Book Title: Paumchariu me Prayukta Krudant Sankalan
Author(s): Kamalchand Sogani, Seema Dhingara
Publisher: Apbhramsa Sahitya Academy
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004047/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apabhraMza mahAkavi svayaMbhU viracita paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana dain Education Internatio nirdezana DaoN. kamalacanda sogANI saMkalanakAra zrImatI sImA DhIMgarA jainavidyA saMsthAna zrI mahAvIrajI apabhraMza sAhitya akAdamI jainavidyA saMsthAna digambara jaina atizaya kSetra zrI mahAvIrajI rAjasthAna Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apabhraMza mahAkavi svayaMbhU viracita paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana nirdezana DaoN. kamalacanda sogANI nidezaka jainavidyA saMsthAna, apabhraMza sAhitya akAdamI saMkalanakara zrImatI sImA DhIMgarA sahAyaka nidezaka apabhraMza sAhitya akAdamI prakAzaka apabhraMza sAhitya akAdamI jainavidyA saMsthAna digambara jaina atizaya kSetra zrI mahAvIrajI, rAjasthAna For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka apabhraMza sAhitya akAdamI, jainavidyA saMsthAna, digambara jaina atizaya kSetra zrI mahAvIrajI, zrI mahAvIrajI-322220 (rAjasthAna) prAptisthAna 1. jainavidyA saMsthAna, zrImahAvIrajI 2. sAhitya vikraya kendra digambara jaina nasiyA~ bhaTTArakajI, savAI rAmasiMha ror3a, jayapura - 302 004 prathama saMskaraNa : maI, 2012 * ISBN No. : 978-81-921276-8-2 * mUlya : 450/* sarvAdhikAra prakAzakAdhIna pRSTha saMyojana phreNDsa kampyUTarsa jauharI bAjAra, jayapura - 302 003 mudraka jayapura prinTarsa prA. li. ema. AI. roDa jayapura - 302 001 For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA kra.saM. viSaya pRSTha saMkhyA prakAzakIya 3. kRdanta - paricaya saMbaMdhaka kRdanta (ka) akarmaka kriyAoM se bane hue saMbaMdhaka kRdanta evaM unake vAkya-prayoga (kha) sakarmaka kriyAoM se bane hue saMbaMdhaka kRdanta evaM unake vAkya-prayoga hetvarthaka kRdanta sakarmaka kriyAoM se bane hue saMbaMdhaka kRdanta evaM unake vAkya-prayoga vartamAna kRdanta (ka) akarmaka kriyAoM se bane hue vartamAna kRdanta (kha) sakarmaka kriyAoM se bane hue vartamAna kRdanta (ga) vartamAnaM kRdanta ke sabhI vibhaktiyoM ke vAkya-prayoga bhUtakAlika kRdanta (ka) akarmaka kriyAoM se bane hue niyamita bhUtakAlika . kRdanta evaM unake vAkya-prayoga (kha) sakarmaka kriyAoM se bane hue niyamita bhUtakAlika kRdanta evaM unake vAkya-prayoga aniyamita bhUtakAlika kRdanta (ka) akarmaka kriyAoM se bane hue aniyamita bhUtakAlika kRdanta evaM unake vAkya-prayoga 5. For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. 8. 9. (kha) sakarmaka kriyAoM se bane hue aniyamita bhUtakAlika kRdanta evaM unake vAkya - prayoga vidhi kRdanta akarmaka va sakarmaka kriyAoM se bane hue vidhi kRdanta evaM unake vAkya prayoga vibhinna kRdantoM ke preraNArthaka prayoga pariziSTa (ka) kRdantoM meM prayukta akarmaka kriyAe~. (kha) kRdantoM meM prayukta sakarmaka kriyAe~ sahAyaka pustakeM evaM koza For Personal & Private Use Only 888 85 89 89 96 100 100 104 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya 'paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana' pAThakoM ke hAthoM meM samarpita karate hue hameM harSa kA anubhava ho rahA hai| Adhunika bhAratIya AryabhASAoM ke adhyayana meM apabhraMza kA adhyayana Avazyaka hai| apabhraMza ko sabhI navya bhAratIya bhASAoM kA mUlasrota hone kA gaurava prApta hai| apabhraMza kI kokha se hI sindhI, gujarAtI, paMjAbI, marAThI, rAjasthAnI, ur3iyA, baMgAlI, hindI Adi Adhunika bhASAoM kA janma huA hai| ataH rASTrabhASA hindI sahita anya sabhI bhAratIya bhASAoM ke itihAsa ke adhyayana ke lie apabhraMza bhASA kA adhyayana Avazyaka hai| apabhraMza sAhitya ke adhyayana-adhyApana evaM pracAra-prasAra ke uddezya se digambara jaina atizaya kSetra zrI mahAvIrajI dvArA saMcAlita jainavidyA saMsthAna ke arntagata apabhraMza sAhitya akAdamI' kI sthApanA san 1988 meM kI gii| akAdamI kA prayAsa hai - apabhraMza ke adhyayana-adhyApana ko sazakta karake usake sahI rUpa ko sAmane rakhanA jisase prAcIna sAhityika nidhi ke sAtha-sAtha Adhunika AryabhASAoM ke svabhAva aura unakI saMbhAvanAeM bhI spaSTa ho skeN| apabhraMza bhASA ke sIkhane-sikhAne kI dRSTi ko dhyAna meM rakhakara hI ' apabhraMza racanA saurabha', ' prAkRta racanA saurabha', 'praur3ha prAkRta racanA saurabha', 'prauDha apabhraMza racanA saurabha', 'apabhraMza kAvya saurabha', 'prAkRta gadya-padya saurabha' Adi pustakoM kA prakAzana kiyA jA cukA hai| isI krama meM 'paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana' prakAzita hai| mahAkavi svayaMbhU racita 'paumacariu' lokabhASA meM racita rAmakathAtmaka kAvya hai| sAhitya jagata meM svayaMbhU apabhraMza ke Adikavi mAne jAte haiN| inhoMne janasAmAnya kI bhASA meM racanA kara sAhitya ke kSetra meM apabhraMza ko gauravapUrNa sthAna dilaayaa| kisI bhI bhASA ko For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIkhane-samajhane ke lie usakA vyAkaraNa kA jJAna Avazyaka hai / vyAkaraNa kI vibhinna ikAiyoM meM se eka ikAI 'kRdanta' hai| sAhitya ko samajhane ke lie kRdantoM kA jJAna Avazyaka hai| isa pustaka meM kRdantoM kA vivecana kiyA gayA hai| AzA hai apabhraMza ke jijJAsu pAThaka lAbhAnvita hoNge| pustaka - prakAzana ke lie apabhraMza sAhitya akAdamI ke vidvAnoM vizeSatayA zrImatI sImA DhIMgarA ke AbhArI haiM, jinhoMne bar3e parizrama se apabhraMza mahAkavi svayaMbhU ke 'paumacariu meM prayukta kRdantaM - saMkalana' taiyAra kiyA hai| ataH ve hamArI badhAI kI pAtra haiM / pRSTha - saMyojana ke lie phreNDsa kampyUTarsa evaM mudraNa ke lie jayapura priNTarsa dhanyavAdArha haiN| nagendra kumAra jaina prakAzacandra jaina DaoN. kamalacanda sogANI maMtrI saMyojaka prabandhakAriNI kameTI adhyakSa jainavidyA saMsthAna samiti digambara jaina atizaya kSetra zrI mahAvIrajI zruta paMcamI jyeSTha zukla paMcamI, vIra nirvANa saM. 2538 26.05.2012 For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. kRdanta - paricaya manuSya eka sAmAjika prANI hai, samAja meM rahate hue vaha eka-dUsare se paraspara vyavahAra karatA hai| paraspara vyavahAra ke sAdhanoM meM vicAroM kI abhivyakti pradhAna hai| vicAroM kI abhivyakti ke mAdhyamoM meM jisa mAdhyama kA sarvAdhika upayoga hotA hai, vaha hai 'bhASA' | bhASA manuSya ko milA huA vaha zabdamaya varadAna hai, jisake dvArA manuSya bolakara yA likhakara apane vicAra dUsaroM para saralatA, spaSTatA, vistAra tathA pUrNatA se vyakta kara sakatA hai| isalie 'bhASA' jagata ke vyavahAra kA mUla hai| ___bhASA nirantara parivartanazIla hai, usameM samaya evaM sthAna ke parivartana se svataH parivartana hote rahate haiN| pratyeka bhASA ke nirantara pravAha meM samaya -samaya para kucha naye zabda Ate rahate haiM aura kucha pracalita zabdoM kA prayoga chUTatA jAtA hai| bhASA meM hote rahanevAle parivartanoM ke bAda bhI usakA jo sAhityika rUpa rahatA hai usako sahI rUpa meM likhane, par3hane aura bolane ke lie usake vyAkaraNa kI AvazyakatA hotI hai| vyAkaraNa vaha zAstra hai jisake adhyayana dvArA hama kisI bhASA kA sUkSma jJAna prApta kara sakate haiM tathA usase bhASA ke prayoga meM kuzalatA prApta kara sakate haiN| vyAkaraNa bhASA kA vizleSaNa karake usake svarUpa ko prakaTa karatA hai aura bhASA ko sva-rUpa meM par3hane, samajhane aura likhane kI vidhi sikhAtA hai| ____ vyAkaraNa kI vibhinna ikAiyoM meM se eka ikAI hai - 'kRdanta' / kRdanta bhASA ko saundarya pradAna karate haiN| kisI bhASA ko tathA usake sAhitya ko samajhane ke lie kRdantoM kA jJAna Avazyaka hai| kriyA meM viziSTa pratyayoM ko jor3ane se vibhinna kRdantoM kA nirmANa kiyA jAtA hai| jo zabdAMza svayaM kucha bhI artha nahIM rakhate hue zabdoM ke anta meM jur3akara nayA artha prakaTa kara dete haiM, unheM 'pratyaya' kahate haiN| cUMki kriyA meM jor3e jAnevAle pratyaya bhinna - bhinna prakAra ke haiM, usI ke anusAra kRdanta bhI bhinna - bhinna prakAra ke haiN| vyAkaraNa zAstra meM pA~ca prakAra ke kRdanta mAne gaye haiM - paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2. 3. 4. 5. saMbaMdhaka kRdanta hetvarthaka kRdanta vartamAna kRdanta 1. saMbaMdhaka kRdanta jaba kartA eka kriyA samApta karake dUsarA kArya karatA hai to pahale kiye gaye kArya ke lie 'saMbaMdhaka kRdanta ' kA prayoga kiyA jAtA hai / isameM kRdantavAcaka zabda aura sAmAnya kriyA donoM kA saMbaMdha kartA se hotA hai| jaise - vaha 'ha~sakara sotA hai, isameM ha~sane aura sone kA saMbaMdha kartA 'vaha' se hai| saMbaMdhaka kRdantavAcaka zabda avyaya hote haiM isalie inakA vAkya-prayoga meM rUpa-parivartana nahIM hotA hai| 'liMga, vibhakti aura vacana ke anusAra jinake rUpoM meM ghaTatI-bar3hatI na ho, vaha avyaya hai / ' bhUtakAlika kRdanta vidhi kRdanta saMbaMdhaka kRdanta akarmaka kriyAoM aura sakarmaka kriyAoM meM pratyaya jor3akara banAye jAte haiN| jaba pratyaya sakarmaka kriyAoM meM jor3e jAte haiM taba unake sAtha karma kA prayoga anivArya hotA hai / jaise vaha jala 'pIkara' jAtA hai| isa vAkya meM 'pIkara' sakarmaka kriyA se banA huA 'saMbaMdhaka kRdanta' hai jisake lie 'jala' karma ke rUpa meM prayukta huA hai| apabhraMza bhASA meM kriyA meM nimnalikhita pratyaya jor3akara saMbaMdhaka kRdanta banAye jAte haiM i iu ivi 2] saMbaMdhaka kRdanta kriyA + pratyaya ke pratyaya -- hasa + i hasa + iu hasa + ivi kRdantavAcaka zabda hindI artha hasi hasiu hasivi ha~sakara ha~sakara ha~sakara [ paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avi eppi eppiNu evi eviNu hasa + avi hasa + eppi hasa + eppiNu hasa + evi hasa + eviNu 2. hetvarthaka kRdanta 'ha~sane ke lie', 'nAcane ke lie', 'jIne ke lie' Adi bhAvoM ko prakaTa karane ke lie hetvarthaka kRdanta kA prayoga kiyA jAtA hai| jaise vaha 'ha~sane ke lie' jItA hai| saMbaMdhaka kRdanta kI hI bhAMti ye kRdanta bhI avyaya hote haiM arthAta inake vAkya-prayoga meM liMga, vibhakti aura vacana ke anusAra rUpa - parivartana nahIM hotA hai| ye kRdanta bhI akarmaka kriyAoM aura sakarmaka donoM prakAra kI kriyAoM meM pratyaya jor3akara banAye jAte haiN| jaba pratyaya sakarmaka kriyAoM meM jor3e jAte haiM taba unake sAtha karma kA prayoga anivArya hotA hai| jaisevaha jala pIne ke lie' jAtA hai| isa vAkya meM 'pIne ke lie' sakarmaka kriyA se banA huA 'hetvarthaka kRdanta' hai jisake lie 'jala' karma ke rUpa meM prayukta huA hai| aNa aNahaM aNahiM hasavi haseppi haseppaNu hasevi hase viNu apabhraMza bhASA meM kriyA meM nimnalikhita pratyaya jor3akara hetvarthaka kRdanta banAye jAte haiM hetvarthaka kRdanta kriyA + pratyaya kRdantavAcaka zabda hindI artha ke pratyaya evaM hasa + evaM hasa + aNa hasa + aNahaM hasa + aNahiM paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana ] ha~sakara ha~sakara ha~sakara ha~sakara ha~sakara hase vaM hasaNa hasaNahaM hasaNahiM For Personal & Private Use Only ha~sane ke lie ha~sane ke lie ha~sane ke lie ha~sane ke lie [3 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eppi hasa + eppi haseppi ha~sane ke lie eppiNu hasa + eppiNu haseppiNu ha~sane ke lie evi hasa + evi hasevi ha~sane ke lie eviNu hasa + eviNu haseviNu ha~sane ke lie 3. vartamAna kRdanta 'ha~satA huA', 'nAcatA huA', 'sotA huA' Adi bhAvoM ko prakaTa karane ke lie vartamAna kRdanta kA prayoga kiyA jAtA hai| jaise - vaha 'ha~satA huA' uThatA hai| ye kRdanta vizeSaNa kA kArya karate haiN| inake rUpa vizeSya kI bhAMti tInoM liMgoM va donoM vacanoM meM parivartita hote haiN| arthAta vizeSya pulliMga/napuMsakaliMga/strIliMga tathA ekavacana/bahuvacana meM hai usI ke anusAra vartamAna kRdanta ke rUpoM meM parivartana hotA hai| Age ke pRSThoM meM dikhAye gaye vAkya - prayogoM se yaha bAta acchI taraha spaSTa ho jaaegii| apabhraMza bhASA meM kriyA meM nimnalikhita pratyaya jor3akara vartamAna kRdanta banAye jAte haiM - vartamAna kRdanta kriyA + pratyaya kRdantavAcaka zabda hindI artha ke pratyaya nta hasa + nta ha~satA huA mANa hasa + mANa hasamANa ha~satA huA cUMki vartamAna kRdanta vizeSaNa kI bhAMti kArya karate haiM isIlie inake rUpa pulliMga va napuMsakaliMga meM to akArAnta zabdoM kI hI bhA~ti prayukta ho jAte haiM kintu strIliMga banAne ke lie kRdanta meM 'A/I' pratyaya jor3a diye jAte haiM taba kRdantavAcaka zabda strIliMga bana jAtA hai aura usake rUpa AkArAnta, IkArAnta zabdoM kI bhAMti prayukta ho jAte haiN| jaisehasantA, hasantI, hasamANA, hasamANI (ha~satI huii)| hasanta [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. bhUtakAlika kRdanta apabhraMza bhASA meM bhUtakAla kA bhAva prakaTa karane ke lie bhUtakAlika kRdanta kA hI prayoga kiyA jAtA hai| kriyA meM bhUtakAlika kRdanta ke pratyaya jor3akara bhUtakAlika kRdanta banA liye jAte haiN| ye kRdanta bhI vartamAna kRdanta kI hI bhA~ti vizeSaNa kA kArya karate haiM / arthAta vizeSya pulliMga / napuMsakaliMga / strIliMga tathA ekavacana / bahuvacana meM hai usI ke anusAra bhUtakAlika kRdanta prayukta hotA hai / apabhraMza bhASA meM kriyA meM nimnalikhita pratyaya jor3akara bhUtakAlika kRdanta banAye jAte haiM bhUtakAlika kRdanta kriyA + pratyaya ke pratyaya hasa + a / ya hasia / hasiya' ha~sA a / ya 1. a/ya pratyaya lagane para antya 'a' kA 'i' ho jAtA hai / bhUtakAlika kRdanta ke pratyayoM kA prayoga akarmaka va sakarmaka donoM prakAra kI kriyAoM meM kiyA jAtA hai| jaba akarmaka kriyAoM meM ina pratyayoM ko jor3A jAtA hai to inakA prayoga kartRvAcya va bhAvavAcya meM kiyA jAtA hai / aura sakarmaka kriyAoM meM jaba ina pratyayoM ko jor3A jAtA hai taba inakA prayoga kevala karmavAcya meM kiyA jAtA hai / 1 kRdantavAcaka zabda hindI artha jaba bhUtakAlika kRdanta kA prayoga kartRvAcya meM kiyA jAtA hai taba isake rUpa kartA ke anusAra cleNge| jaise S so hasio vaha ha~sA (akArAnta pulliMga kI taraha prayukta) sAhasiA = vaha ha~sI (AkArAnta strIliMga kI taraha prayukta) jaba bhUtakAlika kRdanta ke pratyaya kA prayoga bhAvavAcya meM kiyA jAtA hai taba kartA meM tRtIyA (ekavacana athavA bahuvacana) tathA kRdanta meM sadaiva 'napuMsakaliMga prathamA ekavacana' hI rhegaa| jaise paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana ] nariMdeNa hasiu = rAjA ke dvArA ha~sA gayA nariMdehiM hasiu = rAjAoM ke dvArA ha~sA gayA - For Personal & Private Use Only [5 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaba bhUtakAlika kRdanta ke pratyaya kA prayoga sakarmaka kriyA meM kiyA jAtA hai taba yaha kartRvAcya meM prayukta na hokara sirpha karmavAcya meM prayukta hotA hai| karmavAcya meM kartA tRtIyA (ekavacana athavA bahuvacana) meM rakhA jAtA hai| karma jo dvitIyA (ekavacana athavA bahuvacana) meM hotA hai, usako prathamA (ekavacana athavA bahuvacana) meM parivartita kiyA jAtA hai tathA bhUtakAlika kRdanta ke rUpa prathamA meM parivartita karma ke anusAra calate haiN| jaise -- nariMde so kokio = rAjA ke dvArA vaha bulAyA gayA nariMdeNa te kokiA = rAjA ke dvArA ve bulAye gaye cUMki bhUtakAlika kRdanta vizeSaNa kI bhA~ti kArya karate haiM isIlie inake rUpa pulliMga va napuMsakaliMga meM to akArAnta zabdoM kI hI bhA~ti prayukta ho jAte haiM kintu strIliMga banAne ke lie kRdanta meM 'A' pratyaya jor3a diyA jAtA hai taba kRdantavAcaka zabda strIliMga bana jAtA hai aura usake rUpa AkArAnta kI bhA~ti prayukta ho jAte haiN| jaise - -- nariMdeNa sA kokiA 3 nariMdeNa tAu kokiAu = 6] aniyamita bhUtakAlika kRdanta - a/ya pratyaya ke yoga se bane hue bhUtakAlika kRdanta 'niyamita bhUtakAlika kRdanta kahalAte haiN| isameM mUlakriyA ko pratyaya se alaga karake samajhA jA sakatA hai| kintu jaba a / ya pratyaya jor3e binA hI sAhitya meM bhUtakAlika kRdanta kA prayoga pAyA jAtA hai to ve 'aniyamita bhUtakAlika kRdanta kahalAte haiN| isameM mUlakriyA va pratyaya ko alaga nahIM kiyA jA sakatA hai| itanA hone para bhI ye vizeSaNa kI bhA~ti kArya karate haiM aura inake rUpa pulliMga, napuMsakaliMga athavA strIliMga arthAta vizeSya kI taraha calate haiN| jaise diNNo diyA gayA, diNNI - dI gii| gatyArthaka kriyAoM se bane hue bhUtakAlika kRdanta kartRvAcya va karmavAcya/bhAvavAcya donoM meM prayukta hote haiN| rAjA ke dvArA vaha bulAyI gayI rAjA ke dvArA ve bulAyI gayIM - [ paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. vidhi kRdanta 'ha~sA jAnA cAhie', 'khelA jAnA cAhie' Adi bhAvoM ko prakaTa karane ke lie vidhi kRdanta kA prayoga kiyA jAtA hai| akarmaka kriyA se bane hue vidhi kRdanta kA prayoga bhAvavAcya meM kiyA jAtA hai| jaise- usake dvArA 'ha~sA jAnA cAhie' aura sakarmaka kriyA se bane hue vidhi kRdanta kA prayoga karmavAcya meM kiyA jAtA hai| jaise- 'mere dvArA pAnI piyA jAnA cAhie' / kartRvAcya meM vidhi kRdanta kA prayoga nahIM kiyA jAtA / apabhraMza bhASA meM kriyA meM do prakAra ke pratyaya jor3akara vidhi kRdanta banAye jAte haiM / 1. parivartanIya pratyaya - avva / 2. aparivartanIya pratyaya - ievvauM, evvauM, evA / vidhi kRdanta kriyA + pratyaya kRdantavAcaka zabda ke pratyaya avva ievva N evvauM hasiavva / hase avva' ha~sA jAnA cAhie hasievvauM ha~sA jAnA cAhie hasevvauM ha~sA jAnA cAhie evA hasa+evA hasevA ha~sA jAnA cAhie 1. 'avva' pratyaya lagane para antya 'a' kA 'i' aura 'e' ho jAtA hai / parivartanIya pratyayoM se nirmita vidhi kRdanta jaba bhAvavAcya meM prayukta kiyA jAtA hai taba kartA meM tRtIyA (ekavacana athavA bahuvacana) tathA kRdanta meM sadaiva 'napuMsakaliMga prathamA ekavacana' hI rhegaa| jaise rAjA ke dvArA ha~sA jAnA cAhie hasa+avva hasa+ievva N hasa+evvauM nariMdeNa hasiavvu nariMdehiM hasiavvu = aparivartanIya pratyayoM se nirmita vidhi kRdanta jaba bhAvavAcya meM rAjAoM ke dvArA ha~sA jAnA cAhie prayukta kiyA jAtA hai taba kartA meM tRtIyA (ekavacana athavA bahuvacana) hogA kintu kRdantarUpa meM koI parivartana nahIM hogA / paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana ] hindI artha ko For Personal & Private Use Only [7 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha~sA jAnA, jaise - nariMdeNa hasievvauM/hasevvauM/hasevA - rAjA ke dvArA ha~sA jAnA cAhie nariMdehiM hasievvauM/hasevvauM/hasevA - rAjAoM ke dvArA ha~sA jAnA cAhie parivartanIya pratyayoM se nirmita vidhi kRdanta jaba karmavAcya meM prayukta kiyA jAtA hai taba kartA tRtIyA (ekavacana athavA bahuvacana) meM hotA hai| karma jo dvitIyA (ekavacana athavA bahuvacana) meM hotA hai, usako prathamA (ekavacana athavA bahuvacana) meM parivartita kiyA jAtA hai tathA kRdanta ke rUpa prathamA meM parivartita karma ke anusAra prayukta hote haiN| jaise - nariMdeNa so kokiavvo - rAjA ke dvArA vaha bulAyA jAnA cAhie nariMdeNa sA kokiavvA - rAjA ke dvArA vaha bulAyI jAnI cAhie aparivartanIya pratyayoM se nirmita vidhi kRdanta jaba karmavAcya meM prayukta kiyA jAtA hai taba kartA tRtIyA (ekavacana athavA bahuvacana) meM, karma prathamA vibhakti meM hogA kintu kRdantarUpa meM koI parivartana nahIM hogaa| jaise nariMdeNa so kokievvauM/kokevvauM/kokevA : rAjA ke dvArA vaha bulAyA jAnA cAhie ___ nariMdeNa sA kokievvauM/kokevvauM/kokevA : rAjA ke dvArA vaha bulAyI jAnI cAhie yahA~ vibhinna prakAra ke kRdantoM kI paribhASA va unameM prayukta pratyayoM kI prayogavidhi spaSTa karane ke bAda Age ke pRSThoM meM vibhinna prakAra ke kRdantoM kI sUcI va unake vAkya-prayoga diye jA rahe haiN| kRdanta kAvya meM jisa vibhakti/rUpa meM prayukta hue haiM , unheM usI rUpa meM diyA jA rahA hai| kRdantoM ke artha va sandarbha bhI sAtha hI diye jA rahe haiN| sandarbha saMdhi/kaDavaka/paMkti ke krama meM diye gaye haiN| . saMkalita kRdanta va unake vAkya-prayoga apabhraMza ke Adikavi 8] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svayaMbhUracita 'paumacariu' meM se liye gaye haiN| "paumacariu' lokabhASA apabhraMza meM racita rAmakathAtmaka mahAkAvya hai| cUMki paumacariu eka kAvyAtmaka/ padyAtmaka grantha hai, isalie saMkalita vAkyoM ko kucha zabdoM ke parivartana ke sAtha prastuta kiyA gayA hai| jaisAki pUrva meM likhA jA cukA hai ki sabhI prakAra ke kRdanta akarmaka/sakarmaka kriyAoM meM pratyaya jor3akara banAye jAte haiM, isIlie paumacariu ke vibhinna prakAra ke kRdantoM meM prayukta akarmaka va sakarmaka kriyAoM kI sUcI pariziSTa meM dI gaI hai| sAhitya ko bhalI-bhA~ti samajhane, par3hane ke lie kRdantoM kA jJAna apekSita hai| prastuta saMkalana isa apekSA kI pUrti hetu eka laghu prayAsa hai| AzA hai pAThaka lAbhAnvita hoNge| paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [9 For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. saMbaMdhaka kRdanta jaba kartA eka kriyA samApta karake dUsarA kArya karatA hai to pahale kiye gaye kArya ke lie 'saMbaMdhaka kRdanta' kA prayoga kiyA jAtA hai| jaisevaha "ha~sakara' sotA hai| saMbaMdhaka kRdantavAcaka zabda avyaya hote haiM isalie inakA vAkya-prayoga meM rUpa-parivartana nahIM hotA hai| 'liMga, vibhakti aura vacana ke anusAra jinake rUpoM meM ghaTatI-bar3hatI na ho, vaha avyaya hai|' saMbaMdhaka kRdanta akarmaka kriyAoM aura sakarmaka kriyAoM meM pratyaya jor3akara banAye jAte haiN| jaba pratyaya sakarmaka kriyAoM meM jor3e jAte haiM taba unake sAtha karma kA prayoga anivArya hotA hai| jaise - vaha jala 'pIkara' jAtA hai| isa vAkya meM 'pIkara' sakarmaka kriyA se banA huA 'saMbaMdhaka kRdanta' hai jisake lie 'jala' karma ke rUpa meM prayukta huA hai| Age akarmaka kriyAoM se bane hue saMbaMdhaka kRdanta evaM unake vAkya-prayoga tathA sakarmaka kriyAoM se bane hue saMbaMdhaka kRdanta evaM unake vAkya-prayogoM ko darzAyA jA rahA hai __ (ka) akarmaka kriyAoM se bane hue saMbaMdhaka kRdanta kra. kRdantayukta kriyA + kRdanta- hindI artha sandarbha saM. kriyA pratyaya 1. acchevi accha + evi rahakara 40/16/1 2. AUrevi AUra + evi utarakara 39/3/6 3. ucchalevi ucchala + evi uchalakara 17/6/gha. 4. uDevi uTTha + evi uThakara 8/9/7 uDDavi uDDa + avi ur3akara 36/1/5 6. uttharevi utthara + evi uchalakara 9/9/gha. 7. uppajjavi uppajja + avi utpanna hokara 6/3/6 8. oyarevi oyara + evi utarakara 1/8/1 9. orAlevi orAla + evi garajakara 38/9/5 10] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. orummevi orumma + evi 11. kalahevi kalaha + evi 12. gajjevi gajja + evi 13. galagajjevi galagajja + evi 14. galevi gala + evi 15. gulagulevi gulagula + evi garajakara ut l 20. 16. ghuleppiNu ghula + eppiNu 17. jhujjhevi jhujjha + evi 18. NAsevi NAsa + evi 19. NiuDDe vi NiuDDa + evi NivaseppiNu Nivasa + eppiNu 21. NivaDe ppiNu NivaDa + eppiNu 22. Nilukkevi Nilukka + evi 23. NIsarevi NIsara +evi 24. tuTTevi tuTTa + evi 25. tUsevi tUsa + evi thakkevi thakka + evi 27. thAeviM thA + evi 28. paDikhalavi paDikhala + avi 29. pariattevi pariatta + evi 30. phirevi phira + evi 31. phuTTavi phuTTa + avi rukakara 9/9/gha. yuddha karake 55/12/3 garajakara 10/10/gha. 20/3/6 galakara 14/7/7 gulagula kI 10/10/gha. AvAja karake ghUmakara 38/17/7 lar3akara 84/5/2 naSTa hokara 2/12/5 DUbakara 14/5/1 nivAsa karake 26/4/10 girakara 2/13/8 chipakara 84/17/7 nikalakara 6/3/3 TUTakara 13/5/7 saMtuSTa hokara 32/8/4 baiThakara 77/15/2 sthira hokara 2/11/3 lauTakara 74/14/prA. lauTakara 18/11/8 ghUmakara 33/9/1 phUTakara 8/5/gha. illa paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] [11 For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. baisarevi 33. bhavevi bhiDevi 34. 35. marevi 36. 37. rahe vi 38. valevi 39. vasevi 40. viNiggevi 41. vihase viNu 42. sevi 43. hoivi 44. hovi 12] mile vi baisara + evi bhava + evi bhiDa + evi mara + evi mila + evi raha + evi vala + evi vasa + evi viNigga + evi vihasa + eviNu hasa + evi ho + ivi ho + avi baiThakara hokara bhir3akara 6/1/5 90/9/10 72/4/4 22/6/5 4/5/2 77/8/2 2/15/2 rahakara 81/3/2 nikalakara 90/7/gha. ha~sakara 1/16/1 ha~sakara 25/3/1 hokara 87/4/3 hokara 32/6/4 marakara milakara rahakara lauTakara [ paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akarmaka kriyAoM se bane hue saMbaMdhaka kRdanta ke vAkya-prayoga 1. sahasakkheM udvevi cakku mukku| 8/9/7 - sahasrAkSa ke dvArA uThakara cakra chor3A gyaa| 2. sariyau mahIharaho NIsarevi rayaNAyare salilu ddhoynti| 6/3/3 - nadiyA~ pahAr3oM se nikalakara samudra meM pAnI le jAtI haiN| 3. gajjevi gulagulevi NaM gayavaraho mahaggau bhiddiu| 10/10/gha. - garajakara aura gulagula kI AvAja karake mAno mahAgaja mahAgaja se bhir3a gayA ho| 4. mahA-saraho majjhe uppajjavi NaliNiu viysnti| 6/3/6 - mahAsarovara ke madhya meM utpanna hokara kamaliniyA~ khilatI haiN| 5. NaM kAma-veNi galevi pitttthii| 14/7/7 - mAno kAma veNI galakara praviSTa huii| 6. veNNi vi vihi calaNehiM NivaDeppiNu jiNu pAse thiy| 2/13/8 - donoM hI donoM caraNoM meM girakara jinavara ke pAsa baiTha gye| 7. hiM uvavaNe thovantaru thAevi payAge NikkhavaNu kiu| 2/11/3 - usa upavana meM thor3I dera sthira hokara prayAga meM saMnyAsa grahaNa kiyaa| ___8. puNu ekkAsaNe vaisarevi thiu| 6/1/5 - phira eka Asana para baiThakara sthita hue| 9. jaM jANahu taM milevi mahu krhu| 4/5/2 - jaisA samajho vaisA milakara mere lie kara do| 10. teNa vihaseviNu ema vuttu| 1/16/1 ___- usake dvArA ha~sakara isa prakAra kahA gyaa| paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [13 For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. vajjayaNeNa hasevi pucchiu / 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 14] -- - * rAma garur3a banakara (hokara) sthita ho gaye / so vi marevi kahimi surattaNu pattu / vaha bhI marakara kahIM devatva ko prApta huA / ettha acchevi amhe kiM karesahu~ ? yahA~ rahakara hama kyA kareMge ? vajrakarNa ke dvArA ha~sakara pUchA gyaa| rAhau garuDu hovi thiu / - - NaM aDavihe pANa uDDavi gaya / mAno aTavI ke prANa ur3akara gaye hoM / sIhu jema orAlevi so dhAvai / - siMha ke jaise garajakara vaha bhAgatA hai / - jaNhuva-jottehiM ghuleppiNu so paDiu / - ghuTanoM ke jor3oM se ghUmakara vaha gira pdd'aa| jA pUyaNa - jakkheM tusevi diNNI / - -- - 25/3/1 32/6/4 22/6/5 For Personal & Private Use Only 40/16/1 jo pUtana yakSa ke dvArA saMtuSTa hokara gira pdd'ii| tahi~ ravaNNae Nayare NivaseppiNu vala - nArAyaNa gaya 26/4/10 usa sundara nagara meM nivAsa karake laMkAsuMdarI se vivAha kiyaa| puNu kalahevi laMkAsundari pariNiya / 55/12/3 36/1/5 38/9/5 38/17/5 -- - phira yuddha karake laMkAsundarI se vivAha kiyA / kamalAyara-tIrantare thakkevi rahuvai pabhaNai | kamala mahAsarovara ke kinAre para baiThakara rAma kahate haiM / avaropparu jhujjhevi maraNu patta / - - eka-dUsare se lar3akara maraNa ko prApta hue / 32/8/4 77/15/2 84/5/2 [ paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kra. saM. kriyA 1. aikamevi aMce vi 2. 3. aNuharevi 4. appevi apphAle vi 5. (kha) sakarmaka kriyAoM se bane hue saMbaMdhaka kRdanta kRdantayukta - kriyA + kRdanta - hindI artha pratyaya 6. apphAla + evi avagaNNevi avagaNNa + evi avaThambhevi avaThambha + evi avayarevi avayara + evi avayArevi avayAra + evi 10. avaruNDevi avaruNDa + evi 11. avaloevi avaloa + evi 12. avahatthevi avahattha + evi 13. avahare vi avahara + evi 14. avahare vi avahara + evi 15. avahArevi avahAra + evi 16. ahiNandevi ahiNanda + evi 17. ahisArevi ahisAra + evi 7. 8. 9. aikama + evi aMca + evi aNuhara + vi appa + evi atikramaNa karake 89/8/4 arcanA karake 14/9/3 anubhava karake 90/10/1 arpita karake 16/11/3 37/2/gha. 23/2/3 65/3/7 9/13/6 24/6/4 14/5/1 2/15/8 1/4/1 5/3/7 28/11/7 23/2/2 85/7/2 5/16/7 5/16/7 9/1/2 68/3/gha. 41/11/10 cAMpakara avahelanA karake pakar3akara avatarita hokara utArakara AliMgana karake dekhakara chor3akara apaharaNa karake upekSA karake parityAga karake abhinaMdana karake abhiSeka karake abhiSeka karake 18. ahisiMcevi ahisiMca + evi 19. pUchakara Aucchevi Auccha + evi 20. ANeppiNu ANa + eppiNu 21. Apekkhevi Apekkha + evi dekhakara lAkara paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] sandarbha For Personal & Private Use Only [15 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. Amellevi Amella + evi chor3akara 2/12/gha. 23. AyaNNevi AyaNNa + evi sunakara 37/5/1 24. AyAmevi AyAma + evi bala lagAkara 7/7/gha. 25. ArAhevi ArAha + evi ArAdhanA karake 56/15/gha. Arusevi Arusa + evi krodha karake 13/11/10 Aruhevi Aruha + evi car3hakara 19/17/5 AliMgevi AliMga + evi AliMgana karake 23/5/11 29. Avajjevi Avajja + evi prApta karake 84/19/7 30. AsaMkevi AsaMka + evi AzaMkA karake 73/11/5 31. AhaNevi AhaNa + evi mArakara 64/3/3 32. AhiNDevi AhiNDa + evi parikramA karake 63/12/gha. 33. icchevi iccha + evi cAhakara 36/4/8 34. uccAreppiNu uccAra + eppiNu uccAraNa karake 35/16/4 35. ucchindevi ucchinda + evi chinna-bhinna karake46/5/gha. 36. ujjhevi ujjha + evi chor3akara 85/6/5 uttharevi utthara + evi AkramaNa karake / 15/7/8 uddAlevi uddAla + evi ukhAr3akara 9/6/5 39. uddAlevi uddAla + evi chInakara 77/8/3 40. uppADevi uppADa + evi ukhAr3a kara 8/9/2 41. ubmevi ubha + evi U~cI karake 10/10/gha. 42. ummUlevi ummUla + evi ukhAr3akara 13/3/gha. 43. osArevi osAra + evi dUra haTAkara 16/8/3 44. kaDDhe ppiNu kaDDha + eppiNu nikAlakara 28/2/6 45. kameppiNu kama + eppiNu lAMghakara 25/3/5 16] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46. karevi kara + evi banAkara 1/8/1 47. kahevi kaha + evi kahakara 28/9/1 48. khaMcevi khaMca + evi khIMcakara 3/7/3 49. khaMDevi khaMDa + evi Tukar3e karake 11/1/9 50. khIle vi khIla + evi avaruddha karake 82/2/gha. 51. khuDevi khuDa + evi kATakara 16/7/2 52. khuNTevi khuNTa + evi kATakara 40/9/gha. 53. gaNeppiNu gaNa + eppiNu ginakara 21/13/8 54. gaNevi gaNa + evi samajhakara 22/11/gha. 55. gampiNu gama + eppiNu jAkara 1/15/gha. 56. gameppiNu gama + eppiNu bitAkara 85/12/8 57. garahevi garaha + evi niMdA karake 89/8/1 58. gavesevi gavesa + evi khoja karake 39/12/8 59. gAevi gA + evi gAkara 30/4/2 60. gileppiNu gila + eppiNu nigalakara / 26/19/6 61. geNhevi geNha + evi grahaNa karake 2/6/8 62. ghaDevi ghaDa + evi milAkara 16/6/2 63. ghattevi ghatta + evi pheMkakara 28/7/gha. 64. ghAevi ghA + evi mArakara 35/4/6 65. ghivevi ghiva + evi phaikakara 28/7/gha. 66. ghoseppiNu ghosa + eppiNu ghoSaNA karake 18/4/gha. 67. caDeppiNu caDa + eppiNu ArUr3ha hokara 3/12/6 68. cappiu cappa + iu dabAkara 32/12/6 69. careppiNu cara + eppiNu AcaraNa karake 35/10/gha. paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] 1111111er1 [17 For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70. caveppiNu cava + eppiNu kahakara 6/15/6 71. cinteppiNu cinta + eppiNu cintana karake 13/4/2 72. coevi coa + evi prerita karake 28/2/gha. 73. chaMDevi chaMDa + evi chor3akara 11/1/7 74. chaDDe vi chaDDa + evi chor3akara 33/9/5 75. chaliya chala + iya apaharaNa karake 50/3/7 76. chAevi chA + evi chAyA karake 55/11/7 77. chindevi chinda + evi cheda karake 38/6/5 78. chuhavi chuha + avi chipAkara 12/3/5 79. chuhevi chuha + evi DAlakara 7/8/3 80. jajjavi jajja + avi jItakara 9/9/gha. 81. jampevi jampa + evi kahakara 50/10/5 jayakArevi jayakAra + evi jayakAra krke| maMgalAcaraNa jANavi jANa + avi jAnakara 84/22/5 jiNevi jiNa + evi jItakara 4/11/1 85. jokkArevi jokkAra + evi abhivAdana karake 45/3/11 86. jotteppiNu jotta + eppiNu jotakara 74/6/6 87. joyavi joya + avi dekhakara 86/6/1 jhAevi jhA + evi dhyAna karake 40/18/gha. 89. TAlevi TAla + evi nikAlakara 81/9/gha. 90. ThaveppiNu Thava + eppiNu pratiSThita karake 42/10/3 91. Dahevi Daha + evi jalAkara 88/10/3 92. DhaMkevi DhaMka + evi Dhakakara 23/11/gha. 93. NamaMsevi NamaMsa + evi namaskAra karake 23/15/gha. [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana 18] For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94. NaveppiNu Nava + eppiNu namana karake 1/1/prA. 95. NAsevi NAsa + evi bhAgakara 32/11/8 96. Nievi Nia + evi dekhakara 2/9/1 97. NikkhaNevi NikkhaNa + evi khodakara 56/15/2 98. NijjiNevi NijjiNa + evi jItakara 56/15/2 99. NiddArevi NiddAra + evi cIrakara 2/7/4 100. Nihalevi Niddala + evi ukhAr3a kara 18/2/6 101. Nindevi Ninda + evi nindA karake 28/8/8 102. Nibmacchevi Nibhaccha + evi nindA karake 72/8/4 103. Niyattevi Niyatta + evi niyantrita karake 31/3/1 104. NiruMbhevi NiruMbha + evi avaruddha karake 28/4/4 105. NivArevi NivAra + evi nivAraNa karake 42/8/6 106. NivvADeppiNu NivvADa + eppiNu cunakara 6/4/gha. 107. NisuNevi NisuNa + evi sunakara 1/12/7 108. Nevi NI + evi le jAkara 82/7/8 109. tajjevi tajja + evi bhartsanA karake 17/3/gha. 110. tareppiNu tara + eppiNu pAra karake 27/12/1 111. taveppiNu tava + eppiNu tapa karake 35/10/gha. 112. tADevi tADa + evi tAr3ita karake 48/3/gha. 113. tuleppiNu tula + eppiNu taulakara 77/5/gha. 114. toDeppiNu toDa + eppiNu tor3akara 2/12/8 115. thaMbhevi thaMbha + evi rokakara 14/13/8 116. thaveppiNu thava + eppiNu sthApita karake 2/2/7 117. daramalevi daramala + evi cUra-cUra karake 18/2/6 paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [19 For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118. dale vi dala + evi dalita karake 48/1/7 119. dariseppiNu darisa + eppiNu dekhakara 26/19/6 120. dahevi daha + evi jalAkara 77/12/2 121. dArevi dAra + evi phAr3akara 41/12/gha. 122. duhevi duha + evi duhakara 72/12/8 123. deppiNu dA + eppiNu dikhalAkara 2/2/7 124. devi dA+ evi dekara '2/11/2 125. dharevi dhara + evi pakar3akara 6/7/1 126. dhAiu dhA + iu daur3akara 64/12/1 127. dhIreppiNu dhIra + eppiNu dhIraja dekara 13/2/gha. 128. dhuNevi dhuNa + evi Ahata karake 11/8/6 129. paIsavi paIsa + avi praveza karake 14/11/gha. 130. pauMjevi pauMja + evi jAnakara 2/14/6 131. paMgurevi paMgura + evi AcchAdana karake 76/5/gha. 132. paccArevi paccAra + evi lalakAra kara 51/7/6 133. pacchAevi pacchAa + evi Dhakakara 48/8/6 134. pajampevi pajampa + evi kahakara 87/6/7 135. paDicchevi paDiccha + evi svIkAra karake 42/2/7 136. paDhukkevi paDhukka + evi pahuMcakara 84/9/2 137. paNaveppiNu paNava + eppiNu praNAma karake 1/1/1 138. paNAsevi paNAsa + evi bhAgakara 5/4/1 139. pabhaNeppiNu pabhaNa + eppiNu kahakara 85/6/7 140. payaMcevi payaMca + evi pUjA karake 34/12/10 141. paraaMcevi pariaMca + evi ghumAkara 7/14/6 20] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142. pariattevi 143. pariciMtevi 144. pariNeppiNu 145. paribhamevi 146. parimaNNevi 147. pariyANevi 148. pariyacchevi 149. pariyappevi 150. parisesavi 151. parihevi 152. pariharevi 153. paloevi 154. pavvajjevi 155. pavolevi 156. pasareppiNu 157. pasAhevi 158. paharevi 159. pAle vi 160. pAvevi 161. pievi 162. pujjevi 163. pUriu 164. pekkhe vi 165. pellevi paumacariu pariatta + evi pariciMta + evi pariNa + eppiNu paribhama + evi parimaNNa + evi pariyANa + evi pariyaccha + evi pariyappa + evi parisesa + avi pariha + evi parihara + evi paloa + evi pavvajja + evi pavola + evi pasara + eppiNu pasAha + evi pahara + evi pAla. + evi pAva + evi pia + evi pujja + evi pUra + iu pekkha + evi pella + evi prayukta kRdanta-saMkalana ] lauTakara cintana karake vivAha karake paribhramaNa karake mAnakara pahacAnakara samajhakara kalpanA karake tyAgakara pahanakara chor3akara dekhakara pravrajyA lekara atikramaNa karake phailAkara sajAkara prahAra karake pAlana karake prApta karake pIkara Adara karake bajAkara dekhakara dabAkara For Personal & Private Use Only 18/11/8 4/12/5 10/7/1 33/10/1 23/2/3 38/9/1 58/14/3 9/4/2 3/10/8 76/5/8 4/3/8 84/8/8 17/18/gha. 23/9/9 23/5/11 2/16/2 57/5/3 84/23/6 90/9/8 5/4/5 4/3/5 17/10/5 3/5/gha. 17/5/1 [21 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166. pesevi 167. pomAevi 168. phADeNpiNu 169. pheDevi 170. baMdhevi 171. bujjhevi 172. bhaMjevi 173. bhajjevi 174. bhaNevi 175. bhamevi 176. bhareppiNu 177. bhAvevi pesa + evi pomAa + evi phADa + eppiNu pheDa + evi baMdha + evi bujjha + evi bhaMja + evi bhajja + evi bhaNa + evi bhama + evi bhara + eppiNu bhAva + evi bhinda + evi bhuMja + evi bhUsa + evi maNa + evi 178. bhindevi 179. bhuMjevi 180. bhUsevi 181. maNevi 182. maNNevi maNNa + evi 183. maNDevi maNDa + evi 184. malevi mala + evi 185. mANevi mANa + evi 186. mArevi mAra + evi 187. muevi mua + evi 188. muNevi muNa + evi 189. muNDevi muNDa + evi 22] bhejakara prazaMsA karake phAr3akara haTAkara bA~dhaka samajhakara nAza karake bhagna karake kahakara pradakSiNA dekara bharakara dhyAna dekara bhedakara bhojana karake vibhUSita karake samajhakara samajhakara racakara mardana karake 20/7/5 13/9/1 9/2/gha. 35/5/1 24/5/gha. 85/6/5 12/5/12 6/15/5 2/12/8 12/1/gha. 2/5/8 5/16/6 13/4/1 25/12/2 25 / 15 / gha. 2/7/8 25/12/gha. 4/5/9 12/10/gha. 84/13/gha. 61/2/gha. 6/15/gha. 3/12/1 30/1/3 anubhava karake mArakara chor3akara samajhakara mUMDakara [ paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190. musumUriu musumUra + iu kucalakara 191. melavevi melava + evi ikaTThI kara 192. melle ppiNu mella + eppiNu chor3akara 193. raeppiNu raa + eppiNu racakara 194. raMjevi raMja + evi raMjita karake 195. raDevi raDa + evi Tarra Tarra karake 196. rasevi rasa + evi cillAkara 197. laMgheppiNu laMgha + eppiNu lAMghakara 198. lahavi laha + avi prApta karake 199. liheppiNu liha + eppiNu likhakara 200. levi le + evi lekara 201. vaMcevi vaMca + evi bacAkara 202. vaNNeppiNu vaNNa + eppiNu varNana karake 203. vandevi vanda + evi vandanA karake 204. varisevi varisa + evi varSA karake 205. vahevi vaha + evi vadha karake 206. vAevi vAa + evi bajAkara 207. vAvarevi vAvara + evi yuddha karake 208. vAhevi vAha + evi hAMkakara 209. vicchoDevi vicchoDa + evi alaga karake 210. viNNavevi viNNava + evi praNAma karake 211. viNivAevi viNivAa + evi mArakara 212. vittharevi vitthara + evi phailAkara 213. viddArevi viddAra + evi vidIrNa karake paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] 25/15/3 5/6/2 17/6/9 2/5/7 42/2/2 28/3/2 24/6/gha. 2/5/7 87/1/2 30/2/2 1/10/3 13/12/9 49/9/9 2/17/1 35/1/2 17/8/2 30/4/2 12/9/8 12/1/gha. 55/3/2 5/16/2 42/4/5 59/10/1 40/16/gha. [23 For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214. viddhaMsevi 215. vindhepi 216. viyappevi 217. viraevi 218. virillevi virilla + evi 219. vivajjevi vivajja + evi 220. visajjevi visajja + evi 221. visesevi visesa + evi 222. vihuNepiNu vihuNa + eppiNu 223. vihuNevi vihuNa + evi 224. veDhevi veda + evi 225. volAvevi volAva + evi 226. saMkevi saMka + evi 227. saMghArevi saMghAra + eva 228. saMcArevi saMcAra + evi 229. saMcUrevi saMcUra + evi 230. saMjote vi saMjota + evi 231. saMthavevi saMthava + evi 232. saMpesevi saMpesa + evi 233. saMbharevi saMbhara + evi 234. saMbhAsevi saMbhAsa + evi 235. saMmANevi saMmANa + evi 236. saMhArevi saMhAra + evi 237. saNNahevi saNaha + evi 24] vidvaMsa + evi vindha + eppiNu viyappa + evi viraa + evi kSata-vikSata karake 37/7/3 bIMdhakara 64/12/gha. vicAra karake 2/9/5 racanA karake 16/15/1 phailAkara 74/9/ gha. chor3akara 17/18/gha. chor3akara 38/1/8 vizeSatA batAkara 17/6/gha. hilAkara 55/3/5 pITakara 18/7/3 20/8/1 23/15/1 23/11/gha. 42/3/3 2/7/4 63/5/gha. 64/15/2 15/8/2 17/6/gha. 6/12/gha. 84/12/4 43/5/4 84/12/5 4/7/2 [ paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana gherakara vyatikrama karake AzaMkA karake mArakara saMcAra karake cakanAcUra karake jotakara stuti karake bhejakara yAda karake saMbhASaNa karake sammAna karake saMhAra karake taiyAra karake For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238. samappe vi 239. samAruhevi 240. samAre vi 241. samuttarevi 242. samoDDavi 243. sarevi 244. sahevi samappa + evi samAruha + evi samAra + evi samuttara + evi samoDDa + avi sara + evi saha + evi 245. sAhArevi sAhAra + evi 246. sAheppiNu sAha + eppi 247. suNevi suNa + evi 248. sumarevi 249. hakkArevi 250. haNevi 251. harevi 252. hiNDevi sumara + evi hakkAra + evi haNa + evi hara + evi hiNDa + evi paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana ] sauMpakara ArUr3ha hokara karAkara tairakara sthApita karake yAda karake sahana karake DhADhasa baMdhAkara sAdhakara sunakara smaraNa karake bulAkara gati karake apaharaNa karake ghUmakara For Personal & Private Use Only 6/8/5 18/2/7 42/3/3 48/1/5 82/2/gha. 5/6/2 77/2/5 19/11/1 10/1/1 3/12/1 55/10/9 19/2/5 12/1/gha. 7/10/1 6/15/9 [25 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakarmaka kriyAoM se bane hue saMbaMdhaka kRdanta ke vAkya-prayoga 2. 1. Niravasesu khalayaNu avahatthevi pahilau magahadesu vnnnnmi| 1/4/1 - samasta khalajanoM kI upekSA karake pahale magadha deza kA varNana karatA huuN| taggaya-maNeNa jiNu paNaveppiNu teNa pucchiu| . 1/9/8 - tallIna mana se jinavara ko praNAma karake usake dvArA pUchA gyaa| 3. taM NisuNevi NarAhiu ghosai / 1/12/7 - usako sunakara narAdhipa ghoSaNA karatA hai| ____ 4. jiNindaho jammuppatti jANevi amarinda avarAvae caDiu / 2/1/6 - jinendra kI janmutpatti jAnakara indra airAvata para savAra huaa| 5. taM Aesu lahevi sA gaya tetthe| 2/9/7 - isa Adeza ko pAkara vaha vahA~ gyii| 6. ko vi phalai~ toDeppiNu bhkkhi| 2/12/8 - koI phaloM ko tor3akara khAtA hai| 7. aNNahu~ desu vihaMjevi diNNau / 2/14/2 - dUsaroM ke lie deza vibhakta karake de diyaa| 8. avahi pauMjevi so tahiM sapparivArau aau| 2/12/6 - avadhi jJAna se jAnakara vaha vahA~ saparivAra aayaa| 9. devAgamaNu Nievi parama-jiNaho vandaNa-hattie so vi gu| 6/7/gha. 26] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - devAgamana ko dekhakara parama jina kI vandanA bhakti ke lie vaha bhI gyaa| 10. Niyaya bhavantaru saMbharevi so deu tahiM avinnnnu| 6/10/gha. - apane janmAntara ko yAda karake vaha deva vahA~ upasthita huaa| 11. bhuaMgameNa pariaMciu nnmi| 13/6/7 - nAgarAja ke dvArA pradakSiNA kara praNAma kiyA gyaa| 12. Nara-gaya-haya tajjevi raha dhaya bhaMjavi so vUhaho majjhe paiThu / 7/3/gha. - nara, haya aura gajoM kI bhartsanA karake, ratha dhvajoM ko bhagna karake vaha vyUha ke madhya praviSTa huaa| 13. pavara-vandi-sayai~ geNhavi dasANaNa Niyaya puru gau / 17/17/gha. - saiMkar3oM pravara bandiyoM ko pakar3akara rAvaNa apane ghara gyaa| 14. jiha jiNu mahAmayai~ jiNevi ajarAmaru pau lhi| 17/17/gha. - jisa prakAra parama jina mahAmadoM ko jItakara ajara amara pada prApta karate haiN| 15. mandaraho siharai~ pariyaMcavi dasANaNu pllttu| 18/1/prA. - sumeru parvata ke zikharoM kI pradakSiNA karake dazAnana lauttaa| 16. dAhiNa-dese thatti kareviNa somitti tumhaha~ pAse aaiu| ____ 23/5/5 - dakSiNa deza meM sthiti banAkara lakSmaNa tumhAre pAsa aayaa| 17. taM jiNabhavaNu Niyavi te pritutttth.| 25/7/5 - usa jinabhavana ko dekhakara ve saMtuSTa ho gye| 18. vimANu vimANe cappiu vhi| 32/12/6 - vimAna vimAna se TakarAkara calatA hai| paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [27 For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. kAleM coiu ko hkkaari| 48/2/2 __- kAla se prerita hokara kauna lalakAratA hai? 20. taM vayaNu suNeviNu manti bhnni| 48/2/3 - usa vacana ko sunakara mantrI kahatA hai| 21. tAI savvAiM mahu appevi sandhi karahu / 16/11/3 - ve saba mujhe dekara (arpita karake) sandhi kara lo| 22. NaM sagga-khaNDu vi avayarevi thiu| 9/13/6 - mAno svarga-khaNDa hI utarakara sthita ho gyaa| 23. taM NisuNevi ve vi avaloevi dharaNidhara thiu / 2/15/8 - use sunakara aura donoM ko hI dekhakara dharaNendra sthita ho gye| 24. bahu-divasehi~ jaNaNu Aucchevi so pupphavaNu gu| 9/1/2 - bahuta dinoM bAda pitA ko pUchakara vaha puSpavana meM gyaa| 28] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. hetvarthaka kRdanta 'ha~sane ke lie', 'nAcane ke lie', 'jIne ke lie' Adi bhAvoM ko prakaTa karane ke lie hetvarthaka kRdanta kA prayoga kiyA jAtA hai| jaise - vaha "ha~sane ke lie jItA hai| saMbaMdhaka kRdanta kI hI bhAMti ye kRdanta bhI avyaya hote haiM arthAta inake vAkya-prayoga meM liMga, vibhakti aura vacana ke anusAra rUpa-parivartana nahIM hotA hai| ye kRdanta bhI akarmaka kriyAoM aura sakarmaka donoM prakAra kI kriyAoM meM pratyaya jor3akara banAye jAte haiN| jaba pratyaya sakarmaka kriyAoM meM jor3e jAte haiM taba unake sAtha karma kA prayoga anivArya hotA hai| jaisevaha jala pIne ke lie' jAtA hai| isa vAkya meM pIne ke lie' sakarmaka kriyA se banA huA 'hetvarthaka kRdanta' hai jisake lie 'jala' karma ke rUpa meM prayukta huA hai| Age sakarmaka kriyAoM se bane hue hetvarthaka kRdanta evaM unake vAkya-prayogoM ko darzAyA jA rahA hai sakarmaka kriyAoM se bane hue hetvarthaka kRdanta kra. kRdantayukta- kriyA+kRdanta- hindI artha sandarbha saM. kriyA 1. aNuhuMjevi aNuhuMja + evi upabhoga karane ke 39/5/4 pratyaya lie 2. abmatthevi 3. uccellevi 4. uttharevi 5. kareviNu 6. kahevi 7. gaNevi 8. gamaNa abbhattha + evi uccella + evi utthara + evi kara + eviNu kaha + evi gaNa + evi gama + aNa abhyarthanA ke lie 46/9/7 calane ke lie 6/2/4 AkramaNa ke lie 18/2/9 karane ke lie 67/13/2 kahane ke lie 28/9/1 ginane ke lie 8/4/9 jAne ke lie 10/6/1 paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] [29 For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. geNhevi geNha + evi pakar3ane ke lie 25/16/8 10. chuhevi chuha + evi DAlane ke lie 18/2/7 11. Dasevi Dasa + evi kATane ke lie 26/19/3 12. Dahevi Daha + evi jalAne ke lie 83/9/8 13. Niddalevi Niddala + evi naSTa karane ke lie 18/2/6 14. tAsevi tAsa + evi santrasta karane ke 15/8/gha. lie 15. daramalevi daramala + evi cUra cUra karane ke 18/2/6 lie 16. dalevi dala + evi cUra cUra karane ke 35/13/2 lie 17. devi dA + evi dene ke lie 12/5/5 18. dharevi dhara + evi dhAraNa karane ke 12/9/2 lie 19. paDibohaNahiM paDiboha + aNahiM pratibodhita karane 89/8/3 ke lie 20. paNAsevi paNAsa + evi naSTa karane ke 15/8/gha. lie 21. pariNaNahaM pariNa + aNahaM vivAha karane ke 5/15/9 lie pievi pia + evi pIne ke lie 18/2/8 23. pekkheppiNu pekkha + eppiNu dekhane ke lie 37/3/gha. 24. pheDevi pheDa + evi miTAne ke lie 81/5/10 25. bandhaNa bandha + aNa bA~dhane ke lie 15/2/8 26. bhamevi bhama + evi bhramaNa karane ke 85/6/3 lie 30] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. bhindevi bhinda + evi bhedane ke lie 10/3/5 28. malevi mala + evi dalana karane ke 51/4/5 lie 29. mArevi mAra + evi mArane ke lie 25/13/8 30. muyavi muya + avi chor3ane ke lie 15/13/5 31. raMjevi raMja + evi khuza karane ke 50/12/8 lie 32. levi le + evi grahaNa karane ke 18/2/5 lie 33. vandeppiNu vanda + eppiNu vandanA karane ke 6/2/5 lie 34. vahevi vaha + evi vadha karane ke 40/15/6 lie 35. vAvarevi vAvara + evi yuddha karane ke 12/9/8 lie 36. saMghArevi saMghAra + evi saMhAra karane ke 37/3/gha. lie 37. samAruhevi samAruha + evi car3hane ke lie 18/2/7 38. samArevi samAra + evi karane ke lie 37/3/gha. 39. samoDevi samoDa + evi yuddha karane ke 48/1/1 lie 40. supariTThavevi supariTThava + evi pratiSThApanA ke 19/1/4 lie 41. sosevi 42. haNevi 43. harevi sosa + evi haNa + evi hara + evi sukhAne ke lie 23/7/6 mArane ke lie 35/13/2 apaharaNa karane 16/4/7 ke lie paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [31 For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakarmaka kriyAoM se bane hue hetvarthaka kRdanta ke vAkya-prayoga 1. so uccelevi nniisriy| 6/2/4 - vaha ghUmane ke lie niklii| jiNAlAiM vandeppiNu entu Niyavi teNa mAla ghttiy| 6/2/5 - jina mandiroM kI vandanA ke lie Ate hue dekhakara usake dvArA mAlA DAla dI gii| 3. phaharantaiM dhayaiM veNi bandhaNa hosnti| 15/2/8 - phaharAtI huI dhvajAeM veNi bA~dhane ke lie hoNgii| 4. sukeseNa riu paNAsevi pyaannu| 15/8/gha. - sukeza ke dvArA zatru ko naSTa karane ke lie kUca kiyA gyaa| 5. so pahu muyavi pbhnni| 15/13/gha. - vaha svAmI ko chor3ane ke lie kahatA hai| 6. geNhevi NarindeM Narinda gainheM gainda aahu| 25/16/8 - pakar3ane ke lie rAjA se rAjA hAthI se hAthI Ahata kiye gye| 7. aNNoNNeNa dalevi dlvttttiu| 35/13/2 - eka dUsare ko cUra-cUra karane ke lie cUra cUra hue| 8. kUvAru suNeppiNu dhaNa pekkheppiNu rAe~ valevi ploiyu| 37/3/gha. - krandana sunakara strI ko dekhane ke lie rAjA ke dvArA mur3akara dekhA gyaa| 32] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. tihuyaNu saMghArevi palau samArevi kiyanteM joiyu| 37/3/gha. - tribhuvana ke saMhAra karane ke lie aura pralaya karane ke lie kRtAnta ke dvArA avalokana kiyA gyaa| 10. maiM aNuhuMjevi dhara labbhai / 39/5/4 - mere dvArA upabhoga karane ke lie dharA prApta kI jAtI hai| 11. taho bandhu vahevi ko etthu vsi| 40/15/6 - usake bhAI kA vadha karane ke lie kauna yahA~ rahatA hai ? 12. suggIveM abmatthevi so pesiu| 46/9/7 - sugrIva ke dvArA abhyarthanA ke lie vaha bhejA gyaa| 13. dahamuha-mANu malevi haNuvantu Au / 51/4/5 - rAvaNa kA mAna dalana karane ke lie hanumAna aayaa| 14. sA lakkhaNa parirakkha kareviNu thiu / 67/13/2 - vaha lakSmaNa kI rakSA karane ke lie sthita ho gii| 15. so taNUyari harevi gu| 16/4/7 - vaha tanUdarA kA haraNa karane ke lie gyaa| 16. hauM rayaNAyara-jalu pievi skkmi| 18/2/6 - maiM samudra kA jala pIne ke lie samartha huuN| 17. laMkeseNa jAgu paNAsevi riu tAsevi magahahaM payANa kiu| 15/8/gha. - laMkeza ke dvArA yajJa naSTa karane ke lie aura zatru ko santrasta karane ke lie magadha ke lie kUca kiyA gyaa| paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [33 For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. 19. 20. paDibohaNahi~ sayampahu tahiM payaTTu / 21. 22. te aNNoNeNa haNevi NivvaTTiu / -- - ve eka dUsare ko mArane ke lie pravRtta hue / vajjayaNNu mArevi ko sakkai / vajrakarNa ko mArane ke lie kauna samartha hai ? 34] -- - 35/13/2 25/13/8 pratibodhita karane ke lie svayaMprabha deva vahA~ se calA / maNu raMjevi ko vi Na sakkai / mana ko khuza karane ke lie koI bhI samartha nahIM hai 1 jai jalaNu Dahevi samatthau to Dahau / yadi Aga jalAne ke lie samartha hai to jalAve / 89/8/3 For Personal & Private Use Only 50/12/8 83/9/8 [ paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. vartamAna kRdanta "ha~satA huA', 'nAcatA huA', 'sotA huA Adi bhAvoM ko prakaTa karane ke lie vartamAna kRdanta kA prayoga kiyA jAtA hai| jaise - vaha 'ha~satA haA uThatA hai| ye kRdanta vizeSaNa kA kArya karate haiN| inake rUpa vizeSya kI bhAMti tInoM liMgoM va donoM vacanoM meM parivartita hote haiN| arthAta vizeSya pulliMga, napuMsakaliMga, strIliMga tathA ekavacana, bahuvacana meM hai usI ke anusAra vartamAna kRdanta ke rUpoM meM parivartana hotA hai| Age ke pRSThoM meM dikhAye gaye vAkya - prayogoM se yaha bAta acchI taraha spaSTa ho jaaegii| cUMki vartamAna kRdanta vizeSaNa kI bhAMti kArya karate haiM isIlie inake rUpa pulliMga va napuMsakaliMga meM to akArAnta zabdoM kI hI bhAMti prayukta ho jAte haiM kintu strIliMga banAne ke lie kRdanta meM 'A, I' pratyaya jor3a diye jAte haiM taba kRdantavAcaka zabda strIliMga bana jAtA hai aura usake rUpa AkArAnta, IkArAnta zabdoM kI bhAMti prayukta ho jAte haiN| jaise - hasanta, hasantI, hasamANA, hasamANI (ha~satI huii)| Age akarmaka kriyAoM tathA sakarmaka kriyAoM se bane hue vartamAna kRdanta evaM unake vAkya-prayogoM ko darzAyA jA rahA hai (ka) akarmaka kriyAoM se bane hue vartamAna kRdanta kra. kRdantayukta- kriyA+kRdanta- hindI artha sandarbha saM. kriyA pratyaya 1. acchanteM accha+nta + 3/1 rahate hue hone se 18/10/gha. 2. acchantu accha+nta+ 1/1 hote hue 26/2/4 3. AvaTTantau. AvaTTa+nta+ 2/1 vilIna hotI huI 17/3/4 ko 4. uggantau ugga+nta+1/1 ugatA huA 23/12/7 5. uTThantaeNa uTTha+nta+3/1 uThate hue ke dvArA 16/13/4 6. uDDantu uDDa+nta+1/1 ur3atA huA 39/7/8 7. utthallantaiM utthalla+nta+ 2/2 uchalate huoM ko 17/3/5 paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [35 For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. uppajjantu uppajja+nta+ 1/1 utpanna hotA huA 35/14/gha. 9. ummIlantahu~ ummIla+nta+4/2 vikasita hote huoM 14/5/gha. ke lie 10. oNallantau oNalla+nta+ 2/1 avanata hotI huI ko 17/15/4 11. ohaTTantau ohaTTa+nta+2/1 naSTa hotI huI ko 17/3/4 12. kandantu kanda+nta+2/1 vilApa karate hue ko 9/10/7 13. kaDayaDantu kaDayaDa+nta+ 1/1 kar3a-kar3a kI AvAja 51/1/6 karate hue 14. kampantu kampa+nta+ 1/1 kA~patA huA 1/3/gha. 15. karakarayarantu karakarayara+nta+ 1/1 karakarAte hue 51/1/7 16. kasamasanta kasamasa+nta+ 1/2 kasamasAte hue 35/10/gha. 17. kahakahantI kahakaha+nta+ 1/1 kahakahAtI huI 9/12/1 18. kilikilanti kilikila+nta+ 1/1 kilakilAte hue 32/9/8 19. khalakhalanti khalakhala+nta+ 1/1 khala-khala karatI huI 31/3/6 20. khalanta khala+nta+1/1 skhalita hote hue 17/13/3 21. khelantu khela+nta+1/1 khelatA huA 9/4/1 22. gajjanti gajja+nta+ 1/1 garajatI huI 15/14/gha. 23. galantu gala+nta+2/1 galatI huI ko 24/3/8 24. guppantI guppa+nta+ 1/1 vyAkula hotI huI 23/6/7 25. gulugulanta gulugula+nta+1/1 garajatA huA 26/13/1 26. ghavaghavanti ghavaghava+nta+ 1/1 ghava-ghava karatI huI 31/3/5 27. ghummantu ghumma+nta+ 1/1 ghUmatA huA 35/3/gha. 28. ghulantaI ghula+nta+ 2/2 lar3akhar3Ate huoM ko 4/8/9 29. caDantaho caDa+nta+ 6/1 car3hate hue ke 3/2/8 30. chijjamANu chijja+mANa+ 1/1 naSTa hotA huA 69/13/4 31. jagaDantau jagaDa+nta+ 1/1 jhagar3A karate hue 10/8/4 II liinili 36] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. jalajalantu jalajala+nta+1/1 tejI se jalatA huA 46/7/2 33. jalantae jala+nta+7/1 jalatI huI meM 34. jiyantu jiya+nta+ 1/1 jIte hue 11/10/2 35. jIvantu jIva+nta+ 1/1 jItA huA 5/2/4 36. jujjhanteNa jujjha+nta+ 3/1 jUjhate hue ke dvArA 3/13/8 37. jhaDajhaDantu jhaDajhaDa+nta+ 1/1 jhar3a-jhar3a karate hue 28/7/7 38. Thantau ThA+nta+1/1 baiThate hue 77/9/8 39. DuhuDuhanti DuhuDuha+nta+ 1/1 Duha-Duha karatI huI 31/3/3 40. Dollantu Dolla+nta+ 1/1 hilatA huA 26/5/gha. 41. NaccantI Nacca+nta+ 1/1 nAcatI huI 14/10/7 42. Nandantai~ Nanda+nta+ 2/2 Ananda karate huoM 57/2/4 ko 43. NAsantu NAsa+nta+2/1 bhAgate hue ko 7/9/4 44. Nijjharantu Nijjhara+nta+ 1/1 jharatA huA 8/7/1 45. NivaDantau NivaDa+nta 2/1 girate hue ko 1/5/2 46. Nivasantiyahe Nivasa+nta+ 6/1 nivAsa karatI huI ke 12/4/gha. 47. NIsarantu NIsara+nta+ 1/1 nikalatI huI 51/12/2 48. NIsasantu NIsasa+nta+ 1/1 niHzvAsa lete hue 38/5/3 49. taDataDanti taDataDa+nta+1/1 tar3a-tar3a karatI huI 31/11/7 50. tuTTantehiM tuTTa+nta+3/2 TUTate huoM se 14/6/2 51. tharatharantu tharathara+nta+ 1/1 tharrAtA huA 27/9/2 52. tharaharanta tharahara+nta+1/1 tharrAte hue 25/17/9 53. dhagadhagantu dhagadhaga+nta+ 1/1 jalatI huI 1/15/8 54. dhudhuvanti dhu va+nta+ 1/1 dhU-dhU karatI huI 53/11/3 55. pakkandanti pakkanda+nta+1/1 cillAtI huI 18/11/5 56. pakkhalanti pakkhala+nta+ 1/1 skhalita hotI huI 49/20/8 [37 paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57. pagulugulanti pagulugula+nta+1/1 gula-gula karatI huI 56/12/5 58. paDanta paDanta+nta+2/2 girate huoM ko 14/18/gha. 59. parisakkantiyahe parisakka+nta+ 6/1 phailatI huI 31/13/10 60. pallaTTantu pallaTTa+nta+ 1/1 lauTatI huI 74/14/2 61. pavasanteM pavasa+nta+ 3/1 pravAsa karate hue 4/4/1 ke dvArA 62. pavahantI pavaha+nta+ 1/1 pravAhita hotI huI 25/11/8 63. pasarantau pasara+nta+1/1 phailatA huA 74/1/1 64. pahavanteNa pahava+nta+ 3/1 hote hue se 3/8/10 65. phuTTantaI phuTTa+nta+ 2/2 phUTe huoM ko 17/3/6 66. bhijjanta bhijja+nta+ 1/2 bhIgate hue / 17/1/6 67. bhiDantau bhiDa+nta+ 2/1 lar3ate hue ko 28/2/8 68. mantAhu~ mA+nta+6/2 samAte huoM ke 9/3/5 69. malhantau malha+nta+ 1/1 prasanna hote hue 26/12/gha. 70. malhantI malha+nta+ 1/1 lIlA karate hue 23/6/6 71. marantaeNa mara+nta+3/1 marate hue ke dvArA 39/9/2 72. milantihe mila+nta+6/1 milatI huI kA 78/5/gha. 73. ramantihe rama+nta+6/1 khelatI huI ke 18/3/6 74. ruantA rua+nta+ 1/1 rote hue 25/4/6 75. ruNuruNTantu ruNuruNTa+nta+1/1 gUMjatA huA 42/9/7 76. ruNTanta ruNTa+nta+1/1 bajate hue 40/17/5 77. ruvanti ruva+nta+ 2/1 rotI huI ko 19/2/gha. 78. rovantI rova+nta+2/1 rotI huI ko ____8/3/1 79. lalanta lala+nta+1/1 lapalapAte hue 35/12/5 80. lalantu lala+nta+1/1 krIr3A karatA huA 51/1/4 81. loTTamANa loTTa+mANa+ 2/1 loTatI huI ko 64/6/5 38] . [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82. vajjantaI vajja+nta+ 2/2 bajate huoM ko 25/4/5 83. vaDDhantu vaDDha+nta+ 1/1 bar3hatA huA 39/8/9 84. vaddhamANu vaddha+mANa+ 1/1 bar3hatA huA 37/15/3 85. valantaho vala+nta+6/1 jalatI huI kI 2/11/gha. 86. valanti vala+nta+ 1/1 mur3atI huI 23/4/4 87. vasantAi~ vasa+nta+ 2/2 rahatI huI ko 57/2/gha. 88. vahantI vaha+nta+ 2/1 bahatI huI ko 1/2/6 89. vipphurantu vipphura+nta+ 1/1 camakatA huA 7/13/8 90. vilavanti vilava+nta+ 1/1 vilApa karatI huI 45/7/5 91. vihasantI vihasa+nta+ 1/1 ha~satI huI 14/10/6 92. vuDDantAI vuDDa+nta+ 1/2 DUbate hue 14/13/6 93. vevanti veva+nta+ 1/1 kA~patI huI 19/2/1 94. saMcallanteM saMcalla+nta+3/1 calate hue ke dvArA 23/6/1 95. saNNajjhamANu saNNajjha+mANa+ 2/1 taiyAra hotA huA 74/10/2 96. samuttharantu samutthara+nta+ 1/1 uchalatA huA 17/4/8 97. samuvvahanti samuvvaha+nta+ 1/1 bahatI huI 31/3/2 98. sohantI soha+nta+ 1/1 zobhatI huI 1/2/6 99. suvantu suva+nta+ 2/1 sote hue ko 7/9/6 100. hasantaI hasa+nta+ 1/2 ha~sate hue 23/11/8 101. hasahasahasanta hasahasa+nta+1/1 hasa-hasa karate hue 42/5/2 102. hiMsantava hiMsa+nta+ 1/1 hIMsatI huI 56/5/gha. 103. hilahilanta hilahila+nta+ 1/1hinahinAte hue 12/8/5 104. huntaeNa hu+nta+ 3/1 hote hue se 20/1/gha. 105. honteNa ho+nta+ 3/1 hote hue se 49/3/1 106. huhuhuhuhanta huhuhuhuha+nta+1/1 hu-hu karate hue 42/5/3 paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] [39 For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kha) sakarmaka kriyAoM se bane hue vartamAna kRdanta kra. kRdantayukta- kriyA+kRdanta- hindI artha sandarbha saM. kriyA pratyaya 1. andolantau andola+nta + 1/1 jhUlate hue 14/2/8 2. aNuharamANI aNuhara+mANa+ 1/1 anukaraNa karatI 41/4/5 3. alahantA alaha+nta+ 1/2 prApta na karate hue 2/12/4 4. asantaeNa asa+nta+ 3/1 khAte hue ke dvArA 39/9/7 5. Aucchantau Auccha+nta+ 1/1 pUchate hue 23/5/6 6. ArAhanta ArAha+nta+ 1/2 ArAdhanA karate 9/8/gha. 7. ArUsamANa ArUsa+mANa+1/1 kruddha hote hue 37/8/8 8. Avantau Ava+nta+ 1/1 Ate hue 25/2/gha. 9. ugghosantI ugghosa+nta+ 1/1 ghoSaNA karatI huI 29/4/7 10. ujjovantiya ujjova+nta+ 1/1 prakAza karatI huI 7/3/8 11. uppADantu uppADa+nta+ 1/1 ukhAr3atA huA 9/3/gha. 12. enti e+nta+ 1/1 AtI huI 31/13/4 13. kaDDhantiyae kaDDha+nta+ 3/1 khIMcate hue ke dvArA18/10/gha. 14. karanto kara+nta+ 1/1 karatA huA 2/7/1 15. kahantA kaha+nta+ 1/2 kahate hue 3/7/9 16. kIlantaho kIla+nta+ 6/1 krIr3A karate hue ke 2/8/1 17. kokkantaI kokka+nta+ 1/2 lalakArate hue 4/7/10 18. khaNantu khaNa+nta+ 1/1 khodate hue 5/10/9 19. khuppantau khuppa+nta+ 1/1 DUbA huA 20/10/5 40] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. gantaehi~ 21. gaNantu 22. gavesantehi~ gA+nta+ 3/2 gAte huoM ke 29/11/9 dvArA gaNa+nta+ 1/1 samajhatA huA 29/9/3 gavesa+nta+ 3/2 khojate huoM ke 19/17/9 dvArA gAya+nta+ 1/1 gAtI huI 14/10/8 guNa+nta+ 1/1 vicAra karatA huA 72/6/2 guppa+nta+ 1/1 chipA huA 20/10/5 cara+nta+ 6/1 AcaraNa karate hue 3/2/8 23. gAyantI 24. guNantu 25. guppantau 26. carantaho 19/5/gha. 27. carantaehiM cara+nta+ 3/2 carate huoM ke dvArA 28. cavanta cava+nta+ 1/2 bAta karate hae 29. cintantaho cinta+nta+ 6/1 cintana karate 11/14/8 3/2/7 hue ke 30. cintavantu cintava+nta+ 1/1 cintana karatA 16/9/5 huA 31. cUranta 32. corantu 33. chiMdantu 34. chuhantu 35. jaNantu 36. janteM 37. jampantaI 38. jANantaho cUra+nta+ 1/2 cUrate hue 3/7/2 cora+nta+ 1/1 corI karatA huA 34/5/3 chiMda+nta+ 1/1 chedatA huA 52/1/8 chuha+nta+ 1/1 chUtA huA 9/3/gha. jaNa+nta+ 1/1 utpanna karate hue 74/1/gha. jA+nta+ 3/1 jAte hue ke dvArA 5/1/8 jampa+nta+ 1/2 bolate hue 23/11/3 jANa+nta+ 6/1 jAnate hue ke 3/3/7 paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] [41 For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39. jiNantu 40. jemantaho 41. jo kkhantu 42. jhAyantu 43. DasantaiM 44. Dahantaho 45. DhukkamANa 46. Namanta 47. Navantu 48. NAsantaho 49. Niddalantu 50. tarantahu~ 51. toDantaiM 52. daramalantu 53. darisanteM 54. dalantu 55. dahantiu 56. denta 57. dhanti 58. dharanti 42] jiNa+nta+ 1/1 jema+nta+ 6/1 jokkha+nta+ 1/1 dikhAtA huA jhAya+nta+ 1/1 dhyAna karate hue Dasa+nta+ 1/2 kATate hue Daha+nta+ 6/1 jalAte hue ke Dhukka+mANa + 1/2 pahu~catI huI Nama+nta+ 1/2 Nava+nta+ 2/1 NAsa+nta+ 6/1 Niddala+nta+ 1/1 tara+nta+ 4/2 jItate hue 12/11/8 bhojana karate hue 48/10/6 ke 10/5/1 19/14/7 23/11/5 3/2/3 10/11/5 namana karatI huI 1/8/12 praNAma karate hue 7/9/6 ko dala+nta+ 1/1 daha+nta+ 1/1 dA+nta+ 1/2 dhA+nta+ 1/1 dhara+nta+ 1/1 nAza karate hue ke 3/2/10 rauMdatA huA 27/9/4 14/5/gha. tairate huoM ke lie toDa+nta+1/2 tor3ate hue daramala+nta+ 1/1 dalita karatA huA darisa+nta+ 3/1 dikhAte hue ke 28/2/gha. dvArA rauMdatA huA jalAtI huI dete hue 24/13/3 25/15/4 25/15/1 17/2/3 10/3/5 daur3atI huI 18/11/5 dhAraNa karatI huI 72/12/4 [ paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59. dhavalantau dhavala+nta+ 1/1 dhavala karate hue 60. dhAvantau dhAva+nta+ 1/1 daur3ate hue 61.dhuNantu dhuNa+nta+ 1/1 pITatA huA 62. paisanteNa paisa+nta+ 3/1 praveza karate hue ke dvArA 63. paccantA pacca+nta+ 1/2 pakate hue 64. paDipUranti paDipUra+nta+ 1/1 samApta karatI 3/3/6 25/2/gha. 27/9/4 3/9/gha. 11/9/7 56/12/7 65. paDhantehiM 66. paNamantu 67. paNavantehiM paDha+nta+ 3/2 par3hate huoM ke 26/5/3 dvArA paNama+nta+ 1/1 praNAma karate hue 40/5/7 paNava+nta+ 3/2 praNAma karate 88/1/prA. huoM ke dvArA pabhaNa+nta+ 1/1 bolatA huA 3/9/9 pariNa+nta+ 6/1 vivAha karate hue 6/9/1 68. pabhaNantau 69. pariNantaho 5/10/3 70. paripAlantaho paripAla+nta+ 6/1 paripAlana karate hue ke 71. paripphurantu paripphura+nta+ 1/1 camakatA huA 72. parimamantu paribhama+nta+ 1/1 ghUmatA huA 73. parisesantaho parisesa+nta+ 6/1 parizeSa karate hue ke 74. pariharantu parihara+nta+ 1/1 chor3ate hue 75. paharantau pahara+nta+ 1/1 prahAra karate hue 76. pAlantaho pAla+nta+ 6/1 pAlana karate hue 1/15/8 1/15/4 3/2/5 40/18/8 28/2/7 3/2/6 paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [43 For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77. pikkhantaho pikkha+nta+ 6/1 dekhate hue ke 72/11/gha. 78. piyantu piya+nta+ 2/1 pIte hue ko 7/9/6 79. pekkhantahaM pekkha+nta+ 6/2 dekhate huoM ke 21/3/2 80. phusantiyae phusa+nta+ 3/1 poMchate hue ke 18/10/gha. dvArA 81. pheDantaho 82. bollanti 83. bhajanti 84. bhajjantau 85. bhaNantu 86. bhujanta 87. bhuMjantaho 88. bhellantau pheDa+nta+ 6/1 nAza karate hue ke 3/2/3 bolla+nta+ 1/1 bolatI huI . 24/1/9 bhaMja+nta+ 1/1 bhagna karatI huI 24/9/4 bhajja+nta+ 1/1 bhagna karate hue 28/2/9 bhaNa+nta+ 1/1 kahatA huA 2/16/gha. ja+nta+ 2/1 khAte hue ko 7/9/6 bhuMja+nta+ 6/1 upabhoga karate 5/10/3 hue ke bhella+nta+ 1/1 rela-pela macAte 59/1/gha. hue maila+nta+ 1/1 mailA karatA huA 77/9/2 magga+nta+ 1/1 mA~gatA huA 5/19/gha. maNNa+nta+ 1/1 mAnate hue 2/16/6 mANa+nta+ 6/2 anubhava karate 9/3/5 huoM ke mua+nta+ 1/2 chor3ate hue 24/13/3 muMca+nta+ 6/1 chor3ate hue ke 3/2/9 mella+nta+ 6/2 chor3ate huoM ke 14/6/1 moha+nta+ 1/1 mohita karatA 44/1/7 89. mailantu 90. maggantau 91. maNNantau 92. mANantAhu~ 93. muantai~ 94. muMcantaho 95. mellantahuM 96. mohantau huA 44] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97. rakkhantaho rakkha+nta+ 6/1 rakSA karate 3/2/6 hue ke 98. rasantehiM rasa+nta+ 3/2 AvAja karate 14/6/3 huoM ke dvArA 99. rellantau rella+nta+ 1/1 bahAtA huA 14/9/7 100. laggantiu lagga+nta+ 1/1 lagatI huI 17/2/3 101. lavanta lava+nta+ 1/2 bolate hue 32/3/5 102. vaccanti vacca+nta+ 1/1 chor3atI huI 7/3/9 103. vajjantaho vajja+nta+ 6/1 kahate hue ke 3/2/9 104. vaNNantau vaNNa+nta+ 1/1 dekhatA huA 45/11/15 105. vandantaho vanda+nta+ 6/1 vandanA karate 78/15/6 hue ke 106. varisantu varisa+nta+ 1/1 barasAtA huA 8/10/gha. 107. vahanteM vaha+nta+ 3/1 prahAra karate hue 20/7/gha, ke dvArA 108. vahantau vaha+nta+ 1/1 vadha karate hue 31/2/7 109. vAyantI vAya+nta+ 1/1 bajAtI huI 14/10/8 110. vArantaho vAra+nta+ 6/1 manA karate hue ke 33/3/gha. 111. vicintamANu vicinta+mANa+1/1 vicAra vimarza 16/3/2 karatA huA 112. viddhantaho viddha+nta+ 6/1 bIMdhate hue ke 11/12/1 113. vihaDantI vihaDa+nta+ 1/1 vighaTita karatI 23/6/6 114. viharanta vihara+nta+ 1/2 vihAra karate hue 32/1/prA. 115. vihuNanti vihuNa+nta+ 1/1 pITatI huI 18/11/5 paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] [45 For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116. vohantu voha+nta+ 1/1 bodhita karatA huA1/16/8 117. saMbharantu saMbhara+nta+ 1/1 yAda karate hue 22/5/2 118. sammANantau sammANa+nta+ 1/1 sammAna karate hue 73/14/4 119. sarantAi~ sara+nta+ 1/2 smaraNa karate hue 32/10/9 120. sahantu saha+nta+ 1/1 sahana karatA huA 22/5/3 121. siMcantau siMca+nta+ 1/1 sIMcatA huA 20/10/7 122. suNantu suNa+nta+ 1/1 sunate hue 11/3/1 123. sumarantiyae sumara+nta+ 3/1 smaraNa karatI huI 29/5/gha. ke dvArA 124. hakkantai~ hakka+nta+ 1/2 hA~ka dete hue 4/7/10 125. haNanti haNa+nta+ 1/1 naSTa karatI huI 18/11/5 126. harantaho hara+nta+ 6/1 harate hue kA 3/2/4 127. hiNDantahuM hiNDa+nta+ 6/2 ghUmate huoM kA 33/14/7 ___46] 46] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. (ga) vartamAna kRdanta ke sabhI vibhaktiyoM ke vAkya-prayoga prathamA vibhakti ke prayoga - kampantu chaNaho candu mahAgaheNa Na muccai / 1/3/gha. - kA~patA huA pUrNimA kA candra mahAgrahaNa se nahIM baca paataa| 2. uggantau sUra-bimbu sohi| 23/12/7 - ugatA huA sUrya - bimba zobhatA hai| 3. kokkanta. raNe hakkanta. ubhy-vliN-abhittttiN| 4/7/gha. - donoM senAe~ yuddha meM lalakAratI huI, hA~ka detI huI bhir3a gii| 4. jo jIvantu puvvaNhae pekkhai so aMgAra puMju avaraNhae / 5/2/4 - pUrvArddha meM jo jItA huA dikhatA hai vaha aparAhna meM rAkha kA Dhera rahatA hai| 5. tiNi vi cavantAi~ pacchima-pahare vinniggyaaiN| 27/15/1 - bAteM karate hue tInoM hI antima prahara meM nikle| dvitIyA vibhakti ke prayoga - 1. NAsantu Navantu sattu Na hammai / 7/9/6 - bhAgate hue, praNAma karate hue zatru ko nahIM mArA jAnA caahie| rAvaNa kiNNa Niyahi Nandantai~ synn| 57/2/4 - rAvaNa, Ananda karate hue svajanoM ko kyoM nahIM dekhate ? 3. raNe uttharantu pavaNa-puttu hu| 51/14/2 - raNa meM uchalate hue hanumAna ko Ahata kara diyaa| 4. NAsantu Nievi Niya-sAhaNu thiu aggae toydvaahnnu| 52/7/gha. paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [47 For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. 2. 3. uchalate hue chatroM ko dekhakara prasannakIrti sura senA se bhir3a gayA / tRtIyA vibhakti ke prayoga 1. 4. 5. naSTa hotI huI apanI senA ko dekhakara toyadavAhana Age sthita huA / 48] -- pekkhevi utthallantai~ chattai~ bhiDiu pasaNNakitti sura - sAhaNe / 17/3/5,8 teeM paisanteNa teNa suraha mi vibbhamu lAiu / 3/9/gha. - - teja ke sAtha praveza karate hue usake dvArA devoM ko bhI vibhrama meM DAla diyA gayA / pacchima pahare pahaMjaNeNa Aucchiya piya pavasantaeNa / - -- 19/1/prA. antima prahara meM pravAsa karate hue pavanaMjaya ke dvArA priyA se kahA gyaa| dhavaliu jalu tuTTantehi~ hArehi~ / -- - TUTate hue hAroM se jala sapheda ho gyaa| tahiM paisantehi~ lakkhaNa-rAmehi~ sIrakuDumbika maNusu padIsiu / 25/15/6 - vahA~ praveza karate hue rAma lakSmaNa ke dvArA sIrakuTumbaka nAmaka manuSya dekhA gyaa| kiMkarehiM gavesantehi~ vaNe lakkhiu vellahale layA-bhavaNe / 14/6/2 19/17/9 khojate hue anucaroM ke dvArA (use) belaphaloM ke latAgRhoM meM dekhA gyaa| [ paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. caugai-saMsAre bhamantaeNa AvanteM marantaeNa jage jIveM ko Na ruvaaviyu| 39/9/2 - cAra gativAle saMsAra meM ghUmate hue, Ate hue aura marate hue jIva ke dvArA jaga meM kauna nahIM rulAyA gayA? 7. tailokku vi teNa asiu asntenn| 39/9/7 - khAte hue usake dvArA triloka khAyA gyaa| ___8. paNamanteM akkhiya kusala-vatta hnnuvnteN| 50/1/4 - praNAma karate hue hanumAna ke dvArA kuzala vArtA kahI gii| 9. putteNa jujjhanteNa sai~ bhuya-valeNa mahIyalu liu| 3/13/gha. - jUjhate hue putra ke dvArA apane bhuja bala se dharatI prApta kI gii| 10. ema bhaNanteNa viddhanteNa teNa sa-rahi mahArahu chiNNau / 15/4/gha. - isa prakAra kahate hue aura prahAra karate hue usake dvArA sArathI sahita mahAratha chinna-bhinna kiyA gyaa| caturthI vibhakti va SaSThI vibhakti ke prayoga - 1. uvavaNu NAmeNa pasatthau NAi~ kumAraho entAho paisantAho thiu Nava-kusumAMjali htthu| __29/1/gha. - prazasta nAmaka upavana Ate hue aura praveza karate hue kumAroM ke lie hAtha meM nava kusumAMjali lie hue sthita thaa| pAyAla-laMkA muMjantAho uppaNNu sumAlihe puttu rynnaasu| 9/1/1 - pAtAla laMkA kA upabhoga karate hue sumAli ke ratnAzrava putra huaa| 3. jeNa kharaho siru khuDiu jiyntho| 57/6/7 - jisake dvArA jIte hue khara kA sira kATa diyA gyaa| paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [49 For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. pekkhantaho taho rAvaNa-valAsu bandhevi appiu bhaamnnddlaasu| 66/11/4 - usake dekhate hue rAvaNa-senA bA~dhakara bhAmaNDala ko sauMpI gii| 5. pure paisantAho rAhavaho dunduhi tADiya surehi~ he| 79/4/gha. - nagara meM rAghava ke praveza karate hue (hI) devatAoM dvArA AkAza meM dundubhi bajAI gii| 6. pariNantaho laMkAhiva-duhiya taho aMgaNe teNa vi kai lihiy| 6/9/1 - laMkA nareza kI kanyA se vivAha karate hue usake A~gana meM kisI ke dvArA bandara cihnita kiye gye| 7. viddhantaho rayaNAsava-taNayaho diTThi-muTThi-saMdhANu Na NAvai / 11/12/1 - AkramaNa karate hue ratnAzrava ke putra kI dRSTi-muTThi kA saMdhAna jJAta nahIM ho rahA thaa| 8. sayaraho sayala pihimi muMjaMtaho rayaNa-NihANai~ paripAlantaho saTThi sahAsa hUya vr-putt| 5/10/3 - samasta dharatI kA upabhoga karate hue aura ratnoM aura nidhiyoM kA paripAlana karate hue rAjA sagara ke sATha hajAra putra hue| paMcamI vibhakti ke prayoga - 1. amhahu~ deseM desu bhamantahu~ kavaNu parAhau kira nnaasnthuN| 32/2/6 - eka deza se dUsare deza ghUmate hue, bhAgate hue hamArA kaisA parAbhava ? sayala-kAla-hiNDaNtahu~ hua vaNa-vAse parammuhiya lakkhaNa-rAmahu~ NaM thiya siy| 44/15/gha. 2. 50] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. A - hamezA vihAra karate hue rAma lakSmaNa se vanavAsa meM vimukha hokara mAno sItA sthita huii| saptamI vibhakti ke prayoga - 1. kiM paisarami valante huaasnne| 29/4/2 - kyA (maiM) jalatI huI Aga meM praveza karU~ ? strIliMga ke prayoga - 1. rAvaNeNa sari diTTha vhntii| 14/10/2 - rAvaNa ke dvArA bahatI huI nadI dekhI gii| AsAliya Nahe gajjanti praaiy| __15/14/gha. - AzAlI vidyA AkAza meM garajatI huI A gii| 3. kandanti pai~ tilu tilu karavattehiM kappai / 41/12/9 - krandana karatI huI tuma tila tila karapatroM se kATI jaaogii| aMsu phusantiyae vuccai lIhau kddddhntiye| 18/10/gha. - A~sU poMchate hue aura lakIra khIMcate hue usake dvArA kahA jAtA hai| 5. hA hA mAe' bhaNantihi~ sahiyahi~ kalayalu kiu / 21/8/6 - hA mA~ hA mA~ kahatI huI sakhiyoM ke dvArA kolAhala kiyA gyaa| 6. vaNe Nivasantiyahe vaya-vantihe suu uppaNNu viraahiu| 12/4/gha. - vana meM nivAsa karatI huI vratavatI ke virAdhita (nAmaka) putra utpanna huaa| 7. Niya-paihe milantihe kulavahuhe sIlu ji hoi psaahnnu| 78/5/gha. - nija pati se milatI huI kulavadhu kA prasAdhana zIla hotA hai| 4. paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [51 For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. 9. 10. saihe honti vi laMchaNu lAiu / satI hotI huI ke bhI lAMchana lagA diyA gayA / dasANaNa-pattie vuccai vihasantie / - - ha~satI huI dazAnana kI patnI dvArA kahA jAtA hai / Niya - kittihe maM bhaMjahi pAya tihuyaNe parisakkantiyahe / -- 81/10/1 42/4/gha. tribhuvana meM phailatI huI apanI kIrti ke AdhAra ko naSTa mata karo / 52] 41/10/7 For Personal & Private Use Only [ paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. bhUtakAlika kRdanta apabhraMza bhASA meM bhUtakAla kA bhAva prakaTa karane ke lie bhUtakAlika kRdanta kA hI prayoga kiyA jAtA hai| kriyA meM bhUtakAlika kRdanta ke pratyaya jor3akara bhUtakAlika kRdanta banA liye jAte haiN| ye kRdanta bhI vartamAna kRdanta kI hI bhA~ti vizeSaNa kA kArya karate haiN| arthAta vizeSya pulliMga/ napuMsakaliMga/strIliMga tathA ekavacana/bahuvacana meM hai usI ke anusAra bhUtakAlika kRdanta prayukta hotA hai| bhUtakAlika kRdanta ke pratyayoM kA prayoga akarmaka va sakarmaka donoM prakAra kI kriyAoM meM kiyA jAtA hai| jaba akarmaka kriyAoM meM ina pratyayoM ko jor3A jAtA hai to inakA prayoga kartRvAcya va bhAvavAcya meM kiyA jAtA hai| jaba bhUtakAlika kRdanta ke pratyaya kA prayoga sakarmaka kriyA meM kiyA jAtA hai taba yaha kartRvAcya meM prayukta na hokara sirpha karmavAcya meM prayukta hotA hai| Age akarmaka kriyAoM se bane hue niyamita bhUtakAlika kRdanta evaM unake vAkya-prayoga tathA sakarmaka kriyAoM se bane hue niyamita bhUtakAlika kRdanta evaM unake vAkya-prayogoM ko darzAyA jA rahA hai(ka) akarmaka kriyAoM se bane hue niyamita bhUtakAlika kRdanta kra. kRdantayukta- kriyA+kRdanta- hindI artha sandarbha saM. kriyA pratyaya 1. acchiu accha + a rahA huA 27/14/gha. 2. acchiyau accha + a baiThA huA 87/11/3 3. atthamiu asthama + a asta huA 76/3/1 4. abmiDiya abhiDa + ya / bhir3a gaye . 40/7/gha. 5. ANaMdiu ANaMda + a AnaMdita huA 5/16/1 6. uggamiu uggama + a udita huA 45/11/5 7. ucchaliyai~ ucchala + ya uchala par3e 52/10/7 a paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] [53 For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. uThThiyAu uTTha + ya uThI 13/5/4 9. utthalliyAi~ utthalla + ya uchala par3e 74/10/gha. 10. uttariu uttara + a utara gaye 79/1/7 11. ummilliya ummilla + ya prakAzita huI 49/7/gha. 12. ulhAviu ulhAva + a zAnta ho gaI 65/9/9 13. uvasamiya uvasama + ya zAnta ho gaI 89/10/6 14. uvvariyA uvvara + ya baca gaye .5/11/3 15. oNalliyau oNalla + ya laTaka gayA 63/9/gha. 16. ovaDiyai~ ovaDa + ya / gire hue 23/11/5 17. osariu osara + a haTa gayA 27/14/7 18. ohaTTiu ohaTTa + a haTa gayA 4/10/gha. 19. kampiya kampa + ya kA~pa gayI 32/2/5 20. khaliu khala + a skhalita huA 58/11/3 21. khasiu khasa + a gira gayA 87/14/8 22. khuhiu . khuha + a kSubdha huA 15/4/6 23. gajjiya gajja + ya garaja uThe _2/1/2 24. galiu gala + a gala gayA 5/7/8 25. galagajjiu galagajja + a garajA 28/2/1 26. cirAviu cirAva + a dera kI gaI 22/1/gha. 27. jajjariu jajjara + a jarjara ho gayA 15/4/5 28. jaliu jala + a jalA 9/9/1 29. jIviyau jIva + ya jIvita huA 68/3/gha. 30. jujjhiu jujjha + a yuddha kiyA 46/9/9 31. Taliu Tala + a Tala gayA 27/6/6 54] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. Taliu Tala + a DigA 89/7/8 33. Dariu Dara + a Dara gayA 6/13/6 34. Dolliya Dolla + ya kA~pa gayA 41/12/7 35. Dolliyai~ Dolla + ya hila gaye 54/1/gha. 36. Nacciyai~ Nacca + ya nAcane lage 75/13/gha. 37. NivaDiya NivaDa + ya gire hue 1/5/gha. 38. Nivasiya Nivasa + ya rahI 81/5/gha. 39. NIsariyai~ NIsara + ya nikale 77/18/5 40. NhAya NhA + ya snAna kiyA 15/9/7 41. NhANiya NhANa + ya snAna kiyA 77/17/9 42. tuTTiya tuTTa + ya TUTa gaI 22/2/3 43. tosiya tosa + ya saMtuSTa huA 75/22/1 44. thambhiu thambha + a ruka gayA 13/1/1 45. tharahariya tharahara + ya hila gayI 1/8/3 46. pakandiyau pakanda + ya Akrandana kiyA 29/6/1 gayA 47. pajjaliu pajjala + a jala uThA 13/11/6 48. paDikhaliyau paDikhala + ya skhalita ho gayA 32/12/8 49. paDiyai~ paDa + ya par3e hue 52/2/6 50. paNacciu paNacca + a nAcA 2/7/6 51. papphulliyai~ papphulli + ya khila gaye 49/12/gha. 52. payaTTiu payaTTa + a kUca kiyA 53. parivaDhiu parivaDDha + a bar3hA 3/6/1 54. pallaTTiu pallaTTa + a lauTa AyA 33/2/6 21/7/1 paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] [55 For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ + 55. pavaDDhiu 56. pasamio 57. pasariya 58. pahasio 59. pAyaDiyau 60. puMjiu 61. phaliu 62. phaliyau 63. phuriu 64. bhiDiya 65. mailiyau 66. mAiyau 67. miliyai~ 68. mucchiya 69. raMjio 70. ramiu 71. rasiu 72. rUsiu 73. rosiu 74. lajjiyau 75. lhasiu 76. vaDDhiya 77. valiya 78. valiyara pavaDDha + a pasama + a pasara + ya pahasa + a pAyaDa + ya puMja + a phala + a phala + ya phura + a bhiDa + ya maila + ya mAU + ya mila + ya muccha + ya raMja + a rama + a __ rasa + a rUsa + u rosa + a lajja + ya lhasa + a vaDDha + ya vala + ya bar3ha gayA 9/13/gha. zAnta ho gayA 46/7/4 phailI huI 4/11/gha. ha~sa par3A 51/5/7 prakaTa huA 77/13/10 ikaTThA huA 77/1/11 phala rahI thI '71/3/5 phalita huA 84/22/8 camaka gayA 14/6/3 bhir3a gaye . 4/11/3 mailA huA 66/2/5 samAyA 44/7/gha. mila gaye 52/8/8 mUrchita huI 23/4/1 prasanna ho gayA 45/3/1 krIr3A kI gaI 38/11/1 garaja uThA 27/6/5 ruSTa huA 57/7/1 kupita huA 10/8/7 lajjita huA 6/3/8 khisaka gayA 17/4/6 bar3hI 4/7/10 lauTa gaye 23/14/gha. mur3A 8/3/5 [ paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana 10/ vala + ya 56] For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79. vitthariyau 80. vipphuriya 81. viyambhiyau 82. viyaliu 83. viyasiu 84. vihaDiya 85. vihasiu 86. saMbhaviu 87. sakkiu 88. sajjiu 89. samalliyai~ 90. samAvaDiya 91. samuTThiu 92. sallio 93. sukkiyau 94. susiu 95. harisiyau 96. halliyau 97. hasiu vitthara + ya / vipphura + ya viyambha + ya viyala + a viyasa + a vihaDa + ya vihasa + a saMbhava + a sakka + a sajja + a samalla + ya samAvaDa + ya samuTTha + a salla + a sukka + ya susa + a harisa + ya halla + ya hasa + a phailA huA 23/9/10 camaka uThI 12/7/7 phailane lagA 9/9/6 gala gayA 83/19/11 khila uThA 45/6/7 vighaTita ho gaye 43/6/2 ha~sA ___43/11/3 saMbhava huA 79/11/gha. sakA 4/11/1 sajA 49/3/4 milI 49/12/gha. mila gaye 36/12/6 uThA 5/8/gha. pIr3ita huA 40/3/1 sUkhI huI 19/6/9 sUkha gayA 87/14/8 harSita huA 6/13/4 hile hue 39/12/7 ha~sA gayA 8/8/8 paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [57 For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akarmaka kriyAoM se bane hue niyamita bhUtakAlika kRdanta ke vAkya-prayoga 1. taM NisuNevi taho vayaNu vliyu| 8/3/5 - yaha sunakara usakA mukha muddaa| 2. kahi mi phurantehi~ kuNDalehi~ jala phuriu / 14/6/3 - kahIM sphurita kuNDaloM se jala camaka utthaa| 3. inda dasa-saya kara karevi pnncciu| . 2/7/6 - indra eka hajAra hAtha banAkara naacaa| 4. Narindaho mANu-maccharu gliu| 5/7/8 - rAjA kA mAna-matsara gala gyaa| taM NisuNevi Naravai ljjiyu| 6/3/8 - usako sunakara rAjA lajjita huaa| ____ taM pekkhevi taDikesu Dariu / 6/13/6 - usako dekhakara taDitkeza Dara gyaa| 7. jaga-jaNeri vasundhari thrhriy| 1/8/3 - jaga ko utpanna karanevAlI dharatI hila gyii| 8. Nava-pAuse Nava ghaNa gjjiy| 2/1/2 - nava varSA Rtu meM nava ghana garaja utthe| 9. ruyantI aparAiya mahaevi mahiyale pddiy| 23/3/gha. - rotI huI aparAjitA mahAdevI dharatI para gira pdd'ii| 10. NaM canduggame uvahi pgjjiy| ___24/8/2 - mAno candramA ke udaya para samudra garaja utthaa| 11. NaM tArA-maNDalu uggamiu / 45/11/5 58] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAno tArA - maNDala udita huA / NaM gayaNa-magge canda-leha ummilliya / mAno AkAza patha meM candralekhA prakAzita huI / taM NisuNevi kikkindha-NarAhiu raMjio / yaha sunakara kiSkindharAja sugrIva prasanna ho gayA / aMgaMgaya ve vi suhaDa vihaDiya / aMga aura aMgada donoM hI vIra vighaTita ho gaye / NaM sayavattu vihsiu| mAno kamala ha~sA / 16. to etthantare pahu ANandiu / 12. 13. 14. 15. 18. - 19. - -- - - 17. bharahesara ohaTTiu / isake anantara rAjA Anandita ho gayA / bharatezvara haTa gayA / taM NisuNevi rAvaNa uvahi jema khuhiu / usako sunakara rAvaNa samudra kI taraha kSubdha huA / ambare pupphavimANu thambhiu / AkAza meM puSpaka vimAna ruka gayA / - 20. purandareNa hasiu / - - indra ke dvArA ha~sA gayA / 21. taM NisuNevi sIya maNe kampiya / - usako sunakara sItA mana meM kA~pa gayI / 22. kaMcui pai~ kAi~ cirAviu / he kaMcukI! tumhAre dvArA dera kyoM kI gaI ? paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana ] For Personal & Private Use Only 49/7/gha. 45/3/1 43/6/2 43/11/2 5/16/1 4/10/gha. 15/4/6 13/1/1 8/8/8 32/2/5 22/1/gha. [59 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. kiM indaho indattaNu Taliu / 27/6/6 - kyA indra kA indratva Tala gyaa| 24. gai tuttttiy| 22/2/3 - gati TUTa gyii| 25. tahi~ bAlae kaluNu pkndiyu| 29/6/1 - vahA~ bAlA ke dvArA karuNa krandana kiyA gyaa| 26. mahu puNNehi~ tumha smaavddiy| - 36/12/6 - mere puNyoM se tuma mila gye| prathamA vibhakti bahuvacana ke vAkya-prayoga - 1. bhAvaNa-bhavaNehi~ saMkha pvjjiy| 2/1/2 - bhavanavAsI devoM ke bhavana meM zaMkha baja utthe| 2. bhIma-bhaIrahi ve uvvriyaa| 5/11/3 - bhIma aura bhagIratha donoM baca gye| 3. katthai suya-pantiu udviyaau| 13/5/4 - kahIM totoM kI paMktiyA~ utthiiN| ___4. chattai~ NAi~ sayavattai~ mahihi~ pddiyiN| 52/2/6 - chatra kamala kI taraha dharatI para par3e hue the| 5. veNNi vi valai~ paropparu bhiddiy| 52/8/8 - donoM hI senAe~ Apasa meM TakarA giiN| 6. taho loyaNa' phuTevi ucchliy| 52/10/7 - usake netra phUTakara uchala pdd'e| 7. taM vayaNu suNevi sIyahe NayaNai~ ddolliy| 54/1/gha. - yaha vacana sunakara sItA ke netra hila utthe| 60] [ paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. 9. aTThAraha juvai-sahAsai~ sIyahe pAsu smlliyiN| 49/12/gha. aThAraha hajAra yuvatiyA~ sItA ke pAsa Akara milii| NaM saravare sayavattai~ papphulliyai~ / mAno sarovara meM kamala khila gaye hoM / - tRtIyA vibhakti kA vAkya-prayoga rosieNa haNuvanteNa so sarehiM tADiu / -- 46/5/9 rUThe hue hanumAna ke dvArA vaha tIroM se Ahata kiyA gayA / 49/12/gha. SaSThI vibhakti kA vAkya - prayoga tahiM avasare tAsu hatthu gaNi- gaNa - viSphuriyahe Niya churiyahe uppari gau / 76/2/2 usI avasara para usakA hAtha maNi-gaNa se camakatI huI churI ke Upara gyaa| paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana ] For Personal & Private Use Only [61 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kra. saM. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. (kha) sakarmaka kriyAoM se bane hue niyamita bhUtakAlika kRdanta kRdantayukta - kriyA + kRdanta - hindI artha kriyA pratyaya aMciya aMca + ya akkhiyai~ akkha + ya acchoDiya acchoDa + ya ajjiya ajja + ya 8. apphAliu apphAla +a apphAliyai~ apphAla + ya avagAhiya avagAha + ya avaruNDiu 9. avaloiya 10. avahatthiya 11. avahariu 62] 15. ahilasiya avaruNDa + a 12. avahariya avahara + ya 13. asiu asa + a 14. ahiNandiu ahiNanda + a avaloa + ya avahattha + ya avahara + u ahilasa + ya arcA kI gaI kahe gaye kATa diyA arjana kiyA gayA paTakA gayA bajAye gaye sandarbha 44/16/2 79/13/ gha. 66/9/9 75/21/gha. 35/13/6 71/3/2 1/2/9 avagAhana kiyA gayA AliMgana kiyA gayA dekhA gayA 9/2/1 tyAga diyA gayA 19/1/ prA. 33/2/8 For Personal & Private Use Only 5/7/11 apaharaNa kiyA gayA chIna lI gaI 7/11/8 khA liyA gayA 39/9/7 abhinaMdana kiyA 27/15/ gha. gayA abhilASA kI gaI 42/8/4 [ paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. ahisAriyau ahisAra + ya abhiSeka kiyA 71/3/1 gayA 17. ahisiMciya ahisiMca + ya chir3akAva kiyA 19/16/8 gayA 18. ahisiMciu 19. Aya 20. Aucchiya 21. AUriyau 22. ANiya 23. Amelliya 24. AyaNNiu 25. Ayariu ahisiMca + a abhiSeka kiyA 71/7/gha. gayA A + ya A gaye 16/1/1 Auccha + ya pUchA gayA 19/1/1 AUra + ya pUrA kiyA gayA 3/2/1 ANa + ya lAyA gayA 9/2/6 Amella + ya chor3I gaI 4/10/7 AyaNNa + a sune gaye 35/16/1 Ayara + a AcaraNa kiyA 19/1/7 gayA 26. AyAmiu 27. Arambhiya 28. Aruhiu 29. AliMgiya 30. AvaTTiu AyAma + a lambA kiyA 88/3/1 Arambha + ya Arambha kiyA 1/1/gha. Aruha + a car3ha gayA 15/4/6 AliMga + ya / AliMgana kiyA 10/10/1 AvaTTa + a cakra kI taraha 66/9/5 ghumA diyA AvIla + a pIr3ita kiyA 35/13/7 gayA iccha + ya icchA kI gaI 58/5/1 uggAma + ya uThA liye gaye 6/11/8 31. AvIliu 32. icchiya 33. uggAmiya paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] [63 For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. uggAhiu uggAha + a 35. uggiliyai~ uggila + ya 36. uccaliya uccala + ya 37. uccAiya uccAa + ya 38. uccAriu uccAra + a udghATita kiyA 16/5/10 gayA ugalA gayA 81/3/4 cale gaye 6/13/10 uThA liye gaye 2/5/6 uccAraNa kiyA 28/6/1 gayA 39. ujjAliu ujjAla + a Alokita kiyA 38/11/7 gayA 40. utthariyau utthara + ya AkramaNa kiyA 17/17/gha. gayA uddAla + a 41. uddAliu 42. uddhariu uddhara + a 43. uppAiu uppAa + a 44. uppADiya uppADa + ya 45. upekkhiyau upekkha +ya 46. ubmiyai~ ubbha + ya 47. ummUliya ummUla + ya 48. ulhAviyau ulhAva + ya chIna liyA gayA - 38/1/5 uThA dI gaI 13/7/gha. utpanna kiyA gayA 9/2/7 ukhAr3a diye gaye 25/17/9 upekSA kI gaI 36/9/8 uThA lI gaI 2/4/6 ukhAr3a liye gaye17/14/gha. zAnta kara diyA 17/14/gha. gayA upakAra kiyA 69/5/2 gayA zAnta kiyA gayA 6/9/5 upekSA kI gaI 26/2/4 mukta karAyA gayA 20/7/9 49. uvayAriu uvayAra + a 50. uvasamiu 51. uvekkhiu 52. uvveDhAviya uvasama + a uvekkha + a uvveDha+pre.+ya 64] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53. oAriyA 54. ovaggiya oAra + ya ovagga + ya utAra diyA gayA 19/2/gha. AkramaNa kiyA 4/11/3 gayA 55. osAriu 56. kaDDhiu osAra + a kaDDha + a haTAyA gayA nikAla liyA gayA 11/11/2 61/11/6 kappa + a 57. kappiu 58. kappariu 59. kalaMkiu kappara + a kalaMka + a kATA gayA 35/15/5 kaTa gayA 15/4/5 kalaMkita kiyA 23/7/6 gayA 60. kahiu kaha + a 61. kokkio kokka + a 62. khaMciu khaMca + a 63. khaNDiu khaNDa + a 64. khaviu khava + a 65. khAiya khA + ya 66. khuDiu khuDa + a 67. garahiu . garaha + a 68. gahiu gaha + a 69. giliyA gila + ya 70. ghaDiya ghaDa + ya 71. ghattiya ghatta + ya 72. ghalliya ghalla + ya paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] kahI gayI 1/12/8 pukArA gayA 63/6/1 khIMcA gayA 75/12/5 khaNDita kara 20/7/7 diyA gayA kSaya kara diyA 34/4/6 gayA khAyA gayA 75/1/5 kATA gayA 36/4/8 niMdA kI gaI 22/1/gha. pakar3a lI gaI 37/11/4 nigala liyA gayA 5/10/9 ghar3ha diyA gayA 75/9/gha. pheMkA gayA 4/11/gha. DAla dI gaI 7/4/1 / [65 For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73. ghAiyau ghA + ya 74. ghoTTiya ghoTTa + ya 75. ghosiya ghosa + ya 76. cakkhiyau cakkha + ya 77. caDiu caDa + a 78. cappiu cappa + a 79. caliu cala + a 80. caviu cava + a 81. cintiu cinta + a 82. cUriu cUra + a 83. coiya coa + ya 84. chaDDiyai~ chaDDa + ya 85. chaNDiyau chaNDa + ya 86. chaliyau chala + ya 87. chAiu chA + a 88. chuhAviya chuha+pre.+ya 89. choDAviu choDa+pre.+a 90. jajjariyau jajjara + ya 91. jaNiu jaNa + a 92. jampiyA jampa + ya 93. jayakAriu jayakAra + a mArA gayA 6/11/1 ghoTa diyA gayA 49/4/6 ghoSaNA kI gaI 70/12/1 cakhA gayA 84/7/5 savAra huA 2/1/7 cA~pI gaI 4/13/gha. calA gayA 8/3/8 batAyA gayA 4/5/8 vicAra kiyA gayA2/13/gha. cUrA kiyA gayA 21/7/6 prerita kiye gaye .4/8/2 chor3e gaye 15/11/3 chor3a diyA 7/5/gha. chala kiyA gayA 38/11/gha. chA gaye 2/16/10 DalavA diye gaye 35/10/8 chur3avAyA gayA 11/10/4 jarjara kiyA gayA 41/3/8 utpanna kiye hue 80/4/7 kahA gayA 70/5/1 jayakAra kiyA 45/11/gha. gayA jAnA gayA 1/3/2 bhojana kiyA 2/17/gha. 94. jANiyau 95. jimiu jANa +ya jima + a 66] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96. joiyau joa + a dekhA gayA 15/5/7 97. jokkAriu jokkAra + a jayakAra kiyA gayA 5/5/8 98. jhAiya jhA + ya dhyAna kiyA gayA 9/7/8 99. TAliu TAla + a TAlA gayA 23/7/7 100. Thaviu Thava + a sthApita kara diyA 2/3/8 101. DaMkiyau DaMka + ya DaeNsA gayA 78/4/9 102. Dhoiyai~ Dho + ya lAye gaye 7/1/7 103. NaDiu NaDa + a pravaMcita kiyA 33/11/3 gayA 104. Namiya praNAma kiyA gayA 6/9/gha. 105. NAsiya NAsa + ya nAza kara diye 4/14/7 106. NijjhAiya NijjhA + ya dekhA gayA 41/9/8 107. NiTThaviyau NiTThava + ya samApta kiyA gayA 89/5/3 108. Nindiu Ninda + a nindA kI gaI 49/20/1 109. Nibmacchiu Nimaccha + a tiraskAra kiyA 4/4/8 Nama + ya gayA 110. NimmiyAi~ Nimma + ya banAye gaye 90/6/1 111. Niyacchiyau Niyaccha + ya dekhA gayA 19/9/9 112. Niyattiu Niyatta + a lauTA diyA gayA 23/14/1 113. Nirikkhiyau Nirikkha + ya dekhA gayA 8/8/9 114. NivAriyau NivAra + ya nivAraNa kara 19/5/7 diyA gayA 115. NivAriyAi~ NivAra + ya haTAyI gaI 4/9/3 116. NisuNiu NisuNa + a sune gaye 1/3/7 paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] [67 For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117. Nisumbhiu Nisumbha +a mAra diyA gayA 25/15/5 118. NihAliya NihAla + ya dekhe gaye 36/1/3 119. NIsAriu NIsAra + a nikAlA gayA 10/9/1 120. tariya tara + ya tara cuke maMgalAcaraNa 121. tADiu tADa + a Ahata kara 46/5/gha. diyA gayA 122. tADiya tADa + ya bajAye gaye . 12/10/8 123. tuliya tula + ya uThAI gaI 78/19/4 124. toDiyai~ toDa + ya tor3I gaI 61/3/1 125. thaviu thava + a rakha diyA gayA 2/7/5 126. damiu dama + a damana kiyA gayA 78/20/5 127. daramaliu daramala + a dalita kiyA gayA 43/2/6 128. darisiu darisa + a pradarzana kiyA gayA4/11/5 129. daliyau dala + ya cUra-cUra kiyA 35/13/8 gayA 130. dalavaTTiya dalavaTTa + ya / cakanAcUra kiye 4/8/7 gaye 131. docchita doccha + a jhir3akA gayA 20/9/4 132. dhariyau dhara + ya dhAraNa kI gaI 1/10/2 133. dhariu dhara + a rakhA gayA 3/1/13 134. dhAiyAi~ dhA + ya daur3I 82/4/6 135. dhAhAviu dhAhAva + a jora se cillAI 19/5/8 136. dhikkAriu dhikkAra + a dhikkArA gayA 22/10/3 137. dhIriya dhIra + ya dhIraja ba~dhAyA gayA23/5/1 68] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138. paisariu 139. pauMjiya 140. pakhAliya paisara + a pauMja + ya pakhAla + ya pagAsa + a 141. pagAsiu 142. paccAriu 143. pajampiu 144. pajoiya 145. paTTaviya 146. paDicchiu 147. paDibohiu paccAra + a pajampa + a pajoa + ya paTThava + ya paDiccha + a paDiboha + a praveza kiyA gayA 6/10/6 prAraMbha kiyA gayA 2/9/8 prakSAlana kiyA 34/12/8 gayA prakaTa kiyA gayA 11/8/1 lalakArA gayA 13/3/8 bolA gayA 24/7/3 dekhA gayA 42/18/7 bheje gaye 16/1/1 grahaNa kiyA gayA 13/2/3 pratibodhita kiyA 2/10/4 gayA pahu~cI 19/6/9 pradarzita kiyA 15/8/6 148. paTukkiyau paDhukka + ya 149. padarisiu padarisa + a gayA 150. papucchiu papuccha + a 151. pamaNiu pabhaNa + a 152. pamelliu pamella + a 153. payAsiu payAsa + a 154. parajjiya parajja + ya 155. pariosiya pariosa + ya pUchA gayA 18/1/2 kahA gayA 5/14/1 chor3A gayA 35/13/4 prakaTa kiyA gayA 2/4/gha. parAjita ho gaI 4/9/9 saMtuSTa kiyA 20/2/gha. huA parIkSA kI gaI 54/3/9 cintana kiyA 4/11/gha. gayA [69 156. parikkhiyau parikkha + ya 157. paricintiu paricinta + a paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158. pariTThaviya 159. pariNiya pariTThava + ya saMsthApanA kI gaI 12/12/6 pariNa + ya . vivAha kara liyA 6/4/1 gayA 160. paripAliya paripAla + ya 161. pariyaMciu pariyaMca + a 162. pariyaMciu pariyaMca + a 163. pariyariya pariyara + ya 164. parirakkhiyau parirakkha + ya 165. pariveDhiu pariveDha + a 166. parisesiu parisesa + a 167. parihariyau parihara + ya 168. parihiu pariha + a 169. paloiyau paloa + ya 170. pavattiya pavatta + ya 171. pavarisiya pavarisa + ya 172. pavolliu pavolla + a 173. pavvAliya pavvAla + ya 174. pasaMsiu pasaMsa + a 175. pasAriya pasAra + ya 176. pahAsiu pahAsa + a 177. pArambhiu pArambha + a 178. pAliya pAla + ya 179. pAviyau pAva + ya pAlana kiye hue 5/12/2 pradakSiNA kI gaI 2/7/6 sparza kiyA gayA 17/17/3 ghirI huI .6/12/4 rakSA kI gaI 33/8/7 gherA huA 1/8/6 chor3a diyA gayA 43/18/3 tyAga diyA gayA 24/4/8 pahana liyA gayA 9/4/6 dekhA gayA 37/3/gha. pravRtti kI gaI 5/10/2 varSA kI gaI 35/1/prA. kahA gayA 14/8/7 plavita kiyA gayA 32/2/1 prazaMsA kI gaI 18/6/gha. phailAye hue 13/5/3 kahA gayA 3/9/3 prArambha kiyA gayA 9/9/6 pAlana kiyA gayA9/10/gha. pAyA gayA 13/5/gha. 70] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180. pIliu pIla + a 181. puMjAviu 182. pucchiu 183. pujjiyau 184. pUriya 185. pekkhiu 186. pelliu 187. pellAviu 188. pesiya 189. pomAiya 190. phADiyai~ 191. phAliu 192. phoDiu puMja+pre.+a puccha + a pujja + ya pUra + ya pekkha + a pella + a pella+pre.+a pesa + ya pomAa + ya phADa + ya phAla + a phoDa + a pIr3ita kiyA 35/13/7 gayA ikaTThA karavAyA 35/8/1 pUchA gayA 1/9/8 sammAna kiyA gayA 38/4/8 phUMka diye gaye 2/4/2 dekhA gayA 20/2/1 DhakelA gayA 35/13/4 dabAyA gayA 35/13/6 bhejA gayA 2/15/1 prazaMsA kI gaI 38/2/1 phAr3e gaye 80/10/1 phAr3a diyA gayA 35/13/6 naSTa kara diyA 44/1/4 gayA tor3a diye gaye 80/6/6 jAnA gayA 3/10/6 pAra kiyA gayA 23/7/1 bulAyA gayA kahA gayA 35/6/gha. ghumA diyA gayA 25/15/6 bhara diyA gayA 10/10/5 bolI 41/18/9 bhir3a gayA 15/5/2 193. phoDiyai~ 194. bujjhiya 195. boliya 196. bollAviya 197. bhaNiu 198. bhamADiu 199. bhariu 200. bhAsiya 201. bhiDiya phoDa + ya bujjha + ya bola + ya bolla+pre.+ya / bhaNa + a bhama+pre.+a bhara + a bhAsa + ya bhiDa + ya paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [71 For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202. muMjAviyau bhuja+pre.+ya upabhoga karAyA 8/12/gha. gayA 203. bhUsiu bhUsa + a 204. mailiu 205. maggio 206. maNDiu maila + a magga + a maNDa + a 207. maNNiu 208. mANiu maNNa + a mANa + a 209. mAriyau 210. muNiu mAra + ya muNa + a bhUSita kiyA 29/11/gha. gayA malina kiyA huA 14/3/9 mA~gA gayA 22/8/7 maNDita kiyA .26/11/4 gayA mAnA gayA maMgalAcaraNa anubhava kiyA 83/17/6 gayA mArA gayA 9/11/1 vicAra kiyA 29/10/gha. gayA tahasa-nahasa 17/7/1 kiyA gayA chor3e gaye 21/13/6 mor3a diye gaye 80/6/6 raMga gayI 1/5/gha. rakSA kI gaI 26/2/4 ullaMghana kiyA 31/9/7 gayA le liye gaye 75/14/7 dekhA gayA 68/2/9 likhavAyA gayA 6/9/gha. 211. musumUriya musumUra + ya 212. melliu 213. moDiya 214. raMgiya 215. rakkhiu 216. laMghiu mella + a moDa + ya raMga + ya rakkha + a laMgha + a 217. laiyai~ 218. lakkhiyau 219. lihAviya laa + ya lakkha + ya liha+pre.+ya 72] _ [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + vaMca + a 220. luhiu poMchA gayA 48/7/gha. 221. vaMciu baca gaye 4/11/9 222. vaMdiu vaMda + a vaMdanA kI gaI 68/6/1 223. vaisAriu vaisAra + a baiThAyA gayA 5/14/3 224. vajjariu vajjara + a bolI 9/8/1 225. variya vara + ya varaNa kiyA gayA 9/2/5 226. vahiu vaha + a vadha kiyA gayA 37/6/2 227. vAiyai~ vA + ya bajAye gaye 82/4/6 228. vAliya vAla + ya mor3a diye gaye 34/12/8 229. vAhiya vAha + ya hA~ke gaye 4/8/2 230. vikkhiriu vikkhira + a bikherI gaI 61/13/gha. 231. viNAsiya viNAsa + ya naSTa kiyA gayA 11/10/5 232. viNivAiyAi~ viNivAa + ya mAra girAyA 75/19/3 233. viNNaviu viNNava + a nivedana kiyA gayA 1/7/gha. 234. vitthAriya vitthAra + ya phailA diye gaye 25/11/3 235. viddhaMsiu viddhaMsa + a nAza kara diyA 43/1/gha. gayA 236. vibmADiya vibhADa + ya tahasa-nahasa 14/1/4 kiyA gayA 237. viyAriya viyAra + ya vidIrNa kiyA 35/13/gha. gayA 238. viroliu virola + a vilor3ita kiyA 49/4/3 gayA 239. vivajjiya vivajja + ya chor3e gaye 8/11/5 paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [73 For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240. vivohiu vivoha + a pratibodhita kiyA 5/2/8 gayA 241. visajjiyai~ visajja + ya chor3e gaye 80/13/gha. 242. visahiya visaha + ya sahana kiye gaye 24/4/6 243. vihaMjiu vihaMja + a vibhakta kara diyA 77/1/11 gayA 244. vihAviyau vihAva + ya dekhA gayA . 43/10/gha. 245. vIsariu vIsara + a bhUla gaye 6/12/6 246. veDhiu veDha + a . ghera liyA gayA 20/6/7 247. saMghAriyau saMghAra + ya mArA gayA __43/10/gha. 248. saMcalliu saMcalla + a cala par3I 7/13/2 249. saMcAliu saMcAla + a saMcAlita kiyA 23/7/7 gayA 250. saMcUriu saMcUra + a naSTa kI gaI 3/2/1 251. saMtAviya saMtAva + ya satAyA gayA 14/1/6 252. saMthaviu saMthava + a stuti kI gaI 12/12/3 253. saMpesiu saMpesa + a bhejA gayA 19/16/1 254. saMbohiya saMboha + ya kahA gayA 49/13/1 255. saMbhariya saMbhara + ya smaraNa kiyA gayA 8/7/gha. 256. samatthiu samattha + a samarthana kiyA gayA5/10/8 257. sapappiu samappa + a samarpita kI gaI 4/13/9 258. samicchiu samiccha + a cAhA gayA 81/13/2 259. salliu salla + a cheda kiyA gayA 64/11/gha. 260. sahiu saha + a sahana kiyA gayA 34/4/7 ___ + 74] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261. sADi 262. sAhAriyau 263. sikkhiyau 264. suiya 265. suNAviya 266. seviya 267. hakkAriu 268. hariu 269. hariyau sADa + a sAhAra + ya sikkha + ya sua + ya suNa+pre+ya seva + ya hakkAra + a hara + a hara + ya paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] naSTa kiyA gayA 11/11/8 sahArA diyA gayA 9/11/1 sIkhA gayA 8/8/ gha. sunI gaI 39/3/gha. 26/3/6 54/3/1 bulAyA gayA 5/14/3 apaharaNa kiyA gayA5 / 6/3 hara liyA gayA 35/8/1 sunAyA gayA sevA kI gaI For Personal & Private Use Only [75 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakarmaka kriyAoM se bane hue niyamita bhUtakAlika kRdanta ke vAkya - prayoga 1. raviseNAyariya-pasAeM kairAeM buddhie avagAhiya / 1/2/9 AcArya raviSeNa ke prasAda se kavirAja ke dvArA buddhi se avagAhana kiyA gyaa| 2. mai~ vAyaraNu Na jANiyau / -- -- 3. teNa paMca-mahAya-kavvu Na NisuNiu / 7. -- 4. NaravareNa mahiyale uttamaMgu NAviu / 9. - 5. kummeM dharaNi - vIDhu dhariyau / - mere dvArA vyAkaraNa nahIM jAnA gyaa| usake dvArA pA~ca mahAkAvya nahIM sune gye| rAjA ke dvArA dharatI para zIza navAyA gyaa| - 8. teNa salila - jhalakka Amelliya | kachue ke dvArA dharatI kI pITha dhAraNa kI gii| 6. bhIma - subhImehi~ puvva-bhavantara heM avaruNDira / 5/7/11 - bhIma subhIma ke dvArA pUrva janma ke sneha ke kAraNa AliMgana kiyA gayA / bhaDArau jiNu siMhAsaNe Thaviu / AdaraNIya jina siMhAsana para sthApita kiye gaye / - 76] usake dvArA pAnI kI dhArA chor3I gaI | devehi~ khandhu devi uccAiu / devoM ke dvArA kandhA dekara uThA liyA gayA / 10. sUreM meru giri pariyaMciu / sUrya ke dvArA meru parvata kI pradakSiNA kI gii| 1/3/2 1/3/7 For Personal & Private Use Only 1/8/2 1/10/2 2/3/8 4/10/7 2/11/2 2/7/6 [ paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. savvehi~ Niya-Niya viNNANu pyaasiu| 2/4/gha. - sabake dvArA apanA-apanA vijJAna pradarzita kiyA gyaa| 12. Ai-purANa-mahesareNa paramesareNa tahi~ visaya-seNNu sNcuuriu| 3/2/1 - Adi purANa ke paramezvara ke dvArA vahA~ sthita hokara viSayarUpI senA naSTa kI gii| 13. dasaraha-suehi~ muNi va duma sai~ bhuehi~ ahinnndiu| 27/15/gha. - dazaratha putroM ke dvArA muni ke samAna vRkSa kA apanI bhujAoM se abhinandana kiyA gyaa| 14. mantihi~ so uvsmiu| 6/9/5 ___ - mantriyoM ke dvArA vaha zAnta kiyA gyaa| 15. amareNa vi amara-gai drisiNy| 6/13/1 ___- amara ke dvArA bhI amara gati dikhAI gii| 16. teNa vi vAmaMguDhe cppiu| 11/7/4 ___- usake dvArA bhI bAyeM aMgUThe se dabA diyA gyaa| 17. pahilau kalasu amarinde laiu / 2/5/1 - pahalA kalaza devendra dvArA liyA gyaa| 18. vandiNa-vandehi~ guru pomaaiu|| 32/13/10 - cAraNa-samUhoM ke dvArA guru kI prazaMsA kI gii| 19. jeM suloyaNaho jIviu hariu / 5/6/3 ___- jisake dvArA sulocanA kA jIvana haraNa kiyA gyaa| 20. mahindeNa vAyavo mellio| 46/7/5 ___- rAjA mahendra ke dvArA vAyubANa chor3A gyaa| 21. taM NisuNevi bharaheM doNu pujjiyu| 68/4/8 ___- use sunakara bharata ke dvArA droNa kA sammAna kiyA gyaa| paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [77 For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. jeheM duccariu pariyANevi vasubhUihe jIviu avhriu| 33/2/8 - bar3e bhAI ke dvArA duzcarita jAnakara vasubhUti ke jIvana kA apaharaNa kiyA gyaa| 23. jANai-kanteM pakkhi-bhavantaru aaynnnniu| 35/10/1 - rAma ke dvArA pakSI ke bhavAntara sune gye| 24. maiM bharahaho mahi-maNDalu smppiu| 4/13/gha. ___ - mere dvArA bharata ke lie dharatI samarpita kara dI gii| 25. mahi raMgeM rNgiy| 1/5/gha. - dharatI lAla raMga se raMga gyii| 26. indaM puNNAusa NIlaMjaNa kokkiya / 2/9/5 ___- indra ke dvArA puNya AyuvAlI nIlAMjanA bulAI gii| 27. kulavahu ijjae tjjiy| 4/9/gha. - sAsa ke dvArA kulavadhu DA~Ta dI gii| 28. bAliM ahi-NAsaNiya gAruDa-vijja visjjiy| 12/7/gha. ___ - bAli ke dvArA saryoM kA nAza karanevAlI gAruDavidyA bhejI gii| 29. rayaNAsaveNa vahU avloiy| 9/2/1 ___ - ratnAzrava ke dvArA vadhU dekhI gii| 30. tahiM patthAve purandareNa lahu mAhinda-vijja sNbhriy| 8/7/gha. - usake prastAva para indra ke dvArA zIghra hI mAhendra vidyA smaraNa kI gii| prathamA vibhakti bahuvacana ke vAkya-prayoga - 1. bharaheNa turiya mahantA paTTaviya / 4/3/2 - bharata ke dvArA zIghra hI mantrI bheje gye| 78] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. bharaha-bAhubali-risaha kAla-bhuaMgeM giliyaa| 5/12/gha. ___ - bharata, bAhubali aura RSabha kAlarUpI nAga dvArA nigala liye gye| 3. teNa je gUDhapurisa paTTaviya te takkhaNeNa-paDIvA aay| 16/1/1 ___- usake dvArA jo guptacara bheje gaye the ve turanta vApisa A gye| 4. parioseM tiNNi vi uccliy| 6/13/10 - paritoSa ke sAtha tInoM hI cle| 5. aNNa kalasa aNNehiM uccaaiy| 2/5/6 - anya kalaza anyoM ke dvArA uThA liye gye| 6. teM dantihe ve vi danta uppaaddiy| 25/17/9 ___ - usake dvArA hAthI ke donoM hI dA~ta ukhADa diye gye| 7. dhavala saMkha puuriy| 2/4/2 - sapheda zaMkha phUMka diye gye| 8. ke vAvIsa parIsaha visahiya / 24/4/6 - kisake dvArA bAIsa parISaha sahana kiye gaye? 9. taM NisuNevi ve vi sAhaNai~ osriyaa| 4/9/3 - yaha sunakara donoM hI senAe~ haTAyI gii| 10. ahamindahu~ AsaNAi~ cliy| 3/4/9 ___- ahamindroM ke Asana calAyamAna hue| 11. amarehi~ Niya-Niya jANai~ sjjiy| 3/5/1 ___ - devoM ke dvArA apane-apane yAna sajAye gye| 12. jiNeNa vihi mi bhavAntarAi~ vjjriyiN| 5/7/10 - jina ke dvArA donoM ke hI janmAntara batAye gye| 13. NaM aTTha vi kammai~ nnijjiy| 32/11/7 - mAno AThoM hI karma jIta liye gye| paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] [79 For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. ve vi vimANai~ hari-valahaddahu~ pttttviy| 60/4/7 ___- donoM vimAna rAma aura lakSmaNa ke lie bheje gye| 15. keNa dhayaggAi~ toddiy| 61/3/1 ___ - kisI ke dvArA dhvajA ke agrabhAga toDe gaye? 16. ghare ghare tUrai~ apphaaliyiN| 71/3/2 ___ - ghara-ghara meM tUrya bajAye gye| 17. rAvaNeNa divvatthai~ liy| ' 75/14/7 - rAvaNa ke dvArA divya astra le liye gye| 18. dasaraha-NandaNeNa riu-sira vinnivaaiyaaiN| 75/19/3 ___- dazaratha nandana ke dvArA zatruoM ke sira mAra girAye gye| 19. tahiM avasare ve vi pdukkiyu| 19/6/9 - usa avasara para ve donoM phuNcii| 80] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. aniyamita bhUtakAlika kRdanta a/ya pratyaya ke yoga se bane hue bhUtakAlika kRdanta niyamita bhUtakAlika kRdanta' kahalAte haiN| isameM mUlakriyA ko pratyaya se alaga karake samajhA jA sakatA hai| kintu jaba a/ya pratyaya jor3e binA hI sAhitya meM bhUtakAlika kRdanta kA prayoga pAyA jAtA hai to ve 'aniyamita bhUtakAlika kRdanta' kahalAte haiN| Age akarmaka kriyAoM se bane hue aniyamita bhUtakAlika kRdanta evaM unake vAkya-prayoga tathA sakarmaka kriyAoM se bane hue aniyamita bhUtakAlika kRdanta evaM unake vAkya-prayogoM ko darzAyA jA rahA hai(ka) akarmaka kriyAoM se bane hue aniyamita bhUtakAlika kRdanta kra. kRdantazabda pratyayarahita hindI artha sandarbha kRdanta aiu aia AyA huA 18/4/3 avaiNNau avaiNNa avatIrNa huA 41/10/2 Arudvau kruddha huA 40/10/8 uiNNu uiNNa udita huA 37/7/6 ucchaNNA ucchaNNa naSTa ho gaye 2/8/3 uppaNNa utpanna hue 3/3/10 cukkau cukka bacA huA 17/7/2 8. jaDiyai~ jaDiya jar3A huA 9/4/2 9. jAu jAa utpanna hue 1/13/1 10. Thiya Thiya sthita hue 3/10/2 naSTa ho gaI 22/2/4 12. NaTThau bhAga gayA 5/6/9 PAN ... AruTTha uppaNNA 11. NaTTha NaTTha paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] [81 For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/10/gha. 4/10/5 5/7/9 75/8/6 1/11/8 1/7/6 tuTTa payaTTa 12/7/5 13. Niggau Niggaa 14. Niyatta Niyatta 15. NiviTThau NiviTTha 16. tuTTa 17. thakku thakka 18. thiu thia 19. payaTTa 20. pariTThiu pariTThia parimiu parimia 22. pallaTTu pallaTTa 23. pasaNNu pasaNNa phuTu phuTTa 25. bhaggu bhagga 26. bhIyau bhIya 27. muu 28. lua 29. vastu vaiTha 30. vikkhiNNau vikkhiNNa 31. viNiggaya viNiggaya 32. visaNNu visaNNa 33. samAhau samAhaya 34. sutta 82] nikala gayA lauTa AyA baiTha gayA TUTa gaye sthita ho gaye Thahara gaye cala par3A pratiSThita hue ghirA huA vApisa Aye prasanna huA phUTa gayA TUTA huA DarA huA marA huA kaTa gayI baiTha gayA bikharA huA bAhara nikalI duHkhI huA Ahata huA soyA huA mua 4/13/7 5/8/8 ___ 21/7/1 ___3/3/4 36/9/4 4/10/gha. 8/10/2 5/6/5 4/8/3 26/9/gha. 15/4/gha. 3/11/1 57/1/2 57/1/2 28/4/4 lua sutta [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akarmaka kriyAoM se bane hue aniyamita bhUtakAlika kRdanta ke vAkya-prayoga 1. risahanAhu kailAse prittiu| 4/13/1 - RSabhanAtha kailAza parvata para pratiSThita hue| 2. taho dAhiNa-bhAe bharahu thkku| 1/11/8 - usake dakSiNa bhAga meM bharata kSetra sthita hai| 3. te savva kappayaru ucchnnnnaa| 2/8/3 - ve sAre kalpavRkSa naSTa ho gye| 4. aTTha vi pADihera uppnnnnaa| 3/3/10 - AThoM hI prAtihArya utpanna hue| 5. aNNette bhAmaNDalu psnnnnu| 3/3/4 - anya sthAna para bhAmaNDala prasanna huaa| 6. kaha vi sura-NandaNu cukku| 17/7/2 - kisI prakAra indra kA putra baca gyaa| 7. jAsu maNi-jaDiyai~ Nava-muhai~ aasi| 9/4/2 - jisake maNiyoM se jar3e hue nau mukha the| 8. puNu atula-dhAmu jasummau jAu / 1/13/1 - phira atula zaktivAle yazasvI utpanna hue| 9. toyadavAhaNu pANa laeviNu nntttthaa| 5/6/gha. - toyadavAhana prANa lekara bhAga gyaa| 10. vaddhamANu viula-mahIhare thiu / 1/7/6 - varddhamAna vipulAcala para sthita ho gye| 11. so raNamuhe kaha vi Na muu / 5/6/5 - vaha yuddha ke bIca meM kisI prakAra nahIM mraa| 12. tAma divva jhuNi vinniggy| 3/11/1 - tabhI divya dhvani niklii| paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [83 For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26/9/gha. 41/10/2 40/10/8 37/7/6 22/2/4 26/9/4 13. ravaNNae maMce jaNaddaNu vaiTcha / - sundara maMca para janArdana baiTha gye| 14. ahiNava-NAri-rayaNu avaiNNau / - abhinava nArI ratna avatIrNa huaa| 15. taM vayaNu NisuNevi dUsaNa AruTsau / - usa vacana ko sunakara dUSaNa kruddha ho gyaa| 16. NaM phagguNe bAla-tavaNu uinnnnu| - mAno phAguna meM bAla sUrya udita huaa| 17. sarIraho chAya nnttv| - zarIra kI kAnti naSTa ho gii| 18. ajju jamaho siru phuttu| - Aja yama kA sira phUTa gyaa| 19. rAma-seNNu taho uvari payaTTau / - rAma kI senA usa para Thahara gii| 20. vihIsaNu rANau maNeNa visaNNu / - vibhISaNa rAjA mana meM dukhI huaa| 21. NaM kula-selu vajjeM smaahu| - mAno kulaparvata vajra se Ahata huaa| hayAhaM paggaha tutttt| - azvoM kI lagAmeM TUTa gii| 23. pahu pllttu| - rAjA dazaratha lauTa pdd'e| 24. jiNu paNaveppiNu so purau Niviu / - jina ko praNAma karake vaha sAmane baiTha gyaa| 56/9/8 57/1/2 57/1/3 75/8/6 21/7/1 5/7/9 84] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/0/ (kha) sakarmaka kriyAoM se bane hue aniyamita bhUtakAlika kRdanta kra. kRdantazabda pratyayarahita hindI artha sandarbha kRdanta 1. AsaNNA AsaNNa nikaTa pahu~ca gayA 3/3/10 kiya kiya kiyA gayA 2/2/5 khaddhau khaddha khAyA gayA 17/13/9 4. gaya gaya gayA huA 1/8/2 gaviTThau gaviTTha khojA gayA 3/11/gha. ghittau citta pheMka diyA gayA 2/11/6 cukkau cukka chor3a diyA gayA 8/4/8 8. chiNNau chinna-bhinna kiyA 15/4/gha. gayA 9. chudhu chuddha DAla diyA gayA 27/1/2 10. jiu jia jIta liyA gayA 15/4/8 11. Dhukkau Dhukka pahu~ca gayI 1/14/3 Nibaddhau Nibaddha bA~dha diye gaye 26/7/3 NIya NIya le jAyI gayI 12/3/3 14. daDdu daDDha jalA diyA gayA 31/12/1 15. diTTu diTTha dekhA gayA 1/8/gha. 16. diNNau diyA gayA 2/14/2 17. dummiya dummiya kaSTa pahu~cAyA gayA 23/3/8 18. paitu paiTTha praveza kiyA gayA 5/8/gha. chiNNa diNNa paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [85 For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ patta pamukka parAia paribaddha 19. patta 20. pamukka parAiu paribaddha 23. pavaNNu 24. bhaggI 25. bhuttI 26. mukku 27. ruddhAi~ pavaNNa bhagga bhutta mukka ruddha pahu~ca gaye 4/3/4 chor3I gaI 4/10/4 pahu~ca gaye 2/11/2 bA~dhA gayA 83/2/1 pAyA gayA 10/7/4 bhAga gayI 21/8/1 bhoga kI gaI 11/13/4 chor3A gayA 8/9/9 avaruddha kara diye 6/1/7 gaye pAyA gayA 13/8/gha. ArUr3ha huA 75/3/9 banA diyA gayA 28/5/8 kahA gayA 22/2/1 pahu~ca gaye 2/16/6 pahu~ca gaye 3/1/prA. pUrNa kiyA huA 2/2/2 sune gaye 1/3/5 mArA gayA 62/3/1 laddha valagga viNimma kutta 28. laddha 29. valaggo 30. viNimmau 31. vuttu 32. saMpattau 33. saMpAiu 34. saMpuNNau 35. suya 36. hau saMpatta saMpAia saMpuNNa suya haa 86] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakarmaka kriyAoM se bane hue aniyamita bhUtakAlika kRdanta ke vAkya-prayoga 1. teNa cAyAra vi vArai~ ruddhaaiN| 6/1/7 - usake dvArA cAroM hI dvAra avaruddha kara diye gye| ema jakkheM sayalu vi paTTaNu viNimmau / 28/5/8 __ - isa prakAra yakSa ke dvArA samUcA nagara banA diyA gyaa| 3. mai~ chakkAraya dasa layAra Na suy| 1/3/5 - mere dvArA cha: kAraka aura dasa lakAra nahIM sune gye| 4. Nala-NIla-sarehi~ hatthu pahatthu hu| 62/3/1 - nala aura nIla ke zastroM se hasta aura prahasta mAre gye| 5. siMhAsaNa-saMThiu bhaDArau vIra-jiNu ditthu| 1/8/gha. - siMhAsana para virAjamAna vIra jina dekhe gye| 6. mahi-paramesareNa sahoyarAsu jhalakka pmukk| 4/10/4 - dharatI ke svAmI dvArA bhAI para dhArA choDI gii| 7. toyadavAhaNe laMkAurihi pitthu| 5/8/gha. - toyadavAhana ke dvArA laMkAnagarI meM praveza kiyA gyaa| 8. jakkheM lahu sakkeya-Nayari kiy| 2/2/5 - yakSa ke dvArA zIghra hI sAketa nagarI kI racanA kI gii| 9. giddha maNusu Na khdu| _ 17/13/9 - giddha ke dvArA manuSya nahIM khAyA gyaa| 10. surindeM khIra-samudeM ghittu| 2/11/6 - surendra ke dvArA kSIra-samudra meM DAla diyA gyaa| 11. teNa tuhu~ cukku| 8/4/8 - usake dvArA tumhe chor3a diyA gyaa| paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [87 For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. ema teNa sa-rahi mahArahu chiNNau / ___15/4/gha. - isa prakAra usake dvArA sArathI sahita mahAratha chinna-bhinna kiyA gyaa| 13. tA kula-bhUsaNehiM candaNahi harevi NIya / 12/3/3 - taba kulabhUSaNa ke dvArA candranakhA haraNa karake le jAI gii| 14. aNNahu~ desu vihaMjevi dinnnnu| 2/14/2 - dUsaroM ke lie deza vibhakta karake diyA gyaa| . 15. teNa paNaveppiNu ema vuttu| 22/2/1 - usake dvArA praNAma karake isa prakAra kahA gyaa| deva pai~ parama-phalu ldbhu| 13/8/gha. - he deva! tumhAre dvArA parama phala pAyA gyaa| 17. keNa hauM jiu| 15/4/8 - kisake dvArA maiM jIta liyA gyaa| sahasakkheM uThevi cakku mukku| 8/9/9 - sahasrAkSa ke dvArA uThakara cakra choDA gyaa| 19. NaM puNNa-puMja AsaNNA / 3/3/10 - mAno puNya kA samUha nikaTa pahu~ca gyaa| deviu sapparivArau tettahe Dhukkau / 1/14/3 - deviyA~ saparivAra vahA~ pahu~ca giiN| 21. Nivasiddha poyaNa-Nayaru ptt| 4/3/4 - Adhe nimiSa meM podanapura nagara meM pahu~ca gye| 22. tihuaNa-NAha hatthiNayaru paTTaNu sNpttu| 2/16/6 - tribhuvana nAtha hastinApura nagara pahu~ca gye| 23. babbara-sAha-varuhiNI bhggii| 21/8/1 - barbaroM aura zabaroM kI senA bhAga gyii| 88] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana 20. devi For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. vidhi kRdanta 'ha~sA jAnA cAhie', 'khelA jAnA cAhie' Adi bhAvoM ko prakaTa karane ke lie vidhi kRdanta kA prayoga kiyA jAtA hai| akarmaka kriyA se bane hue vidhi kRdanta kA prayoga bhAvavAcya meM kiyA jAtA hai| jaise- usake dvArA 'ha~sA jAnA cAhie' aura sakarmaka kriyA se bane hue vidhi kRdanta kA prayoga karmavAcya meM kiyA jAtA hai| jaise- 'mere dvArA pAnI piyA jAnA caahie'| kartRvAcya meM vidhi kRdanta kA prayoga nahIM kiyA jaataa| Age akarmaka tathA sakarmaka kriyAoM se bane hue vidhi kRdanta evaM unake vAkya-prayogoM ko darzAyA jA rahA hai akarmaka va sakarmaka kriyAoM se bane hue vidhi kRdanta kriyA + kRdanta - hindI artha sandarbha pratyaya kra. kRdantayukta-- saM. kriyA 1. AliMgevau ( saka) AliMga+evau 2. uccArevau ( saka) uccAra+evau 3. uppADevau (saka) uppADa+evau 4. karevvau ( saka) kara+evvau 5. ghAevau (saka) ghAa+evau 6. carevvau ( saka) cara+evvau 7. cintevvau (saka) cinta+evvau paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana ] AliMgana kiyA 38/18/9 jAnA cAhie uccAraNa kiyA jAnA cAhie ukhAr3A jAnA cAhie kiyA jAnA cAhie mArA jAnA cAhie AcaraNa kiyA jAnA cAhie socA jAnA cAhie For Personal & Private Use Only 35/5/6 58/5/8 47/10/6 4/12/3 54/15/6 54/16/3 [89 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. jAevvau (saka) jA+evvau jAyA jAnA 47/10/6 cAhie 9. jANevvau (saka) jANa+evvau jAnA jAnA 54/15/8 cAhie 10. jiNevau (saka) jiNa+evau jItA jAnA 38/18/9 cAhie 11. jivevvau (aka) jiva+evvau jiyA jAnA 54/15/5 cAhie 12. Thavevau (saka) Thava+evau rakhA jAnA 62/6/4 cAhie 13. Dahevvau (saka) Daha+evvau jalAyA jAnA 77/8/12 cAhie 14. darisevvau (saka) darisa+evvau / dikhAyA jAnA 54/15/5 cAhie 15. pakkhAlevau(saka) pakkhAla+evau dhoyA jAnA 44/12/9 cAhie 16. paharevau (saka) pahara+evau prahAra kiyA 11/13/5 jAnA cAhie 17. pADevau (saka) pADa+evau girAyA jAnA 30/9/4 cAhie 18. pAlevau (saka) pAla+evau pAlana kiyA 38/19/4 jAnA cAhie , 19. piMDevau (saka) piMDa+evau ikaTThA kiyA 62/6/8 jAnA cAhie 20. phADevau (saka) phADa+evau phAr3A jAnA 41/13/9 cAhie 90] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. bujjhevvau ( saka) bujjha+evvau 22. bollevvau ( saka) bolla+evvau 23. bhaNevvau ( saka) bhaNa+evvau 24. bhuMjevau (saka) bhuMja+evau 25. maMDevau (saka) maMDa+evau 26. maggevvau ( saka) magga+evvau 27. marievauM ( aka) mara+evauM 28. mArevau ( saka) mAra+evau 29. rakkhevvau ( saka) rakkha+evvau 30. ramevau ( aka) rama+evau 31. ruevvau (aka) 32. rUsevvau ( aka) rUsa+evvau rua+evvau 33. laevvau ( saka) laa+evvau paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana ] samajhA jAnA cAhie bolA jAnA cAhie kahA jAnA cAhie mA~gA jAnA cAhie bhojana kiyA 16/13/9 jAnA cAhie marA jAnA cAhie sajAyA jAnA 62/6/4 cAhie mArA jAnA cAhie rakSA kI jAnI cAhie ramA jAnA cAhie royA jAnA cAhie rUsA jAnA cAhie 54/15/3 grahaNa kiyA jAnA cAhie 54/15/7 For Personal & Private Use Only 48/15/ gha. 54/15/6 37/10/4 44/12/7 54/15/7 62/6/3 54/7/6 82/5/3 38/19/4 [91 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. vasevau (aka) vasa+evau 35. saMbohevau (saka) saMboha+evau / 36. sahevau (saka) saha+evau rahA jAnA 23/5/4 cAhie saMbodhita kiyA 85/6/7 jAnA cAhie sahana kiyA 28/12/6 jAnA cAhie siddha kiyA / 28/12/6 jAnA cAhie harA jAnA 21/10/7 cAhie huA jAnA 54/15/3 cAhie 37. sAhevau (saka) sAha+evau 38. harevau (saka) hara+evau 39. hoevau (aka) ho+evau 92] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akarmaka va sakarmaka kriyAoM se bane hue vidhi kRdanta ke vAkya-prayoga 1. bhAeru vappu putta ghaaevu| 4/12/3 - bhAI, pitA, putra mArA jAnA caahie| 2. videhA-daiu harevau / 21/10/7 - videha kA svAmI harA jAnA caahie| 3. mai appaNau kajju saahevu| 22/10/2 - mere dvArA apanA kAma siddha kiyA jAnA caahie| teM kajjeM vaNa-vAse vsevu| 23/5/4 - usI kAraNa se vanavAsa meM rahA jAnA caahie| 5. khaNa-sadu Na uccaarevu| 35/5/6 - kSaNa zabda kA uccAraNa nahIM kiyA jAnA caahie| 6. jahiM Na asthi tahiM Natthi bhnnevu| 35/7/2 - jahA~ asti nahIM hai, vahA~ nAsti kahA jAnA caahie| 7. jAeM jIveM mrievuN| 27/10/4 - utpanna hue jIva ke dvArA marA jAnA caahie| 8. maiM jiNa-vau paalevvu| 38/19/4 - mere dvArA jinavrata pAlA jAnA caahie| 9. para-kalattu Na laevvau / 38/19/4 - para strI ko nahIM grahaNa kiyA jAnA caahie| 10. mai vairi mArevau / 44/12/7 - mere dvArA zatru mArA jAnA caahie| 11. maI laMkAuri jAevvau / 47/10/6 paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [93 For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mere dvArA laMkAnagarI jAyA jAnA caahie| 12. sAmihe pesaNu krevvu| 47/10/6 - svAmI kI sevA kI jAnI caahie| 13. paI lAhaveNa jivevvau / 54/15/5 - tumhAre dvArA lAghava se jiyA jAnA caahie| 14. taiM tava-caraNu carevvau / 54/15/5 - tumhAre dvArA tapazcaraNa kA AcaraNa kiyA jAnA caahie| 15. teNa saMjama-vau paalevvu| ____54/15/6 - usake dvArA saMyama vrata pAlA jAnA caahie| : 16. sacca-vayaNu vollevvau / 54/15/7 - satya vacana bole jAne caahie| 17. maNe paricAu karevvau / 54/15/8 - mana meM parityAga kiyA jAnA caahie| 18. ehu dasa-bheu dhammu jANevvau / 54/15/8 _ - yaha dasa bhedavAlA dharma jAnA jAnA caahie| 19. jIveM ratti-diNu cintevvau / 54/16/3 - jIva ke dvArA rAta-dina socA jAnA caahie| 20. mai~ jiha muNAlu hattha uppaaddevu| 58/5/8 - mere dvArA kamalanAla ke jaise hAtha ukhAr3e jAne caahie| 21. piya-vioe ekkeNa ruevvau / 54/7/6 - priya viyoga meM akele royA jAnA caahie| 22. pai~ hau~ sambohevau / 85/6/7 - tumhAre dvArA mujhe sambodhita kiyA jAnA caahie| 94] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. pai~ samANu huavahe appANu Dahevvau / 77/8/12 - tumhAre dvArA Aga meM svayaM jalAyA jAnA caahie| 24. amhArisAha~ Nau ruusevu| 82/5/3 - hama jaisoM se nArAja nahIM huA jAnA caahie| 25. kAla-vaseNa kAlu vi sahevau / ___ 28/12/6 - kAla ke adhIna kAla ko bhI sahana kiyA jAnA caahie| 26. kimpi NAhi~ maggevvau / 54/15/6 - kucha bhI nahIM mA~gA jAnA caahie| paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [95 For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. vibhinna kRdantoM ke preraNArthaka prayoga jaba kartA svayaM kAma na karake anya se karavAtA hai yA preraNA detA hai vaha kriyA preraNArthaka kahalAtI hai aura usameM jor3ejAnevAle pratyaya preraNArthaka pratyaya kahalAte haiN| jaise - ha~sanA sAmAnya kriyA hai isakA preraNArthaka hogA 'ha~sAnA' / apabhraMza meM kRdanta meM jor3ejAnevAle preraNArthaka pratyaya haiM - 'Avi, 0' | kRdanta kA preraNArthaka rUpa banAne ke lie kriyA meM preraNArthaka pratyaya jor3akara kRdanta ke pratyaya jor3e jAte haiN| zUnya pratyaya kriyA meM jur3ane para kriyA ke antya 'a' kA A ho jAtA hai| jaise - hasa + zUnya - haas| preraNArthaka sambandhaka kRdanta - hasa + Avi + i hasAvii hasa + 0 + i : hAsi hasa + Avi + iu - hasAviu hasa + 0 + iu - hAsiu hasa + Avi + ivi - hasAvivi hasa + 0 + ivi - hAsivi hasa + Avi + avi - hasAvavi hasa + 0 + avi - hAsavi hasa + Avi + evi - hasAvevi hasa + 0 + evi - hAsevi hasa + Avi + eviNu - hasAveviNu hasa + 0 + eviNu - hAseviNu hasa + Avi + eppi - hasAveppi hasa + 0 + eppi - hAseppi hasa + Avi + eppiNu - hasAveppiNu hasa + 0 + eppiNu - hAseppiNu preraNArthaka hetvarthaka kRdanta - hasa + Avi + evaM : hasAvevaM hasa + 0 + evaM - hAsevaM hasa + Avi + aNa : hasAvaNa hasa + 0 + aNa - hAsaNa hasa + Avi + aNahaM - hasAvaNahaM hasa + 0 + aNahaM - hAsaNahaM hasa + Avi + aNahiM - hasAvaNahiM hasa + 0 + aNahiM - hAsaNahiM 96] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hasa + Avi + evi - hasAvevi hasa + 0 + evi - hAsevi hasa + Avi + eviNu - hasAveviNu hasa + 0 + eviNu - hAseviNu hasa + Avi + eppi - hasAveppi hasa + 0 + eppi - hAseppi hasa + Avi + eppiNu - hasAveppiNu hasa + 0 + eppiNu - hAseppiNu preraNArthaka vartamAna kRdanta - hasa + Avi + nta - hasAvaMta hasa + Avi + mANa - hasAvimANa hasa + 0 + nta - hAsanta hasa + 0 + mANa- hAsamANa preraNArthaka bhUtakAlika kRdanta - hasa + Avi + a - hasAvia hasa + Avi + ya - hasAviya hasa + 0 + a - hAsia hasa + 0 + a - hAsiya preraNArthaka vidhi kRdanta - hasa + Avi + avva - hasAviavva hasa + 0 + avva - hAsaavva/hAsavva hasa + Avi + ievvauM - hasAvievvauM hasa + 0 + ievvauM - hAsievvauM hasa + Avi + evvauM - hasAvevvauM hasa + 0 + evvauM - hAsevvauM hasa + Avi + evA - hasAvevA hasa + 0 + evA - hAsevA paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [97 For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ preraNArthaka sambandhaka kRdanta ke vAkya-prayoga - 1. viviha-vitANa-Nivahu vandhAvevi dasANaNa thiu / 14/9/2 - vividha vitAnoM kA samUha bandhavAkara dazAnana sthita huaa| 2. kokkAvevi Naravai pavara Nara bheri pyaannu| 18/8/5 - rAjA ne zreSTha logoM ko bulavAkara bheri bajavA dii| sA kaDau ghaDAvevi kare chuhi| - 19/2/2 - vaha kar3e ghar3avAkara hAtha meM pahanatI hai| 4. gau ve vi caDAvevi so Navara thiN| / 19/2/9 - donoM ko caDhAkara vaha kevala vahA~ gyaa| 5. ettahe vi khara-dUsaNa mellAveppiNu so Niya-Nayaru paIsai / 19/12/1 - yahA~ para bhI khara dUSaNa ko mukta karavAkara vaha apane nagara meM praveza karatA hai| kokkAveppiNu varuNu dasAseM pujjiu / 20/11/3 - dazAnana ke dvArA varuNa ko bulavAkara sammAna kiyA gyaa| gayaNa-magge puNu bhuahi~ bhmaaddevi| 25/15/8 - phira bAhuoM ke dvArA ghumAkara AkAzamArga meM chor3a diyA gyaa| 8. aMjaNAe jaNaNeNa gaya vimukka bhaameppinnu| 46/8/1 - aMjanA ke pitA ke dvArA ghumAkara gadA mArI gii| preraNArthaka vartamAna kRdanta ke prayoga - 9. dasa kAmAvatthau dakkhavantu bhAmaNDalu thiu| 22/5/3 - dasa kAmAvasthAoM ko dikhAtA huA bhAmaNDala sthita huaa| 10. paDiu jaDAi raNe jANai-hari-valahu~ tiNhi mi cittai~ paaddntu| 38/13/gha. - jaTAyu raNa meM jAnakI, lakSmaNa aura rAma tInoM ke citta ko girAtA huA gira pdd'aa| 98] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. AlaNa-khambheNa bhAmanteM puhai bhamADiya tenn| 25/15/gha. - AlAna stambha ko ghumAte hue usake dvArA dharatI ghumAyI gii| preraNArthaka bhUtakAlika kRdanta ke prayoga12. devAviu lahu aannnd-bheri|| 1/8/3 - zIghra hI Ananda bheri bajavA dI gii| 13. teNa khoNi khaNantu bhamADiu / 5/10/gha. - usake dvArA dharatI khodate hue ghumA diyA gyaa| 14. mantihi~ jANAviu pcchnnnn-puttihiN| 5/12/4 - mantriyoM ke dvArA pracchanna uktiyoM se batAyA gyaa| 15. kokkAviu sayalu vi bndhujnnu| 9/2/8 - sAre hI bandhujana bulavAye gye| 16. mAmaeNa laMkAhiu bujjhAviu menn| 13/11/8 - sasura maya ke dvArA laMkezvara samajhAyA gyaa| 17. Ayae lacchie vahu jujjhAviya / 5/13/8 - isa lakSmI ke dvArA bahutoM ko laDavAyA gyaa| 18. maNDalu ekkekkau pavaru saiM muNjaaviu| 9/12/gha. - eka se eka pravara maMDaloM kA svayaM upabhoga karAyA gyaa| 19. jaNaya-kaNaya raNe uvveDhAviya / 21/7/4 __ - yuddha meM janaka aura kanaka mukta karavAye gye| 20. taM NisuNevi mahihara-suae NaccAviu nniy-mnnu| 29/7/gha. - usako sunakara mahIdhara kI kanyA ke dvArA apanA mana nacAyA gyaa| paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [99 For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. pariziSTa (ka) kRdantoM meM prayukta akarmaka kriyAe~ 1. accha - rahanA/honA 2. accha : baiThanA 3. atthama - asta honA 4. amiDa : bhir3anA 5. ANaMda : AnaMdita honA 6. AvaTTa - vilIna honA 7. uggama - udita honA 8. ucchala - uchalanA 9. uTTha - uThanA 10. uDDa - ur3anA 11. uttara H utaranA 12. utthara - uchalanA 13. utthalla - uchalanA 14. uppajja : utpanna honA 15. ummilla - prakAzita honA 16. ummIla : vikasita honA 17. oNalla - laTakanA 18. oyara - utaranA . 19. orAla : garajanA 20. orumma : rukanA 21. ovaDa : giranA 22. osara : haTanA 23. ohaTTa - haTanA 24. ohaTTa : naSTa honA 25. kaMda - vilApa karanA 26. kaMpa : kA~panA 27. kalaha - yuddha karanA 28. karakarayara : karakarAnA 29. kasamasa : kasamasAnA 31. kilakila - kilakilAnA 32. khala : skhalita honA 33. khalakhala - khalakhala kI 34. khasa - giranA AvAja karanA 35. khuha - kSubdha honA 36. khela - khelanA 37. gajja - garajanA 38. gala : galanA 39. galagajja : garajanA 40. guppa - vyAkula honA 41. gulagula - gulagula kI 42. ghavaghava : ghavaghava kI AvAja karanA AvAja karanA 100] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44. ghula - cakrAkAra ghUmanA 46. cirAva - dera karanA 48. jagaDa : jhagar3A karanA 50. jalajala - tejI se jalanA 52. jiva - jInA 54. jujjha - lar3anA 56. jhujjha - naSTa honA 58. Thava : rakhanA 60. Dara : DaranA 62. Dolla : kA~panA/hilanA 43. ghumma - ghUmanA 45. caDa : car3hanA 47. chijja : naSTa honA 49. jala - jalanA 51. jiya - jInA 53. jIva - jInA 55. jhaDajhaDa : jhaDajhar3a karanA 57. Tala - DiganA 59. ThA : ThaharanA 61. DuhuDuhu - DuhaDuha kI AvAja karanA 63. NaMda - prasanna honA 65. NAsa : naSTa honA/bhAganA 67. Nijjhara : jharanA 69. NivaMDa - giranA 71. NIsara - nikalanA 73. NhA : nahAnA 75. taDataDa - tar3atar3a kI AvAja karanA 77. tUsa - saMtuSTa honA 79. thaMbha : rukanA 81. tharathara - hilanA 83. thA - sthira honA 85. dhudhuva - dhU dhU karanA paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] 64. Nacca - nAcanA 66. NiuDDa : DUbanA 68. Nilukka : chipanA 70. Nivasa - rahanA 72. NIsasa - niHzvAsa lenA 74. NhANa : nahAnA 76. tuTTa - TUTanA 78. tosa : saMtuSTa honA 80. thakka - baiThanA 82. tharahara - hilanA 84. dhagadhaga - jalanA 86. pakanda : Akrandana karanA [101 For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87. pakkhala = skhalita honA 89. pajjala - jalanA 91. paDikhala = lauTanA 93. paNacca nAcanA 95. payaTTa - kUca karanA 97. parivaDDha = bar3hanA 99. pavaDDha - bar3hanA 101. pavaha = pravAhita honA 103. pasara = phailanA 105. pahasa - ha~sanA 107. puMja ikaTThA honA ko 109. phuTTa - phUTanA 111. baisara = baiThanA 113. bhava honA 115. bhiDa = bhir3anA 117. malha - prasanna honA 119. mara maranA 121. mila=milanA 123. raMja = prasanna honA 125. rasa - garajanA 127. ruNuruNTanta 129. ruva = ronA 131. rova = ronA 102] runaruna kI dhvani karanA S 88. pagulagula - gulagula kI = AvAja karanA 90. paDa = giranA 92. paDikhala = skhalita honA 94. papphulla = khilanA 96. pariatta = lauTanA 98. pallaTTa = lauTanA 100. pavasa - pravAsa karanA 102. pasama - zAnta honA 104. pahava honA 106. pAyaDa = prakaTa honA 108. phala phalanA 110. phura camakanA 112. bhama - bhramaNa karanA 114. bhijja = bhIganA 116. maila = mailA honA 118. malha = lIlA karanA S ko 120. mA samAnA 122. muccha = mUrcchita honA 124. rama = krIr3A karanA / khelanA 126. rua = ronA 128. ruNTa - bajanA / AvAja karanA 130. rUsa rUsanA 132. rosa kupita honA S For Personal & Private Use Only [ paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133. lajja - zaramAnA 135. lala - krIr3A karanA 137. vajja : bajanA 139. vaddha : bar3hanA 141. vala : jalanA 143. vasa - rahanA 145. vitthara : phailanA 147. viyaMbha : phailanA 149. viyasa - khilanA 151. vihaDa - vighaTita honA 153. vuDDa - DUbanA 156. saMbhava : saMbhava honA 158. sajja - sajanA 160. samalla : milanA 162. samuTTha : uThanA 164. samuvvaha : bahanA 166. sua - sonA 168. suva - sonA 170. harisa - harSita honA 172. hasa : ha~sanA 174. hilahila - hinahinAnA 176. huhuhuhuha : hu hu kI AvAja karanA 134. lala - lapalapAnA 136. lhasa - khisakanA 138. vaDDha : bar3hanA 140. vala - lauTanA/mur3anA 142. vaha - bahanA 144. viNigga - nikalanA 146. vipphura : camakanA 148. viyala - galanA 150. vilava : vilApa karanA 152. vihasa - ha~sanA 154. veva - kA~panA 157. sakka : sakanA 159. saNNajjha - taiyAra honA 161. samAvaDa - milanA 163. samutthara : uchalanA 165. salla - pIr3ita honA 167. sukka : sUkhanA 169. soha : zobhanA 171. halla : hilanA 173. hiMsa : ghor3e kA hinahinAnA 175. hu - honA 17. ho - honA paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [103 For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kha) kRdantoM meM prayukta sakarmaka kriyAe~ 2. aMdola 1. aMca = arcanA karanA 3. aikama = atikramaNa karanA 5. acchoDa = kATanA 7. aNuhara - anukaraNa karanA 9. aNuhuMja = upabhoga karanA 11. apphAla - bajAnA 13. alaha prApta na karanA 15. avagAha - avagAhana karanA 17. avayara - avataraNa karanA 19. avaloa = dekhanA 21. avahara chor3anA 23. avahAra = parityAga karanA 25. asaha - sahana na karanA 27. ahilasa - abhilASA karanA 29. ahisiMca - abhiSeka karanA 31. Auccha - pUchanA 33. ANa lAnA 35. Amella - chor3anA 37. Ayara - AcaraNa karanA 39. AraMbha = AraMbha karanA 41. ArUsa = krodha karanA 104] = jhUlanA 4. akkha - kahanA 6. ajja = arjana karanA 8. aNuhava - anubhava karanA 10. appa = arpaNa karanA 12. abmattha = abhyarthanA karanA 14. avagaNNa = avahelanA karanA 16. avataMbha = sahArA lenA 18. avaruNDa = AliMgana karanA 20. avahattha - chor3anA 22. avahara apaharaNa karanA 24. asa - khAnA 26. ahiNaMda = abhinaMdana karanA 28. ahisAra - abhiSeka karanA 30. AAnA 32. AUra pUrA karanA S 34. Apekkha = dekhanA ko 36. AyaNNa - sunanA 38. AyAma - laMbA karanA, bala lagAnA 40. ArAha - ArAdhanA karanA 42. Aruha ko car3hanA [ paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43. AliMga : AliMgana karanA 44. Ava - AnA 45. Avajja : prApta karanA 46. AvaTTa - cakra kI taraha ghumAnA 47. AvIla - pIr3ita karanA 48. AsaMka : AzaMkA karanA 49. AhaNa : mAranA 50. hiNDa - bhramaNa karanA 51. iccha - cAhanA 52. uggAma - uThAnA 53. uggAha : udghATita karanA 54.uggila - ugalanA 55. ugghosa - ghoSaNA karanA 56. uccala - calanA 57. uccAa - uThAnA 58. uccAra : uccAraNa karanA 59. ucchiMda - chinna-bhinna karanA 60. ujjAla : Alokita karanA 61. ujjova : prakAza karanA 62. ujjha - chor3anA 63. utthara : AkramaNa karanA 64. udAla : chInanA,ukhAr3anA 65. uddhara - uThAnA 66. upekkha : upekSA karanA 67. uppAya - utpanna karanA 68. uppADa - ukhAr3anA 69. ubbha - uThAnA 70. ummUla : ukhAr3anA 71. ulhAva : zAMta karanA 72. uvasama - zAMta karanA 73. uvayAra : upakAra karanA 74. uvekkha : upekSA karanA 75. uvveDha - mukta karanA 76. oAra - utAranA 77. ovagga : AkramaNa karanA 78. osAra - dUra haTAnA 79. kaDDha : khIMcanA 80. kappa : kATanA 81. kappara : kATanA 82. kama - lAMghanA 83. kara - karanA 84. kalaMka - kalaMkita karanA 85. kaha - kahanA 86. kIla - krIr3A karanA 87. kokka : bulAnA 88. khaMca : khIMcanA 89. khaMDa - Tukar3e karanA 90. khaNa - khodanA paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [105 For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91. khava - kSaya karanA 93. khIla = avaruddha karanA 95. khuDa kATanA 97. gaNa = ginanA 99. gama = bitAnA 101. gavesa = khoja karanA 103. gA / gAya gAnA 105. guNa = vicAra karanA 107. geNha - grahaNa karanA 109. ghatta = phaiMkanA 111. ghA mAranA 113. ghoTTa = ghoTanA 115. cakkha cakhanA 117. cappa - cA~panA 119. cara - AcaraNa karanA 121. cava kahanA 123. ciMtana = ciMtana karanA 125. coa = prerita karanA 127. chaDDa 3 chor3anA 129. chAya - chAyA karanA 131. chuha - DAlanA 133. jaMpa = bolanA 135 jaNa utpanna karanA 137. jA jAnA 106] S 92. khA khAnA 94. khuMTa = kATanA 96. gaNa - samajhanA 98. gama - jAnA 100. garaha = 102. gaha pakar3anA 104. gila = nigalanA' 106. guppa = chipAnA 108. ghaDa = milAnA, gar3hanA 110. ghalla - DAlanA 112. ghiva = phaiMkanA 114. ghosa ghoSaNA karanA 116. caDa = savAra honA 118. cara caranA 120. cala / calla - calanA 122. ciMta = ciMtana karanA niMdA karanA ko 124. cUra cUrA karanA S 126. chaMDa = chor3anA For Personal & Private Use Only 128. chala chala karanA 130. chiMda = chedanA 132. choDa chor3anA 134. jajjara - jarjara karanA 136. jayakAra - jayakAra karanA 138. jANa = jAnanA [ paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana 3 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139. jiNa : jItanA 140. jima - bhojana karanA 141. jujja : jor3anA 142. jema : bhojana karanA 143. joa - dekhanA 144. jokkAra : jayakAra karanA 145. jokkha - dekhanA 146. jotta : jotanA 147. jhAa : dhyAna karanA 148. TAla : TAlanA,haTAnA 149. Thava - pratiSThita karanA 150. DaMka : DaeNsanA 151. Dasa - kATanA 152. Daha : jalAnA 153. DhaMka = DhakanA 154. dukka - pahu~canA 155. Dhoa : lAnA 156. NaDa - pravaMcita karanA 157. Nama : namana karanA 158. NamaMsa : namaskAra karanA 159. Nava : praNAma karanA 160. NAsa : nAza karanA 161. NiMda - niMdA karanA 162. NikkhaNa : khodanA 163. NijjiNa : jItanA 164. NijjhAa - dekhanA 165. NiTThava samApta karanA 166. Niddala : naSTa karanA 167. NiddAra : cIranA 168. Nibmaccha : tiraskAra karanA 169. Nimma - banAnA 170. Niya : dekhanA 171. Niyaccha : dekhanA 172. Niyatta - lauTanA 173. Nirikkha : dekhanA 174. NiruMbha : avaruddha karanA 175. NivAra : nivAraNa karanA,haTAnA 176. NivvaNNa : dekhanA 177. NivvADa - cunanA 178. NisuMbha : mAranA 179. NisuNa - sunanA 180. NihAla - dekhanA 181. NI - le jAnA 182. NIsAra : nikAlanA 183. tajja : DA~TanA,bhartsanA karanA 184. tara : pAra karanA 185. tava - tapa karanA 186. tADa : tAr3ana karanA,bajAnA paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] [107 For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187. tAsa : santrasta karanA 188. tula - taulanA,uThAnA 189. toDa : tor3anA 190. thaMbha - rokanA 191. thava : rokanA,sthApanA karanA 192. dakkhava - dikhAnA 193. dama : damana karanA 194. daramala : cUra-cUra karanA 195. darisa - dekhanA,pradarzana karanA 196. darisAva - dikhAnA 197. dala : dalana karanA 198. dalavaTTa - cUra-cUra karanA 199. daha : jalAnA 200. dA - denA 201. dAa - dikhalAnA 202. dAra : phAr3anA 203. duha : duhanA 204. doccha - tiraskRta karanA 205. dhara : dhAraNa karanA,pakar3anA, 206. dhavala - dhavala karanA rakhanA 207. dhA : daur3anA 208. dhAva : daur3anA 209. dhAhAva - cillAnA 210. dhikkAra : dhikkAranA 211. dhIra : dhIraja denA 212. dhuNa - pITanA,Ahata karanA 213. paisa - praveza karanA 214. paisara - praveza karanA 215. pauMja : pravRtta karanA, 216. paMgura : AcchAdana karanA vyavahAra karanA 217. pakkhAla : dhonA 218. pakhAla : prakSAlana karanA 219. pagAsa - prakaTa karanA 220. paca - pakAnA 221. paccAra : lalakAranA 222. pacchAa : DhakanA 223. pajaMpa - bolanA 224. pajoa = dekhanA 225. paTThava - bhejanA 226. paDiccha : svIkAra karanA, grahaNa karanA 227. paDipUra - samApta karanA 228. paDiboha - pratibodhita karanA 108] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229. paDha : par3hanA 231. paNama - praNAma karanA 233. paNAsa : bhAganA 235. papuccha : pUchanA 237. pamaNa - kahanA 239. payaMca - pUjA karanA 241. parajja - parAjita karanA 243. pariyaMca - ghumAnA 245. parikkha : parIkSA karanA 247. pariTThava - saMsthApanA karanA 249. paripAla - pAlana karanA 251. paribmama : bhaTakanA 253. parimaNNa : mAnanA 230. padukka : pahu~canA 232. paNava : praNAma karanA 234. padarisa - pradarzana karanA 236. pabolla - bolanA 238. pamella - chor3anA 240. payAsa : prakaTa karanA 242. pariatta : lauTanA 244. pariosa : saMtuSTa karanA 246. pariciMta - ciMtana karanA 248. pariNa - vivAha karanA 250. paripphura : camakanA 252. paribhama : paribhramaNa karanA 254. pariyaMca : pradakSiNA karanA, sparza karanA 256. pariyappa : kalpanA karanA 258. pariyANa : jAnanA 260. pariveDha : gheranA 262. pariha : pahananA 264. paloa - dekhanA 266. pavarisa - varSA karanA 268. pavvajja : pravrajyA lenA 270. pasaMsa : prazaMsA karanA 272. pasAha : sajAnA 274. pahara : prahAra karanA [109 255. pariyaccha : samajhanA 257. pariyara : gheranA 259. parirakkha : rakSA karanA 261. parisesa : samApta karanA 263. parihara - tyAganA 265. pavatta - pravRtta karanA 267. pavola - atikramaNa karanA 269. pavvAla - plavita karanA 271. pasAra : phailAnA 273. pahaNa - pITanA paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana ] For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275. pahAsa - kahanA 277. pAraMbha - prAraMbha karanA 279. pAva : prApta karanA 281. pia - pInA 283. pIla : pIr3ita karanA 285. puccha : pUchanA 287. pUra - phUMka mAranA 289. pella - ThelanA 291. pomAa - prazaMsA karanA 293. phusa : poMchanA 295. phoDa : tor3anA 297. bujjha - jAnanA, samajhanA 299. bolla - bolanA 301. bhaMja : naSTa karanA 303. bhaNa : kahanA 305. bhara : bharanA 307. bhAsa - bolanA 309. bhuMja : bhojana karanA, upabhoga karanA 311. bhella - bhedanA 313. maMta : maMtraNA karanA 315. magga - mA~ganA 317. maNNa : mAnanA 319. mANa - anubhava karanA 110] 276. pADa : girAnA 278. pAla : pAlana karanA 280. piMDa - ikaTThA karanA 282. pikkha - dekhanA 284. puMja - ikaTThA karanA 286. pujja - sammAna karanA 288. pekkha - dekhanA 290. pesa - bhejanA 292. phADa - phAr3anA 294. pheDa : haTAnA, naSTa karanA 296. baMdha : bA~dhanA . 298. bola : pAra karanA 300. boha : bodha karAnA 302. bhajja : bhagna karanA 304. bhama : bhramaNa karanA 306. bhAva - ciMtana karanA 308. bhiMda - bhedanA 310. bhUsa - vibhUSita karana 312. maMDa : sajAnA, racanA karanA 314. maila - mailA karanA 316. maNa - samajhanA 318. mala : dalana karanA 320. mAra : mAranA [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321. muMca = chor3anA 323. mua / muya = chor3anA 325. musumUra kucalanA 327. mella = chor3anA 329. moha = mohita karanA S 331. raMja khuza karanA ko 333. rakkha - rakSA karanA 335. laMgha - lAMghanA, atikramaNa karanA 337. lakkha = dekhanA 339. lava - bolanA 341. liha = likhanA 343. le lenA 345. vaMdra - vaMdanA karanA 347. vakkhANa vyAkhyAna karanA 349. vajjara = bolanA 351. vara varaNa karanA 353. vaha vadha karanA, prahAra karanA 355. vAra = rokanA, manA karanA - = 357. vAvara yuddha karanA 359. viMdha = bIMdhanA 361. viciMta = vicAranA 363. viNAsa - naSTa karanA paumacariu meM prayukta kRdanta - saMkalana ] 322. muMDa = mU~DanA 324. muNa samajhanA, vicAra karanA 326. melava - ikaTThI karanA 328. moDa = mor3anA 330. raMga = ra~ganA 332. raa / rayabanAnA, nirmANa karanA 334. rella = bahAnA 336. laa = lenA 338. lagga - laganA 340. laha prApta karanA 342. luha = poMchanA 344. vaMca = vaMcita karanA, chor3anA 346. vaisAra baiThAnA 348. vajja = varNana karanA 350. vaNNa = varNana karanA, dekhanA 352. varisa = varSA karanA 354. vAa - bajAnA 356. vAla = mor3anA 358. vAha = hA~kanA 360. vikkhira = bikheranA 362. vicchoDa = alaga karanA 364. viNivAa = mAranA, For Personal & Private Use Only [111 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366. vitthAra - phailAnA 365. viNNava - praNAma karanA, nivedana karanA 367. viddAra : vidIrNa karanA 369. viddha - bIMdhanA 371. viyappa - vicAra karanA 373. viraa - racanA karanA 375. virola - vilor3anA 377. visajja - chor3anA 379. visaha - sahana karanA 381. vihaMja - vibhakta karanA 383. vihara : vihAra karanA 385. vihuNa - pITanA 387. veDha : gheranA 389. saMka : zaMkA karanA 391. saMcalla - calanA 393. saMcAla : saMcAlana karanA 395. saMjota - saMyukta karanA 397. saMthava - stuti karanA 399. saMboha - saMbodhita karanA 401. saMbhAsa - saMbhASaNa karanA 403. saNNaha - taiyAra karanA 405. samappa - samarpita karanA 407. samAruha : ArUr3ha honA 112] 368. viddhaMsa : vinAza karanA, __kSata-vikSata karanA 370. vibmADa - nAza karanA 372. viyAra - vidIrNa karanA 374. virilla - phailAnA 376. vivajja - chor3anA 378. vivoha - pratibodhita karanA 380. visesa - vizeSatA batAnA 382. vihaDa - vighaTita karanA 384. vihAva - dekhanA 386. vIsara : bhulAnA 388. volAva - vyatikrama karanA 390. saMghAra - mAranA 392. saMcAra - saMcAra karanA 394. saMcUra - naSTa karanA 396. saMtAva : saMtApa karanA 398. saMpesa - bhejanA 400. saMbhara : yAda karanA 402. saMhAra : saMhAra karanA 404. samattha - samarthana karanA 406. samAra - karanA 408. samiccha : cAhanA [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 409. samuttara : pAra karanA 410. samoDDa - yuddha karanA, sthApita karanA 412. sara : smaraNa karanA 411. sammANa - sammAna karanA 413. salla - dukha denA 415. sADa - naSTa karanA 417. sAhAra : sahArA denA 419. sikkha : sIkhanA 421. suNa - sunanA 423. sumara - smaraNa karanA 425. sosa : sukhAnA 427. hakkAra - bulAnA 429. hara : haraNa karanA 414. saha : sahana karanA 416. sAha - siddha karanA 418. siMca - sIMcanA 420. sua - sunanA 422. supariTThava - pratiSThApanA karanA 424. seva - sevA karanA 426. hakka - bulAnA 428. haNa : naSTa karanA 430. hiMDa - ghUmanA paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana] [113 For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahAyaka pustakeM evaM koza 1. paumacariu bhAga 1-5 : saM. DaoN. eca. sI bhAyANI anu. DaoN. devendra kumAra jaina (bhAratIya jJAnapITha prakAzana, naI dillI) 2. svayaMbhU zabdakoza : DaoN. saMkaTAprasAda upAdhyAya DaoN. umA bhaTTa (jainavidyA saMsthAna, digambara jaina atizaya kSetra zrImahAvIrajI, rAjasthAna) 3. apabhraMza-hindI koza : DaoN. narezakumAra (iNDo-vijana prA. li., 220, neharu nagara, gAjiyAbAda) 4. apabhraMza racanA saurabha : DaoN. kamalacanda sogANI (jainavidyA saMsthAna, digambara jaina atizaya kSetra zrImahAvIrajI, rAjasthAna) 5. hemacandra prAkRta vyAkaraNa : vyAkhyAtA-zrI pyAracandajI mahArAja (zrI jaina divAkara-divya jyoti kAryAlaya, mevAr3I bAjAra, byAvara) 6. pAia-sadda mahaNNavo : paM. haragovindadAsa trikamacanda seTha (prAkRta grantha pariSad, vArANasI) 114] [paumacariu meM prayukta kRdanta-saMkalana For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bo vietu