traNa putronI mAtA che. baMne lekho saraLa paNa suMdara bhASAmAM lakhAyela che. amArA AryakanyA gurukula, mAraphata ame sa, hajAro eprila 2018nA aMkamAM pragaTa thayela AcAryazrI dIkarIonAM jIvanamAM prakAza pAtharavA sakSama thaI zakyAM chIe. vijayazIlacaMdrasUrino patra-lekha (jo hoya mAro aMtima patra to) utsavono utsAha amArI rageragamAM doDato, Arya samAjanAM zabdo, saMvedanA ane vicAronA ojasathI dedIpyamAna ane khUba saMskAro, maNipurI nRtyakAra pU. savitA dIdI, saMtokabA, kulabhrAtA suMdara che. AcAryazrI eka khojI AtmA, gaSaka to che ja. paraMtu dhIrendrabhAI ane meghAbhAbhI, Aje paNa amane yAda kare che. sAthe sAthe bhASAnuM lAlitya paNa Ape che ane sauthI vadhu to, - kumArapALa desAIno lekha, bhaviSyanI peDhI mATe mAtabara emanI abhivyaktimAM pramANikatA che, e che. ullekhanIya gaNAya. jyAre, ramaNa sonI, saune samayanI sAthe AvA jIva ekalavihArI (dA.ta. amarendravijayazrI jevA) hoya cAlatAM zIkhavI gayA. jIvanamAM haLavAza anubhavavAnI vAta paNa to potAno to potAnuM ghaNuM kalyANa sAdhI zake ane saMbaMdhonI ALapaMpALathI gamI. chatAM, ApaNe saue Up-to-Date to rahevuM ja paDe, nahIM bacI jAya. to bIjI bAju ema paNa lAge che ke AvA jAgRta ne to Out-of-Date thaI javAya! Akhare to ApaNe samayareta para sAcukalA jIvo saMgha vacce hoya to saMtrInuM kAma kare. pagalAM pADavAnAM rahe che. Foot Prints on the sands of time "mArA jIvanamAM sauthI moTI viDaMbanA koI hoya to te samaya to sarato ja rahe, koInI paravA nA kare, te daramyAna thAya sAdhuo dvArA thatA malina, galata anumati vyavahAronI che." A teTaluM karavuM rahyuM. zabdo AcAryazrIe jAheramAM lakhyA che? dhanyavAda. tamArI dRSTine, sujhane, nirbhikatAne mArA hRdayapUrvakanAM vaMdana. mokSa-mukti nI emanI vibhAvanA mAlika che. sUtrapAThanuM AgaLa vadho, sArI mArge ja cho. raTaNa nathI. prabuddha jIvanano vizeSAMka maLyo. "gurudRSTie graMthabhAvana' AcAryazrI ne mArA natamastake vaMdana che. jAyuM ane mAryuM. vijaya rUpANIno patra paNa preraka rahyo. ApaNo kIrticaMda zAha-ykshah3839@gmail.com prabuddha jIvana me- 2018DI eka
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamArA taraphathI prabuddha jIvanano padma evo prasAda mane sAMpaDe (zrI muMbaI jaina yuvaka saMghane maLela anudAnanI yAdI) che teno AnaMda che. "prabuddha jIvana"nI tejasvI paraMparAne je rIte tame jALavIne vikasAvI rahyAM cho te badala tamane abhinaMdana ghaTe phaMDa reIjhIMga progrAma rUpiyA nAma tamArI sahunI sarvathA ne sarvadA prasannatA vAMchuM chuM. 11,00,000/- zrImati nilamabena bipinacaMda kAnajI jaina vaMdana sAthe - tamAro guNAnurAgI 3,00,000/- zrI nitinabhAI ke. sonAvAlA caMdrakAnta zeTha 14,00,000/A vakhatano aMka bahu ja sarasa rahyo che. ATalA graMtho viSe | jamanAdAsa hAthibhAI mahetA anAja rAhata phaMDa | eka sAthe vAMcavA maLyuM, e keTalI mahatva vAta. lAyabrerImAM A 600/- zrI mukezabhAI ke. parIkha rAkhavA jevo graMtha che. AnuM pustaka banAvo A graMtho mULabhUta sva. kanubhAI mANekacaMda parIkhanA smaraNArthe rIte vicAra ane tatvanA che, eTale dhIme dhIme vaMcAze. 20,000/- rikizA ke. parIkha aMkano raMga paNa tAjo che. ApanI draSTithI vAcakone aneka haste : ramAbena mahetA phAyadA thai rahyA che. eka pachI eka mahatvanuM vAMcana pIrasI rahyA 5000/- zrI vinoda jamanAdAsa mahetA cho. zrI jitendra TimbaDIyAnA smaraNArthe have navuM zuM Apazo tenI rAha rahe che. haste : ramAbena mahetA Apano vAcaka 25,600/bipIna zAha kizora TimbaDIyA keLavaNI phaMDa kALanI sarvoparitA 5,000/- zrI vinoda jamanAdAsa mahetA paLepaLa siddha thaI rahI che. zarIra parivartanazIla rahyu che. sarerAza zrI jitendra TimbaDIyAnA smaraNArthe so varSanuM Ayu dharAvatuM A zarIra chevaTe vRddhAvasthAne pAme che. dehanAM haste : ramAbena mahetA aMga upAMgo akhaMDatA thaI jAya che. tethI jIvananAM chellA be-traNa prabuddha jIvana nIdhi phaMDa dAyakAo daramyAna aliptatA keLavaNI rahI. Agraho, gamA 25,000/- premakumArI devacaMda gallA aNagamAthI para?? thaIne cAlaze, bhAvaze, ane hAvaronI zaraNAgati zrI devacaMda ravajI gAlAnI svIkAravAthI kaMIka aMze rAhata meLavI zakAze ! 32mI puNyatithI nimitte chevaTe kavi narasiMhe paNa gAyuM, 11000/- kAnajI korazI ceriTebala TrasTa A ghaDapaNa koNe mokalyuM? uMbarato DuMgara thayA ne pAdara thayA 500/- harizrI paTela paradeza'. zArIrika asahAyatA, manane pAchuM vaLavAnuM sUcana karatI 36,500/rahe che. je patharAyuM che, tene saMkelavAnuM che. kramazaH svastha banatAM rahIne, AjubAjunAM vAtAvaraNanuM kevaLa nirIkSaNa karavAnuM rahe che. navI peDhI potAnI rIte pravatI hoya che. temAM binajarUrI caMcUpAta ke | prabuddha jIvanamAM pustaka paricaya chapAvavA mATe dakhalagirIthI dUra rahevuM rahyuM. pustaka mokalavAnuM sthaLa | sthaLatAnA parigraha sAthe sUkSmatAnI Asaktino paNa tyAga jarUrI DaoN. sejalabena zAha banI rahe che. duvyavI paLojaNathI mukta thaI, AtmAnI ekAgratAne 10/bI-702 alIkA nagara, vadhArI ciMtA mukta thaIne, ciMtanayukta thavAnuM rahe che. "citta tuM zIdane lokhaMDavAlA kompalekasa, AkurlI roDa ciMtA kare? zrI kRSNane karavuM hoya tema kare," "ApaNo ciMtavyo artha kAMdIvalI (IsTa) kAMI nava sare, UgaTe eka udvega sAne dharavo?' 'huM" nI ogALIpIgaLAvIne tenI varALa thavA devI. muMbaI - 400 101. | harajIvana thAnakI, sItArAma nagara, porabaMdara (kurIyaranA kavara para Drop lakhavuM) me - 2018 ) prabuddha jIvana
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ | sarjana-2vAgata | jaya hiha zilaghu bane nA ! h[ , mA vinAnA che, satanA khAkha4 nA phasA che ne 54 sUra muvI mo mATe pAtra che. evuM pustaka kAya tene ja zake che evuM nayamano ja 22 zakI vasa che ane mArI saMta vArAma panInuM eka kI . marsa jata, laghadhI nate dho 10ne pAka 3 e nakkI che. * a, R ane MIR mane ne je vAMdhA vaividhatA dhananI pratA jAvAnA rSA, kAno mAM bhAre mAM vaMdire REidhamakI ane tenA pahyo , paNa daDavA / mare nI para lakI ja patI kanakanA nathI vakhate rADanuM pustaka misAma hmIpe apalane lai[ vAi 4 mo ja nA muratAM hatAmuM enmI), tananI cimA mA na nAnI Tekti ne temanIne tame pave duina che - 1 emAM che, temAM bAne nA "yama karIne ETT ARUNODAY TRAS dud lekho che. amerikAnA svAmInArAyaNa maMdiro, bhUtAnanuM buddhamaMdira, myAnamAramAM pegoDA vagere jevA AkarSaka videzI bhUminA zabdo citro paNa ahIM maLe che. eka judI kaLAdraSTi khIlavatuM A pustaka ApaNane zilpaNI nikaTa lAvI teno avAja saMbhaLAve kanu sUcaka che. AraMbhanuM kathana keTalIka saMjJAne spaSTa kare che sAthe kaI rIte jovuM te aMge paNa vAtI sAtvinI khUba moTe rada karI che, hits 12h mArgadarzana Ape che. kula 326 pAnAnA pustakamAM zi9pa- sthApanA amaravArasAnI kathA maLe che ApaNA kalAvArasAne zilpa samIpe - kanu sUcaka, aruNodaya prakAzana, amadAvAda, ghaNIvAra ApaNe mAtra pharavAnA sthaLa tarIke ja yAda rAkhatAM hoIe kiMmata-500, 2015 (zilpa viSayaka lekhasaMgraha) chIe, ahI racanAkalAnA samagradraSTikoNane ujAgara karavAno - gujarAtI bhASAmAM sthApatya saudaryamAM rasa jagADavAnI draSTie prayatna karAyo che. pustakamAM ApelA citronI guNavattA dhyAna A pustaka bahu ja mahatvanuM che. ahIM etihAsika, paurANika vAyakA khece che. sarjakanI kathA kahevAnI zailI vAcakane samagra parisarano uparAMta sthApatyanA bhavya sauMdaryane udhADavAno prayatna karyo che. anubhava karAvI zake che. koI paNa sthApatyano ItihAsa AkAra-kaLA-saMvedanA ane kathAnA sumeLa dvArA A pustaka bahu mAnavajIvana sAthe joDAyelI kathA ane bIjI tarapha samayAMtare temAM ja mahatvanuM banyuM che. Aje pravAsa daramyAna ApaNI draSTi je AvatAM badalAva sAthe joDAyelo hoya che. ghaNIvAra A samArakAma ItihAsa ane bolatA sthApatyo pratye bekALajI bharI banI che, daramyAna enI paurANika saMskRti naSTa pAme che to keTalIka jagyAe tyAre A pustaka ApaNane jAgRta kare che. e tAkI rahyuM che. A badhAno bane teTalo vigate paricaya ApavAno sthApatyomAM saMskRti ane mAnavajIvanano ItihAsa che, prayatna karAyo che. eka rIte A pustaka ApaNA kalAsaundaryanA sauMdarya ane ciMtana che, nAsamajAya ane samajAya evA aneka mApadaMDone vistArI jAgRta karavAno paNa prayatna kare che, bIjI rahasyo che, je zabdo sivAya vyakta thAya che. eka kaLA pArakhuM tarapha aitihAsika draSTie paNa enuM mahatva che. pustakamAM vAcakone najara e zilpane jIvaMta karI darzAve che. potAnA zabdo dvArA aneka sAMcIno stUpa, aDAjaNanI vAva, mAMDuMnA sthApatyo, paMDharapuranuM sudhI e suMdaratA kholI Ape che. kanu sucake paNa ahI zilpa maMdira jevA jANItA zilpono navInatama paricaya maLe che, A samIpe pustakamAM sthApatyano mAtra paricaya na ApatAM tenA zilpo naSTa thAya e pahelA je rIte ene zabdamAM maDhI levAyA che. ItihAsa, jANItI kathA, dharma-saMskRtimaya saMdarbhane ughADI Apyo te ja rIte ene bhAvakanA manamAM paNa keda karI levAnI jarUra che, che. gujarAta, rAjasthAna, madhyapradeza, mahArASTra, muMbaI, govA, potAnA pustakAlayamAM vasAvIne, bAkI gujarAtImAM sahaja rUpe karNATaka, kerAlA, tamilanADu, AMdhrapradeza, pazcima baMgALa, uttara AvA saundaryapremI ane ene zabda maDhanArA ochAM ja maLavAnA. pradeza, dilhI, himAcala pradeza, orissA uparAMta anya keTalAMka bhAratanA rAjyo ane keTalAMka videzI sthaLonA sthApatyo aMgenA prabuddha jIvana me - 2018
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ haTha." saMsthA samAcAra sajAga sImollaMghananA kavi sitAMzu yazazcaMdra bhujanI gauzALAmAM pavalAmAM reDAtA dUdhano jhINo paNa tINo vedanA, tuM aMdha nA kara, vedanA tuM netra de' avAja, dhIre dhIre tUTato tUTato Avato avAja Aje paNa emanI AvuM kahI vedanA pAsethI paNa udIpaka ajavALuM mAganArA smRtimAM akabaMdha. hA. bhAvaka jo sa-kAna pavAluM dharI ubho rahe ApaNI bhASAnA anokhA kavi sitAMzu yazazcaMdrane ke.ke biralA ja - to kavinI vANImAMthI jharato A jhINo ane tINo avAja avazya phAunDezana (navI dilhI) dvArA apAtA ApaNA dezanA prathitayaza jhIlI zake. puraskAra sarasvatI sanmAnanI jAherAta e ApaNI bhASA, pradeza mane yAda Ave chevarSa 2006mAM eka InTaravyumAM dIpaka ane ApaNA sau mATe garimAmaya ghaTanA che. jozIe kavine pUcheluM. "sitAMzu yazazcaMdra potAno paricaya kaI upara TAMkyu e kAvyamAM ja kavi AgaLa kahe che : rIte Ape ?" kavi sadya vadyAH to pachI pahoMcADa pIDA, bhAnanA eve sImADe mane lAge che ke haTha pakaDIne beThelo mANasa. jAte samajavAnI ke pachI koI sImADo kyAMya te Ave na ADe ne vatana thaI jAya mAruM sRSTinuM sahu paragaNuM juo, haTha paNa kevI AgavI che! jAtane ane jagatane, daI zake to de mane e jJAnInuM pAgalapaNuM jagatanA tamAma saMdarbhone jAte samajavAnI haTha. e haTha kyAreka agana paMpALI zake evo prasanna karAgra de." vyathA tarapha paNa laI jAya. eTale to kavi enA suvikhyAta kAvya juo to! karAgre agni ane e dajhADatI Aga vacce koI 'jaTAyu'mAM aMte kahe che. udhAmA nahIM paNa prasannatA, kemake e aganajvALAmAM tapAvIne "A aNasamaju vana vacce zuM mAre maravAnuM che Ama to kavine dIptimaMta zabda nIpajAvavo che. sRSTinA saha paragaNAne kAvyo, kAvya-paMktio aneka yAda AvyA kare. juo, potAnuM vatana karavAnI jhaMkhA sevatA A kavinI kavitA paNa vakhAra'nI ja eka kavitA A sAme AvI. gujarAta ke bhAratanA ja nahIM paNa vizvanA sImADAne AMbatI kavitA kavi kahe che : che. tethI A kavinI kAvya-cetanA satata sajAga sImollaMghana karatI jaMgalamAM bhUlo paDyo chuM.' rahe che. ane pachI AgaLa jatAM kahe : aDhaLaka nahIM paNa amUlakhanI khevanA karatA A kavie emanI thAya che ke lAva nIce utaruM ne jaMgalanI bhoMya para cAlu, pAMca dAyakAthIye lAMbI kAvya sapharamAM kevaLa traNa kAvyasaMgraho kaDA choDIne jagalanA ke mArI ArapAra' ApyA che. oDiyusanuM halesuM (1974), "jaTAyu' (1986) to, Ama kaDIo choDIne cAlanAro che A kavi ne keDIo ane "vakhAra' (2009). emAM "vakhAra' "sarasvatI sanmAna'thI kaMDAravAnI paNa koI tamannA nahIM. eTale to e vyAptino kavi poMkhAyo. A kAvya saMgrahanI vakhAra' nAmanI kavitA vize vAta che. jAta ane jagatanA bhUla bhUlAmaNIbharyA jaMgalamAMthI ene karatAM mahendra melANI lakhe che. "aradhI sadInI vAcanayAtrA"nA nIkaLI javuM che jAgRtibhera ArapAra, traNeya bhAganA lagabhaga tamAma lakhANo TUMkAvelA che. seMkaDo mANasa sAthe kavine UMDo anubaMdha che. evo ja anubaMdha che lakhANonA saMkSepa karyA chatAM sitAMzu yazazcaMdranA "vakhAra'mAM kazo bhASA sAthe. eka kAvyamAM kavi kahe che : saMkSepa huM karI zakyo nathI. sitAMzubhAIne salAma! evAM lakhANo "mANasa! mANasa! bola ApaNane vadhune vadhu maLatA raho." pharIne gujarAtI bhASA bola A traNeya kAvya saMgraho ane te pachInA kAvyone bArIkAIthI pharI pharIne gujarAtI bhASA bola joIe to khyAla Avaze ke dareka kAvyasaMgraha ekabIjAthI judo. bola mANasa, mANasanI bhASA bola" kyAMya kazuM punarAvartana nahIM haju jarA vadhu jhINavaTathI juo. tame gujarAtI bhASAmAM mANasanI bhASAnuM rasAyaNa ghoLato A joI zakazo ke A kavinI pratyeka kavitA navI kavitA che. judI kavi... eliyaTanI bhASAmAM kahIe to "mecyorIMga ejha e poeTa kavitA che. pade pade navatA. nitya nUtanatA e A kavino vizeSa mInsa mecyorIMga ejha e hola mena' (kavi tarIke nIvaDavuM eTale che. (kavi pAse besI eka kAna thaI emanA mukhe kavitA sAMbhaLavAnI suvAMga manuSya tarIke nIvaDavuM). majA kaMIka ora. kAvya kAvya sarasvatI sanmAna). "vAku mukta'mAM vANInIdevI sarasvatI kahe cheH "yuM kAmaye kavino janma bhujamAM (18-08-1941) sAtamA dAyakAnA tapugraM kRNomi' - jene huM cAhuM chuM tenI ugra kasoTI karuM chuM. A utarArthe Aje paNa teo skUrtimaMta. kavie pote ja kahyuM che tema kavi "siMhavAhinI stotra' lakhI mA sarasvatIne kahe che, | me - 2018 ) prabuddha jIvana (101).
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ mayura uparathI utara zAradA, siMha upara caDha' kAraNa ke kavine bhASA pariSada "kartutva samagra sanmAna se sanmAnita kara dhanya hogI. to "thaMbha thayelA mana jaLa'ne DahoLIne nitaryA karavAM che. kavine kavinA pustakonI yAdI paNa have rasikajanoe meLavI lIdhI mana "kavitA evuM tapa che je dharmasattA, rAjasattA, arthasattA A haze. emAMthI agharuM chatAM vAta karavAnuM mana thAya evuM kAma kavinI badhA mAsamIDiyAthI sakSama che'. mImAMsAnuM. are! nATaka! "A mANasa madrAsI lAge che', "kema kavino eka taMtu joDAyelo adyatana kavitA sAthe. niraMjana makanajI kema cAlyA', "nakAmo mANasa che A narasiMha' keTakeTala bhagata emanI kavitAne "gujarAtI kavitAnI AThamA dAyakAnI nATako. A nATakone muMbaInA prekSakoe mANyA eTalA haju ApaNe sarvazreSTha siddhi' tarIke oLakhAve che. to juo kavino bIjo eka nathI mAyA. hA, enuM maMca paDakArarUpa to kharuM ja. paNa, gujarAtamAM taMtu joDAyelo che narasiMha ane kAntanI ramaNIya padAvali sAthe. TheraThera enuM maMcana thAya evuM IcchavuM game. vaLI akhAno vIra sAdhaka ke kabIranI mastI paNa kavine AkarSe che. deza-videzanI aneka yunivarsiTIo kavine vyAkhyAna mATe to, nAtha saMpradAyanA kAnaTTA bAvAonI jema sitAMzu kavitA bolAve. (nAmo gaNAvavA besuM to yAdI lAMbI thAya) emAM ApaNe AMkha pheravI badhuM cokhuMne caTa cIMdhI zake che. are! palakavAra badhu sAMbhaLyAya na hoya evA viSayonI vAto thAya. sAhitya sAthe khaMkherI bahAra nIkaLI jato sarAhavAda kavi priya che. enI jema ane mAnava vidyAonA tANAvANA gUMthAtA vyAkhyAno "ambara'ne ghoLI 'nirambara'nI dizAmAM DokiyuM karI AvatI ema moTAbhAganA aMgrejImAM. manamAM thAya badhA gujarAtI rasajJo mATe kavitA kyAMka anubhavAya che. upalabdha thAya to sAruM! vAto to keTalIya phUTatI rahe che. manamAM paNa ahIM to mAre vAto to bhAI, keTalIya Ave che Ama. paNa atyAre to lagarIka ja kahevAnuM paNa hA, "paraba"ne pAne pratimA AvatA "vakhAra'nI ja eka kavitAnI thoDI paMktio sAthe poro khAuM. emanA pramukhIya lekho dhyAnapUrNa vAMcavAnuM huM suNone kahyuM - "to Avo, besIe jarA nirAMte, amA achAndasa Asana kavine maLelA pAritoSika sanmAnonI vigato to tame jANI para, jarA ArAma se e kahI zakAya che, ne cokazA rahya rahyuM, paNa cUkyAM hazo. paNa tAjetaramAM ja apAyelA bhAratIya bhASA pariSada jarA laI zakAya che.' (kalakattA)nA "kartutva samagra sanmAnanI patrikAmAM mukAyelI eka jo jo hoM ! leTavAnI chUTa, paNa jarA cokazA rahIne. vAta mane gamI gaI. te tamane kahuM? priya kavi "sarasvatI sanmAnathI poMkhAyA ane harakharUpe A kabIra ke phakkaDapana, sUra ke cAkSu biMba, gAli ke darzana, sumi vahetI kalame ATaluM... ke sUphIyana aura phirAka kI kI mA kI soMdha ko apane sAhityameM 2mANIka somezvara pinTA kara hama AtmA kA hissA banA diyA hai usa sAhityakAra (saujanya: kaccha mitra) InasTITayuTa opha jainolojInA DelIgezananI Institute of rASTrapati bhavanamAM mITIMga saMpanna Jainology InsTITyuTa opha jainolojI (laMDana-bhAra)nA eka pratinidhi vIracaMda rAghavajIgAMdhI gayA hatA temaNe pa00thI vadhu pratinidhi maMDaLevA. 16 eprIlanA rASTrapatinI rAmanAthajIkoviMda pravacano dvArA bhAratIya saMskRtine ujAgara karela temanA jIvana sAthe keTalIka mahatvanI bAbato aMge carcA vicAraNA karI hatI. ane sAhityane abhyAsakramamAM sthAna ApavuM joIe. prayANa navakAra smaraNathI thayuM hatuM. InsTITayuTa vatI nemubhAI caMdarayA, kumArapALa desAI, AvIgezanamAM nemu caMdarayA (GM) Do. kumArapALa desAI, guNavaMtabhAI baravALiyA ane mahezabhAI gAMdhInI sahI karela. saMvegabhAI lAlabhAI (amadAvAda) guNavaMtabhAI baravALiyA, darakhAsta ane vinaMtIpatramAM vadhumAM bhAratamAM ahiMsA, mahezabhAIgAMdhI.eca.sI.pArekha (rITI.AI.TI. kamIzanara yunivarsiTInI sthApanA karavAno anurodha karavAmAM Avyo hato. InDIyA) araviMdabhAI (vAlacaMda hIrAcaMda) muMbaI, rAjakumAra jaina mAnanIya rASTrapatie carcAnA samApanamAM jaNAvela ke keTalAka (dilhI) ane AmaMtrito sahita 14 vyaktio upasthita hatI. jaina tIrthasthAno ane munirAjonA meM darzana karyA che. jaina jaina DAyasporAsaMdarbhe videzamAM cAlatI jaina dharmanI pravRtti siddhAMto prati mane khUba ja ahobhAva che. videzamAM rahela haratapratonI aMge khyAla ApavA sAthe InsTITayuTa,biTIza lAyabrerImAM rahela kopIo lAvI vidvAnone saMzodhana karavAno anurodha karavAnI hastapratonA prakAzita karela traNa keTaloga arpaNa karela hatA. sAthe jaNAvyuM hatuM ke ApanA bhaviprojekTamAM mArI salAhanI jarUra DelIgezane rASTrapatine darakhAsta karatAM jaNAvela ke1893mAM haze tyAM huM jarUra madada karIza. zIkAgonI vizvadharmapariSadamAM, svAmI vivekAnaMda sAthe jaina dharmanA (15 vg&chagg me - 2018
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. anAja rAhata phaMDa keLavaNI phaMDanI apIla | he prabhu sukha jyAM maLe jyAre maLe bIjAno vicAra de. sAMI ItanA dijIye, nIce kuTuMba samAya meM bhI bhUkhA nA rahuM sAdhu ne bhUkhyA jAyA" A prArthanA ApaNA jIvanamAM vaNAI jAya ane teno amala paNa thAya to anAja rAhata phaMDanI amArI apIlano pratisAda aNakahyo thaI jAya. AvavAno AnaMda jyAre sAmI vyaktinA mukha para joIe to lAge ke ApaNuM jIvana dhanya thaI gayuM, je ApaNane ApaNA hovApaNAno AnaMda apAve. - AvA ja AnaMdanI anubhUti prabuddha jIvananA sarva vAcakone thAya to amArI jholI chalakAI jAya, A moMghavArInA jamAnAmAM avAranavAra apIla karavI paDe che. 1985 thI zarU thayelI A pravRtti ekadhArI AjasudhI cAle che je ghaNA AnaMdanI vAta che. anAja rAhatamAM ApaNe rU. 400nuM anAja ApIe chIe. te paNa mahinAmAM ekavAra. koI kuTuMbane ATha divasa cAle to koI kuTuMbane paMdara divasa. mahino to koIno paNa pUro na thAya. mahinAne aMte ghaNA kahe ke Aje rasoI nathI thaI. tamArA anAjanI rAhatathI gesa peTaze. ghaNAM lAMbA aMtara jevA ke nAlAsopArA, dahIsara-kalyANa vagere sthaLethI loko Ave che. je parathI samajI zakAya ke lokone keTalI badhI anAjanI jarUra che! ApaNe lagabhaga 125 benone anAja ApIe chIe. anarAdhAra varasAdamAM paNa cAra-pAMca vyaktio to Aveja. paNa phaMDa ochu thavAthI 100 benAthI vadhArene nahIM ApI zakAya. ghaNAne nA pADavI paDe che. jenuM amane bahu ja duHkha thAya che. | dareke dareke "prabuddha jIvana'nA vAcako kula nahIM paNa kulanI pAMkhaDI | jeTalI paNa madada kare, to phula banatAM vAra nahI lAge. jenI sugaMdhathI sarvanA jIvanamAM suvAsa prasaraze. | bhUkhanuM duHkha ochu thAya to jarUrathI temanA bALako abhyAsa sAro karI zake. teonI phI mATe badhI ja beno ThekANe ThekANe jyAM madada maLatI hoya tyAM tyAM jAya che. to paNa phI bharavAnI to muzkelI ja rahe che. AmAM ApaNe paNa teone madada karIe chIe. lagabhaga aMkathI ja phI ApIe chIe temAM paNa phaMDanI jarUra che yathAzakti phALo noMdhAvI evI apekSA che. - A uparAMta amAruM kAma joIne, amArA ja saMparkamAM AvatI. beno junA kapaDA, davA, noTabuka mATe madada kare che. je ame dareka benone jarUriyAta pramANe AvIe chIe. | AzA rAkhIe ke tame sau tamArA dilanA dvAra kholIne saMsthAne sArI evI madada karazo. ramA mahetA-uSA zAhapuSpA parIkha-vasubena bhaNazALI zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha Samyak Darshan Samyak ==> Truth. Darshan ==> Perception Samyak Darshan ala The true Perception AtmAne oLakhAyA vagaranI kriyAno koI ja AdhAra nathI. jyAM sudhI mananI lagAma potAnA hAthamAM nathI hotI tyAM sudhI pratyeka samajaNa adhurI. AtmAnI rUci samyaka darzana mATe jarUrI che. samyaka darzana eTale nava tatvonI sAcI samajaNa. samyaka darzana thaI jAya eTale anaMtabhavonuM paribhramaNa baMdha thaI jAya che. - je vastu jevI che tene tevI rIte ja jovAnI samaja keLavavI paDe che. AjanA jIvananA ApaNe ja ubhA karelA praznone uThelI manane anahada zAMti ane AtmAnA satya sudhI pahocADavAno eka uttama rasto samyaka darzana viSayaka traNa divasIya zibiramAMthI prApta thAya che. jaNavuM-samajavuM- svIkAravuM ane pAmavuM. e mArga, ahIM zibiramAMthI maLe che. satyavijJAna phAunDezana ane zruta ratnAkara TrasTa Ayojita A traNa divasanI zibiranuM Ayojana samagra bhAratamAM thaI rahyuM che. 20thI vadhu Ayojano thaI gayA che ane eTalA ja bIjA Ayojano mATe AmaMtrano maLyA che. zibiranA mukhya saMcAlako, vicArako, zilpIo eTale vidvAnathI DaoN. jItendrabhAI zAha ane zrI vallabhabhAI bhaNazAlI. khuba saMzodhana, vAMcana ane potAnA vizALa anubhavathI A kAryakramane AkArita karyo che. jemAM teoe samyaka darzana dvArA rojIMdA jIvanane paNa spazya che to sAthe AtmAnA satyane samajavAno prayatna paNa karyo che. amadAvAda, muMbaI, kalakattA, beMglora jevI aneka jagyA parathI A zibira aMge khuba bhAvabharyA ane AvakAradAyaka pratibhAvo prApta thayA che. A zibiranA Ayojana mATe ane A zibiramAM kAryakartA tarIke joDAvA icchatA sahu koI saMparka kare.. AtmAnA parama satyano A pravAsa che, sahiyAro pravAsa che. ekabIjAne jhAlIne AgaLa vadhaze. darekano AtmA bhale bhinna che paNa potAnI sAthe bIjA be AtmAne paNa joDAzuM. konA dvArA kono uddhAra thaze, e kone khabara che! cAlo, A zibiranA ApaNe paNa pravAsI banIe. Ayojana mAro saMparka karo. zibiranA svayaMsevako potAnI sevA ane vicAra ApavA jarUra saMparka kare. ame ApanA AbhArI chIe. saMparka mATe (1) hitezabhAI muLA - 9821360405 (2) zrI jItendra zAha - 9825800126 ( me - 2018 pravruddha jIvana (103)
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAmI vivekAnaMdanA patro vicAravaMta vAcakone ghaNo rasa paDe evuM eka pustaka hamaNAM jovAmAM AvyuM. "svAmI vivekAnaMdanA patro' Ama to 2011 mAM bahAra paDelI tenI cothI AvRtti che. paNa eka rIte te navuM ja pustaka gaNI zakAya. tenI AgalI AvRttimAM phakta 60 patro hatA. temAM 205 bIjAno amerI cothI AvRttimAM thayo che. sana 1888thI 1902 sudhImAM svAmI vivekAnaMde amerikA, IMgleMDa ane bhAratamAMthI lakhelA A patrono lagabhaga 450 pAnAMnA pustakanA prakAzaka che rAmakRSNa Azmana (rAjakoTa). tenI kIMmata che mAtra rUA. 110/- pahelAM joIe tenA prakAzakanA nivedanano thoDo bhAga : - "svAmI vivekAnaMdanA jIvanano ItihAsa bhAratanA punarutthAna sAthe gADhasaMbaMdha dharAve che. paraMtu bhAratanA rASTrIya jIvanamAM jAgRti lAvavA mATe A vIra AtmAne keTalo badhAM duHkha kaSTa sahana karavAM paDayAM hatA! A virATa deza gokaLagAyanI gatie pragati karI rahyo hato, te nihALIne svAmI vivekAnaMda adhIra thaI jatA. loko temanI prazaMsAnA puSpo veratAM hatAM. Ama chatAMya emanA utsAha-pradarzana sAthe emanAM vAstavika kAryo meLa khAtAM na hotAM. eTale ja svAmIjIe ThapakAnA joradAra sapATA lagAvyA hatA. svAmIjInA patro dvArA mAnavIne rASTrIya cAritra nirmANa kAje mahatvanA sUcano sAMpaDe che. saMpathI ekamekanA sahayogathI kAma karavAnI zakti bhAratamAM zA mATe nathI? rASTrIya cAritryanI khAmIo dUra karavAno upAya nahIM zodhIe to bhAratanuM bhAvi kevuM aMdhakAramaya banI jaze? A pAyAnA praznonA uttara A patromAMthI prApta karAya che. keTalIkavAra to e uttara khUba tIkhI bhASAmAM ApavAmAM Avyo che. paNa te evA mahAna munIzIe ApyA che ke jemanuM hRdaya agAdha premathI bhareluM hatuM. | svAmI vivekAnaMda eka taravarATabharyA tejasvI AtmA hatA. jemane saMbodhIne A patro lakhAyo che. temanA darekanA jIvanamAM tenI dvArA kevuM jAduI parivartana thayuM haze tenI kalpanA ja karavI rahI. A patro ghaNAM varaso pahelAM lakhavAmAM ApyA. hovA chatAM atyAre paNa temAM bhArobhAra vicAravaMta bharelA che. - have pachI e patromAMnA keTalAka vicAro ahIM rajU thaze. zikAgo (amerikA) 24-11-1893 ahIMnA jevI saMskArI ane suzikSita strIo meM bIje kyAMya joI nathI. ahIM me avI hajAro strIo joI che ke jemanAM hRdaya sphaTika jevAM zuddha ane nizaHkalaMka che. ahIM teo keTalI svataMtra che! jyAre ApaNA dezamAM to strIone rastAo upara salAmatIthI pharavA paNa na devAya che. ApaNI strIonI sthiti ApaNe sudhArI zakaze to ja ApaNA kalyANanI AzA ApaNe rAkhI zakazuM. - A dezamAM vyaktimAtranA udaya mATe take sAMpaDI rahe che. Aje bhale e garIba hoya, paNa AvatI kAle e dhanavAna, sanmAnya banI jAya che. ahIM dareka jANa garIbone mATe keTalA loko hRdayapUrvaka raDe che? garIbonI unnati mATe ApaNe zuM karIe chIe? pelA hajAro brAhmaNo bhAratanI kacaDAyelI janatA mATe teo zuM karI rahyA che? temanA hoTha upara to mAtra "aDazo nahI, aDazo nahIM" e ja satya ramI rahyuM che. emanA hAthe ApaNo sanAtana dharma kevo hIna thaI gayo che! AdhyAtmikatAnI bAbatamAM amerikano ApaNA karatA ataratA che, paraMtu emano samAja ApaNA karatAM caDiyAto che. huM A dezamAM e jovA Avyo chuM ke bhAratanA garIbone madada karavAnuM koI sAdhana ahIM mAtra zakaze ke kema? | 24-01-1894 mArA jIvananI samagra abhilASA e che ke pratyeka vyaktine uMcAmAM uMcA vicAro suvabha bane. jIvananA atyaMta mahattvanA prazno viSe ApaNA pUrvajoe temaja bIjA dezanA vicArakoe zuM vicAravuM che, tenI emanI jANa thavI joIe. ' yAda rAkhajo ke sAcuM rASTra to jhUMpaDAmAM vase che. emano tame udhdhAra karI zakazo? emanAmAM rahelI AdhyAtmikatAno lopa thavA didhA. vagara, emanuM khovAyeluM vyaktitva tame emane pAchuM apAvI zakazo? samAnatA, svataMtratA ane zramanI bhAvanAmAM pazcimavAsI banAvInI, ane sAthosAtha dhArmika saMskAronI bAbatamAM pUrepUrA hiMdu banI rahevAnI zakti tamArAmAM che? ApaNe karavAnuM A che. e karavA mATe ja ApaNo janma thayo che. jIvananI chellI ghaDI sudhI garIbo pratye anukaMpA e che ApaNo mudrA lekha. AgaLa ghaso, vIra yuvAno! | ('svAmI vivekAnaMdanA patro' pustakamAMthI saMkalita karanAra mahendara methANI) zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha eDresa lIsTa apaDeTa karI To experience the most cheerful moment, once rahyA hovAthI, vAcakone vinaMtI che ke ApanuM nAma, in lifetime through the Yogiraj Anandghanji's naMbara, ane grAhaka naMbara amane jANa karazo. jethI ame| Stavan, Pad n Sajjay, please come an join 31 ApanA saMparkamAM AvI zakIe. Apa amane amArA EFT part-3, A soulful musical journey on 19th May, navA mobAIla para meseja athavA phona karIne tamArI 7 pm, Saturday, Nehru centre, Worli, Mumbai. vigata jANa karI zako cho. Book your seat through whtsupp. mo. naM. 91377227109 (104) prabuddha jIvana ( me - 2018 ) |
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ JAINISM THROUGH AGES Dr. Kamini Gogri LESSON - 7 Jain architecture can be classified into two In this article we will study the spread of Jainism in categories namely basadis and bettas. Basadi is a Jain Karnataka monastery or temple where an image of one of the Jainism in Karnataka flourished under the Ganga, twenty-four tirthankaras (saints) is installed and the Chalukya and Rashtrakuta dynasties. Due to the worshipped and most of them are located in impetus given by them, Jainism prospered like never Sravanbelagola. They were built in the Dravidian style before and what we see today is the exquisite creativity and the oldest basadi can be traced back to the that flowered under these dynasties. 8th century AD. Betta is a hill with an open courtyard The Jain legacy in Karnataka can be traced back containing the image of Gommata or Gommateswara. to a great event that occurred in 297 BC when These hills form a special feature of the native art Chadragupta, the founder of the Mauryan dynasty, and the most outstanding examples can be found at abdicated his throne and came to Sravanbelagola in Sravanbelagola, Karkala, Venur and Mudabidri in south Karnataka to become a Jain ascetic at the instance of Kanara district. The image at Karkala is nearly 42 ft his mentor, Bhadrabahu. He breathed his last at this tall and was erected in 1432 AD, the details of which Jain centre and the place where he is said to have are described in the work Karkalada Gommateswara sought recluse is appropriately name Chandragiri. Charite by Chandrama. The statue at Venur was set A basadi (Jain monastery or temple) at Sravana- up in 1609 AD and is 35 ft in height. Mudabidri, which belagola also carries his name. In a number of later is hailed as the Kashi of the South has records he is referred to as Pradbha Chandra Muni. eighteen basadis, the most important of them being Soon thereafter the Jain church exhibited a steady the Tribhuvana Tilaka Choodamani Basadi. Completed growth and succeeded in firmly establishing itself as in circa 1430 AD after about 50 years of painstaking a vital and powerful force due to its doctrines and craftsmanship, this basadi has one thousand exquisite asceticism, morality and ahimsa (non-violence). With carved pillars each embellished with different designs such lofty notions, Jainism enjoyed the highest repute and with no two pillars alike. The sanctum possesses among the people particularly the ruling classes and an image of Chandranatha which is more than seven the mercantile community thus virtually becoming the feet in height and is made of five alloys. In addition, state religion. Imbued with an intense religious feeling, the temple has an invaluable collection of dazzling lavish patronage was extended towards the building icons of Jinamurthis made out of translucent marble, of basadis, temples and magnificent statues. An epoch raw emeralds and other semi precious stones which, of literary activities also ensued. when illuminated, create an ethereal effect. There is The earliest dated structure is a basadi at Halasi also an attractive Manasthamba, the free standing built under the Kadamba dynasty of Banavasi thus pillar, and a bronze Sahasrakoota Mantapa adorned laying the foundation for Jain architecture in with over 1000 images of Jinamurthis and 32 hanging Karnataka. Besides the Kadambas, dynasties such as lamps. Apart from the above, Lakkundi and Humcha the Gangas, the Chalukyas and the Rashtrakutas made have, over the centuries, been some of the important liberal endowments towards the propagation of art centres of Jains, in South India. Replicas of the statue and architecture to which the Jain contributions have of Gommata can also be found at Gommatagijri near been of classical significance. The Chalukyas of Mysore and at Basti, Hosakote and Tipur near Mandya. Badami built cave temples at Badami and Aihole. Panchakuta Basadi in Nagamangala taluk of Mandya Puligere was a strong centre of religious activities of district has a group of seven shrines that are the Jain monks during this era. Many Jain basadis considered the oldest Jains monuments of the State. erected by them are proof of their secular spirit in However, the most magnificent among all Jaina encouraging this religion. However, it was the reign works of art is the colossal rock cut statue of their of the Gangas of Talkad and the Rashtrakutas, that saint Gommata at Sravanbelagola. It was built in circa were very noteworthy in the annals of Jainism. 982 AD and is described as one of the mightiest - 2090 UGG 86 Pow
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ achievements of ancient Karnataka in the realm of the western Gangas and is evolved out of the Chalukyan sculptural art. Also referred to as Lord Bahubali, the styles at Badami and Aihole. One the same hill can be image is nude an stands upright in the posture of seen the Chandraprabha Basadi dedicated to the meditation known as kayotsarga, reaching a height of gth tirthankara by the same name. It is one of the nearly 57 ft atop the Vindyagiri of Doddabetta hills oldest basadis on the hill and can be assigned to the accessible through a flight of 500 steps. The image of early 9th century under the reign of Sivamara, a Ganga Gommata has curly hair in ringlets and long, large king. ears. His eyes are open as if viewing the world with While at Sravanbelagola one can also gain insights detachment. His facial features are perfectly chiseled into Jaina mythology through some of the finest with a faint touch of a smile at the corner of his lips paintings depicted on the walls of the Sri Jains matha. and embody calm vitality. His shoulders are broad, Rich in colours and harmonious in composition, these his arms stretch straight down and the figure has no paintings of the 19th century depict royal processions support from the thigh upwards. There is an anthill in and festivities, monks, women in brightly coloured the background which signifies his incessant penance. sarees, forest scenes of wild animals and other topics From this anthill emerge a snake and a creeper which that shed light on the domestic, religious and social twine around both his legs and his arms culminating life of the people. Of particular significance is as a cluster of flowers and berries at the upper portion the durbar (court) scene of Krishnaraja Wodeyar of the arms. The entire figure stands on an open lotus indicating the warm relations that the Wodeyars of signifying the totality attained in installing this unique Mysore enjoyed with this holy pilgrimage. statue. Amazingly, inspite of being constantly exposed Another concrete expression of the intensity of to weather elements, the image has remained as new Jaina art is the sthambha, the free standing pillar in as ever. front of every basadi. Elegantly carved out of granite, On either side of Gommata stand two tall and these are classified as Brahmadeva Sthambha and majestic chauri bearers in the service of the Lord. One Manasthambha. While the former portrays the figures of them is a yakshi and the other one is ayakshi. These of Brahmanical gods, the latter is depictive of Jaina richly ornamented and beautifully carved figures faith. Manasthambha pillars can be found elsewhere complement the main figure. Carved on the rear side in the country but the Brahmadeva pillars are of the anthill is also a trough for collecting water and restricted to the South, a fine specimen of which can other ritual ingredients used for the sacred bath of be found in front of the gigantic statue of Gommata the image. Around the statue is an enclosure of a at Sravanbelagola. Extremely attractive is the pillared hall where one can find 43 images of Manasthambha at Mudabidri with a small shrine at tirthankaras in different cloisters. There is also a figure the apex surrounded by four bells and topped with a of a woman called Gullikayajji sculpted with a good gold finial. Such pillars at Karkala and Humcha are built and wearing exquisite ornamentation, typical of equally eye-catching. All these pillars, irrespective of the sculptures of the Ganga period. The Akandabagilu their connotations, are exquisite pieces of art, elegance or the massive door, carved out of a single rock with and decoration. Another pillar of immense interest is an elaborately carved Gajalakshmi in her typical the Tyagada Brahmadevara Kamba at Sravanbelagola posture flanked by two elephants, is another where Chaundaraya has inscribed his genealogy and meritorious work of Jain craftsmanship. This also said his life time achievements. Only segments of the to have been under the guidance and inspiration of inscription are readable. Chaundaraya, the illustrious minister who served To Be Continued In The Next Issue under the successive rulers of the Gangas namely 000 Marasimha II, Rachamalla IV and Rachamalla V. 76-C, Mangal Flat No. 15, One of the largest temples in the area is the 3rd Floor, Rafi Ahmed Kidwai Road, Chaundarya Basadi dedicated to Neminatha, the Matunga, Mumbai-400019. 22nd Tirthankara depicted under a seven hooded Mo: 96193/79589 / 98191 79589. canopy and flanked by male chauri bearers. This Email: kaminigogri@gmail.com temple is unique in its style. It belongs to the era of 405 UGG o. - 2090
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ atItanI bArIethI Aja saMkalana ane prastutakartA bakula gAMdhI ( 9819372908 pUjya paMDita sukhalAlajI saMghavIno samitinA sanmAna pramukha zrI morArajIbhAI ane te samayanA bhAratanA uparASTrapati DaoN. sarvapallI rAdhAkruSNananA adhyakSa sthAnethI 15 juna 1957nA sanmAna samAraMbha yojAyela. 16 varSanI uMmare baLiyAnA rogamAM AMkhonI draSTithI vaMcita thanAra 5. sukhalAlajI bhAre purUSArthathI koIpaNa sAdhana vagara adabhuta buddhimatA ane smaraNa zaktithI vidyA prApta karI. 76varSanI temanI uMmare paNa emanI zaktio mAraphata samAjanI ane sAhityanI anerI sevAo bajAvI che. emanuM talasparzI ane vipula jJAna, kevaLa jaina dharma ane enI sAthe saMkaLAyela saMskRtinAM ja nahi paraMtu anya bhAratIya ciMtana ane saMskRtinAM brAhmaNa, bauddha ane bIjA prakAranAM prAcIna zAstronA sarvaniSNAto ane vidvAnono sahaja AdarapAmeluM che. The learned and most admired man of Jain community - Pandit Sukhlalji; started his lecture-series in Albad in the year 1930. In the year 1931 it moved to Mumbai where a small plant grew into a great banyan tree. Everyone was waiting for his lecture series. And look at the fact the what a greater thinkers and orators year by year addressed the knowledge thurst of the gatherings! Here is the galaxy of those learned speakers : Pandit Sukhlalji, Kaka Kalelkar, Dr. K. M. Munshi, Dr. Jagdish Chandra Jain, Sarladevi Sarabhai, Swami Akhand Anand, Motilal Kapadia, Morarji Desai, Dr. Ushaben Mehta, Pandit Dalsukhbhai Malwania, Haribhai Kothari, Santshri Moraribapu, Swami Anand, Pujya Jinvijayji, Zaverchand Meghani....... For complete details on Pandit Sukhalalji Sanmaan Samaarambh refer July 1957 issue of Prabuddh Jeevan by visiting www.prabuddhjeevan.in mA kAmA ejanaka ane - - - kAla karI nA pati che tene maka na thAya ke A kAmamAM madha i na karI para A mAnajI - ra ka che ke je * parama | - ke mArA - kAna mArA ma | | fh. 5 nuM vana ja ya nathI mArI nAma rAma , nI ne paNa na paNa nIra jaya jaya kAraNa ke I ll mAra A kaNa nA ( * * ja * kahe che ke mana I ra | ya mA . mArA e dA ' ja mAre | \ ya mAna -pAna nA tadA nA pAnama nAnI paNa karI vA mAphI ra na ka na jAmI jAya che ke hakIkata mAM MA rAjI ra , kAma nA karyuM ke pIkI mana | mItika daI nagara - pAnuM kAma na na karI ne ja mata te mane mA kALI patriya kAma karIne tene makAna gIrane maDhInI rahe che pAlaka nI vAta kare ke nI nI thI kama nathI dimA homa kAM to karma kA maraka maraka mAM vanane zika ja karma nada na 5kA lai jI. jA ke na ke - - kurata jo bhAra te pAka | ja haze ke nA na khani mana ne zakya che gAma ma krike Raa , mahI kA ni ka laya nI - nA kima karma ! gaja ne jame kone dabAta jema ra nA re kane mAtA para 'lI na mukanAM kA | mI. jiMdAlayona yupI nAkamAya na mArI mada ja patha che mahI mA maka kAma kanai nara pI. pAkane nI vAta che ke meM kI ne ? te naina' ja kara manI lokanai vimaya ja jinA vividha meLe ja che tha' ' na ma | [Hjana fii ne dimAM pa riMka , panie jo rola sazA vAcana kada ja , mane na namakinI ke mane pradhAne * paNa karatA bdhi * jiatmAM jaina darzana jaya zrI ke jana dina flthayuSamAna baga ka-khAna pota " mA jANatA te kAma nI mamatA jAya nI ka manI mAnava jarna .inche ana ke vacce je ka ka ka lakI vinatI thI , kaI sAlamAM ja kAma karI japathI nIrtha para pa ma rezaaiI naSide za mAra kaujA, ane krinI aina manA kema mokAmA lakoma 1, dena netara I para ama----dinanI umare ja mane jI hA na ja maLI kakadAra vaSa dhAraNa ' pada che. krika' nAma jAna mane che, nai nama te " va da dha na vijaya ja jaI zaka nIti da ma ne * ne ma ma ma ma ma ja (kALA) nI ) dhULa-milApADa-paDita mA ja kolama zI zI rAjena hI dhAma,mI nAma siMgara A karela kAma na karavA mA tha yo ja nathI be jina bhavanama kimamAM rAhata thAya che ke vAlama che kiMjala ane mAnavI Faa ne kAnanA kaSTa nAma no " ka valaNa ' | dhana ka ma ll - ME | ( jamI ) - 1 , ma re, paNa mane ja thayo kAma mA ' | \| Nith a mArA mAmAnya nAma ki | Sid 1 mo ja eka eka thI ya ka ke viE potAnA ja kAma na karo | 5 Dita sukhalAsInA pAra mere ra ma ra na na ma pa | nA | damayako bAika para nAka ke - 208 paddha jItuLa 1STha
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ TO, Registered with registar of Newspaper under RNI No. MAHBIL/2013/50453 - Postal Registration No. MCS/147/2016-18. WPP Licence No. MR TECH/WPP-36/SOUTH/2018. & Published on 16th of Every Month & Posted on 16th of every month at Patrika Channel Sorting Office, Mumbai-400 001. MAY 2018 PAGE NO. 108 PRABUDHH JEEVAN je hoya mAro aMtima patra to... te vayathI vRdhdha thAya che te satya nathI. vayane lIdhe kanu sUcaka zarIranuM vRddhatva tene mRtyunI AgAhI Ape che. pravAsa to have zaru thayo che. Rtu RtunI zarIrane mazIna sAthe sarakhAvavAmAM Ave che UMDuM ane talasparzI jJAna hatuM. teoe potAnA anubhUtinI smRtimaMjUSAmAM vasaMta ane paraMtu vaijJAnika zodha e mukAmathI haja dura che ke tamAma karmono kSaya karI siddhapadanI prApti karI pAnakhara, grISma ane varSA, AnaMda ane mazInanI jema tenA zarIranA aMgaupAMgone hatI. temanA prathama upadeza vakhate triguNa badalIne dIrdhAyuSI karI zakAya. manathI vRdhdhAIne siddhAMtonI vAta karI che. samyaka darzana, samyaka vizAdanI tAvaNImAMthI pasAra thaI gayA pachI nAnakaDo poro khAvAno samaya Avyo che. paMpALavI nathI. te nizcita che paNa mAre tene jJAna ane samyaka caritra. A sidhdhAMta vadhAvavAnI taiyArI nathI karavI e enuM kAma kare lAgaNInA pUra khALI have vicAravAno samaya anusAranuM vartana ja siddhapada ke nivaNa prAptinA mArga tarapha dorI zake. RSabhadeva ane huM mAruM kAma karIza. mRtyune ane mAre maLyo che. zAMtipatha pArakhavA ane mANavAnI saMbaMdha ja kyAM che ? na vAtacIta thAya ke na bhagavAna spaSTa kare che ke siddhanI pUjA nahIM manISA jAgI che. paraMtu temanA jevA vartana para temaNe bhAra mUkyo kharakhabara Ape tevA saMbaMdhanuM nAma asaMbaMdha? paga have thAkyA mANArAja ! che. saMsAratyAga nahIM triguNa samyaka siddhAMtanA evA mRtyunI vAta choDI daI zeSa jIvanane Rta trata veMDhAryA bhAra vartana para baLa ApyuM che. nirvANa e sthiti che bhayarahita mANavAnI vAta karIe. samayano haju cAlavuM keTaluM? jyAM mana sarva baMdhanomAMthI potAne mukata pravAha aTakato nathI eTale ja te svaccha che. "manamaMdirIe sUrapherADerA, anubhave. A siddhi dareke svayaM ja siddha karavI jIvana evo ja nirmaLa pravAha rahe emAM ja majA aMtara ujAze, na hanyate, pherA paDe. azakya nathI paraMtu te mATe prayatna to che. "vahetAM A jaLanuM "zIla' che anupama, ApaNe ja karavo rahyo. eTaluM to jarUra thAya ke mIrAnI bhakita, kabIrAnA dohA, khAbociyuM thaIne gaLavuM nakAmuM." jIvananI je kaMI paLo bAkI hoya te paLepaLa uramAM to 'A' ane 'tenI viTaMbaNA zUnyamAM sarakavA samajavAnuM keTaluM ? A jagatanI racanAno eka aMza chIe "jIvyA' tevo saMtoSa Ape tevAM vartana sAthe have cAlavuM keTaluM ?' paraMtu tenA kartA hovAno ahaM to hAsyAspada jIvavuM. A paLo pasaMda ApaNe ja karavAnI hoya lAge. ApaNe karmo karatA rahyA tenI che. janma ke mRtyu ApaNA hAthamAM nathI paraMtu javAbadArI ApaNI paraMtu tenA kartA hovAno mUrdhanya sAhityakAra sva. sureza jozInI tenI vacceno samaya darekane vicAravA taka Ape ekala dAvo ApaNe karI zakIe ? ApaNe thoDI paMkitaono ahIM upayoga karavo che. che. keTalAMka teno uttama upayoga kare che. taka nirbharatAnI gaNatarI mAMDIe to ApaNo paNa Ama to anizcita ja ne ! jIvana saraLa - "mAre have kyAMka paga vALIne besavuM che. phALo atyaMta kSullaka lAge. mana ane zarIra paNa gatie cAlaze ja e paNa anizcita ane chatAM banI zake to mArI hajA2 AMkho bIDIdevI che. ApaNA na lAge. agaNita TekAone sahAre anizcitatAno paNa AnaMda che. mRtyunI majA mArI badhI indriyone pAchI vALI levI che. paNa evI ja che. e kayAM che ane kyAre tenI zvAsa letA rahyA chIe. janmathI zaru jIvananuM | mArA vistarelA badhAM janmone saMkelI levA che. khabara nathI. 'pAnakharanA pAMdaDAne laTakavAnuM ghaDatara karanAra aneka paribaLo che. paristhiti mArA asaMkhya zabdone eka phUMke uDADI devA che. keTaluM ?' praznamAM ja uttara paNa che. pAnakhara e ane saMjogo pramANe maraNa sudhI e kArya thatuM | mAre kSaNika thaIne laya pAmI javuM che." pAMdaDAnA mRtyunI AgAhI che. kharavAnuM ja che. ra9 rahe che. mana to thAya che ke aMtima evuM hoya ke jyAM samaya samayanuM kAma karaze. anizcitata hovAM bhagavAna RSabhadeva siddhapuruSa hatAM. hovAM chatAM na hovAnI paLomAM laya pAmuM. chatAM tenuM Agamana nizcita che. mANasa bAbata, temane mAnava mananI vRti, kriyAonuM agAdha Postal Authority : If Undelivered Return To Sender At : 926, Parekh Market, 39, J.S.S. Rd., Opera House, Mumbai -400004. Printed & Published by: Pushpaben Chandrakant Parikh on behalf of Shri Mumbai Jain Yuvak Sangh & Published from 385, SVP Rd., Mumbai - 400004. Tel. 23820296 Printed at Rajesh Printery, 115, Pragati Industrial Estate, 316, N.M.Joshi Marg, Lower Parel (E), Mumbai - 400 011. Tel. 40032496 / 9867540524. Editor : Sejal M. Shah Temporary Add.: 926, Parekh Market, 39, J.S.S. Rd., Kennedy Bridge, Opera House, Mumbai -400004.