Prabuddha Jivan 2018 05 Mandirona Shilp Sthapatya Visheshank

SR No.: 526118
Original Sutra Author: N/A
Author: Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2018
Total Pages: 111
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 9 MB

Page 39

મહાવીર મંદિર :
ઘણાં નામોથી ઓળખાતું - તારાનગર, તારાપુર, તરણદુર્ગ, અહીં આવેલ મંદિર સમૂહમાં સહુથી પ્રાચીન આ મંદિર ઊંચી તારાગઢ - એ ઘણી વિખ્યાત વ્યક્તિઓ જેમકે વીરદત્ત, વારંગ, જગતી (પીઠ) ઉપર આવેલ છે જેમાં મૂળ પ્રસાદ, ગૂઢ મંડપ જેની સાગરદત્ત અને બીજા સાડા ત્રણ કરોડ મુનિઓનું નિર્વાણક્ષેત્ર છે. આગળ અને બાજુમાં પ્રવેશદ્વાર છે, ટ્રીકા, રંગમંડપ, બાલનક અને ઈ.સ.૧૫મી શતાબ્દીમાં રચાયેલ મરાઠી પ્રશસ્તિ તીર્થગંદનામાં આ આજુબાજુમાં આઠ દેવકુલિકાઓ છે. મંદિરની આજુબાજુ પ્રકરા - નામનો ઉલ્લેખ આવે છે. તારણદુર્ગ નામના ડુંગરને તારંગા કહે (ચોક) છે. શાંતિનાથ મંદિર :
તારંગા ઉપર કુલ ૧૩ દિગંબર મંદિરો, એક માનસ્તંભ અને મહાવીર મંદિરની ઉત્તરે આવેલ આ મંદિર ચતરવિમસ્તી ૯ શ્વેતાંબર મંદિરો છે જેમાંના અજિતનાથ અને સંભવનાથનાં જિનાલય છે. જેની રચના વગેરે મહાવીર મંદિર જેવી જ છે અને મંદિરો મુખ્ય છે. શાંતિનાથ ભગવાનને અર્પણ કરેલ છે.
અજિતનાથ મંદિર : મૂળપ્રસાદમાં શાંતિનય તીર્થંકરની મૂર્તિ ધ્યાનમુદ્રામાં કુંભી ગુજરાતનું તેમજ ભારતભરનું ઊંચામાં ઊંચુ જૈન મંદિર આ ઉપર છે આ પછીના સમયની છે. કુંભીની ઉપરના લેખમાં વિ.સ. સોલંકીકાળનું એક ઉત્તમ મંદિર છે જે કુમારપાળે બંધાવેલ ૧૩૧૪નો ઉલ્લેખ છે.
મંદિરોમાનું મોટું બાંધકામ છે. પાર્શ્વનાથ મંદિર :
સંભવનાથ મંદિર : મહાવીર મંદિર અને શાંતિનાથ મંદિર કરતાં થોડું મોટું પરંતુ સંભવનાથની મૂર્તિ સફેદ આરસપહાણની છે જે ૨ ફૂટ ૩ બેઉ મંદિરોને લગભગ મળતું એવું આ મંદિર છે. અહીં મુખ ઈંચ ઊંચી છે અને પદમાસનમાં છે. ડાબી બાજુ પાર્શ્વનાથની મૂર્તિ ચતુર્કીમાં બાલનકને બદલે નળમંડપ બાંધેલ છે. આ મંદિરમાં ૯ છે જે ૧ ફૂટ ૪ ઈંચ ઊંચી છે અને જમણી બાજુ શ્રેયાંસનાથની દેવકુલિકાઓ છે. મંદિરની સજાવટ મહાવીર મંદિર અને શાંતિનાથ સફેદ આરસપહાણની મૂર્તિ છે જે ૧ ફૂટ ઊંચી છે. મંદિર સરખી નકશી અને કોતરણીથી નથી કરી.
મૂળનાયકની મૂર્તિની આગળની હારમાં ૪૪ ધાતુ પ્રતિમાજી નેમિનાથ મંદિર :
ગોઠવીને રાખેલ છે. ડાબી બાજુના દિવાલ - ગોખલામાં પદમાવતી આ મંદિર સમૂહમાંનું સૌથી મોટું મંદિર છે. બાકીનાં મંદિરો અને સરસ્વતીની મૂર્તિઓ છે. જેવી જ રચના છે - જેમાં મૂળ પ્રસાદ (ગર્ભગૃહ), ગૂઢમંડપ, આ બે મંદિરો સિવાય તારંગા ઉપર બીજા ચૈત્યમંદિર, છોટી મુખમંડપ, રંગમંડપ, સામેની બાજુ ૧૦ અને આજુબાજુમાં ૮ દેરી, નંદીશ્વર જિનાલય, માનસ્તંભ, મહાવીર મંદિર, અજિતનાથ એમ દેવકુલિકાઓ અને નળમંડપ એમ આની રચના છે. મંદિર, ઋષભનાથ મંદિર, અજિતનાથ ટૂંક, ઋષભદેવ મંદિર, ઉત્તરબાજુમાં પ્રવેશદ્વાર છે.
બાહુબલી પદમપ્રભ, ચંદ્રપ્રભ અને વાસુપૂજ્ય મંદિર છે. આ સર્વમાં આ મંદિરની જંધા (દિવાલ) એ નોંધપાત્ર છે અને ખરેખર ઋષભદેવનું મંદિર ઉલ્લેખનીય છે. સુંદર છે. હંમેશાંના ઊભા અને આડા મોલીંગ અને હાથી, મકર, કાષભદેવ મંદિર : વ્યાલાનાં શિલ્પો ઉપરાંત અહીં કુબેર, ઈશાન, વૈરોચ્યા, અય્યતા, મંદિરમાં ગર્ભગૃહ, સભામંડપ અને અર્ધમંડપનો સમાવેશ માનવી, મહાવાલા, ઈન્દ્ર, અગ્નિ, વ્રજકુંશી, વજશૃંખલા, થાય છે. આ ત્રણે શિખરો છે. મૂળ નાયક 28ષભદેવની પ્રતિમા ચક્રેશ્વરી, નરદત્તા, યમ, નિરુતી, કાલી, મહાકાલી, ગોરી, ગાંધારી, પંચધાતુની છે અને ૨ ફૂટ ૬ ઈંચ ઊંચી છે. જેની પ્રાણપ્રતિષ્ઠા વરુણ અને વાયુ તેમજ જુદી જુદી નૃત્યમુદ્રા અને સંગીત વગાડતી ફાગણ સુદ ૨ સંવત ૧૯૨૩ને દિવસે થઈ હતી. આ મૂર્તિની અપ્સરાઓ, જેની ઉપર મિથુનયુગલ છે. મુખ્ય ગોખલાઓમાં જિન આજુબાજુમાં ઋષભદેવ અને શાંતિનાથની મૂર્તિ છે જે સફેદ મૂર્તિઓ છે.
આરસપહાણની છે અને માનસ્તંભને ખણતા ત્યાંથી મળી હતી. તારંગા ?
મંદિરમાં હજી બીજુ ૧૬ ધાતુની પ્રતિમાઓ છે. એક પ્રખ્યાત સિદ્ધક્ષેત્ર અને જૈનનું પવિત્ર સ્થળ. તારંગા એ લોકવાયકા એવી છે કે ક્યારેક સંભવનાથના મંદિરમાંથી રાત્રે અમદાવાદની ઉત્તરે ૧૨૦ કિમી દૂર મહેસાણા જિલ્લાના ખેરાળ નૃત્ય-સંગીતનો અવાજ આવે છે અને એવી પ્રતીતિ થાય છે કે તાલુકામાં આવેલ છે. અમદાવાદ, બરોડા, મહેસાણા, જંબુસર સ્વર્ગમાંથી અન્ય દેવો તીર્થંકરની પૂજા કરવા આવેલ છે. સાથ એસ.ટી. અને અમદાવાદ સાથે રેલ્વેથી જોડાયેલ છે. નજદીક માઉન્ટ આબુના મંદિરો : આવેલ વસાહત ટીંબા એ ખૂબજ નાની જગ્યા છે. જૈન ધર્મશાળા આબુ રોડ રેલ્વે સ્ટેશન તેમજ બસ સ્ટેન્ડથી ૨૯ કિમી દૂર જે જમવાનું પણ આપે છે એજ એક માત્ર રહેવાસી ઠેકાણું છે. આવેલ માઉન્ટ આબુ પર્યટક સ્થળ હોવાથી ચારે બાજુના મુખ્ય મંદિરોના શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક - પબદ્ધ જીવન
મે - ૨૦૧૮ ) |