Book Title: Karmaprakruti
Author(s): Abhaynanda Acharya, Gokulchandra Jain
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090237/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhayacandrasiddhAntacakravartIkRta karmaprakRti sampAdana-anuvAda haoN0 bokalayara jaina napI. saMzoSita mUlya E Rs. 10/ NewO.lt bhAratIya mAnapITha prakAzana Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika kannar3a prAntIya tAr3apatrIya granthasUcI meM abhayacandra siddhAntacakravartI kRta karmaprakRtiko sAta pApiyA reSayadi gayA hai| se para lekhana kAla nahIM hai| sabhI kI lipi kannaDa hai aura bhASA saMskRta / yaha eka laghu kintu mahattvapUrNa kRti hai / isameM sarala saMskRta gadya meM saMkSepameM jaina karma siddhAntakA pratipAdana kiyA gayA hai| pahalI bAra maiMne irAkA sampAdana aura hindI anuvAda kiyA hai| viSayake AdhAra para maiMne pUrI kRtiko choTe-choTe do sau battIsa vAkya khaNDoM meM vibhAjita kiyA hai / prArambhameM karmake dravyakarma, bhAvakarma, aura nokarma ye tIna bheda diye gaye usake bAda dravyakarmake prakRti, sthiti, anubhAga aura pradeza ye cAra bheda batAye hai| prakRtike mUlaprakRti, uttaraprakRti aura uttarottara prakRti, ye tona bheda haiN| mUlaprakRti jJAnAvaraNIya Adike bhedase ATha prakArakI hai aura uttaraprakRtike eka sau ar3atAlIsa bheda haiN| abhayacandrane bahuta hI santulita zabdoMmeM ina sabakA paricaya diyA hai / uttarotara prakRti bandhake viSaya meM kahA gayA hai ki ise tracana dvArA kahanA kaThina hai / isake bAda sthiti, anubhAga aura pradeza bandhakA varNana haiN| bhAvakarma aura nokarmake viSayameM eka-eka vAkya meM kaha kara Age saMsArI aura mukta jIvakA svarUpa tathA jIvake kramika vikAsakI prakriyA se sambandhita pA~ca prakArakI labdhiyoM tathA caudaha guNasthAnoM kA varNana kiyA gayA hai| viSayake atirikta bhASAkA lAlitya aura zailIko pravAhamayatAke kAraNa prastuta kRtikA mahattva aura adhika bar3ha jAtA hai / sAdhAraNa saMskRtakA jAnakAra vyakti bhI abhaya candrakI isa kRti jaina karma siddhAntakI paryApta jAnakArI prApta kara sakatA hai / karmaprakRti ke prArambha yA jantameM abhayacandrane apane viSayameM vizeSa jAnakArI nahIM dI / antameM kevala itanA likhA hai- 1 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRti "kRtiriyam abhayacandrasiddhAntacakravartinaH / " abhayacandra siddhAntacakrAvatIke viSayameM kaI zilAlekhoMse jAnakArI milatI hai| mUla saMgha, deziya gaNa, pustaka gaccha, koNDakundAnvayako galezvarI zAkhAke zrIsamudAyameM mAghanandi bhaTTAraka hue| unake nemicandra bhaTTArakA nadhA abhayacandra siddhAntacakravartI ye do ziSya the| abhamacandra bAlacandra paMjitake zrutaguru the / ' halebIddha ke eka saskRta aura kannaDa mizrita zilAlekhameM abhayacandra siddhAntacakravaki samAvimaraNakA ullekha hai--yaha lekha zaka saMvat 1201 - 1271 IsaghIkA hai| halebII ke hI eka anya zilAlekhameM abhayacandra ke priya ziSya bAlacanma ke samAdhimaraNakA ullekha hai| yaha lekha zaka saMvat 1197, san 1274 I sakA hai| ina donoM abhilekhoMse abhayavandra siddhAntacakravartIkA samaya IsAko serahavIM zatI pramANita hotA hai| ve sambhavatayA 13vIM zatIke prArambhameM hue aura 79 varSa taka jIvita rhe| __ sabannUrake eka zilAlekha ( zaka 1306 ) meM zrutamuniko abhayacandrakA ziSya batAyA gayA hai| bhAraMgIke eka zilAlekhameM kahA gayA hai ki rAya rAjaguru maNDalAcArya mahAvAda nAdIdadhara rAyavAdi pitAmaha abhayacandra siddhAntadevakA purAnA ( jyeSTha ) ziSya bulla gaur3a thA, jisakA putra gopa gaur3a nAgara khaNDakA zAsaka thA / nAgara khaNDa karNATaka dezameM thaa|" bulla gaur3ake samAdhimaraNakA ullekha bhAraMgIke eka anya zilAlekha meM hai, jisameM kahA gayA hai ki bulla yA bullupako graha avasara abhayacandrakI kupAsa se prApta huA thaa|' 1. E.C. V. Bclut td, m. I33 jaina zilAlekha saMgraha bhAga 3, lekha 524 2. Ibid no. 131, 132 lekha / 14 3. vahI 4. L. C. IV. Hursur t], 110. 123 lekha 584 '.. E. C. VIHE. Sorah tl, 10, 329 lekha.310 6. L.C. VIII. Sorab t1. no, 330 lekha 646 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika hummacake eka zilAlekhameM abhayacandrako caityavAsI kahA gayA hai / abhayacandrake samAdhimaraNase sambandhita uparyukta zilAlekhameM kahA gayA hai ki vaha chanda, nyAya, nighaNTu, zabda, samaya, alaMkAra, bhUcakra, pramANazAstra Adike prakANDa paNDita the / isI taraha zrutaganine parabhAgamasAra ( 1263 zaka ) ke anta meM apanA paricaya dete hue likhA hai-- "sahAgama-garamAgama-tumAgama-NiravasesavedI hu / vinida-sabalagaNavAdI jaya ciraM abhayamUri-siddhatI' / " isaro bhI abhaya candra siddhAntacakravartIke vyaktitva para prakAza par3atA hai| karmaprati sammAna aura hindI anu", maiMne san 1965 meM kiyA thaa| kaI kAraNoM se yaha aba prakAzita ho pAyI hai| isake sampAdana prakAzanameM jinakA bhI yogAyoga hai, una sabakA AbhArI huuN| 'satyazAsana-parIkSA' tathA 'yazastilakakA sAMskRtika adhyayana' ke bAda pustaka rUpameM prakAzita yaha merI tIsarI kRti hai / AgA hU~ vija-jana isameM rahIM zruTiyoMkI ora dhyAna dilAte hue, isakA samucita mUlyAMkana kreNge| vArANasI 30 sitambara 1968 --gokulacandra jaina GE.C. VIII Nagar t! 10. 46 jaina zikSAlagna saMmada bhAga tekha 667 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-sUcI mamA viSaya maMgalAcaraNa karmake bheda dravya karmake bheda prakratibandha prakRtikA lakSaNa prakRtike bheda mUla prakRtike bheda sAnAbaraNIyakA lakSaNa aura dRSTAnta darzanAvaraNIyakA lakSaNa aura dRSTAnta vedanIyakA lakSaNa aura dRSTAnta mohanIyakA lakSaNa aura dRSTAnta AyukA lakSaNa aura dRSTAnta mAmakA lakSaNa aura dRSTAnta gotrakA lakSaNa aura dRSTAnta antarAyakA lakSaNa aura dRSTAnta uttara prakRtike bheda jJAnAvaraNIyantrI pA~ca prakRtiyA~ matijJAnAvaraNIyakA lakSaNa zrutajJAnAvaraNIyakA lakSaNa avadhijJAnAvaraNIyakA lakSaNa manaHparyayajJAnAvaraNIyakA lakSaNa Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-sUcI kevalajJAnAvaraNIyakA lakSaNa darzanAvaraNIyake nava bheda cakSurdarzanAvaraNIyakA lakSaNa abakSurdacanAvaraNIyakA lakSaNa acanidarzanAvaraNIyakA lakSaNa ketraladarzanAvaraNIyakA lakSaNa nidrAkA lakSaNa nidrAnidrAkA lakSaNa prathalAkA lakSaNa pracalApracalAkA lakSaNa styAnaddhikA lakSaNa vedanIyake bheda sAtA-vedanIyakA lakSaNa asAtA-vedanIyakA lakSaNa mohanIyake do bheda darzana-mohanIyake tIna bheda mithyAtvakA lakSaNa sagyagmithyAtvakA lakSaNa samyaktva prakRtikA lakSaNa cAritra-mohanIyake do bheda kaSAyake solaha bheda anantAnubandhi-kaSAya apratyAkhyAna-kaSAya pratyAsyAna-kapAya saMjvalana-kaSAya anantAnubandhi-kaSAyoMkI zakti apratyAkhyAna-kaSAyoMkI zakti pratyAkhyAna-kaSAyoMko zakti Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRti. saMjvalana kApAyoMkI zakti hAsyakA lakSaNa rasikA lakSaNa aratikA lakSaNa zomANa bhayakA lANa jugAsAkA lakSaNa strI-vaMdakA lakSaNa paMvedakA lakSaNa napugaka baMdakA lakSaNa Ayuke cAra bheda tarakAgakA lakSaNa tiryagAyukA lakSaNa manuSyAnukA lakSaNa devAkA lakSaNa nAmakarmakI vyAlIsa prakRtiyA~ nAmakarmakI terAnantre piNDa prakutiyA~ gati-nAma karma ke cAra bheda narakagatikA lakSaNa tiryaggatikA lakSaNa manuSyagatikA lakSaNa devagatikA lakSaNa gatinnAmakarma kA sAmAnya lakSaNa jAti-nAmakramake pAMca bheda ekendriya-jAtikA lakSaNa dIndriya-jAtikA lakSaNa bIndriya-jAtikA lakSaNa caturindriya-jAtikA lakSaNa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-sUcI -...-.msmar paMcendriya-jAtikA lakSaNa zarIra-nAma karmake pAMca bheda audArika zarIra-nAma karmakA lakSaNa baiMkriyaka zarIra-nAma karmakA lakSaNa AhAraka zarIra-nAma kamakA lakSaNa saMjasa zarIra-nAma kramavA lakSaNa kArmaNa zarIra-nAma karmakA lakSaNa bandhana-nAma kargake pAMca bheda audArika zarIra-bandhakA lANa vaikriyaka, AhAraka, taijasa tathA kaNa zarIra-bandhakA lakSaNA saMghAta-nAma krama ke pAMca bheda audArika zarora-saMpAta kA lakSaNa baiMkriyA, AhAraka, taijasa tathA kArmaNa zarIra saMghAta kA lakSaNa saMsthAna-nAma karmake chaha bheda samayatturakha-saMsthAnakA lakSaNa myagnoca-saMsthAnakA lakSaNa svAti-saMsthAnakA lakSaNa kujaka-saMsthAna kA lakSaNa vAmana-saMsthAnakA lakSaNa hu~SThaka-saMsthAna kA lakSaNa aMgopAMga-nAma karmake tIna bheda audArika zarIra-aMgopAMgakA lakSaNa vakriyaka tathA AhAraka zarIra-aMgopAMgakA lakSaNa saMhanana-nAma karmake chaha bheda ajayuSabhanArAca saMhananakA lakSaNa vayanArAca saMhananakA lakSaNa nArAva saMhananakA lakSaNa ardhanArAca saMhananakA lakSaNa H AALH... H ." . Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 18 karmaprakRti kati saMhananakA lakSaNa asaMpAdikA saMhananakA lakSaNa varNa nAma karmake pA~ca bheda varNa nAma karmakA sAmAnya lakSaNa nAma karmake do bheda gandha nAma karmakA lakSaNa rasa nAma karmake pAMca bheda rasa nAma karmakA sAmAnya lakSaNa lakSaNa nAmaka rasakA madhurameM antarbhAva sparza nAma karmake ATha bheda sparza nAma karmakA kArya AnupUrvI nAma karmake cAra bheda aura unakA kArya AnupUrvI nAma karmakA lakSaNa bha agurulaghu nAma upaghAta nAma karmakA lakSaNa paraghAta nAma karmakA lakSaNa tara nAma karmakA lakSaNa udyota nAma karmakA lakSaNa ucchvAsa nAma karmakA lakSaNa vihAyogati nAma karmake do bheda prazasta vihAyogatikA lakSaNa aprazasta vihAyogatikA lakSaNa sa nAma karmakA lakSaNa aura kArya sthAvara nAma karmakA lakSaNa aura kArya bAdara nAma karmakA lakSaNa aura kArya sUkSma nAma karmakA lakSaNa paryApta nAma karmakA lakSaNa aparyApta nAma karmakA lakSaNa 04 105 106 107 204 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 197 128 129 130 131 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-sUcI 132 138 ..143 145 paryAptike chaha bheda AhAra-paryAptikA lakSaNa aura dRSTAnta bhArIra paryAptikA lakSaNa aura dRSTAnta indriya paryAptikA lakSaNa aura dRSTAnta zvAsocchvAsa paryAptikA lakSaNa bhASA paryAptikA lakSaNa manaHparyAptikA lakSaNa pratyeka zarIra nAma karmakA lakSaNa sAdhAraNa zarIra nAma karmakA lakSaNa sthira nAma kamakA lakSaNa asthira nAma karmakA lakSaNa dAbha nAma karmakA lakSaNa shm laam kaakaa 8 durbhaga nAma karmakA lakSaNa subhaga nAma karmakA lakSaNa susvara nAma karmakA lakSaNa duHsvara nAma kamakA lakSaNa Adeya nAma karmakA lakSaNa anAdeya nAma karmakA lakSaNa yazasvIti nAma karmakA lakSaNa ayazaskIti nAma karmakA lakSaNa nirmANa nAma karmakA lakSaNa tIrthakara nAma karmakA lakSaNa gotra karma ke do bheda ucca gotra kA lakSaNa nIca goyakA lakSaNa antarAya karmake pAMca bheda dAnAntarAyakA lakSaNa 153 154 155 156 157 158 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ; 2 kAmAntarAyakA lakSaNa bhogAntarAyakA lakSaNa upabhogAnta rAyakA lakSaNa vIryAntarAyakA lakSaNa uttara prakRtiyoMkA upasaMhAra sthitibandha sthitikA lakSaNa jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya, vedanIya tathA antarAyakI utkRSTa karmaprakRti anubhAgabandha anubhAgakA lakSaNa ghAti kamakA anubhAga aghAti kamakI darzanamohanIyako utkRSTa sthiti cAritramohana kI utkRSu sthiti nAma aura gotrako utkRSTa sthiti Ayu karmako utkRSTa sthiti vedanIyako jaghanya sthiti nAma aura gAMvako jaghanya sthiti jJAnAvaraNIya darzanAvaraNareya mohatoya, Ayu aura antarAya ko javanya sthiti 'azUbha tathA zubha prakuliyoMkA pradeza andha pradeza bandhakA lakSaNa anubhAga 160 161 162 ** 164 167 sthiti 169 170 171 72 173 174 175 176 180 181 182 185 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAva karma mova karmakA lakSaNa bhAva karmokA parimANa nokarma nokarmakA lakSaNa saMsArI jIvakA lakSaNa mukta jattrakA lakSaNa saMsArI jIvoMke do bheTa vivaya-sUcI bhavya jIvakA lakSaNa bhavya jIvoMke caudaha guNasthAna abhavya jIvavA lakSaNa anyoM ke karaNatrayakA abhAva mithyAtva guNasthAna midhyAdRSTi samyaktvakA kathana kSayopazamalabdhi vizuddhilabdhi dezanAlabdhi prAyogyatA lakSya karaNalabdhi karaNake tIna bheda adhaHpravRttakaraNakA kAla apUrvakaraNakA kAla anivRttikaraNakA kAla tInoM karaNoM kA sammilita kAla karaNa meM trizuddhi adhaHpravRtta karaNa kAlameM vizuddhi pariNAma Ta 189 190 191 192 193 15 15 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 201 206 207 208 201 210 211 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 pharmaprakRti adhaHpravRttakaraNakI aMkasaMdRSTi apUrvakaraNa anivRttikaraNa anivRttikaraNake viSayameM vizeSa prathamopazama samyaktvakA kAla tathA sAsAdana guNasthAna sAsAdana guNasthAnakA kAla sampagmiTamAdRSTi nAmaka tIsarA guNasthAna sIsare guNasthAnako sthiti asaMyata samyagdRSTi nAmaka pauthA guNasthAna dezasaMyama nAmaka pA~cavA~ guNasthAna pramattasaMyata nAmaka chaThA gRNasthAna apramattasaMyata nAmapha sAtavA~ guNasthAna sAtizaya apramatta kA lakSaNa apUrvakaraNa nAmaka AThavAM guNasthAna anivRttikaraNa nAmaka navama guNasthAna sUkSmasAparAya nAmaka dazama guNasthAna upazAntakaSAya nAmaka gyArahA~ guNasthAna kSINakaSAya nAmaka bArahavA~ guNasthAna sayogakevali nAmaka terahavAM guNasthAna ayogavevali nAmaka caudahavA~ guNasthAna mustAvasthAkA svarUpa 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 Nover Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad-abhayacandrasiddhAntacakravativiracitA karmaprakRtiH [ maGgalAcaraNam ] prakSoNAvaraNadvaitamohapratyUhakarmaNe / anantAnantaghI sRSTisukhavIryAtmane namaH // [ 1. karmaNaH viSyam 1 AtmanaH pradezeSu baddhaM karma dravyakarma bhAvakarma nokarma ceti trividham / [ 2. dravyakarmaNaH cAturvidhyam ] tatra prakRtisthityanubhAga pradezabhedena dravyakarma catuvidham / maMgalAcaraNa jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya aura antarAya ina cAra ghAtikarmoMko nAza karake anantAnanta jJAna, darzana, sukha aura vIrya ina AtmIya guNoM ko prApta karanevAle AtmA ( paramAtmA ) ke lie namaskAra hai / 1. karmake tIna bheda AtmAke pradezoM meM baddha karma tIna prakArakA hai - 1. dravyakarma, 2. bhAvakarma aura 3, nokarma / 2. dravyakarmake bheda avyakarma prakRti, sthiti, anubhAga tathA pradezake bhedase cAra tarahakA hai / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH prakRtibandhaH [ 3. prakRteH svarUpam ] . tatra jJAnapracchAdanAvisvabhAvaH prkRtiH| [ 4. prakRteH vidhyam ] sA mUla prakRtiruttaraprakRtiruttarosaraprakRtiriti tridhaa| mUlaprakRtayaH [ 5. mUlaprakRteraSTa bhayAH ] tatra jJAnAvaraNIyaM varzanAvaraNIya vedanIya mohanIyamAyuSyaM nAma gotra. mantarAyazceti muulprkRtirssttdhaa| [ 6. jJAnAvaraNIyasya lakSaNam udAharaNaM ca ] tatrAtmano jJAnaM vizeSagrahaNamASaNotIti jJAnAvaraNIyaM ilakSaNa kANDapaTavat / 3. prakRtikA svarUpa jJAnako DhaMkanA Adi svabhAva prakRti hai / 4. prakRtike bheda vaha mUla prakRti, uttara prakRti aura uttarottara prakRti, isa taraha tIna prakArako hai| 5. mUla prakRtike ATha bheda unameM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra aura antarAya ye ATha mUla prakRtike bheda haiM / 6. jJAnAvaraNIyakA lakSaNa aura udAharaNa ukta ATha bhedoM meM patale rezamI vastrako taraha jo AtmAke vizeSagrahaNa rUpa jJAnaguNa ko TaiMkatA hai, vaha jJAnAvaraNIya hai| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --] karmaprakRtiH [7. darzanAvaraNIyasya lakSaNam udAharaNaM ca ] darzana tAmaNagAmi TAvaraNIya pratihAravat / [8. vedanIyasya lakSaNam udAharaNaM ca ] sukhaM duHkhaM vA indriyahArvedayatIti vedanIyaM guDazitakhaDgadhArAvat / _[ 9. mohanIyasya lakSaNam udAharaNaM ca ] AtmAnaM mohayatIti mohanIyaM madhavat / [10. AyuSaH lakSaNam udAharaNaM ca ] zarIra AtmAnabheti dhArayatotyAyuSyaM zRGkhalAvat / [11. nAmakarmaNaH lakSaNam udAharaNaM ca ] nAnAyoniSu nArakAdiparyAyarAtmAnaM namasi-zabdayatIti nAma citra kAravat / 7. darzanAvaraNIyakA lakSaNa aura udAharaNa pratihAra kI taraha jo AtmAke sAmAnyagrahaNarUpa darzana guNako rokatA hai, vaha darzanAvaraNIya hai| 8. vedanIyakA lakSaNa aura andAharaNa gaDa-lapeTI talavAra ko dhArake samAna jo sukha athavA daHstrako indriyoM ke dvArA anubhava karAye, vaha vedanIya hai| 9. mohanIyakA lakSaNa aura udAharaNa zarAbakI taraha jo AtmAko mohita kare, vaha mohanIya hai| 10, AyuktA lakSaNa aura udAharaNa zrRMkhalAkI taraha jo zarIrameM AtmAko roka rakhatA hai, vaha Aya kama hai| 11. nAma karmakA lakSaNa aura udAharaNa citrakAra kI taraha jo AtmAko nAnA yoniyoM meM narakAdi paryAyoM dvArA nAmAMkita karAtA hai, vaha nAma karma hai| Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16 maprakRtiH [12. gotrasya lakSaNam udAharaNaM ] uccanIcatulanAmA nepAla iti gokumbhakArabat / [ 13. antarAyaspa lakSaNam udAharaNaM ca ] bAmAvivighnaM kartumantaraM pAtupAtrAdInAM madhyametItyantarAyo bhADArikavat / uttaraprakRtayaH [ 14. uttaraprakRtinAM bhedAH ] uttaraprakRtayopravatvAriMzaduttarazatam / tadyathA jJAnAtaraNIyam [ 15. jJAnAvara goyasya paJca prakRtayaH ] matijJAnAbaraNIyaM zrutajJAnAvaraNIyamavadhimAnAvaraNIyaM manaHparyaya mAnAvaraNIyaM kevalajJAnAvaraNIyaM ceti jJAnAvaraNIyasya prakRtayaH pnyc| 12. gotra karmakA lakSaNa aura udAharaNa kambhakArako taraha jo AtmAko ucca athavA nIca kulake rUpameM vyavahRta karAtA hai, vaha gotra karma hai / 13. antarAya karmakA lakSaNa aura udAharaNa bhaNDArIko taraha jo dAtA aura pAtra Adike vocameM Akara AtmA ke dAna Adi meM vighna DAlatA hai, vaha antarAya karma hai / 14. uttA prakRtiyoMko bheda uttara prakRtiyA~ eka sau ar3atAlIsa haiM ! ve isa prakAra haiM(15. zAnAvaraNIyI pA~ca prakRtiyA~ matijJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya, avadhijJAnAvaraNIya, manAparyayazAnAvaraNIya tathA kevalajJAnAvaraNIya, ye pAMca jJAnAvaraNIyakI prakRtiyA~ haiN| Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -18] karmaprakRtiH / [16. matijJAnAvaraNIyasya svarUpam ] . tatra paJcabhirindriyamanasA ca mananaM jJAnaM matijJAnaM tadAvRNotIhi matijJAnAvaraNIyam / / [17. zrutazAnAvaraNIyasya svarUpam ] matijJAnagRhItArthAdanyasyAsya jJAnaM zrutajJAnaM tavAvRNototi zrutajJAnA varaNIyam / [ 18. avadhijJAnAvaraNIyamya svarUpam ] varNagandharasasparzayuktasAmAnyapudagaladravyaM tatsaMbandhisaMsArIjIvadravyANi ca dezAntarasthAni kAlAntarasthAni ca braTyakSetrakAlabhavabhAvAnavadhIkRtya yatpratyakSa jAnAtItyavadhijJAnaM tavANototyavadhizAnAvaraNIyam / 16. matijJAnAvaraNIyakA lakSaNa pA~ca indriyoM tathA manakI sahAyatAse honevAlA mananarUpa jJAna matijJAna hai, use jo DhaMkatA hai vaha matijJAnAvaraNIya hai| 17. zrutajJAnAvaraNIyakA lakSaNa matijJAna-dvArA grahaNa kiye gaye arthase bhinna arthakA jJAna zrutajJAna hai, use jo AvRta karatA hai vaha zrutajJAnAvaraNIya hai / 18. avadhijJAnAvaraNIyakA svarUpa bhinna deza tathA bhinna kAla meM sthita varNa, gandha, rama aura sparza yukta sAmAnya pudgala dravya tathA pudgala dravyake sambandhase yukta saMsArI jIva dravyoMko jo dravya, kSetra, kAla, bhava aura bhAvako maryAdA lekara pratyakSa jAnatA hai, vaha avadhijJAna kahalAtA hai, usakA AvaraNa karanevAlA avadhijJAnAbaraNAMpa hai| Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH [19[ 19. manaHgaryanajJAnAvaraNIyasya svarUpam ] pareSAM manasi vartamAnamartha yajjAnAti tanmanaHpayaMyajJAnaM tavANo tIti manaHparyayajJAnAvaraNIyam / [ 20. kevalajJAnAdaraNIyasya svarUpam ] indriyANi prakAzaM manazcApekSya trikAlagodharalokasaphalapadArthAnAM yugapavadhabhAsanaM kevalajJAnaM tadAvRNotIti kevalajJAnAvaraNIyam / darzanAvaraNIyam [ 21. darzanAvaraNIyasya nava prakRtayaH ] cakSurdarzanAvaraNIyamacakSurdarzanAvaraNIyamadhidarzanAvaraNIyaM kevalavarzanAvaraNIyaM nidrA nivAnidrA pracalA pracalApracalA styAnaddhiriti darzanAvaraNIpaM nvdhaa| 19. manaHparyayajJAnAbaraNIyakA svarUpa dUsaroMke manameM sthita arthako jo jAnatA hai, vaha manaHparyayajJAna hai, use jo rokatA hai, vaha manaHparyayajJAnAbaraNIya hai| 20. kevalajJAnAvaraNIyakA svarUpa indriya, prakAza aura manakI sahAyatAke binA trikAla gocara loka tathA alokake samasta padArthoMkA eka sAtha ababhAsa ( jJAna ) kevala jJAna hai, use jo AvRta karatA hai, vaha kevalajJAnAvaraNIya hai| 21. darzanAvaraNIyaka naba bheda cakSudarzanAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya, kevaladarzanAvaraNIya, nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalApracalA tathA styAnagRddhi ye nau darzanAvaraNIyake bheda hai| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH [ 22. cakSudarzanAvaraNIyasya svarUpam ] tatra cakSuSA vastusAmAnyagrahaNaM cakSuvaMzanaM tavAvRNotIti vakSukrzanA varaNIyam / [ 23. atrabhudarzanAvaraNIyasya svarUpam ] zoSaiH sparzanAdondriyaimanasA ca vastusAmAnyagrahaNamacakSudarzanaM tadAvaNo tItyacakSurvarzanAvaraNIyam / [ 24. avadhidarzanAvaraNIyasya svarUpam | rUpisAmAnyagrahaNamavadhidarzanaM tavAvRNotozyavadhidarzanAvaraNIyam / [ 25. kevaladarzanAvaraNIyasya svarUpam ] samastavastusAmAnyagrahaNaM kevalavarzanaM tadAvRNotIti kebalavarzanAvaraNIyam / 22. cakSudarzanAvaraNIyakA svarUpa cakSu dvArA vastukA sAmAnya grahaNa cakSudarzana kahalAtA hai, usakA AvaraNa cakSudarzanAvaraNIya hai| 23. acakSudarzanAvaraNIyakA svarUpa cakSuke atirikta zeSa sparzana Adi indriyoM tathA manake dvArA vastukA sAmAnyagrahaNa acakSudarzana hai, usakA AvaraNa acakSudarzanAvara Noya hai| 24. avadhidarzanAvaraNIyakA svarUpa rUpI padArthoM kA sAmAnyagrahaNa avadhidarzana hai, usakA AvaraNa avadhidarzanAvaraNIya hai| 25. kevaladaInAvaraNIyakA svarUpa samasta vastuoMkA sAmAnyagnahaNa kevaladarzana hai, usakA AvaraNa kaivaladarzanAvaraNIya hai| Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRti [26.. [26. nidrAyAH svarUpam ] yato gacchataH spAnaM tiSThata upavezanamupavikSatazayanaM ca bhavati sA nidraa| [ 27. nidrAnidrAyAH svarUpam ] jApApite'pi lobhanamunAgina na zaknoti yatammA nidraanidraa| [ 28. pracalAyAH svarUpam ] yata ISanmolya svapiti suno'poSapoSajnAnAti sA prclaa| [ 29. pracalAmacalAyAH svarUpam ] yato nidrAyamANe lAlA bahatyamAni calanti sA prclaaprthlaa| 26. nidrAkA svarUpa jisake kAraNa calate, kisI sthAnapara Thaharate, bistara para baiThate noMda AtI hai, use nidrA kahate haiN| 27. nidrAnidrAkA svarUpa jisake kAraNa uThAye jAne ( jamAye jAne ) para bhI A~kheM na khula sake, use nidrAnidrA kahate haiM / 28. pracalAkA svarUpa jisake kAraNa kucha A~kha kholakara soye tathA sote hue bhI kucha kucha jAnatA rahe, use pracalA kahate haiN| 29. pracalAprabalAkA svarUpa jisake kAraNa sote hue lAra bahe tathA aMga caleM, use pracalApracalA kahate haiN| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ] karmaprakRtiH [ 30. styAnagRddheH svarUpam / yasa utyApitepi punaH punaH svapiti nidrAyamANe khosyAya karmANi karoti svapnAyate jarUpati ca sA styAnatiH / vedanIyam [ 31. vedanIyamya dve prakRtayaH ] sAtAvedanIyamalAtAvedanIyaM gheti vedanIyaM viSA / [ 32. mAnAvenIyasya svarUpam / tatrendriyamukhakAraNacandanakarpUrasRAvanitAviviSayaprAnikAraNaM sAtA veva nIyam / [ 33. anAtAvadanograsya svarUpam | indriyaduHkhakAraNaviSazastrAnikArakAdivavyAminimittamasAtAdeva nIyam / 37. styAnaguddhikA svarUpa jisake kAraNa uThA dene para bhI phira-phira so jAye, noMdameM uThakara kArya kare, svapna dekheM, bar3abar3Aye, use styAnagRddhi kahate haiM / 61. ghedanIyake vA bheda - mAnAvedanIya aura asAnAvedanIya, ye do vedanIyake bheda haiM / 32. mAnAvaMdanIyakA svarUpa indriya-sukhake kAraNa candana, kapara, mAlA, vanitA Adi viSayoMkI prApti jisase ho, vaha sAtAbedanIya hai| 33. asAtAvedanIyakA svarUpa indriya-duHkhake kAraNa viSa, zastra, agni, kaMTaka Adi dravyoMkI prApti jisake dvArA ho, vaha asAtAvedanIya hai| Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 [ 34. mohanIyarama ho bhedo ] darzana mohanIyaM caritramohanIyaM ceti mohanIyaM dvidhA / karmaprakRtiH mohanIyam [ 36. mithyAtvasya svarUpam ] [ 35. darzanamohanIyasya trayaH bhedAH ] ar mithyAtvaM sabhya mithyAtvaM samyavazvaprakRtizceti darzanamohanIyaM tridhA / tatrAtattvazraddhAna kAraNaM mithyAtvam / [ 37. samyagmithyAtvasya svarUpam ] tattvAtattvazraddhAnakAraNaM samyamidhyAtvam / 834. mohanIyake do bheda [ 34- darzana mohanIya aura cAritramohanIya, ye do mohanIyake bheda haiM / 35. darzanamohanIyake tIna bheda unameM mithyAtva samyagmithyAtva tathA samyaktva prakRti, ye tIna darzana mohanIyake bheda haiM / 36. mithyAtvakA strarUpa ukta tIna bhedoM meM midhyAtva vaha hai, jisase tattvakI zraddhA na hokara viparIta zraddhA ho / 37. samyagmithyAtvA svarUpa jisase tattva tathA atattva donoMkA zraddhAna ho vaha samyagmithyAtva hai / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ans: -11] [ 38. samyaktvaprakRteH svarUpam ] tattvArthapradAnarUpaM samyagdarzanaM calamalinamagADhaM karoti yatsA samyaktvaprakRtiH / [ 39. cAritramohanIyasya dvau bhedI | kaSAyanokaSAyabhavAccAritramohanIyaM dvidhaa| [40. kapAyANAM bhedAH ] tatrAnantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnasaMjvalanavikalpataH pratyeka krodhamAnamAyAlomA iti kaSAyAH SoDaza / [41. anantAnuvandhikaSAyAgAM kAryam ] tatrAnantAnubandhikodhamAnamAyAlobhAH samyagdarzanaM virAdhayanti / 38. samyaktvaprakRtikA svarUpa jo tattvArthakI zraddhArUpa samyagdarzanameM cala, malina tathA agAr3ha doSa utpanna kare, vaha samyaktvaprakRti hai / 39. cAritramohanIyaka bheda kapAya aura nokaSAya bhedase cAritramohanIya do prakArakA hai| 40. kaSAyake bheda unameM anantAnubandhi, apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraNa tathA saMjvalanake vikalpase kaSAya cAra prakArako hai aura pratyekake krodha, mAna, mAyA tathA lobha ye cAra-cAra bheda haiN| isa prakAra kaSAyake solaha bheda haiN| 41. anantAnuvandhi kaSAyoMkA kArya anantAnabandhi, krodha, mAna, mAyA aura lobha samyagdarzanakA ghAta karate haiM-use ve prakaTa nahIM hone dete| Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH [42. apratyAbhyAnakaprAyANAM kAryam ] apratyAkhyAnakrodhamAnamAyAlomA vezasaMyamaM pratibadhnanti / [ 43. pratyAkhyAnakApAyANAM kAryam ] pratyAkhyAnakrodhamAnabhAyAlobhAssakalasaMpamaM pratibadhnanti / [ 44, saMjvalanakaSANAM kAryam ] saMjvalanakodhamAnamAyAlobhA yathAkhyAtacAritraM nivArayanti / [ 45. anantAnubandhikapAyANAM zanAyaH ] trAnanda gugandhiH somasApAlAmA thAkramaM zilAbhedavilAssambhaveNumUlakrimirAgakambalasadRzAstIvratamazaktayaH / 42. apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyoMkA kArya aprakhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, aura lobha dezasaMyamako rokate haiN| 43. pratyAkhyAnAvaraNa kapAyoMkA kArya pratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lobha sakalacAriyako rokate haiN| 44, maMcalana kaSAyoMkA kArya saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha yathAspAta cAritrako nahIM hone dete haiN| 45. anantAnubandhi kapAyoMkI zakti anantAnubandhi krodha, mAna, mAyA aura lobha kaSAya kramase zilAkhaNDa, zilAstambha, veNumula (bA~sa ko jar3a ) aura krimirANa kambala kI taraha tIvratama zativArI hotI hai / - - - --- -- Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH [46. apratyAkhyAnakaSAyANAM zaktayaH ] apratyAkhyAnakrodhamAnamAyAlobhA yathAkramaM bhUbhedAsyi-avizRga cakramalasadRzAstIvratarazastayaH / [47. pratyAkhyAnakaSAmANAM zanAyaH ] pratyAkhyAnakrodhamAnamAyAlomA yathAkrama dhUlirekhAkASThagomUtratanumala sadRzAstInazaktayaH / [ 48. saMjvalanakaSAyANAM zaktayaH | saMjvalanakrodhamAnamAyAlobhA yathAkramaM jalarekhAvetrakSurapraharidrArAga sadRzA mandazaktayaH / [49. hAsyaprakRterlakSaNam ] yato hAso bhavati taddhAsyam / 46. apratyAkhyAnAbaraNa kApAyoMkI zakti apratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA aura lobha kaSAya kramase pRthvIkhaNDa, haDDI, meke sIMga tathA cakramala ( oMgana ) ke sadRza tIvratara zaktivAlI hotI haiN| 47. pratyAkhyAnAvaraNa kapAyoMkI zakti pratyAkhyAna krodha, mAna, mAyA aura lobha kramase dhUli-rekhA, kASTha, gomUtra tathA zarIrako malake samAna tIvratara zaktibAlI hotI haiN| 48. saMcalana kapAyoMvo zakti saMjvalAma krodha, mAna, mAyA tathA lobha kramase jalarekhA, beta, khurapA tathA haldoke raMgake sadRza manda zaktibAlI hoto haiM / 49. hAsya prakRtikA lakSaNa jisase ha~sI Athe, vaha hAsya prakRti hai| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 [ 50. ratiprakRterlakSaNam yato ramayati sA ratiH / [ 51. atiprakRtam / yato viSaNNo bhavati sAratiH / [ 52. zokaprakRterlakSaNam ] yataH zocayati rodayati sa zokaH / [ 53. bhayaprakRterlakSaNam 1 yato vibhetyanaryAttadubhayam / [ 54. jugupsAprakRterlakSaNam / yato jugupsA sA jugupsA / karmaprakRtiH 50. ratikA lakSaNa jisake kAraNa rame ( prasanna ho ), vaha rati hai / 51. aratikA lakSaNa jisake kAraNa viSaNNa ho, vaha arati hai| 31 52. gokakA lakSaNa jisake kAraNa zoka kare, vaha zoka hai / 53. bhayakA lakSaNa jisake kAraNa anarthase Dare, vaha bhaya hai / 54. jugupsAkA lakSaNa jisake kAraNa ghRNA Aye, vaha jugupsA hai / [40 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH -58 ] [ 55. strIvedasya lakSaNam ] yataH striyamAtmAnaM manyamAnaH puruSe vedayati rantumicchati saH strIvedaH / 15 [ 56. putredasya lakSaNam ] yataH pumAMsamAtmAnaM manyamAnaH striyAM vedaprati ratumicchati saH putredaH / [ 57. napuMsakavedasya lakSaNam ] yato napuMsakamAtmAnaM manyamAnaH strIpuMsodaryAta rantumicchati sa napuMsaka vedaH / AyuH [ 58. AyuSkarmaNa: catvAraH prakRtayaH ] nAkApuNyaMtiyaMAyuSyaM manuSyAyudhvaM vedAju yAtuvidham / 55. strIvedrakA lakSaNa jisake kAraNa apaneko stro mAnatA huA puruSameM ramaNa karanekI icchA karatA hai, vaha strI veda hai / 96. vedakA lakSaNa jisake kAraNa apaneko puruSa mAnatA huA strI meM ramaNa karanekI icchA karatA hai, vaha puMveda hai / 57. napuMsaka veda kA lakSaNa jisake kAraNa apaneko napuMsaka mAnatA huA strI aura puruSa donoMmeM ramaNa karane kI icchA karatA hai, vaha napuMsakaveda hai / 58. Ayukarma ke cAra bheda nArakAyuSya, tiryagAyuSya, manuSyAyuSya aura devAyuSya isa prakAra AyukaM cAra bheda haiN| Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maprakRtiH [59[59. narakAyuSo lakSaNam ] satra yamArakArore mAtmAnaM dhArayati tanArakApuSyam / [60. tiryagAyupo lakSaNam | yattiryakcharore jIvaM dhArayati tattisaga yaSyam / [ 51. manupmAyUSo lakSaNam / yanmanuSyazarore prANinaM dhArayati sanmanuSyApuSyam / [ 62, devAyuSo lakSaNam ] yaddevazarIre behinaM dhArayati laddevAyuSyam / nAma [63. nAmakarmaNaH vAcatvAriMzatprakRtamaH ] gatijAtizarIrabandhanasaMghAlasaMsthAnAGgopAGgasaMhanAmavarNagambarasasparzA nupUryaguruladhUpaghAtaparaghAtAtapodyotocchvAsavihAyogatitrasasthAvara59. narakAyuSyakA lakSaNa jo AtmAko nAraka zarIrameM dhAraNa karAtA hai, vaha narakAyuSya hai| 60. tiyaMgAyupyakA lakSaNa jo jocako tirvaca-zarIrameM dhAraNa karAtA hai, vaha tiryagAyuSya hai| 61. manuSyAyujyakA lakSaNa jo prANIko manuSya-garIrameM dhAraNa karAtA hai, vaha manuSyAyuSya hai| 62. devAyupyakA lakSaNa jo prANIko deva-garIrameM dhAraNa karAtA hai, vaha devAyuSya hai| 63. nAmakarmakI bayAlIsa prakRtiyAM gati, jAti, dArIra, bandhana, rAMdhAta, saMsthAna, aMgopAMga, saMhanana, varNa, gandha, rasa, sparza, AnupUrvi, agurulaghu, japaghAta, paradhAta, Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -16 ] kapraSiH bAdarasUkSmaparyAptapratyekazarIrasAdhAraNazarIra sthirAsthirazubhAzubhasubhagadubhaMga susvaraduHsvarAdeyAnAdeyayazaskIrtya yazaskortinirmANatIrthaMkara svAnItipiNDApiNDarUpA nAmakarmaprakRtayo dvAcatvAriMzat / [ 64. nAmakarmaNaH piNDaprakRtInAM prayonavatiH bhedAH ] piNDaprakRtInAM bhede tu sarvA nAmaprakRtayastrayonavatiH / [ 65 gatinAmakarmaNaH catvAraH bhedAH ] nArakatiyaMGa manuSyadevagatibhedAda gatinAma caturdhA / 66. narakagatekSaNam ] yato jIvasya nArakaparyAyo bhavati sA narakagatiH / 1 Atapa udyota ucchvAsa, trasa, sthAvara, bAdara, paryApta, aparyApta, pratyeka zarIra, sAdhAraNa zarIra, sthira, asthira, zubha, azubha, subhaga, dubhaMga, susvara, duHsvara, Adeya, anAdeya, yazaskIrti, ayazaskIti nirmANa tathA tIrthaMkaratva ye nAmakarmakI piNDa-apiNDarUpa bayAlIsa prakRtiyA~ haiM / 1 17 64. nAma karmakI tirAnave prakRtiyA~ piNDaprakRtiyoM ke bheda karanepara nAmakarmakI saba prakRtiyAM tirAnabe hotI haiM / 65. gati nAma karmake cAra bheda narakagati tiryaggati, manuSyagati aura devagatike bhedase gati nAma 2 karmake cAra bheda haiM / 66. narakagatikA lakSaNa jisake kAraNa jIvakI nArakaparyAya hotI hai, vaha narakagati hai / 2 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * | 67. niyaMggaterlakSaNam 1 yatastiryakpayo bhavati prANinaH sA tiryaggatiH / [ 68. manuSyagaterlakSaNam | yato manuSyaparyAya Atmano bhavati sA manuSyagatiH / | 69. devagaterlakSaNam ] karmaprakRtiH yato devaparyAyo dehino bhavati sA devagatiH / [ 70. gateH sAmAnyalakSaNam 1 nArakA vibhavaprApti manaheturvA gatinAmA / [ 71. jAtinAmakarmaNaH paJca bhedA: ] ekadvitricatuH pacendriyabhedAjjAtinAma paJcaSA / 67. tiryaggatikA lakSaNa jisake kAraNa jIvakI niryana paryAya hotI hai, vaha tiryaggati hai | [67 68 manuSyagatikA lakSaNa jisake kAraNa AtmAkI manuSyaparyAya hotI hai. vaha manuSyagati hai / 61. devagatikA lakSaNa jisake kAraNa prANIko devaparyAya hotI hai, vaha devagati hai / 70. gati nAma karmakA sAmAnya lakSaNa athavA nAraka Adi bhavaprAptike lie gamanakA kAraNa mati nAma karma hai 1 71. jAti nAma karmake pAMca bheda | ekendriya dvIndriya trIndriya caturindriya tathA paMcendriyake bhedase jAni nAma karmake pA~ca bheda hai / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = -75] kamaprakRtiH [ 72. ekendriyajAtinAmakarmaNAH lakSaNam ] tatra sparzanendriyavanto jIvA bhavanti yataH sA ekendriyajAtiH / [ 73 janA karma] yataH sparzanarasanendriyavanto ovA bhavanti sA dvIndriyajAtiH / 19 [ 74. zrIndriyajAtinAmakarmaNaH ruANam ] yataH sparzanarasanaghrANendriyavanto jIvA bhavanti sA zrIndriyajAtiH / [ 75. caturindriyajAtinAmakarmaNaH lakSaNam ] yataH sparzanarasanaprANacakSuSmanto jovA bhavanti sA caturindriyajAtiH / 72. ekendriya jAti nAmakarmakA lakSaNa jisake kAraNa jIva kevala sparzana indriyavAn hotA hai, vaha ekendriya jAti nAma karma hai / 173. drIndriya jAti nAma karmakA lakSaNa jisake kAraNa jIva kevala sparzana aura rasanA indriya yukta hotA hai, vaha dIndriya jAti nAma karma hai| 74. zrIndriya jAti nAma karmakA lakSaNa jisake kAraNa jIva sparzana, rasanA tathA ghrANa indriya yukta hotA hai, vaha trIndriya jAti nAma karma hai / 75. caturindriya jAti nAma karmakA lakSaNa jisake kAraNa jIva sparzana, rasanA, ghrANa aura cakSu yukta hotA hai, vaha caturindriya jAti nAma karma hai / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pharmaprakRtiH [76 76. pazcendriyajAtinAmakarmIgaH lakSaNam 1 pataH spardhAnarasanadhANacakSuHzrotrendriyavanto jIvA bhavanti sA pakrandriya jaatiH| [ 77. zarIranAmakarmaNaH paJca bhevAH ] auvArika kripakAhArakataijasakAmaNAnIti zarIranAma pnycdhaa| [ 78, audArikazarIranAmapharmaNaH lakSaNam ! tatra yasa AhAravargaNAyAtAH pudgalaskandhA mauvArikazarIrakaraNe pari Namanti tocaarikshriirnaam| [ 79. vaikriyakazarIranAmakarmaNa: lakSaNam ] yata AhAravargaNAyAtAH pudagalaskandhA vaiziyakArIrarUpeNa pariNamanti / tkriykshriirnaam| 36. gandriyajAni nAmakargakA lakSaNa jisake kAraNa jona sparzana, rasanA, ghrANa, cakSu tathA zrotrendriya yukta honA hai, vaha paMcendriya jAti nAma karma hai| 7.3. zarIra gAma karmaka gAna bheda audArika, vaikriyaka, AhAraka, lajama aura kArmaNa, ye zarIra nAma karmake pA~ca bheda haiN| 78. audArika zarIra nAma karmakA lakSaNa jisake kAraNa AhAra vargaNA-dvArA Aye hue pudgala skandha audArika zarIrake rUpameM pariNata hote haiM, vaha audArika zarIra nAma karma hai| 79. paikiyaka zarIra nAma karmakA lakSaNa jisake kAraNa AhAra vargaNA-vArA Aye hue pudgala skandha vaikiyA zarIrake rUpameM pariNata hote haiM, vaha vaikriyaka zarIra nAma karma hai / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -43] kamaprakRtiH [ 80. AhArakazarIranAmakarmaNa: lakSaNam / mata AhAravargaNAyAtAH pudgalaskandhA AhArakazarIrarUpeNa pariNamanti tvaahaarkvaariirnaam| [81. tejasazaroranAmakarmaNaH lakSaNam / yatastaijasavargaNAyAtAH pudgalaskandhAstaijasazarIrarUpeNa pariNamanti tttaijsshriirnaam| [ 82. kArmaNazarIranAmakamANaH lakSaNam / kArmaNavargaNAyAtAH pudgalaskandhAH kArmaNazarIrarUpeNa pariNamanti yatastatkArmaNazarIranAma / [ 83. bandhananAmakarmaNaH paJca bhedAH / audArikAvizArIrapaJcakAzritaM andhananAma paJcadhA / 80. AhArata bhArIra nAma karmakA lakSaNa jisake kAraNa AhAra vargaNA-dvArA Aye hue pudgala skandha AhAraka zarIra rUpase pariNata hote haiM, use AhAraka zarIra nAma karma kahate haiN| 81. taijasa zarIra nAma karmakA lakSaNa jisake kAraNa taijasa vargaNA-dvArA Aye hue pudgala skandha tejasa zarIra rUpase pariNata hote haiM, vaha taijasa zarIra nAma karma hai| 82. kArmaNa zarIra nAma karmakA lakSaNa jisake kAraNa kArmaNa dhargaNA-dvArA Aye hue pudgala skandha kArmaNa zarIra rUpa pariNata hote haiM, vaha kArmaNa zarIra nAma karma hai| 83. bandhana nAma kargake pA~ca bheda audArika Adi pA~ca zarIroM ke Azrita bandhana nAma kama pAMca prakArakA hai| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamapraptiH [84. audArikArIrabandhananAmakarmaNaH labhaNam | tatrauvAriphazarIrAkAreNa pariNatapudagalAnAM parasparasaMzleSarUpo banyo yaso bhavati tabaudhArikazarIrabandhananAma / [ 85. krimakAdizarIrabandhananAmakarmaNAM lakSaNAni / evaM vaikiyakAhArakatesakArmaNazarIrAkAreNa pariNatapudgalAnAM parasparasaMzleSarUpI banyo yatI bhavati tAni vakriyakAhAraphataijasakArmaNa zarIrabandhananAmAni mAtavyAni / / 8.6. maMghAtanAmakarmaNaH pazna bhedAH / audArikAdizarIrapatrakAzritAni saMghAtanAmAni paJca / 84. audArika mArgara bandhana nAma mAmakA kama jisake kAraNa audArika zagerake AkArarUpase pariNata pudgaloMkA paraspara maMzlepa rUpa bandha hotA hai, vaha audArika zarIra bandhana nAma karma hai| 85. aikiyaka, AhAraka, taMjasa aura kAmaNa garIra bandhana nAma karma isI prakAra jisa kAraNa vaikiyaka, AhAraka, tejasa aura kArmaNa zarorake AkAra rUpase pariNata padgaloMkA paraspara saMzleSa rUpa vandha hotA hai, unheM kAmazaH vaikriyaka, AhAraka, tejama aura kArmaNa zarIra bandhana nAma karma kahate haiN| 86. saMghAta nAma kamaka pAMca bhaMda audArika Adi pautra zaroroMke Azrita saMghAta nAma karma pA~ca prakArakA hotA hai| Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH [ 87. audArikazarIrasaMghAtanAmakarmaNaH lakSaNam / tatraudAriphazarIrAkAreNa pariNataparasparabajapudgalAnAM tavAkAravaiSamyAbhAvakAraNamauvAriphazarIrasaMghAtanAmakarma / ::: caikiMvadagira rAMgAmAyaNA': lakSaNam / evaM vaikriyakAhArakataijasakArmaNazarIrarUpeNa pariNataparasparabaddhapudgalaskandhAnAM tattavAkAravaiSamyAbhAvakAraNAni vaikriyakAhArakataijasakAmaMNazarIrasaMghAtanAmAni jJAtavyAni / / 89. saMsthAnanAmakarmaNaH pabhedAH / samacaturasranyagrodhasvAtikubjabAmanahuNDabhedAtsaMsthAnanAma ghoDhA / 87. audhArikha zarIra maMpAta nAma karmakA lakSaNa audArika zarIrake AkArarUpase pariNata paraspara baddha pudgaloMke tadAkAra vaiSamyake abhAvakA kAraNa audArika zarIra saMghAta nAma kama hai| 88. baiMkriyaka, AhAraka, tejasa aura kAmaNa zarIra, saMghAta nAma kamakA lakSaNa isI prakAra vaikriyaka, AhAraka, tejasa aura kArmaNa zarIra rUpase pariNata, paraspara bancha pudgala skandhoMke usa-usa AkArakI viSamatAke abhAvakA kAraNa vaikriyaka, AhAraka, tejasa aura kArmaNa zarIra saMghAta nAma karma hai| 81. saMsthAna nAma kamaka chaha bheda samacaturana, nyagrodha, svAti, kubja, vAmana aura huNDaka, ye saMsthAna nAma karmake chaha bheda haiN| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 karmaprakRtiH [ 10 [ 90. samacaturasrasaMsthAnasya lakSaNam ] tatra yataH sarvatra dazatAlalalatiprazakhata tatsamacaturastrasaMsthAnaM nAma / [ 91. nyagrodhasaMsthAnasya lakSaNam ] yata upari vistIrNo'thaH saMkucitazarIrAkAro bhavati tannyagrodhasaMsthAnaM nAma / [ 92. svAtisaMsthAnasya lakSaNam ] yato'dho vistIrNa upari saMkucitazarorAkAro bhavati tatsvAtisaMsthAnaM nAma | svAtirvalmIkaM tatsAdRzyAt / [ 93. kuTajasaMsthAnasya lakSaNam ] yato hrasvaH zarIrAkAro bhavati tatkubjasaMsthAnaM nAma / 90. rAmacaturasra saMsthAna kA lakSaNa jisase saba jagaha dazattAla lakSaNayukta pradAsta saMsthAna sahita zarIrakA AkAra hotA hai, vaha samacaturasU saMsthAna hai| 91. nyagrodha saMsthAnakA lakSaNa jisake kAraNa Upara vistIrNa tathA nIce saMkucita zarIrAkAra hotA hai, vaha nyagrodha saMsthAna hai / 92. svAti saMsthAnakA lakSaNa jisake kAraNa nIce vistIrNa tathA Upara saMkucita zarIrakA AkAra hotA hai, vaha valmIka ( vAMmI) sadRza honeke kAraNa svAtisaMsthAna kahalAtA hai / 93. kubjaka saMsthAnakA lakSaNa jisake kAraNa zarIrakA AkAra choTA ( kubar3A ) hotA hai, vaha kubjaka saMsthAna nAma karma hai / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -57 ] 1 94. vAmanasaMsthAnasya lakSaNam ] yato doghaMhastapAdA hrasvakabandhazca zarIrAkAro bhavati tadvAmana saMsthAnaM nAma / kamaprakRtiH 25 [ 95. huNDakasaMsthAnasma lakSaNam ] yataH pASANa pUrNagoNivat grandhyAdiviSamazarIrAkAro bhavati tad huNDasaMsthAnaM nAma / [ 96. aGgopAGganAmakarmaNastrayAM bhedAH ] audArikavaikriyakAhArakazarIrabhedAdhaGgopAGganAma tridhA / [ 97. audAkhivAGgeogAGgasya lakSaNam ] tatraiaudArikazarIrasya caraNadvayabAhudva panitambapRSTavakSaH zoSaM bhedAdaSTAGgAni aGgulIkaNanAsikApAGgAni karoti yattavauvArikazarIrAGgopAGganAma / 94. vAmana saMsthAnakA lakSaNa jisake kAraNa hAtha aura paira lambe tathA kabandha ( dhar3a ) choTA hotA hai, use vAmana saMsthAna kahate haiM / 95. huNDaka saMsthAnakA lakSaNa jisake kAraNa patthara bharI huI gaunakI taraha, granthi Adise yukta viSama zarIrAkAra hotA hai, use huNDaka saMsthAna kahate haiM / 96. aMgopAMga nAma karma ke bheda audArika, vaikriyaka aura AhAraka, ye aMgopAMga nAma karmake tIna bheda haiM / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 karmaprakRti: [96 1 18. vaikriyakAhArakArI lakSaNe | evaM vaikriyakAhArakazarIrayorapi tabaGgopAGgakArakaM vaikriyakAhArakazarIrAGgopAGganAmadvayaM jJAtavyam / [ 91. saMhanana nAmakarmaNa: paDa bhedAH | vajJavRSabhanArAcasaMhanana vajranArAcanArAvArdhanArAcakIlitAsaMprAptasRpATikAbhedataH saMhananaM nAma SoDhA / | 100 vajravRdhamanArAcasaMhananasya lakSaNam | tatra vajravat sthirAsthiRSabho veSTanaM vajravat veSTanakIlakabandho yato bhavati tadvajJavRSabhanArAcasaMhananaM nAma / 93. audArika zarIra aMgopAMgakA lakSaNa odArika zarIrake do paira do hAtha, nitamba, pITha, vakSasthala tathA zIrSa ye ATha aMga aura aMgulI, karNa, nAsikA Adi upAMga jisake kAraNa hote haiM, use audArika zarIra aMgopAMga kahate haiM / 98. vaikriyaka tathA AhAraka zarIra aMgopAMgakA lakSaNa isI taraha jinake kAraNa bekiyaka tathA AhAraka zarIra ke aMgopAMga hote haiM, unheM kramaza: vaikiyaka tathA AhAraka zarIra aMgopAMga kahate haiM / 99. saMhanana nAma karma ke bheda vajravRSabhanArAca saMhanana, vajranArAca saMhnana, nArAcasaMhanana, ardhanArAcasaMhanana, kIlita saMhanana tathA asaMprAptasRpATikAsaMhanana, ye saMhanana nAma karmake chaha bheda haiM / 100. bajravRSabhanArAca saMhananakA lakSaNa jisake kAraNa vajrakI taraha sthira asthi aura vRSabha veSTana tathA vastrakI taraha veSTana aura kIlaka bandha hotA hai, use vajravRSabhanArAca saMhanana kahate haiM / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --104] karmaprakRtiH [ 101. vanArAcasaMhnanamya lakSaNam | yato vanavat sthirAsthikolakabandhasAmAnyaveSTanaM ca bhavati tavajjanA rAcasaMhananam / [ 1.2. nArAcasaMhnanasya lakSaNam ] yato vanavat sthirAsthivandhasAmAnyakrolikAveSTanametadvayaM bhavati tannArAcasaMhanana naam| [103. ardhanArAcasaMhananasya lakSaNam | yatassAmAndhAsthibandhAdhakIlikA bhavati tavardhanArAcasaMhanana nAma / | 104. kIlisasaMhananamya lakSaNam | yataH kolita iya sAmAnyAsthivandho bhavati tatkolitasaMhananaM nAma / --. ... . 101. vajranArAca maMhananakA lakSaNa jisake kAraNa bacakI taraha sthira asthi tathA kolaka bandha hotA hai tathA veSTana sAmAnya hotA hai| use banamArAca saMhanana kahate haiM / 102. nArAca mahananakA lakSaNa jisake kAraNa vanako taraha sthira asthivandha tathA sAmAnya kolaka aura veSTana hote haiM, use nArAca saMhanana kahate haiM / 103. ardhanArAca saMhananakA lakSaNa jisake kAraNa sAmAnya asthibandha ardha kolita hotA hai, use ardha nArAca saMhanana kahate haiN| 104. kolita saMhananakA lakSaNa jisake kAraNa kolitako taraha sAmAnya asthibandha hotA hai, vaha kIlita saMhanana hai| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 karmakRti 105. asaM prApta paTikAsaMhananasya lakSaNam | yataH parasparAsaMbaddhAsthibandho bhavati tadasaMprAptasRpATikA saMhananaM nAma / | 106. varNanAmakarmaNaH paJca bhedAH / zvetapItaharitAraNakRSNa bhedAd varNanAma paJcadhA / [ 107. varNanAmakarmaNaH sAmAnyalakSaNam ] tatatsvasvazarIrANAM zvetAdivarNAnyatkaroti tadvarNanAma | i104 | 108. gandhanAmakarmaNaH hI bhedI | sugandhadurgandhabhedAda gandhanAma dvedhA / | 109. gandhanAmakarmaNaH lakSaNam | svasvazarIrANAM svastragandhaM karoti yattad gandhanAma / 105. asaMprApATikA saMhananakA lakSaNa jisake kAraNa asthibandha paraspara asambaddha hotA hai, use asamprAptaspATikA saMhanana kahate haiM / 103. varNa nAmake pAMca bheda deta, pIta, harita, aruNa tathA kRSNake bhedase varNaM nAma pA~va prakArakA hai / 107. varNa nAma karmakA sAmAnya lakSaNa apane-apane zarIrakA zveta Adi varNaM jisake kAraNa hotA hai, use varNa nAma kahate haiM / 108. gandha nAma karmake do bheda sugandha aura durgandha ke bhedase gandha nAma do prakArakA hai / 109. gandha nAma karmakA sAmAnya lakSaNa apane-apane zarIrakI gandha jisa kAraNa hotI hai, use gandha nAma kahate haiN| Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -113] karmaprakRtiH [ 110. rasanAmakarmaNaH paJca bhedAH ] tiktakaTukaSAyAmlamadhurabhedAdasanAma pnycdhaa| [ 111. rasanAmakarmaNaH lakSaNam ] tattattvasvazarIrANAM yatsvasvarasaM karoti tadrasanAma / [ 112. lavaNo nAma SaSTho rasaH na pRthak ] lavaNo nAma raso laukikaiH SaSTho'sti / sa madhurarasabheva eveti paramA game pRthaktvA nogamaH, lA linA itanamAna svAsvAbhAvAt / [ 113. sparzanAmakarmamAH aSTabhedAH ] mRdukarkazagurulaghuzItoSNasnigdharUkSabhevAsparzananAmASTakam / 110. rasa nAmake pA~ca bheda tikta, kaTu, kaSAya, Amla tathA madhurake bhedase rasa nAma karmake pA~ca bheda haiN| 111. rasa nAma kamakA sAmAnya lakSaNa apane apane zarIrakA jo apanA-apanA rasa karatA hai, use rasa nAma karma kahate haiN| 112. lavaNa nAmaka chaThA rarA lavaNa nAmaka chaThA rasa lokameM mAnA jAtA hai| yaha madhura rasakA hI bheda hai, isalie paramAgamameM alagase nahIM kahA, kyoMki namakake binA to anya sabhI rasa phIke haiN| 113. sparza nAma karmake ATa bheda mRdu, karkaza, guru, laghu, zIta, uSNa, snigdha tathA rUkSake bhedase sparza nAma karma ATha prakArakA hai| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH [1:4[ 114. sparzanAmakarmaNaH lakSaNam ! tattatvasvazarIrANAM svasvasparza karoti / [ 115. AnupUrvinAmakarmaNaH nantrAge bhedAH ] nArakatiryamanuSyadevagatyAnupUvibhedAdAnupUrvinAma caturdhA / [ 116. AnupUrvinAmakarmaNaH lakSaNam | svasvAligamane vignahato tyaktapUrvazarIrAkAraM kroti| [ 117. agurulaghunAmakarmaNAH lakSaNam ] aguruladhunAma svasvazarIraM gurutvalaghutvajise karoti / i. 118, upaghAtanAmakarmaNa: lakSaNam ] upaghAtanAma svabAgharakAra musAzirIralaM karoti / 114. sparza nAma karmakA sAmAnya lakSaNa sparza nAma karma usa-uma apane-apane zarIrakA apanA-apanA sparza utpanna karatA hai| 115. AnupUrvi nAma varmake bheda narakagatyAnuvi, tiryaggatyAnupUvi, manuSyagatyAnupUpike tathA deva gatyAnupUkkei bhedase AnupUrvike cAra bheda haiN| 116. AnupUrvi kA lakSaNa isake kAraNa apanI-apanI gatimeM jAne ke lie vigrahagatimeM pahale / chor3e gaye zarIrakA AkAra hotA hai / (117. agumalaghu nAma karmakA lakSaNa gurulaghu nAma kArma apane-apane zarIrako gurustra aura laghutvase rahita karatA hai| 118, upapAta zArIra nAma karmakA lakSaNa upaghAta nAma karma apaneko bAdhA kAraka toMda Adi garIrAvayadoMko karatA hai| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -122] karmaprakRmiH [ 119. paravAtanAmakarmaNaH lakSaNam ] paraghAtanAma parabAdhAkArakaM sarpadaMSTrazRGgAvizarIrAvayavaM karoti / [ 120, tapanAmakarmaNaH lakSaNam | AtapanAmoSNaprabhA karoti tat sUrya bimbe bAbaraparyApta pRthyokAyike bhli| [ 121. udyotanAmakarmaNaH lakSaNam ] udyotanAma zItalaprabhAM karoti, tat candratArakAdibimbeSu tejovAyusAdhAraNajitacandratArakAdibimbajanitabAdaraparyAptatiryagjIveSu bhvti| [ 122. ucchvAsanAmakarmaNa; lamaNam ] ucchvAsanAma ucchvAsaniHzvAsaM karoti / 119. paraghAta zarIrakA lakSaNa paraghAta nAma karma dUsaroMko vAdhA denevAle marpadAr3ha, sIma Adi zarIrAvayava karatA hai| 122. Atapa nAma karmakA lakSaNa Atapa nAma karma uSNa prabhA karatA hai / vaha sUrya bimbameM sthita bAdara paryApta pRthvIkAyika jIvoMko hotA hai| 121. uyota nAma karmakA lakSaNa udyota nAma karma zItala prabhA karatA hai / vaha candra, tArAgaNa Adi ke bimbameM tathA tejakAyika vAyakAyika gAdhAraNakAyika jIvoMke sivAya candrattAraka Adi vimbameM honevAlaM vAdagparyApta tiryaca jIvoMmeM hotA hai| 122. ucchvAsa nAma kargakA lakSaNa ucchvAsa nAma karma ucchvAsa aura niHzvAsako karatA hai| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH [123. vihAyogatinAmakarmaNa: do bhedau ] vihAyogatimAma prazastAprazastabhedAda dvidhA / [ 124. prazastavihAyogataH lakSaNam ] tatra prazastavihAyogatinAma manojhaM gamanaM karoti / [ 125. aprazastavihAyogateH lakSaNam ] aprazastavihAyogatiraprazastagamanaM karoti / [ 126. asanAmakarmaNaH lakSaNam ] asanAma dvIndriyAdInAM calanodvaijanAviyuktaM asakAyAM karoti / [ 123. sthAyaranAmakarmaNaH lakSaNam ] pRthivyaptejovAyuvanaspatayaH sthAvaratAma pRthidhyAyakendriyANAM calanoTujanAdirahitasthAvarakAmaM karoti / 123. bihAyogati nAma kamake bheda vihAyogati nAma karma prazasta aura aprazastake bhedase do prakArakA hai| 124. prazasta bihAyogatikA lakSaNa prazasta vihAyogati nAma karma manojJa gamana karatA hai| 125. aprazasta vihAyogatikA lakSaNa aprazasta vihAyogati aprazasta-amanojJa gamana karatA hai / 126. asa nAma karmakA lakSaNa asa nAma karma calana, udvejana Adi yukta dvIndriya Adi rUpa trasakAya ko karatA hai| 127. sthAvara nAma karmakA lakSaNa pRthvI, jala, teja, vAyu aura vanaspati, sthAbara nAma karma pRthvI Adi ekendriyoMke calana, udvejana Adi rahita sthAvarakAyako karatA hai| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -102] karmaprakRtiH [ 128, bAdaranAmakarmaNaH lakSaNam ] bAbaranAma parairvAdhyamAnaM sthUlazarIraM karoti / [121. sUkSmanAmakamaNa; lakSaNam | sUkSmanAma parairabAdhyamAnaM sUkSmAroraM karoti / / [130. paryApsanAmakramazaH lakSaNam | paryAtanAma svasvaparyAptInAM pUrNatAM karoti / [131. aparyAptanAmakarmaNaH lakSaNam / aparyAmanAma svasvaparyAptInAmapUrNatAM karoti / [ 132. paryAptInAM paD bhedAH ] papriyazcAhArazarIrendriyocchvAsaniHzvAsabhASAmanaHsaMbandhena ghoDA bhavanti / 128, bAdara nAma karmakA lakSaNa bAdara nAma karma dUsaroMke dvArA bAdhA diye jAne yogya sthUla zarIrako karatA hai| 129. sUkSma nAma karmakA lakSaNa sUkSma nAma karma dUsaroMke dvArA bAdhA na diye jAne yogya sUkSma zarIra karatA hai| 130, paryApta nAma karmakA lakSaNa paryApta nAma karma sva-sva paryAptiyoMkI pUrNatA ko karatA hai| 131. aparyApta nAma karmakA lakSaNa aparyApta nAma karma apanI-apanI paryAptiyoM kI apUrNatA karatA hai| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krmmbhuumi| [14[ 133. AhArapazilakSaNam ] tannAhAravargaNAyAsapudgalaskandhAnAM khalarasabhAgarUpeNa pariNamane AtmanaH zaktiniSpattirAhAraparyAmiH / [ 134. dArIparyApnalakSaNam ] khalabhAgamasmAvikaThinAvayavarUpeNa, rasabhAgaM rasarudhirAvidravAvayava rUpeNa ca pariNamayituM jIvasya zaktiniSpattiH zarIraparyAptiH / [ 135. indriyaparyAmalakSaNam / sparzanAdIndriyANAM yogyadezAvasthitasvasvaviSayapahaNe zaktiniSpattirindriyaparyAptiH / 132. paryAptiyoMke chaha bheda AhAra, zarIra, indriya, ucchvAsa-nizvAsa, bhASA aura mana ye paryAptike chaha bheda haiN| 133. AhAra paryAptikA lakSaNa AhAra vargaNA dvArA prApta pudgala skandhoMkA khala aura rasa bhAga rUpa pariNamanameM jIvako zakti utpanna honA AhAra paryApti hai| 134, zarogaparyAptikA lakSaNa khala bhAgako asthi Adi kaThina avayaba rUpase tathA rasa bhAgako rasa, madhira Adi drava avayava rUpase pariNata karanemeM jIvako zakti utpanna honA zarIra paryApti hai| 135. indriya paryAptikA lakSaNa sparzana Adi indriyoMke yogya dezameM avasthita apanA-apanA viSaya grahaNa karanemeM zakti utpanna honA indriya paryApti hai| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -110] karmaprakRtiH [ 136. ucchvAsanizvAsaparyApta lakSaNam ] AhAravargaNAyAtapudgalaskandhAnunchvAsaniHzvAsarUpeNa pariNamayituM jovasya zaktiniSpattirucchvAsaniHzvAsaparyAptiH / [ 137. mAgAvalA bhASAgaNAyAtapudagalaskandhAnsatyAdicatuvidhavAksvarUpeNa pariNama yituM jIvasya zaktiniSpattirbhASAparyAptiH / [ 138. manaHparyApta bhaNam / vRSTazrutAnusmitArthAnAM guNadoSavicAraNAvirUpabhAvamanaHpariNamane manovargaNAyAtapudgalaskandhAnAM dravyamanorUpapariNAmena pariNayituM jIvasya zaktiniSpattimanaHparyAptiH / 136. ucchvAsa-nizvAsa paryAptikA lakSaNa AhAra vargaNA-dvArA prApta pudgala skandhoMko ucchvAsa-nizvAsa rUpase pariNata karaneke lie jIvakI zakti utpanna honA ucchvAsa-nizvAsa paryApti hai| 137. bhASA paryAptikA lakSaNa bhASA vargaNA-dvArA prApta pudgala skandhoMko satya Adi cAra prakArakI vAka rUpase pariNata karaneke lie jIvakI zakti utpanna honA bhASA paryApti hai| 168. manaHparyAptikA lakSaNa dekhe, sune, tathA anumita ( anumAnase jAne gaye ) arthoke guNa-doSa vicAraNAdi rUpa bhAva manake pariNamanameM, manovargaNA rUpase prApta pudagala skrandhoMke dravya mana rUpa pariNAma dvArA pariNata karaneke lie jovakI zakti utpanna honA manaHparyApti hai| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH [ 139[ 139. pratyekagarIraraya lakSaNam | pratyekazarIranAmaikasya jIvasyekazarIrasvAmitvaM karoti / [ 140. sAdhAraNa zarIrasya lakSaNam ] sAdhAraNazarIranAmAnantajIvAnAmekazarIrasvAmitvaM karoti / [ 141. sthiranAmakarmaNaH ilakSaNam ] sthiranAma rasarudhiramAsamedo'sthimajjAzukrANAM saptadhAtunAmacali tatvaM kroti| [ 142. asthiranAmakarmaNaH lakSaNam ] asthiranAma leSAM calitatvaM karoti / [ 143. zubhanAmakarmaNaH lakSaNam ] zubhanAma mastakAdiprastAvayacaM karoti / 139. pratyeka zarIrakA lakSaNa pratyeka zarIra nAma karma eka jIvako eka zarIrakA svAmI karatA hai| 147. sAdhAraNa zarIrakA lakSaNa sAdhAraNa zarIra nAmakarma ananta jIvoMko eka zarIrakA svAmI karatA hai| 141. sthira nAma kabhakA lamaNa sthira nAma karma rasa, rudhira, mAMsa, medA, asthi, majjA aura zukra ina sAta dhAtuoMkI sthiratAko karatA hai| 142. asthira nAma karmakA lakSaNa asthira nAma karma uparyukta sapta dhAtuoMkI asthiratA karatA hai| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --186] kamanahatiH [ 144. azubhanAgakarmaNaH lakSaNam ] azubhanAmApAnAdyaprazastAvayavaM karoti / [ 145. subhaganAmakarmaNaH lakSaNam | subhaganAma pareSAM ruciratvaM karoti / [ 146. durbhaganAgakarmaNaH lakSaNam ] bubhaMganAmAruciratnaM karoti / [ 145. sumvaranAmakarmaNaH lakSaNam / susvaranAma zravaNaramaNIyasvaraM karoti / [ 148. dussvaranAmakarmaNAH lakSaNam ] dussvaraM nAma zravaNabussahaM svaraM karoti / 143. gubha nAma karmakA lakSaNa zubha nAma karma mastaka Adi prazasta avayava karatA hai| 144. azubha nAma kamakA lakSaNa azubha nAma karma apAna Adi aprazasta avayavoMko karatA hai| 145, subhaga nAma karmakA lakSaNa subhaga nAma karma dUsaroMkI ruciratA karatA hai| . 146. durbhaga nAma karmakA rakSaNa durbhaga nAma karma dUsaroMkI aruci karatA hai 147. susvara nAma karmakA lakSaNa susvara nAma kama karNapriya svara karatA hai| 148. ghuHsvara nAma karmakA lakSaNa duHsvara nAma karma kAnoMko duHsaha svara karatA hai| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 38 [ 149. AdeyanAmakarmaNaH lakSaNam ] AdeyanAma parermAnyatAM karoti / karma prakRtiH [ 150. anAdeyanAmakarmaNaH lakSaNam ] anAdeyanAmAmAnyatAM karoti / [ 151. yazaskIdinAmakarmaNaH lakSaNam ] yazaskItinAma guNakIrtanaM karoti / [ 152. ayazasvItinAmakarmaNaH lakSaNam } ayazasko tinAma doSakIrtanaM karoti / [ 153. nirmANanAmakarmaNaH lakSaNam ] nirmANanAma zarIravat svasvasthAneSu svasthitAnuprAJjaliyAM karoti 149. Adeya nAma karmakA lakSaNa Adeya nAma karma dUsaroMke dvArA mAnyatA karatA hai / 150. anAdeya nAma karmakA lakSaNa anAdeya nAma karma amAnyatA karatA hai / 151. yazaskIti nAma karmakA lakSaNa yazaskIrti nAma karma guNakIrtana karatA hai / [ 149 152. ayadAskIti nAma karmakA lakSaNa ayazaskIrti dopakIrtana ( badanAmoM ) karatA hai / 153. nirmANa nAma karmakA lakSaNa nirmANa nAmakarma zarIra ke anusAra sva-sva sthAnoMmeM zarIrAvayavoMkA ucita nirmANa karatA hai / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -157] karmaprakRtiH [ 154. tIrthakaratvanAmakarmaNaH lakSaNam ] tIrthakaratvaM nAma paJcakalyANacatustrizadatiyAyASTamahAnAtihAryasamavazaraNAdibahuvidhaucityavibhUtisaMyuktAhantyalakSmI karoti / motrama [ 155. gotrakarmaNaH dvau bhedau] uccanIcabhedAda gotrakarma dvidhA / [ 156. uccagotrasya lakSaNam ] tatra mahAyatAcaraNayogdhottamakulakAraNamucceryotram / [157. nIcagotrasya lakSaNam ] tadviparItAdharaNayogyanIcakulakAraNaM nodhairgotram / 154, tIrthakara nAmakarma tIrthakara nAma karma paMca kalyANaka, cautIsa atizaya, ATha prAtihArya tathA samavazaraNa Adi aneka prakArakI ucita vibhUtise yukta Arhantya lakSmIko karatA hai| 155. gotra karmake bheda ucca aura nIcake bhedase gotra karma do prakArakA hai| 156. ucca gotra karmakA lakSaNa mahAvratoMke AcaraNa yogya uttama kulakA kAraNa ucca gotra karma kahalAtA hai| 157. nIca gotra karmakA lakSaNa Upara batAyeke viparIta AcaraNa yogya nIca kulakA kAraNa nIca gotra hai| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamaprakRtiH [1580 antarAyam [158. antarAyakarmaNaH paJca bhedAH ] dAnalAbhabhogopabhogavIryAzrayabhevAyasarAyakarma pnycdhaa| [ 159. dAnAntarAyasya lakSaNam ] tatra dAnasya vighnaheturdAnAntarAyam / [ 160. lAbhAntarAyasya lakSaNam ] lAbhasya vinnahetu bhAntarAyam / [ 161. bhogAntarAyasya lakSaNam ] bhuktvA parihAtavyo bhogastasya vighnahetu gAntarApam / 158. antarAya karmake bheda dAnAntarAya, lAbhAntarAya, bhogAntarAya, upabhogAnta rAya tathA vIryAntarAyake bhedase antarAya karma pAMca prakArakA hai| 159, dAnAntarAyakA lakSaNa dAnake vighnakA kAraNa dAnAntarAya hotA hai / 160, lAbhAntarAyakA lakSaNa lAbhake vighnakA kAraNa lAbhAnta rAya hai / 161. bhogAntarAyakA lakSaNa jo eka bAra bhoga kara chor3a diyA jAtA hai use bhoga kahate haiM / bhogoMke antarAyakA kAraNa bhogAntarAya hai| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -165 ] karmaprakRtiH [ 162. upabhogAntarAyasya lakSaNam ] bhuktvA punazca bhoktavya upabhogastasya vighnaheturupa bhomAntarAyam / [ 163. vIryAntarAyasya lakSaNam / vIya zaktiH sAmarthya tastha vighnaheturvIryAntarAyam / [ 164, uttaraprakRtibandhasya samAtiH ] evamuttaraprakRtiyaH kthitH| [ 165. uttarottara prakRtibandhasyAgocaratvam ] uttarotaraprakRtibandho'gocaro bhavati / 162. upabhogAntarAyakA lakSaNa eka bAra bhogakara punaH bhogane yogya upabhoga kahalAtA hai, usake vidhnakA kAraNa upabhogAntarAya hai| 163. vIryAntarAyakA lakSaNa zakti yA sAmarthya bIrya hai, usake vighnakA kAraNa boryAnta rAya hai| 164. uttara prakRti-vandhakA upasaMhAra ___ isa prakAra uttara prakRti-bandha khaa| 165. uttarottara prakRti-bandha uttarottara prakRti-bandha agocara hai / .MA. M YTENT Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 166. sthitibandhakathanam ] atha sthitibandha ucyate / [ 167. sthitibandhasya lakSaNam ] jJAnAvaraNIyAviprakRtInAM jJAnapracchAvanAdisvasvabhAvAparityAgenAya sthAnaM sthitiH / [ 168 sthitibandhasya samayaH | tatkAlazcopacArAt / sthitibandhaH [ 169. jJAnAvaraNIyadarzanAvaraNIya vaMdanIyAntarAyasya cotkRSTA sthitiH ] tadyayA jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya vedanIyAnta rAyaprakRtInAmutkRSTrA sthiti striMzatkoTikoTisAgaropamapramitA / 166. sthitibandhakA kathana aba sthiti bandha kahate haiM / 167. sthitibandhakA lakSaNa jJAnAvaraNIya Adi prakRtiyoMkA jJAnako DheMkane Adi rUpa apane svabhAva ko na chor3ate hue sthita rahanA sthiti hai / 168. sthitibandhakA kAla usake kAlako upacArase sthitivandha kahA jAtA hai / 169. jJAnAvaraNIya Adi karmoMkI utkRSTa sthiti jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya, vedanIya tathA antarAyako utkRSTa sthiti tIsa koTi-koTi sAgara pramANa hai / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH -174 ] [ 170 darzanamohanI yasyotkRSza sthitiH ] vanamanasya saptatiH koTikoTisAgaropamapramANA / [ 171. cAritra mohanIyasyotkRSTa sthitiH | cAritramohanIyasya catvAriMzatkoTikoTisAgaropamapramitA / [ 172. nAmagotrayorutkRSTA sthitiH ] nAmagotrayoviMzatikoTikoTisAgaropamaprabhAtrI / [ 173. AyukarmaNa: utkRSTa sthiti AyuSyakarmaNastraryAstrazatsAgaropamapramANA / ityutkRSTa sthitiruktA / [ 174. vedanIyasya jadhanyasthitiH / vevanIyasya jaghanyasthitirdvAdazamuhUrtA / 43 170. darzana mohanIko utkRSTa sthiti darzana mohanIyako utkRSTa sthiti sattara koTi-koTi sAgara pramANa hai / 171. cAritra mohanIyako utkRSTa sthiti cAritra mohanIyakI utkRSTa sthiti cAlIsa koTi-koTi sAgara pramANa hai / 172. nAma aura gotrakI utkRSTa sthiti nAma aura gotrakI utkRSTa sthiti bIsa koTikoTi sAgara pramANa hai / 173. Ayu karmakI utkRSTa sthiti Ayu karmakI utkRSTa sthiti tetIsa sAgara pramANa hai / isa prakAra utkRSTa sthiti kahI / 174. vedanIya karmakI jaghanya sthiti vedanIya karmako jaghanya sthiti bAraha muhUrta hai / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 karmapratiH [175 [ 175. nAmagotrayoH jaghanyasthitiH ] nAmamotrayoraSThau muhuurtaa| [ 176. zeSANAM jayasthitiH / zeSANAM jJAnAvaraNIyadarzanAvaraNIyamohanoyAyuSyAntarAyANAM adhanya sthitirntrmuhuurtaa| [ 177. sarveSAM karmaNAM sthitiH ] sarveSAM karmaNAM sthiti naaviklpaa| [ 178. sthitibandhakathanasya upasaMhAraH ] iti sthitiruktaa| 175. mAma aura gotrako jaghanya sthiti nAma aura gotrako jaghanya sthiti ATha muhUrta hai| 176. zepa kramoMkI jaghanya sthiti zeSa jJAnAbaraNIya, darzanAvaraNIya, Ayu tathA antarAyakI jaghanya sthiti antarmuhUrta hai| 157. sabhI karmoMkI sthiti sabhI karmoMkI sthiti nAnA prakAra kI hai| 178. sthitibandhakA upasaMhAra isa prakAra sthitibandha kahA / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhAgabandhaH [ 179. anubhAgabandhakathanasya pratijJA ] athAnubhAga ucyate / [ 180. anubhAgabandhasya lakSaNam ] karmaprakRtInA totramandamadhyamazakti vizeSo'nubhAgaH / [ 181. ghAtikarmaNAmanubhAgaH ] cAtikarmaNAmanubhAgI lavAdAsyarzalasamAnacatuHsthAnaH / [ 182. apAtikarmaNAmanubhAgaH ] adhAtikarmaNAmazubhaprakRtInAmanubhAgo nimbakAkhera viSahAlAhalasadRzacatuH sthAnaH, zubhaprakRtInAmanubhAgo guDakhANDazarkarAmRtasamAnacatuHsthAnaH / 179. anubhAga andha kahane kI pratijJA aba anubhAga bandha kahate haiM / 180. anubhAga vandhakA lakSaNa karmaprakRtiyoMkI tIvra, manda, madhyama zakti vizeSase anubhAga kahA hai / 181. vAti karmoMkA anubhAga ghAti kamoMkA anubhAga latA, dAru (kASTha), asthi tathA zilAke samAna cAra prakAra hai / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH OM [ 183. anubhAgabanyakathanasyopasaMhAraH ] ityanubhAga uktaH / [ 183 182. aghAti karmokA anubhAga ati karmoMkI azubha prakRtiyoMkA anubhAga nIma, kAMjIra, viSa, aura hAlAhalake samAna cAra prakArakA tathA zubha prakRtiyoMkA anubhAga gur3a, khA~Da, zarkarA tathA amRta ke samAna cAra prakArakA hai / 183. anubhAga bandha kathanakA upasaMhAra isa prakAra anubhAga bantra kahA / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradezabandhaH [ 184. pradezabandhakamanasya pratijJA ] atha praveza ucyte| [ 185, pradezabandhasya lakSaNam ] AtmapradezeSuvavarSaguNahAniguNitasamayaprabaddhamAtrANi siddharAzyanantakabhAgapramitAnAmabhanyajIvasthAnantaguNAnAM sarvakarmaparamANUna para sparapradezAnupravezalabhaNaH prdeshbndhH| [ 186, pradezabandhasyopasaMhAraH ] iti pravezabandha uktH| 184. pradeza bandha kathanakI pratijJA Age pradezabandha kahate haiN| 185, pradezabandha kA lakSaNa AtmAke pradezoM meM Der3ha guNahAni gaNita samayabaddha mAtrako sattA rahatI hai tathA prati samaya siddharAzike anantaveM bhAga pramANa yA abhavya jIvoMke anantaguNeM samasta karma paramANuoMkA paraspara pradezoM meM anupraveza honA pradezabandha hai ! 186. pradezabandha vAyanakA upasaMhAra isa prakAra pradezabandha kahA / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 karma prakRtiH [ 187 [ 187 dravyakarmaNAmupahA ] evaM prakRtisthityanubhAgapradezavikalpAni paudgalikAni dravyakarmANi kathitAni / 187. dravyakamoM ke kathanakA upasaMhAra isa prakAra prakRti, sthiti, anubhAga tathA pradezake bhedase pIdgalika dravya karma kahe / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvakarma [ 188. bhAvakarmaNaH lakSaNam ] ujJAnAvaraNAdidravyakarmodayajanitA Atmano'jJAnarAmamidhyAvarza nAvipariNAmavizeSA bhAvakarmANi / [ 189. bhAvakarmaNAM parimANam ] tAnyapyasaMkhyAtalokamAtrANi bhavanti / 188. bhAva karmakA lakSaNa ukta jJAnAvaraNAdi dravya kamake udayase honevAle AtmAke ajJAna, rAga, mithyAdarzana Adi pariNAmavizeSa bhAva karma haiM / 189. bhAva karmoM kA parimANa ve bhAva karma asaMkhyAta loka pramANa haiM | : Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : nokarma [ 190. nokarmaNaH lakSaNam ] audArikavaikriyakAhArakarteja sazarIrapariNamana pud gala skandhA nokarma dravyANi / [ 111. saMsArijIvasya lakSaNam ] evaMvidhadravyabhAva nokarmasaMyuktAH gatiSu parivartamAna jIvAssaMsAriNaH / paJcavidha saMsaraNa pariNatAzcatasRSu [ 192. muktajIvasya lakSaNam ] tatkarma zrayamuktAssiddhagatAvavasthitAH kSAyikasamyaktvajJAnadarzanavIryasUkSmatvAvagAhanAgurulaghutvAvyAbAdharUpA guNapariNatAH siddhaparimeSThito jovA muktAH / 190, nokarmakA lakSaNa odArika, vaikriyaka, AhAraka tathA tejasa zarIra ke rUpameM pariNata pudgala skandha nokarma dravya haiM / 191. saMsArI jIvakA lakSaNa isa prakAra dravya karma, bhAva karma tathA nokarmase yukta, pA~ca prakArake parivartanoM meM pariNata tathA cAra gatiyoM meM bhramaNa karate hue jIva saMsArI haiM / 112. mukta jIvakA lakSaNa ukta tIna prakArake karmoMsa mukta, siddha gati meM sthita, kSAyika samyaktva kSAyika jJAna, kSAyika darzana, kSAyika vIrya, sUkSmatva, avagAhanatva, agurulaghutva tathA avyAbAdhasvarUpa aSTa guNa pariNata siddha parameSThI mukta jIva hai / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -134] [193. saMsArijovAnAM hI bhedo ] ta: tatra saMsAriNo jIvA bhavyAbhavyabhedena dvidhA / [ 194. bhavyajIvasya lakSaNam ] tatra ratnatrayasA mAyAH sakalakarmakSayaM kRtvAnantajJAnA visvarUpopalabdhibhavanayogyazaktivizeSasahitA bhavyAH / 195. bhavyajIvAnAM caturdazaguNasthAnAni ] tatra caturdazaguNasthAnavartino bhayyAH / [ 996. abhavyajIvasya lakSaNam ] ekasmAnmithyAdRSTiguNasyAnAdanivartamAnA abhavyAH / 193. saMsArI jIvoMke do bheda saMsArI jIva bhavya aura abhavya ke bhedase do prakAra ke haiM / 195. bhavya jIvoMke caudaha guNasthAna 51 194. bhavya jIvakA lakSaNa ratnatraya rUpa sAmagrIke dvArA samasta karmakSaya karake ananta - jJAna Adi svarUpa prApti hone yogya zakti vizeSase sahita jIva bhavya jIva kahalAte haiM / caudaha guNasthAnoM meM sthita bhavya hote haiM / 196. abhavya jIvakA lakSaNa kevala eka mithyAtva guNasthAna meM hI rahanevAle abhavya jIva hote haiM / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamaMprakRtiH [ 140 197. abhavyAnAM karaNatrayAbhAvaH ] teSAM kadAcidapi samyagvarzanaprAptikAraNakaraNatrayavidhAnAsaMbhavAt / [ 198. mithyAtvaguNasthAnam ] tatra darzanamohanIyasya mithyAtyaprakRterudayAvatasya zraddhAnarUpamithyAvarzanapariNatassarvajJanapANItaM harimAno dhAnyapraNosamatasvaM zraddadhAno vA ovo niSyAdRSTiriti prathamaguNasthAnavartI bhavati / [ 199 midhyAdRSTaH samyaktvasya vidhAnam ] anAvibhiSyAvRSTirSA prathamopazamasamyaktvaM gRhNAti / sAvimidhyAdRSTirvA labdhipaJcabhidhAne 197. abhavyoMke karaNatrayakA abhAva unake kabhI bhI samyagdarzanako prAptike kAraNa karaNatraya honA asaMbhava hai ! 198. mithyAtva guNasthAna darzana mohanIyakI mithyAtva prakRtike udayase atatvazraddhAna rUpa mithyAdarzanase yukta, sarvajJa vItarAga praNIta jIva Adi tatvoMkA azradvAna karanevAlA athavA saMzaya karanevAlA, yA anya praNIta atatvoM kA zraddhAna karanevAlA jova midhyAdRSTi nAmaka prathama guNasthAnavartI hotA hai / 199. midhyAdRSTi samyaktvakA vidhAna anAdi mithyAdRSTi athavA sAdi mithyAdRSTi pA~ca labdhiyoM ke sadbhAvameM prathamopazama samyaktvako grahaNa karatA hai / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -202] [ 207. pAyopazamalabdhiH ] tadyathA kadAcitkasyacijjIvasyAzubhakarmaNAmanubhAgaH pratisamayamanantaguNahAnyuveti, iti teSAM sarvaghAtispardhakAnAmanantaguNahAni vidhAya tavanyasya savavasthA upazamaH, anantahonAnubhAgodaye satyapi kSayo pazama ityucyate / tasya lamdhiH kSayopalabdhiH / [ 201. trizuddhilabdhiH ] kSayopazamalabdhau satyAmutpannassAtAdiprazastaprakRtibandhakAraNaM jIvasya yo vizuddhipariNAmastallAbho vishuddhilbdhiH| [ 202. dezanAlabdhiH ] padayapaJcAstikAyasaptatattvanavapadArthAnAmupadezakArakAcAryopAdhyAya vezanAlAbhaH, upadezakarahitakSetra pUrvopaviSTa ovAditattvadhAraNasmaraNalAbho vA deshmaalvidhH| 200. kSayopazamalabdhi kabhI kisI jIvake azubha karmokA anubhAga pratisamaya ananta guNa hAni kramase uditta hotA hai| isa prakAra una sarvaghAti spardhakoMko ananta guNahAni karake usa dravyakA sadavasthA rUpa upazama ananta hona anubhAgake udaya honepara bhI kSayopazama kahalAtA hai| usakI labdhi kSayopazamalabdhi hai| 201. vizuddhilabdhi sAtAdi prazasta prakRtiyoMke bandhakA kAraNa jIvakA jo vizuddhi pariNAma kSayopazama labdhike honepara utpanna hotA hai usakA lAbha vizuddhilabdhi hai| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 karmaprakRtiH [ 203 [ 203. prAyogyatAlabdhiH ] mAyurthI jitasamakarmaNAmutkRSTasthiti vizuddhipariNAmavizeSeNa khaNDayitvAntaH koTikoTisthiti sthApayati, katAdAva sthipaula rUpaghAtikarmAnubhAgaM khaNDayitvA tAvApadvisthAnaM sthApayati, tadvizuddhi pariNAma yogyatAlAbhaH prAyogyatAlabdhiH / [ 204. karaNalabdhi | darzana mohopazamanAdikaraNavizuddhapariNAmaH karaNa ityucyate / tallAbhaH karaNalabdhiH / 202. dezanAlabdhi P chaha dravya, pA~ca astikAya, sAta tathya tathA nava padArthoke upadeza karanevAle bhAcArya, upAdhyAyako dezanAkA lAbha athavA upadezaka rahita kSetrameM pUrva upadiSTa jIva Adi tattvoMke dhAraNa, smaraNakA lAbha dezanAlabdhi hai | 203. prAyogyatAlabdhi Ayuko chor3akara zeSa sAta karmokI utkRSTa sthitiko vizuddhi pariNAmavizeSa dvArA khaNDita karake antaH koTikoTi pramANa sthitimeM sthApita karanA / tathA latA, dAru (kASTha), asthi, zailarUpa ghAti kamoMke anubhAgako khaNDita karake latA, dArUpa do sthAnoM meM sthApita karanA hai| dasa prakArakI vizuddhirUpa pariNAmoMkI yogyatAkA lAbha prAyogyatAlabdhi hai / 204, karaNalabdhi darzana mohake upazama Adi karanevAlA vizuddhi pariNAma karaNa kahalAtA hai, usakA lAbha karaNalabdhi hai / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 F -251] karmaprakRtiH [ 205. karaNasya trayo bhedAH ] saca karaNo'vaHpravRttakaraNo'pUrvakaraNo'nivRttikaraNazceti vidhaa| [ 206. adhaHpravRttakaraNasya kAla: ] tatrAdhaHpravRttakaraNakAlo'ntarmuhUrtamAtraH / / 2777 // [ 207. apUrvakaraNasya kAla: ] sataH saMsdheyaguNahIno'pUrvakaraNakAlaH // 277 // [ 208. anivRttikaraNasya kAla: ] tataH saMkhyeSaguNa hono'nivRttikaraNakAsaH // 27 // [ 209. trayANAM karaNAnAM kAla: ] tritayaM samuditamapyansarmuhartakAla evaM / 205. karaNa ke tIna bheda vaha karaNa adhaHpravRttakaraNa, apUrvakaraNa tathA anivRttikaraNake bhedase tIna prakArakA hai| 206. adhaHpravRttakaraNakA kAla adhaHpravRttakaraNakA kAla antarmuhUrta mAtra hai / 207. apUrvakaraNakA kAla __usase saMkhyAta guNahona apUrvakaraNakA kAla hai / 208. anivRttivaraNakA kAla usase saMkhyAta guNahIna anivRttikaraNakA kAla hai| 209. tInoM karaNoMkA sammilita kAla sInoM karaNoMkA sammilita kAla bhI antarmuharta ho hai| ME - E Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH [2... [ 210. karaNatrayeSu vizuddhiH ] adhaHpravRttakaraNaprathamasamayAvArabhya vizuddhiH pratisamayamanantaguNa apyanivRttikaraNacaramasamayaM vartante / [ 211. adhaHpravRttakaraNakAle vizuddhipariNAmaH ] tatrAdhaHpravRttakaraNakAle saMkhyAtalokamAtravizuddhipariNAmavikalpA jaghanyamadhyamotkRSTAH snti| [ 212. madhaHpravRttakaraNasmAGkasaMdRSTiH ] tapAikasaMvRSTyAyaHpravRttakaraNalakSaNamucyate--prathamasamayatAnAjIvAnAM vizuddhipariNAmavikalpAnAM jaghanyakhaNDamidam 39 / asmAdadvitIyaM khaNDa vizeSAdhikam 40 / tRtIyaM vizeSAdhika 41 / evaM paramacaturthakhaNDaM vizeSAdhika 42 / hitoyasamaye jaghanyakhapaDaM prathamasamayajaghanya khaNDAvizeSAdhikam 47 / tato dvitIyakhaNDaM vizeSAdhika 41 / -- -.-.210. karaNatrayameM vizuddhi adhaHpravRttakaraNake prathama samayase Arambha karake vizuddhi prati samaya anantaguNI hokara bho anivRttikaraNake carama samaya taka rahatI hai| 211. adhaHpravRttakaraNa kAlameM vizuddhi pariNAma adhaHpravRttakaraNake samayameM asaMkhyAta lokamAtra vizuddhi pariNAma vikalpa jaghanya, madhyama tathA utkRSTa hote haiN| 212. anaHpravRttakaraNakI aMka saMdRSTi aMkasaMdRSTiko apekSA adhaHpravRttakaraNakA lakSaNa kahate haiM-prathama samayameM nAnA jIvoMke vizuddhi pariNAma vikalpoMkA jaghanya khaNDa 39 hai| isase dvitIya khaNDa vizeSa adhika hai 40 / isase tIsarA vizeSa adhika hai 41 / isI prakAra antima cauthA khaNDa bhI vizeSa adhika Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. -212] kameprakRtiH tatastRtIyakhaNDaM vizeSAdhika 42 / evaM caramakhaNDaM vizeSAdhika 43 / evaM tRtIyAdisamayeSu jaghanyAvikhaNDAni vizeSAdhikAni bhavanti / ye keSAMcijjIvAnAmuparimasamayapariNamanavartinAM vizuddhipariNAmavikalpA apAstanasamayatinAM keSAMcijjIvAnAM vizuddhipariNAmavikalpaissaha sadRzAssantIsthadhaHpravRttakaraNasaMjJA yuktA / tatra prathamasamayajaghanyakhaNDaM caramasamayasaramakhaNDaM ca kenApi jaghanyotkRSTena sadRzaM na bhavati, tathApi tavRddharya mirAlareSAM sarveSAM khAnAmaparyadhavaca sAdRzyamastIti, tenAdhaHpravRttakaraNasaMjJA na virudhyate / asminnadhaHpravRttakaraNe prazastaprakRtInAmanubhAgaH pratisamaye'nantaguNaM vardhate, aprazastaprakRtInAmanubhAgaH pratisamayamanantaguNahIno bhavati, saMkhyAlasahasrasthitibandhApasaraNAni bhavanti, pratisamayamanantagaNavRddhadhA vizuddhizca vartate, ityetAni catvAryAvazyakAni santi / hai 42 / dvitIya samayameM jaghanya khaNDa prathama samayake jaghanya khaNDase vizeSa adhika hai 40 / usase dvitIya khaNDa vizeSa adhika hai 41 / usase tRtIya khaNDa vizeSa adhika hai 42 / isI prakAra antima cauthA khaNDa vizeSa hai 43 1 isa prakAra tRtIya Adi samayoMmeM tathA antima samayameM jaghanya Adi khaNDa vizeSa adhika hote haiN| jo kinhIM jIvoMke Uparake samaya meM pariNamana karanevAle vizuddhi pariNAma vikalpa nimna samayavartI kinhIM jIvoMke bizuddhi pariNAma vikalpoMke sAtha samAna hote haiN| isalie isakI adhaHpravRttakaraNa saMjJA ucita hai| yadyapi prathama samayakA jaghanya khaNDa tathA antima samayakA antima khaNDa kisI bhI jaghanya yA utkRSTa khaNDake sadRza nahIM hotA, phira bhI una donoMko chor3akara anya sabhI khaNDoMkA Upara tathA noce sAdRzya hai, isalie adhaHpravRttakaraNa kahane meM virodha nahIM aataa| isa adhaHpravRttakaraNameM-prazasta prakRtiyoMkA anubhAga prati samaya anantaguNA bar3hatA hai tathA aprazasta prakRtiyoMkA anubhAga prati Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 karmaprakRtiH [ 213punargaNazreNinirjarAguNasaMkramasthitikANDakaghAtAnubhAgakANDakaghAtA. zveti catvAvizyakAni na santi, tatkAraNavizuddhiviyoSAbhAvAt / [ 213. apUrvakaraNam ] tataH paramapUrvakaraNaprathamasamaye guNadheNinirjarAgaNasaMkramasthitikANDakaghAtAzca prAramyante / atrApi aghanyamavyamotkRSTA vizuddhipariNAmAdhaHpravRttapariNAmenyo saMkhyAtalokaguNitAH santi / tatra prathamasamayayatinAnAjIvavizuddhipariNAmA asaMkhyAtalokamAtA akasaMdRSTyA 456 // ete sarve'pyekenaiva khaNDaM bahukhaNDAnIya santi / uparitanasamayapariNAmassAdRzyAbhAvAt / dvitIyasamayapariNAmA vizeSASikAH 472 / esemyakSameva / upyNgho'dhsvsaadRshyaabhaavaadbhukhnnddaabhaavH| - .---. samaya anantaguNA hIna hotA hai / saMkhyAta sahasa sthitibandhApasaraNa hote haiM tathA prati samaya anantaguNI vRddhike hisAbase vizuddhi hotI hai| ye cAra Avazyaka hote haiM / kintu guNadheNI nirjarA, guNasaMkrama, sthitikANDakaghAta tathA anubhAgakANDakaghAta, ye cAra Avazyaka nahIM hote haiM, kyoMki inake kAraNa vizuddhi-vizeSarUpa pariNAmoMkA abhAva hai| 213. apUrvakaraNa isake bAda apUrvakaraNake prathama samayameM guNaveNi nirjarA, guNasaMkrama, sthiti kANDakaghAta tathA anubhAga kANDakaghAta prArambha hote haiN| yahAM bhI jaghanya, madhyama, utkRSTa vizuddhi pariNAma adhaHpravRttakaraNake pariNAmoMse asaMkhyAta loka guNe hote haiN| yahA~ prathama samayavartI nAnA jIvoM ke vizuddhi pariNAma asaMkhyAta lokapramANa hote haiN| unakI aMka saMdaSTi 456 hai| ye sabhI eka hI khaNDase bahuta khaNDoMkI taraha hote haiM kyoMki Uparake samayavartI pariNAmoMke sAtha sAdRzyakA abhAva hai| Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " -211] evaM tRtIyAdisamayeSvAcaramasamayaM vizuddhipariNAmA ekaikakhaNDaM kRtAH vizeSAdhikAH santi / ata eva kAraNAtpUrvapUrva samayo'pravRttA eva vizuddhipariNAmA uttarasamaye bhavantItyapUrvakaraNa saMjJA yuktA / tasyAGkasaMdRSTi: - | S karmaprakRtiH K 0 V no b W 0 m 7 - mt dvitIya samayavartI pariNAma vizeSa adhika hote haiM 472 / ye bhI eka hI khaNDa haiN| Upara aura nIce adhastvake sAdRzyakA abhAva hone se bahuta khaNDa nahIM hote / isI prakAra tRtIya Adi samayoM meM carama samaya paryanta vizuddhi pariNAma eka-eka khaNDa karake hI vizeSa adhika hote haiN| isI kAraNa se pUrva pUrva samaya meM nahIM hue apravRtta hI vizuddhi pariNAma uttara samayameM hote haiM, isalie apUrvakaraNa kahanA ucita hai| isakI aMka saMdRSTi Upara dI hai| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamaMprakRtiH [ 214 [ 214. adhiktikaraNam ] tataH paramanivRttikaraNaprathamasamaye nAnAjIvAnAM vizuddhipariNAmo'pUrvakaraNe caramasamaya sarvotkRSTavizuddhipariNAmAdanantaguNa vizuddhirjaghanyamadhyamotkRSTa vikalpAbhAvAdekAdRza eva / dvitIyasamaye'pi prathamasamayavizuddheranantaguNavizuddhirnAnAjIvAnAmekAdRza eva vizuddhipariNAmo bhavati / evaM tRtIyAdisamayeSva nivRttikaraNa caramasamayaM samayamanantaguNavRdvaghA vizuddhayA vardhamAno'pi nAnAjIvAnAM vizuddhipariNAmo jaghanyamadhyamotkRSTa vikalparahita ekAdaza eva bhavati / ata eva kAraNAnivRttibhedo jadhanyamadhyamotkRSTa vikalpapariNAmasya nAstItyanivRttikaraNasaMjJA yuktA / prati [ 215 anivRtikaraNasya vizeSaH ] tasyAnivRttikaraNasya paramasamaye bhavyazcAturgatiko midhyAvRSTiH saMkSI paMcendriyaparyApto garbhajo vizuddhivardhamAnaH zubhalezyo jAgradava 214. anivRttikaraNa isake bAda anivRttikaraNa ke prathama samaya meM nAnA jovoMke vizuddhi pariNAma apUrvakaraNa meM carama samaya sarvotkRSTa vizuddhi pariNAmoM se anantaguNe vizuddha jaghanya, madhyama aura utkRSTa vikalpoMke na hone ke kAraNa eka sadRza hI hote haiM / dvitIya samaya meM bhI prathama samayakI trizuddhise anantaguNI vizuddhiyukta nAnA jIvoM ke vizuddhi pariNAma eka sadRza hI hote haiN| isI prakAra tRtIya Adi samayoM meM anivRttikaraNa ke carama samaya garyanta prati samaya anantaguNI vRddhi yukta vizuddhise bar3hane vAle bhI nAnA jIvoMke vizuddhi pariNAma jaghanya, madhyama aura utkRSTa vikalpa rahita eka sadRza hI hote haiM / isI kAraNa se jaghanya, madhyama aura utkRSTa pariNAmoM meM nivRttibheda nahIM hai, isalie anivRttikaraNa kahanA ucita hai / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 ! karmaprakRtiH sthito jJAnopayogavAn anantAnubandhikoSamAnamAyAlobhAnmithyAtvasampamithyAtvasamyaktvaprakRtizcopazamayya prathamopazamasamyaktvaM galAti / tasya kAlo jaghanyotkRSTa naantrmuhuurtH| [ 216. sAsAdananAma dvitIyamuNasthAnam ] tapAsamayAdArabhya SaDAlisamayaparyante kAle'vaziSTaM sati anantAnubandhikrodhamAnamAyAlobhAnAM madhye'nyatamasya kaSAyasyodaye sati jIvaH samyaktvaM virAdhya yAvanmithyAtvaM prApnoti tAvassAsAvanasamyavRSTidvitIyagugasthAnavartI bhavati / [ 217. sArAAdanaguNasthAnasya kAla: ] tasya kAlo jaghanya ekasamaya utkRSTaH SaDAvalimAtrastataH paraM niyamena mithyAtvaprakRteruvayAnmithyAdRSTirbhavati / 215. anivRttakaraNakA vizeSa usa anivRttikaraNake carama samaya meM bhavya cAroM gatiyoM meM se kisI bhI gatimeM vartamAna, mithyAdRSTi, saMjI paMcendriya, paryAptaka, garbhaja, jisakI vizuddhi bar3ha rahI hai, zubha lezyA vAlA, jAgRta, jJAnopayogavAn, agantAnubandhi krodha, mAna, mAyA, lobha, mithyAtva, sambagmithyAtva tathA samyakaprakRtikA upazama karake prathamopazama samyaktvako grahaNa karatA hai| usakA jaghanya tathA utkRSTa kAla antarmuhUrta hai| 216. sAsAdama nAmaka hitoya guNasthAna usameM se eka samayase lekara SaDAvali samaya paryanta kAla zeSa rahanepara anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA tathA lobhameM se kisI eka kaSAyake udaya honepara jIva samyaktvako virAdhanA karake jaba taka mithyAtvako prApta hotA hai, taba taka sAsAdana samyagdRSTi nAmaka dvitIya guNasthAnavartI hotA hai ! Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH { 218[ 218. samyagmithyAdRSTinAma tRtIyaguNasthAnam | samyamithyAtvaprakRterahaMdupadiSTasanmArge mithyAtvAdikalpitadurmArgeca zraddhAvAn jIvaH sampagmidhyAdRSTiriti tRtIyaguNasthAnavartI bhavati / [ 219. nutIyaguNasthAnasya sthitiH ] sadguNasthAne uttaragatyAyubaMndho maraNaM mAraNAntikasamudghAtaguNavatamahAvatagrahaNaM ca nAsti / yadA mriyate tadA samyak mithyAvaM vA pratipadya mriyate sampamithyAtve na mriyte| samyamithyAsvapariNAmApUrvasminsamyaktve vA mithyAtve vA parabhavAyubandhe tavevAsaMyatasamyagdRSTiguNasthAnaM vA mithyAvRSTiguNasthAnaM vA prApya niyata ityrthH| 217. sArAAdana guNasthAnakA samaya usakA jaghanya kAla eka samaya tathA utkRSTa SaDAvali mAtra hai ! usake bAda niyamase mithyAtva' prakRtikA udaya honeke kAraNa mithyAdRSTi ho jAtA hai| 218. samyagmicyAdRSTi nAmaka tRtIya guNasthAna samyagmithyAtva prakRtike udayase arhanta dvArA upadiSTa sanmArga meM tathA mithyAtva Adi kalpita durmArga meM zraddhAna karanevAlA jIva samyagmithyAdRSTi nAmaka tRtIya guNasthAnavartI hotA hai| 212. tRtIya guNasthAnako sthiti isa guNasthAnameM Ageko gatike lie Ayu bandha, maraNa, mAraNAntika samudghAta tathA aNuvrata yA mahAvratakA grahaNa nahIM hotaa| jaba maratA hai to samyaktva athavA mithyAtvako prApta karake maratA hai| samyagmithyAtvameM nahIM maratA / arthAt samyagmithyAtva pariNAmase pahale samyaktva athavA mithyAtvameM parabhavakI AyukA bandha honepara usI asaMyata samyagdRSTi guNasthAna athavA mithyAdRSTi guNasthAnako prApta karake maratA hai| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -212] kamaprakRtiH { 220. asaMyatasamyagdRSTinAma caturthaguNasthAnam ] aupamikasamyaktve vA kSAyikasamyaktve vA vevakasamyaktve vA vartamAno jIvo'pratyAkhyAnAvaraNakrodhamAnamAyAlobhakaSAyokyAbvAyazavidhe'saMyame pravRtto'saMyatasamyagdRSTiriti caturthaguNasthAnavartI bhavati / | [ 221. dezasaMyamo nAma paJcamaguNasthAnam | dvitIyakaSAyodayAbhAve jIyo'NuguNazikSAvatarUpa ekAdazanilayaviziSTe dezasaMyame vartamAnaH zrAvaka iti pnycmmunnsthaanvto bhavati / [222. pramattasaMyatanAma SaSTaguNasthAnam ] pratyAkhyAnAvaraNakayAyodayAbhAve mahAvratarUpaM sakalasaMyama pratipadya saMjvalananokaSAyamadhyamAnubhAgodayAtpazcadazasu pramAveSu vasaMmAno jIvaH pramattasaMyata iti SaSTaguNasthAnavI bhavati / 220, asaMmata samyagdRSTi nAmaka cauthA guNasthAna opazamika samyaktva, kSAyikasamyaktva athavA vedakasamyaktvameM vartamAna jIva apratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA tathA lobha kaSAyake udayake kAraNa bAraha prakArake asaMyamameM pravRtta rahanese asaMyata samyagadRSTi nAmaka caturtha guNasthAnavartI hotA hai / 221. dezasaMyama nAmaka pA~cadA guNasthAna dvitIya arthAt apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyoMke abhAvameM jIva aNuvrata, tathA zikSAvrata rUpa gyAraha sthAna viziSTa dezasaMyamameM vartamAna dhAyaka paMcama guNasthAnavartI hotA hai| mannA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH [ 223. apramattasaMyatanAma saptamaguNasthAnam ] saMjvalanakrodhamAnamAyAlo bhakaSAyamanvAnubhA govayAtsakala hiMsAdiniSutirupasaMyame pramAdarahite vartamAno jIvo'pramattasaMyata iti saptamaguNasthAnavartI bhavati / 4 [ 295 [ 224. sAtizayApramattasma lakSaNam ] sa eva yadA kSapakopazamakazreNyArohaNaM pratyabhimukho bhavati tavA karaNatraya madhye'SaH pravRttakaraNaM karotIti sa evaM sAtizayApramata ityucyate / 222. pramattasaMyata nAmaka chaThA guNasthAna pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyoMke udayake abhAvameM mahAvrata rUpa sakala saMyamako prApta karake saMjvalana nokaSAyake madhyama anubhAgake udaya ke kAraNa pandraha pramAdoMmeM vartamAna jova pramatta saMyata nAmaka chaThe guNasthAnavartI hotA hai / 223. apramattasaMyata nAmaka sAtavA~ guNasthAna saMjvalana krodha, mAna, mAyA tathA lobha kaSAyake manda anubhAgake udayase sakala hiMsA Adi nivRttirUpa pramAda rahita saMyamameM vartamAna jIva apramattasaMyata nAmaka saptama guNasthAnavartI hotA hai| 224. sAtizaya apramatta saMyatakA lakSaNa vahI jaba kSapaka yA upazama zreNi car3haneke abhimukha hotA hai, taba tIna karaNoM meM se adhaHpravRttakaraNa karatA hai, isalie vahI sAtizaya apramatta kahalAtA hai / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -126] karmaprakRtiH [ 225. apUrvakaraNo nAmASTamaguNasthAnam ] puna; kSapakauNimupazamakaNi vA samAruhya pratisamapamanantagaNavizuddhayA varSamAno guNadheNinirAdhArazyakAni kurvannuttarottarasamayeSu pUrvapurvasamayAprAptAnapUrvAneva vizuddhipariNAmAn pratipadyamAno jIva: kSapaka upazamako vApUrvakaraNasaMyata ityaSTamaguNasthAnavartI bhavati / [ 226, anivRtti karaNanAma natramaguNasthAnam ] punarekaviMzaticAritramohanIyaprakRtIH kSapayannupazamayaMzca pratisamayaM jaghanyamadhyamotkRSTavikalparahitatAnAjIvAnAmaka sadazadizApAraNAsasthAnaM pratipadyamAnazcAnivRttikaraNasaMyata iti navamagaNasthAnavartI bhavati / 225. apUrvabAraNa nAmaka AzvA~ guNasthAna phira kSapakaNi athavA upamama zreNikA ArohaNa karake pratisamaya anantaguNI vizuddhi-dvArA bar3hatA huA guNazreNi nirjarA Adi Avazyakoko karatA huA unarottara samaya meM pUrva-pUrva samayameM aprAsa apUrva hI vizuddhi pariNAmoko prApta karake kSapaka athavA uparAmaka jIva apurvakaraNa saMyata nAmaka adhama guNasthAnavartI hotA hai| 226. anivRttikaraNa nAmaka natrama gugasthAna isake bAda cAritra mohanIyako ikkIsa prakRttiyoM kA kSaya yA upazama karatA huA prati samaya jaghanya, madhyama, utkRSTa vikalpa rahita nAnA jIvoMke eka sadRza vizuddhi pariNAma sthAnako prApta kara anitikaraNa saMyata nAmaka navama guNasthAnavI hotA hai| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 127 66 karma prakRtiH [ 227. sUkSmasAMparAyanAma dazamaguNasthAnam ] cAritramohanIyapunaH sUkSmatva (kR) STigatalobhAnubhAgokyamanubhavan prakRtIH kSayopazamayanpratisamaya manantaguNavizuddhayA vartamAnaH prazasta dhyAnapariNataH sUkSmasAmparAyeti vazamaguNasthAnavartI bhavati / [ 228 upazAntakaSAyanAma ekAdazaguNasthAnam | ekaviMzaticAritramohanIyaprakRtIH samaH niravazeSamupazamayya yathAkhyAtacAritrarUpavizadvivizeSa pariNataH katakaphalaprayogAdadhaH kRtAupAntiprasammatoyasadRzavizuddhipariNAmaH zuddha (zu) pyAnaniSTha kaSAya- vItarAgadhvamasya ityekAdavA guNasthAnavartI bhavati / [ 229. kSINakaSAyanAma dRhadazaguNasthAnam ] samasta mohanIyaprakRtIniravazeSaM nirmUsya sphaTika bhAjanagataprasannatoyasamavizuddhAntaraGgo dvitIyazukladhyAnabalena jJAnAvaraNIyadarzanAvaraNIyAntarAyarUpaghAtitrayaM kSapayan paramArthanirgranthaH kSINakaSAyavItarAgachadmastha iti dvAdazaguNasthAnavartI bhavati / 227. sUkSma sAMparAya nAmaka dazama guNasyAna phira sUkSma kRSTigata lobhake anubhAgake udayakA anubhava karatA huA cAritra mohanIyako prakRtiyAMkA kSaya yA upazama karatA huA, prati samaya anantaguNI vizuddhimaM vartamAna prazasta dhyAna pariNata, sUkSmasAMparAya nAmaka dazama guNasthAnavartI hotA hai| 228. upazAnta kaSAtha nAmaka gyArahavA~ guNasthAna cAritra mohanIyako ikkIsa prakRtiyoMkA pUrNarUpase upazamana karake yathAkhyAta cAritrarUpa vizuddhi vizeSa pariNata kataka phala ( nirmalI ) ke prayoga se nIce baiTha gayA hai maila jisakA aise nirmala jalake samAna vizuddha pariNAma vAlA zukla dhyAnaniSTha upazAnta kaSAya vIta - rAga chadmastha nAmaka gyArahaveM guNasthAnavartI hotA hai / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -220] [ 230. sayogakelinAbha trayodazaguNasthAnam ] zuklavyAnAgninirdagdhaghAtikarmacatuSTayendhanaH prAdurbhUtAtrintyakevAlajJAnadarzanaviziSTalocanadayAvalokitakAlatrayatisamastavastusaMbhRtalokAlokAnantasukhasudhArasasaMtRpto'nantAnantavIryAmitabalaH sakalAtmapradezeSu nicitavizuddhacaitanyasvabhASastIrthakarapuNyavizeSodayaM saMprAmASTamahAprAtihAryacastrizatizayasamavasaraNavibhUtisaMbhAvitakaivalya - kalyANo divAkarakoTibimbaviDambitaprabhAbhAsuraprakSoNatamaH paramodArikadivyadeha itarakevalo vA svayogyagandhakuTyAdivibhUtirjagatprayamaugrajanaprasodhapArAyaNaparamadivyadhvanizatendravanvitassaghogakevalIti trayodazaguNasthAnavartI bhavati / 229. kSINakaSAya nAmaka bArahavA~ guNasthAna mohanIya karmako samasta pravRttiyoMko saMpUrNa rUpase naSTa karake sphaTika pAtrameM rakhe svaccha jalake samAna vizuddha antaraMgavAlA dvitIya zukladhyAnake balase jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya tathA antarAya rUpa tIna ghAtiyA kokA kSaya vAratA huA parama nirgrantha kSINakapAya bItarAga chadmastha nAmaka bArahaveM guNasthAnavartI hotA hai| 1 30, sayogakevalI nAmaka tairahavA~ guNasthAna zuklavyAnarUpa agnike dvArA cAra ghAtiyA karmarUpa indhanake jala jAnese prakaTa hue acintya kevalajJAna tathA kevaladarzanarUpa viziSTa netra-dvayake dvArA kAlatrayavartI samasta vastu samUhase bhare hue lokAlokako dekhanevAle, ananta sukharUpa sudhArasase saMtRpta, ananta vIryarUpa amita balayuktA, samasta Atma pradezoM meM vyApta vizuddha caitanya svabhAva, torthakara puNya vizeSake udayase prApta hue aSTa mahAprAtihArya, cauMtIsa atizaya, samavazaraNa vibhUtike dvArA manAyA gayA hai kaivalya kalyANaka jinakA, karor3oM suryoke prativimbako tiraskRta karanevAlI Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 karmaprakRtiH : [ 231. ayogakevalinAma caturdazaguNasthAnam ] [251 punaH sa eva yacantamuhUrtAvazeSAyu sthitistato'dhika zeSAghAtika maMtrayasthitistadASTabhiH samaye daNDakavATa prataralokapUraNaprasarpaNasaMhArasya samuddhAtaM kRtvAntarmuhUrtAvazeSitAyuH sthiti samAnazeSAghAtikarmasthitisan sUkSmakriyApratipAtinA matRtIyazuSaladhyAnabalena kAyavAGmano. nirodhaM kRtvAyogakevalI bhavati / yadi pUrvameva samasthiti kRtvA ghAticatustadA samudghAta kriyayA vinA tRttIyazukladhyAnena yoganirodhaM kRtvAyogakevalI bhavati / prabhAse dedIpyamAna parama audArika divya deha se yukta tIrthaMkara athavA svayogya gandhakuTI Adi vibhUtise yukta sAmAnya kevalI parama divya dhvani dvArA tInoM lokoMke bhavya janoMko prabodha denemeM tatpara sau indroMke dvArA vandanIya sayogakevalI terahaveM guNasthAnavartI haiN| 231. ayogakevalI nAmaka caudahavA~ guNasthAna phira vahI ( sayogakevalI ) yadi antarmuhUrta Ayu sthiti zeSa rahane para usase adhika zeSa tIna aghAtiyA karmokI sthiti zeSa rahatI to ATha samayoM dvArA daNDa, kavATa, pratara, loka pUraNa, prasarpaNa punaH pratara qapATa aura daNDarUpa saMhArake dvArA samudghAta karake, antarmuhUrta avaziSTa Ayu sthiti ke samAna zeSa ghAti karmokI sthiti honepara sUkSmakriyApratipAtI nAmaka tRtIya zukladhyAna ke balase mana, vacana, kAyakA nirodha karake ayogakevalI hotA hai| yadi pahale ho ghAti karmokI sthiti Ayu karmako sthitike barAbara hotI hai, taba samudghAta kriyAke binA tRtIya zukladhyAnake dvArA yoga nirodha karake ayogakevalI hotA hai| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH 69 -232 ] [ 232. mukAvasthAyAH svarUpam ] punaH sa evAyogakevalI sakalazIlaguNasaMpanno vyuparata kriyA nivRttinAmacaturtha zukladhyAnena paJcaladhvakSarAMvara mAtra svaguNamAtAdvicaramasamaye dehAvidvAsaptatiprakRtIH kSapayitvA punazcaramasamaye - ekataravedanIyAditrayodazakarmaprakRtIH kSapayitvA tadanantarasamaye niSkarmAzarIrassamyaktvAdyaSTaguNapuSTa paramazarIrAtkicidUna puruSAkAravizuddhi jJAnadarzanamayo jIvo ghanasvarUpa UyaMgamanasvabhAvAdekasminneva samaye lokAgraM gatvA siddhaparameSThI sansarvakAlamananta sukhataH kevalajJAnadarzanadvaya nirmalalocanadvayena trikAlagocarAnantadravyaguNaparyAyAn lokAloko ca jAnan pazyannavatiSThate / lokAduhiH sati sahakAridharmAstikAyAbhAvAnna gacchati / ata eva lokAlokavibhAgazca / Su - 232. muktAvasthAkA svarUpa phira vahI ayogakevalI samasta zIla guNa saMpanna vyuparata kriyA nivRtti nAmaka caturtha zukladhyAnake dvArA pA~ca laghu akSaroMke uccAraNa karane yogya, apane guNasthAna kAlake dvicarama samayameM deha Adi bahattara prakRtiyoMkA kSaya karake phira carama samaya meM ekatara vedanIya Adi teraha karma prakRtiyoMkA kSaya karake usake anantara samayameM, niSkarma, azarIra, samyaktva Adi aSTa guNa yukta, antima zarIrase kucha nyUna puruSAkAra, vizuddha jJAna-darzanamaya, dhanasvarUpa jIva Urdhvagamana svabhAva ke kAraNa eka ho samayameM lokake agra bhAgameM jAkara siddha parameSThI hokara, anantakAla taka ananta sukhase tRpta kevalajJAna tathA kenaladarzanarUpa nirmala locana dvayake dvArA trikAla gocara ananta dravya guNa paryAyoMko tathA loka alokako jAnatAdekhatA avasthita rahatA hai| vaha lokake Age, sahakArI dharmAstikAyake na hone ke kAraNa, nahIM jaataa| aura isIlie loka tathA alokakA vibhAga hai / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM0 karmaprakRtiH iti sakalakarma prakRti rahitasiddhAtmasvarUpaM prAptukAmA bhavyA anavarataM paramAgamAbhyAsajanitanirmalasamyagdarzanajJAnacAritratapobhAvanAniSThA bhavantu / jaganti zilArogamAnasAH / anantAnantaghI dRSTisukhavIryA jinezvarAH // kRtiriyamabhayacandra siddhAntacakravartinaH / iti karmaprakRtiH / isa prakAra samasta karmaprakRtiyoMse rahita siddhoMke Atma svarUpako prApta karaneke icchuka bhavya joba nirantara paramAgama ke abhyAsa dvArA utpanna nirmala samyagdarzana, samyagjJAna, samyagcAritra aura tapakI bhAvanAse viziSTa hoM / jinhoMne samasta pApa-malake samUhako vo DAlA hai tathA ananta jJAna, ananta darzana, ananta sukha aura ananta vIryako prApta kara liyA hai, ve jinendradeva jayavanta hoM | yaha kRti abhayacandra siddhAntacakravartI kI hai| karmaprakRti samApta | Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agugalabu nAnakarma 117 adhAtikarma 182 dRSTi 212 akSudarzanAvaraNIya 23 aNuvrata 221 atizaya 230 ardhanArAca saMhanana 103 adhaHpravRttakaraNa 206 antarAya 13 antarAya ke bheda 158 antarmuhUrta 231 anantAnubandhikaSAya 41 anAdeya nAmakarma 150 aniyunikaraNa 208, 214, 226 anubhAga 212 anubhAga kANDaghAta 212 anubhAgabanca 179 apratyAkhyAna kaSAya 42 apramattasaMyata 223 aprazastaprakRti 212 aparyApta nAmakarma 131 apUrvakaraNa 207, 225 amayyajIva 166 ayazaskItinAmakarma 252 saMkhyA saMketa kramAkA hai / zabdAnukrama jaya 162 arati 51 aloka 232 avadhijJAna 18 avadhijJAnAvaraNIya 18 avadhidarzanAvaraNIya 24 zubhanAmaka 145 asthira nAmakarma 142 . asAtAvedanIya 33 saMpAdikA saMhanana 105 asaMyata samyagdRSTi 120 Atapa nAmakarma 120 Aya nAmakarma 149 AnupUrvI nAmakarma 116 Ayu 10 Ayukarmake bheda 58 AhAraparyApti 133 AhArakazarIrasaMgopAMga 98 AhArakazarIrasaMghAta 88 AhArakazarIra nAmakarma 80 bahArakazarIrabandhana 85 itara kevala 2300 indriyasi 135 ucca gotra 156 " 1201 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramaprakRtiH ucchyAsa nAmakarma 122 ucchvAsa-nizvAsaparyApti 136 uttaraprakRti 4 uttarottarakRti 4 uzItajAma / 11 utkRSTasthiti 169, 170,171,172 upaghAta nAmakarma 118 upabhogAntarAya 162 upazamaka 225 upazama zreNI 224,225 upazAntakaSAya 228 eka samaya 216 ephendriya 52 movArikazarIrAMgopAMga 97 audArikazarIrabandhana auvArikapArIranAmakarma 78 audArikazarIrasaMghAta 87 aupacAmikasamyaktva 220 aMgopAMga nAmakarma 96 karma 1 karmake bheda karma prakRti 232 karaNalabdhi 204 kalyANa 230 kaSAya 40 kArmaNazarIra 2 kArmaNazarIravagNana 85 kArmaNazarIrasaMghAta 88 kIlitasaMhanana 104 kumja saMsthAna 93 kovalajJAna 20 kaimaraNoya 20 sapaka 225 sapakazreNI 224,225 kSayopazamalabdhi 200 kSAyika samyaktva 220 kSoNakaSAyaguNasthAna 229 gati 70 gatinAmakarmake bheda 65 gadhanAmakarma 101 garbhaja 215 guNana 221 guNazreNI nirjarA 212,213,225 goSakarma 155 pAtikarma 181 cakSuvarzanAvaraNIya 22 caturindriyajAti 75 vAritra 232 cAritramohanIya 34 cAritra mohanIyake bheda 39 chadmastha 228 aghanya sthiti 174.175,176 jAti nAmakarma 71 jugupsA 54 mAnAvaraNIya 6.15 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH zAnopayoga 215 asa 126 zrIndriya jAti 74 sapa 232 tirthaga Azu 60 timati 65 tIrthakaranAbhakarma 154 taijasabArI ra nAmakarma 81 taijasazarIrabandhana 85 tejarAzarIrasaMghAta 88 dvIndriya jAti 73 darzanamohanIya 34,35 darzanAvaraNoya 7,21 dhAnAntarAya 159 durbhaganAmakarma 146 dussvaranAmakarma 148 deva Asu 62 deva gati 69 dezanAladhi 202 dezasaMyama 221 nyagrodha saMsthAna 91 napuMsakaveda 57 narakagati 66 bharakAyu 59 nAmakarma 11 nAmakarmake bheda 63,64 nArAca saMhanana 102 nidrA 26 nidrAnidrA 27 nocagotra 157 nimaNinAmakarma 153 nokarma 19. paryAta gAmakarma 130 parapAsanAmakama 119 pracalA 28 pravalApravalA 29 pratyAhapAnakavAma 43 pratyeka zarIra 139 prathamopazama samyaktva 199,215 pradezabandha 184.185,156 pramatta saMyata 222 pramAda 222 prazastapravRti 212 prazastavihAyogati 124 prAyogyatAlabdhi 203 paMcendriya jAti 76 puMbada 56 bandhananAmakarma 83 bAdaranAmakarma 128 bhaya 53 bhazya jIva 194 bhAvakama 188,189 bhAvanA 232 bhASAparyApti 137 bhogAntarAya 161 matijJAna 16 RRY Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 04 matijJAnAvaraNIya 16 mana:paryayajJAna 19 mana:paryayajJAnAvaraNIya 19 manaHparyAsa 138 manuSya Ayu 61 manuSyagati 68 mahAprAtihArya 230 mahAvrata 222 mithyAtva 26 mithyAtva guNasthAna 198 muktajIba 192 mUlaprakRti 4, 5 mohanIya 9 mohanIya bheda 34 yathArUpAtacAritra 228 yazaskosi nAmakarma 151 rati 50 rasa nAmakarma 110 lAbhAnvarAya 160 loka 232 paratakriyAnivRtti 232 vacanArAca saMhanana 101 vRSabhanArAcasaMhanana 100 varNanAmakarma 137 varNanAmakarma ke bheda 106 vAmana saMsthAna 94 vihAyogatinAmakarma 123 vizuddhi labdhi 201 kama prakRtiH vItarAga 228 boyantirAya 163 vedaka samyaktva 220 caMdanIya vedanIyake bheda 31 vaikrikazarIratamakarma 79 kriyakAro bandhana 85 kizorAMgopAMga 98 kriyakazarIrasaMghAta 88 zrutajJA 17 zrutajJAnAvaraNIya 17 zarIranAmakarma 77 zarIraparyAmi 134 zikSAvrata 221 zukladhyAna 229,230 zubha nAmakarma 143 zoka 52 pAvali 216,217 stroveda 55 satyAnagRddhi 30 sthAvara 127 sthitibandha 167 sthitikANDakaghAta 212 sthiranAmakarma 141 sparzanAmakarma 114 sphaTika bhAjana 229 svAtisaMsthAna 92 saMkrama 212 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaprakRtiH sajJI paMcendriya 215 saMghAta nAmakama 86 saMjjvalana pAya 44 saMsthAna nAmakarma 89 saMsArIjIva 191,113 saMhanana nAmakarma 99 sakalasaMyama 223 saphala hiMsAvinivRtti 223 sampanimaNyAla 37 samyagmithyAdRSTi 218 samyaprakRti 38 samacaturasrasaMsthAna 90 samavazaraNa 230 samudghAla 231 sayogakevalI guNasthAna 230 sAtA vedanIya 32 sAsizaya pramatta 224 sAdhAraNazarIra 14. sAsAvanaguNasthAna 217 subhaganAmakarma 145 susvaranAmakarma 147 sUkSmanAmakarma 129 sUkSmakrimA pratipAti 131 sUkSmasAMparAyaguNasthAna 227 hAsya 49 huMDaka saMsthAna 95