Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 9papra. oc III SS lulill taMtro cImanalAla gokaLadAsa zAha varSa : : kramAMka 4pa : : aMka 9 Jain Education iteratura
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Namo tthu NaM bhagavao mahAvIrassa siri rAyanayaramajjhe, saMmoliya savvasAhusaMmaiyaM / pattaM mAsiyameyaM, bhavANaM maggayaM visayaM // 1 // zrI jaina satya prakAza (mati patra) vikrama saMvat 1995 vAra saMvata 2465 IsavIsana 1939 ca1 vadi 15 ne zanivAra epIla 15 - -- - vi-Sa -darza-na 1 zrI hemacandrAcArya acanA : mu. ma. zrI hemendrasAgarajI : 4.17 2 zrI hemacandrAcArya mahimA : zrI paM. haragovindadAsajI : 478 ke jenadarzanamAM vAdanuM sthAna : mu e zrI. kanavijyajI : 479 4 mahArAjA zrI. kumArapALa : mu. ma. zrI. darzanavijayajI : 48pa pa eka anekArtha kRni zrIyuta sArAbhAI ma. navAba : 2017 6 zrI hemacaMdrAcArya | mu ma. zrI nyAyavijyajI : 53 che zrI hema drAcAryanA vikAsanAM nimite : mu. ma. zrI dhuradhavijayajI : para 8 zrI gopALAdAsabhAInA khulAsA aMge para 6nI sAme sthAnika grAhakone amadAvAdanA-sthAnika-je grAhaka bhAIonuM lavAjama AvavuM bAkI che teo amAre mANasa Ave tyAre tene lavAjama ApIne AbhArI kare! - pU. munirAjone vijJapti- vihAra daramyAna mAsika vakhatasara ane ThekANAsara pahoMcADI zakAya te mATe dareka aMgrejI mahinAnI teramI tArIkha pahelAM, vihAra sthaLanI khabara amane maLatI rahe evI vyavasthA karavA sau pU. munirAjane vijJapti che. lavAjama sthAnika 1-8 bahAragAma 200 chUTaka aMka 0-3-0 mudraka. narottama haragovinda paMDayA, prakAzaka : cImanalAla gokaLadAsa zAha, mudrasthAna : sabhASa prInTarI salApasa krosa roDa, amadAvAda, prakAzanasthAna : mI janadharma satyaprakAzaka samiti kAryAlaya, jesaMgabhAinI vADI dhIkAMTA roDa, amadAvAda
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina satya prakAza kramAMka 45 [ bhAsis ] [15 4 : 2i ] . zrIhemacandrAcArya-arcanA kartA-munirAja zrI hemendrasAgarajo [zArdUlavikrIDitavRttam] ajJAnAndhamapAkRtaM suviSadajJAnoSNabhena kSitau, yogenaiva manomalaH kramatayA nItaH kSayaM kssobhdH| AdhivyAdhivipaddharaM viracitaM zAstraM ca yena prathu, sariH zrIprabhuhemacandra udito'pUrvaprabhazcandramA: // 1 // AcAryapravara : svayoganipuNo yogaikamUrti : svayaM, nItijJAnavizAradaH sakalasacchAstraikabhUtAtmaka : granthajJAnavidhAnatatparatara : sevApara : sarvadA, sarvajJazca kalau sudhIvijayatAM zrIhemacandraprabhu: // 2 // sAhityazrutamAtanot suvipulaM jJAnumbudhidhida, syAbAdAmarapAdapaM sulalitaM yo'vayalyAyataH / so'yaM tarkavitarkadUSitamativAtasya jetA kSamI, sUri: zrIprabhuhemacandramunipo'bhUvanitIya : kalau // 3 // yatkItirbhUvi vistRtA'pramitabhA svagauspadaM cAsava, yasya jJAnaprabhAkareNa vibudhA : santApitA durmatA : sthIcakruH praNatAH svayaM sukhamaya sAnidhyamuzcAzayaH, sa zrIsarivaro'nizaM vijayate sarvatra sarvaprada: // 4 // granthAnnaikavidhAnasau munivaro vistArayan visphuTAn , bodhaM taM ca kumArapAlanRpatiM kurvan jinAzAnugam / mArIdoSanivAraNaM vidhitayA saMsAdhayAmAsivAn , sa zrI sarivaro'nizaM vijayate saubhAgyasiddhipradaH // 5 // yAM sarve vibudhAH stuvanti rucirAM granthAvaliM yatkRtAM, nAnyo'sti kSitimaNDale kavivaro yasyopamAMdhArayet / kasteSAM saraNiM brajendurumatirmatyAsamaH sadguroH, sa zrI sarivaro'nizaM vijayate sarvatra zAntipradaH // 6 //
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 478] zrI satya | [15 zrIsiddhakSitipAlasabhyaviduSAM mukhyo hyabhUt paNDita : sarvajJopamatAM dadhatkaliyuge zrIhemacandraH sudhiiH| saccAritradharaH prasannahRdayA yatpArzvagA bhAratI, zaiyastena narAdhipa : samamati nAnurAgI kRta: // 7 // [ saMgadharAvRttam ] AcAryA macandrAt prazamitavikRti pakaumArapAlaH, chAtrAgArANi loke sakalajanahitAyAnoti sma daantH| sadvicAviddhihetoH pratinagaramasau pAThazAlAzca bhavyAH, itthaM nAnAprakArAM kalitaguNagaNaH sarireSaH susevAm // 8 // [anuSTabavRttam / jyotirdhara! mahAbaho! sarvazAstravizArada / kalikAlajJa ! suguro! vande'haM tava pAduke [ vasantatilakAvRttam ] zrIhemacandragurubhaktipadAravinda, AcAryapuGgavamitaH kalikAlavijJam / hemendrasAgaramunirgurubhaktiyuktaH, stotuM samughatamatiH kila satprabhAvAt [ jhulaNA chandaH ] hemacandrArcanA sarvadA zuddhidA, svasthacittAtmanA yaH kroti| prApyate tena sarva sukhaM zAntidaM, jJAnalAbhastu sadhaH prasAdAt / zrIhemacandrAcArya-mahimA kartA-zrIyuta paMDita haragovindadAsa trikamacanda seTha sragdharAvRttam ] yaccAtuvaidyagobhitribhupanaviditairanyazabdazavargaH, khadyotAbhAmabhArSIditarakavigaNo'zizriyat tArakAsvam | prApad doSAkaratvaM parasamayamatistArkikaprAjJasArthaH, stotuM zakyaH sa kiM syAdiva divasapatihemacandro munondrH||1|| zArdUlavikrIDitavRttam ] tApada gauravamAvahantu bhavatAM citte'pare zAbdikAH, sAhityAmRtavarSiNo'pi dadhatAM tAvat prakarSa pare / tarkagranthavidhAyinastaditare tAvaJcamatkurvatAM, sAstA yAvadayurna vaH paricayaM zrIhemasUregiraH
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ janadarzanamAM vAdanuM sthAna lekhaka--munirAja zrI kanakavijayajI (AcArya mahArAja zrI vijayarAmacaMdrasUrijInA ziya) [ gatAMkathI pUrNa ] vivAdanA svarUpa viSe zuSkavAdanI kAMIka samakakSAne kahI zakAya eve, vAdAbhAsa ke sAmAnya vAda tarIke sabaMdhAya che, te vivAda che. vivAda e, jema abhimAnanA atirekathI janme che tema e vivAdane karanAranI bIjI bUrI ne lepUjA che. eTale e vivAdI labdhi, khyAti Adi lokapUjAne icchatA hovAthI, udAra cittane banI zakato nathI. enI lekipUranI vAsanA, te pAmara vAdIne anudAra cittavRttine banAve che. eTale sAmAnya rItie kahIe te vivAdane karanAra mahAdaridrI ja bane che. e pitAnI khyAti yA leka pUjAnI lAlasAne poSavA khAtara ja rahAmAM nirdoSa, satyanA arthionI sAthe vAda karavAne Atura rahe che. te potAnA vAdane pitAnA jayamAM pariNamate jevAne icche che. eTale ekadara avA vivAdIonI mukhya nema vijigISA ja rahe che. vijigISAvRttithI vAdane karavA icchate te vivAdI avasare pitAnI jayanI kAmanAne pUrNa karavA chala, kapaTa vagerene Azraya zodhI hAmAne utArI pADavAne yA parAjita karavAne ati usuka rahe che. pUjya haribhadrasurijI A vivAdanA ravarUpane AlekhatA pratipAde che kelbdhikhyaatyrthinaa tu syAhaHsthitenAmahAtmanA / chalajAtipradhAno yaH sa vivAda iti smRtaH // eTale AvA amahAtmA-anudAra ane lepUjA khyAti vagerenA daridrI vivAdIenI sAthe tatvajijJAsAthI paNa vAda kare, te nirarthaka ane anarthaprada bane che. kemake AvA vivAdanA phalamAM anarthonI hAramALA sivAya kAMI ja tatvanA jijJAsune sAMpaDI zakatuM nathI. e vivAdanA atima pariNAmane ramajAvatA sUrivara jaNAve che ke - vijayo hyatra sannItyA durlbhsttvvaadinH| tadbhAve'pyantarAyAdi-doSo'dRSTavighAtakRt // vivAdamAM, nIti pUrvakane jaya e prAyaH durlabha che, kemake je ekAnta vijagISA vRttithI vivAdane karavA prerAya e cokakasa chalane Azraya zedhe che. ane evA chalapradhAna vAdamAM, tatvanI jijJAsAthI, vicAronI Apa-le karanAra, saraLahRdayIne paNa chalane Azraya le ja paDe, kemake hAme vivAdI evI ja paristhiti daMbhI kare ke satyanA arthane pitAnuM satyatatva akhaMDita rAkhavAne ilane Azraya balAta levo ja paDe. mATe ja evA vivAda karanAranI sAthe nikhAlasa AtmAoe vAda ke carcA upasthita karavI ja na joIe, eTale e vijagI vAdI ApameLe che paDI jAya che.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] zrI jaina satya prakAza e vivAdInI sAthe vivAda karatA kadAca tattvajijJAsu, satyavrata purUSane vinA chale jaya prApta thAya te paNa, e bicArA lokapUjA ke sanmAnanA athI vivAdIne bhayabhAre paDe che. lekapujA Adi je pUrve meLavyA hoya che te paNa moLAM paDe che. sAmAnya lokAdara tenA pratyethI ghaTI jAya che eTale e mahAdaridrI ane anudAra vivAdI, pitAnI hArane kabulI satyane svIkAre e vastu ekAnta asaMbhAvya che, paNa potAnA lepUjA Adine nukazAna thatuM joI, te pAmara abhimAnI, satyavrata mahApurUSanI sAthe vera bAMdhe che. ane enI-enA dharmanA nidA karavAne taiyAra rahe che. eTale ekandare AvA vivAdInI sAthe vAda karavAthI, jaya male te enA mAnAdinI kSatithI antarAya vagerenA nimittabhata te tatvacarcAne karanAra bane che. dharmanI avahelanA paNa AvA abhimAnInA hAthe thavA sabhaMva che. sarvane sudhApAna jema viSarUpe pariName che tema tatva pamADavAnI ja eka irachAthI tattvavAdanuM sudhApAna evAone vivarUpe pariName che. mATe ja zuSkavAdanI jema vivAda paNa dharmanA artha AbhAone mATe tadana heyakoTine gaNAya che. dharmavAda eka lokopakArI vAda ekandare zuSkavAda ane vivAda e tattvacarcAnA hetuthI nikhAlasa AtmAone mATe vAda nathI paNa vAdanuM vikRta svarUpa eTale vAdAbhAsa che. A vAdAbhAsane A rItiye laMbA thI samajyA bAda, ApaNe je vAdanI mahattAne aMge atyAra agAu khUba ja vistRta vicAraNA karI, te vAdanuM svarUpa jANI levuM Avazyaka che. e tattvavAda ke dharmavAdathI oLakhAtA vAda uparanA bane vAdathI tadana nirALo che. A ja vAda sAcesAco taravA samajAvanAra vAda kahI zakAya, eTale vAdanuM sAcuM svarUpa A ja vAdamAM samAyeluM che. A lokopakArI vAdanA adhikArI vagerenA svarUpa viSe zrI haribhadrasurijI nIce mUjaba pratipAdana kare che - paralokapradhAnena madhyasthena tu dhImatA / svazAstrajJAtatatvena dharmavAdaH udaahRtH|| A lekanI bAhya dRSTi karatAM, paraloka ane AtmadaSTi viSe je vadhu mamata rAkha. nAra hoya, apakSapAtI- koI paNa prakArane abhiniveza yA baddhAgrahavRtti jenA haiyAne spazaMtI heya, je vicAraka dhImAna ane svakIya zAstranuM talasparzI jJAna dharAvanAra hoya, AvA vAdInI sAthe vicAronI Apa le karavI, e vastutaH bannene mATe paraspara hitAvaha ane vastunA svarUpane hamajavAne mATe anukUla kahI zakAya. zuSkavAda ane vivAda jema, ekAntatayA anarthaprada bane che tema A dharmavAda sva--parane ekAnta upakAraka bane che. paralokapradhAnatA jenAmAM hoya ja nahi, je A lekanI anAtma daSTimAM muMjhAnA hoya te kai rItie nikhAlasatA pUrvaka dharmacarcA yA tattvacarcA karavAne taiyAra rahe? mATe ja parokane pradhAna mAnanAra ja tattvaveSaka banI zake che. paNa sAthe evA tatvoSakamAM madhyastha-anabhivezatAnI khAsa avazyaktA che. madhyasthatA sivAya tattvacarcA yA vAdanuM atima zubha AvI zake ja nahi. "meM mAnyuM te ja yuti yuta che AvA prakArane Agraha sevanAra tatvacarcAne mATe nAlAyaka che. kemake AgrahI AtmAonI Atara, werSinelibrary.org
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMka 9] jainadarzanamAM vAdanuM sthAna (481] sthiti ja evA prakAranI ghAelI hoya che ke teo yukti yA nakkara dalIlane paNa pitAnA matavyanI siddhi tarapha ja ghasaDI jAya, jayAre anAgrahI madhyastha AtmAo jyAM yukti yA sapramANatAthI saMgatatA jaLavAI rahetI hoya tyAM ja pitAnA matavyane pariNumAve. eTale "sAya te mArUM" e bhAvanA anAgrahI AtmAonA haiyAmAM jIvanta rahe che. eka tatvaSTA purUSa, AgrAphI ane anAgrahonI sthiti viSe cokhavaTa karatAM kahe che ke " AgrahI bata nInISati yukti tatra yatra matirasya niviSTA, pakSapAtarahitasya tu yuktiyatra tatra matireti nivezam " / keTaluM mahada antara! AkAza jamIna jeTalI viSamatA AgrahI ane anAgrahI vaccenI che. jyAM pitAnuM bhavya tyAM ja yukitane kheMcI-tANItUsIne pariNabhAvavI e kAMi jevI tevI baddhAgraha dazA che? jyAre nikhAlasa ane nirdabha AbhAe kaI paNa prakArane Agraha sevatA ja nathI. eTale ja teonI hRdayadazA khUba nizcitta ane mujhavaNa vagaranI hoya che. yukitayukatatA, sapramANatA te ja tenuM mantavya. zukavAda ane vivAdamAM AvI paralokapradhAna dRSTi ane madhyasthatA nahi hevAne kAraNe te bane vAde vAdAbhAsa ane jhaghaDALu tattvavAda banI rahe che. ravazAsaveditA jarUra joIe jema madhyasthatA ane paralokapradhAnatAnI dharmavAdamAM AvazyakatA che, tema sva zAstrajJAtatva paNa dharmavAdanA aMdhakAramAM avazya joie, kemake je AtmAe potAnA siddhAMtane, hamajI zakyA nathI, pitAnA mantavyanA hArdane pArakhI zakayA nathI teo kai rItie tattvacarcA karI zake? ane evA, siddhAnta ke koI eka mantavyane nahi samajI zakanAra, tatvavAdamAM kadiye svaspakSanuM sthApana yutiyukta rItiye na ja karI zake. temaja tenA pakSamAM rahelI sUkSma kSatio jyAre mahAmo vAdI batAve tyAre sva zAstranA marmane nahi samajanAra te ajJAnI pitAnA zAstranI heyatA yA upAdeyatAno nirNaya na karI zake. ane svapakSanA siddhAntanI heyanA yA upAdeyatAne viveka karI zakavAnuM jenAmAM sAmarthya nathI evAo sAthenA dharmavAdamAM khare ja "bheMsa AgaLa bhAgavata' vALI pelI laukika kahevatanuM punarAvartana thavAno bhaya rahe che. mATe dharmavAdamAM siddhAntanuM talasparzI ane ekeeka muddAne anusaratuM sUkSma jJAna hovuM joIe. e hoya te ja te potAnA pakSanuM yathArtha sthApana karI zake. ane hAmAM vAdI taraphathI pitAnA siddhAnta pratye thatA AkSepone hamajI zake, te AkSepa yukitayukta hoya te pitAnA siddhAntanI e prAmANika kSatione svIkArI, te yathArtha yutiyukta vastu ke siddhAntane svIkAravAne te apakSapAtI-madhyastha AtmA taiyAra rahe che eTale potAnI hArane ane hAmAnA vijayane vinItabhAve bulavAnI AnAkAnI AvA vAdIo kadI ja kare nahi ane jyAre hAmAM taraphathI thatA AkSepa, potAnA siddhAntane sparzatA na hoya te te vAdI, te AkSepone pratikAra paNa karI zake, ane rahAmAnI te te kSatione sahaja bhAve tenI AgaLa khullA svarUpe raju kare. eTale hAme vAdI paNa pitAnI te pramAdajanya bhone svIkArI, pitAnI te viSenI hArane saraLa bhAve kabule. eTale ekandare dharmavAdane Jain EducatikaranArA ane vAdIonI sthiti ja evI suMdaratama hoya ke A vAdamAM kai jAtanuMelibrary.org
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] zrI jaina satya prakAza = aniSTa janmavA ja na pAme, temaja kaI paNa prakArane bakheDe, TeTa yA tANutANI na thAya. AvA dharmavAdathI sAmAnya janasamAjanI paNuM tattvajijJAsA vRddhi pAme ane tavacarcA pratye ene agAune kaMTALo ane upekSAbhAva nAbuda thaI jAya. mATe ja AvA dharmavAdonI jarUrIAta e jIvana nirvAhanA anya upakaraNanI jema tattvagaSakone mATe ati Avazyaka ane upayogI che. dhamavAnuM atima kevuM hoya? AvA tatvaveSaka ane madhyastha AtmAone mATe sahajarItyA Avazyaka manAtA, dharmavAdanuM antima phala yA pariNAma karyuM hoI zake te viSe pU. haribhadrasUrijI A mujaba sucave che- vijaye'sya phalaM dharmapratipattyAcaninditam / Atmano mohanAzazca niyamAt tatparAjayAt // e vastu spaSTa che ke AvA dharmavAdane karanAra ane vAdIonI parasparanI paristhiti ekAnta hitAvaha hoya che ke jenA yoge, vAdine Itara dharma saMpradAyanA vAdIne parAjaya thAya te te vAdI potAnA dharma sidhAntane cheDI, satya dharmane nikhAlasatA pUrvaka svIkAra kare che. temaja te Inara dharma saMpradAyanA vAdI A dharma saMpradAyanA vAdIne yuktiyukata rItiye enA mantavyamAM enI hAra kabUlAve te, vAda karanAra dharmane pitAne atyAra agAuna je pramAda tene nAza thAya, ane atavamAM je tatvabuddhi mohathI karI heya te moha cAlyo jAya. eTale jaya ke parAjayamAM A dharmavAda evI sthitine che ke keine mAnabhaMga, apamAna ke vaira vidhi vadhe nahi, kintu namratA, saraLatA ane nikhAlasatAnA yoge, jaya parAjaya bannemAM kAMi ne kAMI banene lAbha thAya che, paNa takazAna ke anartha koI paNa prakArane janma ja nahi. eTale zuSkavAda ane vivAdanI paristhiti temaja dharmavAdanI paristhiti e bane vaccenuM atara sAmAnya janasamAjanA khyAlamAM sahelAInI AvI zake tema che. mATe ja dharmavAda e vAtanuM sAcuM ane avikRta-zuddha nirbheLa ravarUpa che. jyAre zuSkavAda ane vivAda e vAdanuM tadana vikR-svarUpa ke je vitAvAda ane jhaghaDALuvAda tarIke oLakhAya che. A dharmavAdanI AvazyaktA ukara granthakAra surivara, ati bhAra mUke che; ane jaina zAsanamAM mAnanAra AtmAone AvA vAda yA tatvacarcA karavAne samajAve che. paNa te kayAre kayA kAlane mATe e vagere vastunuM bhAna A dharmavAda karanAne hevuM joie e viSe, e sUrIzvarajI pharamAve che ke dezAdhapekSayA caiva vijJAya gurulAghavam / tIrthakRjjJAtamAlocya vAdaH kAryoM vipazcitA // vipati-buddhimAna purUe, gAma nagara deza, sabhya, vagerenI barobara cokasAI pUrvaka, dharmanI prabhAvanA yA laghutAnA vicAra karavA pUvaka vAda kare. vAda e sAro, ane upakAraka che paNa sabhya samAja tene jIravI zakavAnA sAmarthya viTANe hoya te te dharmavAda tevA prakAranI zAsanaprabhAvanA yA tatvacarcAnA atenA navanItane, jana samAjanI Jain EduabhyatAne kAraNe, karI zakavAne asamartha bane che. mATe javAM Ave abujha sabhya >
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ***] jainadarzanamAM vAdanu sthAna [ 43 ] samAja hoya, athavA madhyastha samAja taddana bheTa hAya tevA gAma yA nagaramAM dharmavAda karavA e bannene mATe kaTALA rUpa bane che. dhamavAdamAM joItI buddhimattA A mATe ja bhagavAna mahAvIra paramAtmA jevA sama trikAlajJAnI lokopakArI purUSane paNa, amUka prakAranI paristhitimAM dharmopadeza ApavA mAthu rAkhavA paDaye che. jyAre paramAtmA mahAvIrasvAmI jIvAlikA nadInA kinAre lokAlokaprakAzaka kevaLajJAna pAme che, samavasaraNanI racanA thAya che, ane sara-asura vagere pariSada prabhunI dezanA sAMbhaLavAne ati utsuka che, te avasare, anaMtajJAnI bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmA, e pariSadane ayeAgya samajI AcArane pALavA khAtara, phakata alpa dharmopadeza ApI, tyAMthI anya sthAne padhAre che. jyAre dhama jevI vastunA upadezane mATe pazu AvA anantajJAnI para mAtmAne paNa dezakAlAdinI apekSA rAkhavAnI jarUra jaNAya che te tattvavAda ArAye svA mAnA gaLAmAM temaja sabhya samAjanA haiyAmAM satya vastu utAravA icchatA, prabhAvaka vAdIe mATe dezAdinI apekSA avazya hAvI joie. mATe ja dharmavAdanA adhikArIne sArU, ApelA vipazcita vizeSaNathI pU. AcAryadeva zrImad jinezvarasarijI e vastu dhvanita kare che ke--- sarvatra gurulAghavAlocanapUrvakapravRttika patra paramArthato 'vipazcid' bhavati, samcasva paramArthanAvizravAnU " (TIkA) zAsananI prabhAvanA ane laghutAne sadAye vicAra karavA pUrvaka pravRtti karanAra vipazcit dhImAna gaNAya che. enAthI itara paramAthI avipazcata-kahI zakAya. --- eTale e vastu spaSTa thAya che ke dhamavAdane AdhakArI vipazcita heAi zake, ane te ja deza, kakSa ane sabhya samAjanA svabhAva ane paristhitine samajI zake che. kaH kAlaH kAni mitrANi ko dezaH kau vyayAgamA / kazvAhaM kA ca me zaktiriti cintyaM muhurmuhuH || kayA kAla ? kai vartamAna paristhiti? kANu atyAre kAryane sahAya karanAra mitro che| deza kayA--dezanI paristhiti kai ? vyaya ane lAbha zu che ? huM kANuM ? mArI zakitathI atyAre hu samartha chu yA nahi? A sadhAye vicArA, vipazcita purUSo karI zake che. mATe ja vastuta: dharmavAdanA tee ja sAcA adhikArI rahI zake che. zAsananI prabhAvanA vAda drArAye AvA ja dhImAna ane dhIravRttinA AtmAe! karI zake che. sAthe dharmavAdanA adhikArIne eka mahattvanI vastune! khyAla rAkhavAno che ane te e ke dharmavAda yA tattvavAda amUka prakAranA, amUka sthitivALA sAthe hoi zake ja nahi. jemake "< atthavaINA nivaINA pakkhavayA balavayA payaNDena guruNA nIona tayassinA saha vaz2apa vAyaM avasare, satyanA kadAca sabhya samAja bhadrika ane satyArtha hoya, paNa sAca ane jUnI parIkSA karavAnuM sAmarthya naMha hevAne kAraNe mujhavaNamAM aTavAtAM DAya tevA pracAraka zAsanaprabhAvaka mahAtmA, amUka prakAranA guNathI hIna paristhitine samajI, vAda karavA drArAye sabhyasamAjane satya vastu sAthe paNa, vamAna samajAvI zakavAnuelibrary.org Jain Education "
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ [84] zrI jaina satya prakAza [varSa sAmartha dharAvatA hoya te paNa teoe, 1 arthapati eTale dhananuM ameya baLa dharAvanAra, 2 nRpati-sattAdhIza, 3 prabaLa ane samartha lokamatane dharAvanAra, 4 gurU-vaDila jana, 5 nIca ane 6 tAravI, ATalAonI sAthe dharmavAda karavAnI IcchA dharAvavI e agnimAMthI zItatA janmAvavA jevuM sAhasa kahI zakAya. kemake A uparyukata vAdIonI sAthenA vAdamAM tatvacarcA e amRtarUpa nahi banatA jherarUpe pariName che. eTale e dharmavAdathI navI ja anarthaprada paristhiti janmavA pAme che; ethI "Ama chatAM mUTha niH" jevuM ja kAMI banavA pAme. kAraNa ke uparyukata sthitinA AtmAo, dhana, sattA ane pakSabalanA prabala jere unmata banI sAcA ane saraLa dharmavAdane bhadrika janasamAjanI dASTae khUTe ane alpa mUkyane karI zakavAnI sthitivALA hoya che. eTale ekadare AvAo ke jeo dhana, sattA ane pakSabalanA ge viveka rahIta temaja udaMDa banI rahyA che; tevAe dharmavAdanA adhikArI koI kALe heI zake ja nahi. vAda vizenI gerasamajo dUra thavI joIe e rIti vAda vinA ATalA laMbANa vivecananA ane upasaMhAra tarIke e vastu punaH spaSTa karavI rahI ke zuSkavAda ane vivAha, e jainadarzanamAM vAvAbhAsa tarIke ane tatvacarcA mATe tadana heya koTinA che. tattvane hamajavA ke hamajAvavA koI paNa jainadarzanamAM mAnanAra prabhAvaka purUSo A vAdAbhAsa-vAdanA vikRta svarUpabhUta bane vAdone Azraya zadhe ja nahi; ane evA vAdIonI sAthe vyartha jIbha-jeDI karavA karatAM manane ja vadhu pasaMda kare. kadAca koI evI ja paristhitimAM, bhakika janasamAja tadana ADe raste na deravAI jAya, e buddhithI koi gItArtha mahApurUSa, zAsana prabhAvanAne mATe amUka prakA nA vAtAvaraNane hamajI, AvA vAdIo sAthe vAda kare to paNa te apavAda mArga ja kahI zakAya, ane ene uga amUka ja karI zake. bAkI sAmAnya prabhAvako mATe te rAjamArga tarIke A banne vAde niSiddha che. chelle dharmavAda e ja sAce upakAraka ane sva-para hitaiSI vAda che e vize be mata che ja nahi. mATe zakitavAna, samartha prabhAvaka purU, dezAdinA vAtAvaraNane lakSyagata karI A tatvavAda karI zake che. ekandare A rItiye jainadarzanamAM vAda tarIke sAmAnya traNeya vAdenuM sthAna che, paNa e vAdamAM pUrvanA banne vade hathakoTinA temaja vAstavika rIti anupayogI che; ane eTale ja enA svarUpane rahamajI enAthI dUra rahevAne ja Agraha rAkho. jyAre chelle dharmavAda e upAdeya koTine hevAthI enA pratye AdarabhAva rAkhave. A vastu A lakhANa vivecana dvArA spaSTa thAya che. prAte huM icchIza ke sau koI arthI AtmAo, vAdanA A vikRta svarUpabhUta vAdAbhAsane hamajI enAthI dUra rahe ane dhamavAda viSe Agraha-bhamata rAkhavApUrvaka tatvacarcAnA mahattvane samajatA zIkhe. A paristhiti janmavA pAme te jarUra vAda vA tatvacarcA viSenI atyAranI gerasamajo dUra thavA pAme, temaja atyAra sudhI samAjamAM vAda yA tattvacarcAne mATe je aNagame yA upekSAbhAva dekhADavAmAM Ave che, te avazya aTakavA pAme. zAsanadeva sone sadabuddhi sama !
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAta mahArAjA zrI kumArapALa lekhakaH sunimahArAja zrI dAnavijayajI zAvalI jaina AcAyAnI vyavasthita lekhanakaLAne spage gujarAtanA madhyama kAlIna itihAsa vizadarUpe ApaNane maLe che. temAMya caulukaya vaMzanA itihAsa jhINAmAM jhINI vAte sAthe ApaNI sanmukha jainAcAryoe mUkayA che. AvA kramika itihAsa hiMdanA khIjA rASTravazA mATe bhAgye ja maLato haze. caulukaya yAne sAlakI rAjAonA rASTrakALa vi. saM. 1017 thI vi. saMvat 1298 sudhI che. te vaMzamAM nIce pramANe rAjAo thayA che-- zALa maLarAja cAmuMDarAya dudha bharAja bhImadeva karaNadeva sirAja kumArapALa ajayapALa ... laghu mULarAja (bIje) bhImadeva (bIjo) 37 jayaMtasiMha bhImadeva punaH tribhuvanapALa ... ... rAjayAbhiSeka kALa vi. sa. 1017 vi. sa. 1853 (52) vi. sa. 1066 vi. saM. 1078 vi. sa. 1120 vi. saM. 1150 vi. saM. 1199 mA. su. 4(30) vi. sa. 1229 po. su. 12 vi. sa. 1232 6aa. su. 12 vi. sa. 124 ce. su. 14 (3) vi. sa. 1280 pahelAM vi. sa. 1282-83 vi. saM. 1298- sAlakI vazanA rAjyakALamAM mukhyatAe gujarAtanA maMtrIe jaina hatA. seAlIvaMzanA rAjAmAM pazu jenAcAryonA saMsargamAM AvatA hatA, tethI jainadhama thI paricita hatA. khAsa karIne mULarAja, du`bharAja, siddharAja ane bhImadeva vagere jainadharmapremI rAjA manAya che. ane kumArapALa te parama jainI rAjA hatA. 1 rA. bA. cevindAi hAthIbhAi uMcAi B. A. L, L. B. gujarAtanA prAcIna itihAsamAM lakhe che ke mULa vasati nAmanuM jaina devaLa paNa teNe ( mULAne ) magAvela
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina satya prakAza gu. siddharAja jayasiMhadeva aputrIo maraNa pAmyo eTale tenI gAdIe bhImadeva rAjAne putra kSemarAja (haripALa) tene putra tribhuvanapALa ane tene putra kumArapALa AvyA. kumArapALa vi. saM. 1199nA bhAgasara sudI 8nA divase gujarAtane rAjA bane. teNe 30 varSa 1 mahine ane 7 divasa rAjya bhogavyuM, ane vi. saM. 122tnA piSa sudI 12nA divase tenuM mRtyu thayuM. gu. kumArapALane mahipAla ane kIrtipAla nAme be bhAI hatA. bhopALadevI ane devI nAme be patnI tathA devaLadevI ane premaladevI nAme be baheno hatI. devaladevInuM lagna zAkaMbharInA rAjA arNorAjanI sAthe ane premaladevInuM lagna moDhArakanA jAgIradAra kRSNadeva sAthe thayuM hatuM. e kRSNadeva-maladevIne mahAbaLa ja nAme putra hato. kumArapAlane putra thayo nathI. pitAnI pachI kumArapALa gAdIe Avaze e jANa thatAM siddharAje kumArapALane mAravA mATe tanatoDa mahenata karI hatI, kintu temAM tene saphaLatA malI nahIM. A vikaTa avasthAmAM kai sa. zrI hemacaMdrasUrinA upadezathI maMtrI udAyana ane vAgabhaTTa, tathA Aliga sajajana kuMbhAra (sagarA), bhImasiMha kheDuta, devasI kaTuka vANuo ane siri brAhmaNe kumArapALane kiMmatI madada karI hatI. kumArapALe paNa rAjya prApta thatAM te darekanA upakArane megya badale vALI ApyuM che, ane potAnI kRtajJatA pragaTa karI che A sivAya rAjyaprApti samaye mArakanA svAmI (kumArapALanA banevI) kRSNadeve paNa kumArapALane sahakAra Apyo hato, paraMtu tenAM apamAna bhaya vacanethI gusse thaI kumArapALe tene mArI nAMkhyo hate. saMbhava che ke tenA putra mahAbaLane yogya satkAra karyo haze. saM. 1273nI zrIdharanI devapattanavALI prazastimAM zobhanA putra sacIvavalle kumArapALane rAjyAbhiSekamAM sahAya karavAnuM sUcana che, kintu gu. kumArapALe pitAnA upakArIonI noMdhamAM (yAdImAM) tene yAda karyo hoya ke inAma ApyuM hoya tenuM pramANa maLI zakatuM nathI. zrI. go. ha. dezAIe paNa tenI noMdha lIdhI nathI. sAmrAjya-nirmANa gurjarezvara kumArapALe pitAnA zAsananA pUrvArdha kALamAM aneka yuddha karyA che. A badhAMmAM zAkaMbharIne arAja sAthenuM yuddha bahu ja mahatvanuM lekhAya che. sainya phuTI javAthI bIjAnI sahAya vinA ja-pite ekalAe ja A yuddhamAM vijaya meLavyo hate. Azare saM. 1200mAM eTale rAjyAbhiSeka pachI turatamAM ja A yuddha thayuM hatuM ane temAM tenI mahArAjAdhIzvara padanI regyatA sAbIta thaI hatI. tyArapachI mALavAne kahevAya che. (pR. 150) durlabharAja jainadharmane paNa mAnate heya ema jaNAya che (ja. 152) janadhAma bhImane huM mArI bahena nahI paraNAvuM." (pR. 286) bAramA gujarAtI sAhitya samelana (amadAvAdamAM)mAM ItihAsa ane puNatA vibhAganA adhyakSa zrImAna jinavijayajInA vyAkhyAna 5 11 mAM gujarazvara mULarAjanA yuvarAja cAmuMDarAje vi. saM. 1933mAM vaDasamAnA jinamaMdiranI pUjA mATe Apela midA nanA tAmrapatranuM sUcana che. Jain Education Internao 8 ba ne. hA. dezAI ta gujarAtane prAcIna itihAsa 5. 185 e.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka che mahArAjA kumArapALa [487] ballAla (saM. 1297), saurASTrane sayara (saM. 1208-), kaMkaNane mahilakArjuna (saM. 1216thI 1ra18), sAMbhaja saM. 1217 Azare) ane cedIrAja (saM0 1223) nI sAthe yuddha karI te pradezamAM pitAnI ANa pheravI hatI. gurjarezvara kumArapALa 18 (aDhAra) dezane rAjA gaNAya che, je aDhAra deza A pramANe che- karNATaka, 2 gujara, 3 lATa, 4 soraTha, 5 kaccha, 6 sidhu. 7 ucca, 8 bhaMbherI, 9 marU, 10 mALavA, 11 kekaNa, 12 mahArASTra, 13 kIra, 14 jAlaMdhara, 15 sapAdalakSa, 16 mevADa, 17 dIva ane 18 AbhIra. (prabaMdha cintAmaNi pu. 189) AthI ja kumArapALanI biradAvalImAM mahArAjAdhirAja, nijabhUjavikamaraNAMgaNavinitizAkaMbharIbhUpAla, prauDhapratApa, avantInAtha ane cakravartI vagere birUda kotarAyAM che-lakhAyAM che. zilAlekhAdimAMnAM vizeSaNe gurjarezvara kumArapALanA zAsanakALamAM ulkI sAhitya paNa tenA aitihAsika jIvana upara suMdara prakAza pADe che. te paikInA keTalIka paMkitao nIce pramANe che 1. saM. 1203 pi. suda 2 zanivAranA sakrAMti parvamAM cAMdrApallImAM siddhezvara vaidyanAthanA maMdiramAM eka brAhmaNane gaMbhUvA pAsenuM gAma AkhAnuM zrI kumArapAlanI sahIvALuM tAmrapatraka paramabhaTTAraka mahArAjAdhirAja paramezvara tribhuvanagaDAvantInAtha babarakajiSNu siddhacakravarti zrImajayasiMhadevapAdAnudhyAta paramabhaTTAraka mahArAjAdhirAja paramezvara nijabhUjavikramaraNAMgaNavinirjitazAkaMbharIbhUpAla zrImat mArA viSayathI... mahArAjadharAja, paramezvara, zAkaMbharIbhUpAlavijetA, vijayI (saM. 121) 1 prabaMdha cintAmaNimAM cedI rAjane prasaMga DAhala dezanA karNa sAthe yojAyela che. 2 avatInAtha mATe juo rA. ge. hA. desAI kRta ga. pra. i. 5 197 tathA vAco kumArapAle mALavA ane sAMbharanA rAjA upara jIta meLavI hatI, e nirvivAda che. avatinAtha" e kumALa pALanAM birUda paikInuM eka che" 5. 194 3 gujarAtanA sAta cakravatI o nIce pramANe manAya che. 1 bhImadeva, 2 karNadeva, 3 siddharAja, 4 kumArapALa, 5 ajayapALa, 6 mULarAja ane 7 bhImadeva (juo gu. A le lekhAMka 166, 186, 170, 20, 22, 206 vagere.) 1 siddharAja, 2 kumArapALa, 3 ajayapALa, 4 muLarAja bI, 5 vizaLadeva, 6 arjunadeva, 7 sAraMgadeva (jue purAtana trimAsi pu. 1 a. 1 pR. 37 mAM prakAzita saM. 17 ne AmaraNane zilAlekha). 4 amadAvAdamAM zeTha sArAbhAI DAhyAbhAIe, saM. 1184 2. suda 15 soma. saM. 1193 phA. va. 7 maMgaLa mArasa krAnti (jemAM saM. 1187 nA grAmazAsananI punAjJA che) ane saM. 1200 pAsa suda 2 vagere tithinA siddharAja, mahAmAtya zAnupa ane kumArapALanA paDimAtrAmAM kIrNa tApa jevA ApyAM hatAM, jenI pUrI nakala mArI pAse che. temAMthI ucation dathil 4eu." WET Pate & Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ xce ] zrI jaina satya prANa [ 4 2. sa. 1202, siMha saMvat 32 Aso vada 13 sAmavAre gAThila sAmanA sahajIgezvara mahAdeva mATe tenA laghu bhAtA maluke zAsana ApyAno mAMgarALanI sADhaDIvAva vALA kALA pattharanA zilAlekha-- (2) kRtvA rAjyamupAramannarapatiH zrI siddharAjo yadA daivAduttama (3) kIrtimaNDitamahipRSTho gariSTho guNaiH / AkrAma jhaTityarcityamahimA tamrAjyasiMhAsanaM zrImA (4) neSa kumArapAlanRpatiH puNyaprarUDhodayaH // 2 // rAjyaimuSya mahIbhUjo bhavadiha zrI gRhilA (5) ravyAnvaye ... adbhUta mahimAvALA ane puNyathI rUDhatA ( nizraLatA )ne pAmyo che. udaya jenA evA A kumArapALa rAjA tenA rAjyanuM siMhAsana khAvI beThe. (2) (2. 24. SS. y. 33 ) 3. sa. 1207 kumArapALa citrakUTamAM uttara dizAnA DhoLAva paranA samidhyezvaranA maMdirane gAma vagerenuM dAna karyuM tene kALA ArasamAM khedela ane aittoDagaDhanA mekalajInA maMdiramAM rahela zilAlekha~~~ ( ) oM // namaH sarvvajJAya // (8) tasminnagarasAmrA (9) jyaM saMprApte niyatervazAt / kumArapAladevo'bhUtpratApAkrAntazAtratraH // svatejasA prasahyena na paraM yena zAtravaH / payaM bhUbhRcchiraH svaccai kAri (20) to bandhurapyalam // AjJA yasya mahimAthaizcaturambudhimadhyagaiH / dhiyate mUrtabhinnanairdeSazeSeva satatam // mahIbhRnakuMjeSu zAkambharI (11) zaH, priyAputraloke na zAkaMbharIzaH / api prAtazatrurmayAtkaM prabhUtaH, sthitau yasya matezvAjiprabhUtaH // sapAdalakSAmAmartha nazrIkR ( 12 ) tabhayAnakaH / svayamayAmmahInAtha grAme zAlipurAbhidhe || (28) zrIjayakIrtiziSyeNa digambaragaNezinA / prazastirISI cakre zrIrAmakIrtinA || lekhakita 8 thI 12- jenI pachI kumArapALa AbhyA. jyAre A nRpe zAka bharInA rRpane parAjaya karyAM ane sapAdalakSama`DaLa ujjaDa karyuM" tyAre te zAlIpura nAme sthAnamA gayo, (gu. ma. kSe. 5. 34.) ******... 4. sa. 1208 A. su. pane guravAre zrISAle yesa ane sa. 1687 the. zu. 1ne gurUvAre pharIvAra patthara para kAtarAela vaDanagaranA killAnI prazasti- (20) krIDAkoDa ivosdhAra vasudhAM devAdhidevAjJayA / ...
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAjA kumArapALa [ 9] devaH sotha kumArapAlanRpatiH zrIrAjyacUDAma(21)Ni : .....navina ririti zAsa: mAthA / ra aa mAnanavAjJadaze kSiNiyALA, zyotallohitatarpa(22)NA dmdynycnnddiibhuujsthaapiniiN| dvArAlaMbitamAlavezvaraziraHpa na yazcAharallIlApaMkajasaMgrahavyasaninI caulukyarAjAndhayaH // 15 // (23) zuddhAcAranavAvatArataraNiH saMdharmakarmakamaprAdurbhAva vizArado nayapathaprasthAnasArthAdhipaH // saH satyavasAyana (4)tapu rojIMthara manye saMharati sma bhUmivalaya kAlavyavasthAmapi // 16 // naSTodIcyanarAdhipo jitasitacchannaiH prasanojvalaH / chinnaprAcyanarendramAlikamalaiH prauSyatphalayotitachAyAdUramavarddhayagnija(26)kule yasya pratApamaH (17) AcAraH kila tasya rakSaNavidhirvighnezani zitapratyUhasya phalAvalokizakunajhAnasya maMtrASayaH / (27) devImaMDalakhaMDitAkhilariporyu ivinodotsavaH zrIsomezvaradattarAjyavibhavasyADaMbaraM vAhinI // 18 // sArAMza-rAja kumArapAla deve IzvaranI AjJAthI pRthvIne uddhAra karyo. prabhAva zALI hari avataryo che evo khyAla janatAne karAvyo. arNorAja tathA mAlavezvarane harAvyA. zuddhAcAra ane saddharma pravartAvyo. nyAyamArgamAM prasthAna karyuM. kaliyugane hAMkI kADhaye ane kRta yuga pravartAvyo. uttara tathA pUrvanA rAjAone chatI pratApa vadhAryo. Izvara jene rAjya Ape che, gaNapati jenuM rakSaNa kare che, devIo jenA zatruone vinAza kare che ane zakunajJAna jene pratyakSa che, e kumArapALarAjAne senA, rakSaNa sAmagrI, yukriyA, ane maMtrajApa te dekhAva mAtra che. arthAt kumArapALa mahArAjA dareka rIte mahAna puNyazAlI che, udayazIla che. (saM. 1208). 5. saM. 120nA lagabhaga nADelavAsI paravADa zubhaMkaranA putra puliga-sAhikanI vinaMtIthI zevadharmI mahArANI girajAdevIe 11, 14, 15 ane 0))nI amArI 1 A lekhathI mAnI zakAya che ke kumArapAle sa0 128 pUve, sAta zvasananA tyAga pahelAM strI saMga kare nahi ane maghamAMsa khAvuM nahi evI pratijJA karI, (juo mu prA pRSTa 194), semezvaranA maMdirane jIrNoddhAra cAlu karyo ane Azara saM. 12mAM tyAMnI pahelI yAtrA karI tyArapachI maMtrI AMbaDe saM. 16-1mAM zaruMjaya tIrthanA AdIzvanA maMdirano jIrNoddhAra karAvyo ane saM0 125mAM sAlivAhana vageree giranAranA nemizvara maMdirane jIrNoddhAra karAvyo. mahAzanI kumArapAle saM 1208nA arasAmAM amArI pravartAvI tenI sAkSI, rANI girijA deva tathA mahArAjA AhAdevanA saM. 128-120llA zilAlekha paNa para che. InternmoharAjaparA nATAmAM mahine 12 varSane vanavAsa sUcave che tyAM 22 varSa ne.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ [40] zrI jaina satya prakAza (16 4 pravartAvI te saMbaMdhI dakSiNa bhAravADamAM ratnapuranA zivAlayamAM kotarela ane bhAvanagara sTeTanA prAkRta ane saMskRta lekhonA saMgrahamAM prakAzita amArizAsana-- (1) ..............mastAnar(ra) mahApAdhirANa paramabhaTTAraka paramezvara nijabhUjavikramaraNAMgaNa vinirjita..........pArvatIpati varalabdhaprauDhapratApa zrIkumArapAladevakalyANavijayarAjye (3) sve sthe vartamAne zrIzambhuprAsAdAvAptasvacchapUranapuracaturazikAyAM mahArAjabhUpAla zrIrAyapAla. devAn mahAsamaprApta zrIyUnapAkSadeva zrImahArAjJI zrIgirijAdevI saMsArasyA viaaN (4)vinitya kaLAmamA mArA matyA..........(Mr. nai. che. ha. 2 . ra72) paramezvara, nijabhUjavimaraNAMgaNa vinirjita, pArvatIpativaralabdha pauDhapratApa zrI kumArapAla. zabyuprAsAdathI maLela ranapuramAM mahArAja bhUpAla rAyapAlathI zAsana meLavanAra pUnapAkSa deva. 1. saM. 12 09 mahAvadI 14 zanivAre zivarAtrine divase nADolavAsI peravADa zubhaMkaranA putra puliga tathA sAlikanI vinaMtithI kirA, lATa hada ane zionA jAgiradAra AlhaNa deve 8-11-14-15 ane 0))nI amAri pravartAvI, te saMbaMdhI jodhapura rAjyanA malyANa jillAmAM bAhaDamerathI 16 mAila vAyavyamAM karADu gAmanA zivAlayamAM kotarAela ane epiyAphikA inDikA bhA. 11, bhAvanagarathI prakAzita "prAkRta ane saMskRta lekhone saMgraha" pR. 172, "prAcIna jana lekha saMgraha" bhA. 2 pR. 204 tathA "gujarAtanA aitihAsika lekha" caulukayavaMza pR. 49mAM chapAela amArizAsana (2) mAtApirA (ra)zvara samAviSpaprANAya auhA.. .nijitarAmarI [mezcara mAsikadharabaT nitina (gu. ai. lekhanI AvRttimAMthI)] (3) mepa macchumArapAka vAhayAvAya (zarU)nAritiH mALA............. birUda upara pramANe 7. saM. 1212-13mAM maMtrI AMbaDe zatruMjaya tIrthapara zrI AdIzvaranA caityane uddhAra karAvyo hato. 8. saM. 1213 ci. va. 8 maMgaLavAra sevADInA jiNaDhAke zrI mahAvIra svAmInA maMdiranI bhamatInI derImAM zrI pArzvanAtha bhagavAnane besAryA, ane tenI pUjA mATe dAna karyuM teno zilAlekhamAM mAsTarani kumArapAtrAmAM kayA 8. saM. 215 ci. suda 8 ravivAra zAlivAhana vageree, giranAra tIrthapara zrI neminAtha maMdiranI bhamatI tathA derIo, cAra pratibhAyukta kuMDa ane aMbikAnI derI tathA mUrti karAvyAM, arthAta giranAra upara pahelI bIjI tathA trIjI TukonuM kAma karAvyuM. ( li. o. ri. I. beTa che. puSTa 356; gujarAtanA aitihAsika lekha caulukya vibhAga pR. 51 ane prA. je. lekha saMgraha pR. 68). 1 A mATe AgaLane saMbaMdha vAMce.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ aka ) mahArAjA kumArapALa 10. zudi 15 gurUvAre caMdragrahaNamAM vasaMtapAle udaledhara devane zAsana ApyuM, te saMbaMdhI gvAliyara rAjyamAM udepura gAmanA maMdiramAM rahela zilAlekha- (2).......... ziSya vasAi nimana............ (9)...phAmarAmapachAtInAtha maha (6).. ..taniyu mAmAtya zoSaa.. "teNe zAkaMbharInA rAjA tathA avaMtInAtha (eTale mALavAnA rAjA) e bannene harAvyA hatA. te vakhate thaze dhavala mukhya maMtrI hata" (gu. e. je. pR. para) 1 11. saM. 1221 ane saM. 1256 nI sAkSIvALA saM. 1268mAM kAtarAela jAloranA kumArapAlavihArano zilAlekha- (1) prabhuzrIhemacandrasAripratibodhita zrIgurjaradharAdhIzvara paramAhata caulukya(2)mahArAjAdhirAja zrIkumArapAladevakArite zrIpArzvamAthasatkamUla. biMbasahitazrIkuvaravihArAbhidhAne jainacaitye paramArhata kumArapAla ane tene kumAravihAra. 12, 13. saM. 1222 ane saM. 1223 mAM zrImAlI rANIganA putra AMbAke giranAra para pagathiyAM karAvyAM (gu. A le. saMgraha pR. pR6; prA. je. le. saM. pR. 70). 14. va. saM. 850, siMha saM. 60 mAM maMtrI dhavalanI patnIe be mandira ne zrAma ApyuM te saMbaMdhI junAgaDhamAM nRsiMhaprasAda hariprasAde baMdhAvela bhUtanAthanA zivamandiramAM surakSita zilAlekha (4) ..... kai mAhitiH rAjanIti tene putra (?) lakSmIpati sAkSAt kumArapAla nRpa hatA. (gu. e. ke. pR. 59) 1 AcArya girajAzaMkara valabhajI B. A., M. R. A. S. nA kahevA pramANe kumAra pALanA nyALamAM saM. 198 phAgaNa, 12 aSADha, 1213 Ase, 129 bhAdara, 128 mAtA, 1220 petha, 122 re, 1227 citra, 1224 Aso ane 1218 mahA sudI 15 tathA gurUvAre caMdragrahaNa thayela che. ane A lekha zilAlekhamAM vecAtA baMtavAlA mahinAnA hisAbe saM. 1220 nA poSa suda 15 dine kevA heya ema lAge che, vadhavala aDhI varSa sudhI kumArapAlana mukhya maMtrI rahela che. je zAkaMbharI ane mALavAnA akALamAM thazodhavala mahAmaMtrI hoya te A prasaMga saM. 1200 thI 128 hamazagamAM mAnavo paDaze. caMdragrahaNa ane 5 akSaravAlA mahinAnA hisAbe saM. 12AmAM mAnavo paDaze. 2 AcArya giranAra vallabhajI lakhe che ke-"ba jUdA saMvata ApyA che, e vallabhI ane bIjo siMha. pahelA saMvatanuM varSa 850 bIjAnA varSa 10 ne maLatuM Ave che. ane e banne I. sa. 1569 ne maLatAM Ave che." te bhaya che, tema che. saM.850mAM vi saM. 1225, . sa. 1169 paDe te barAbara che. siMha saMvata vi. saM. 1570mAM zarU thayuM che. mATe siMdha saM55 Ave te ja maLatA saMta manAya. te vakhatanA lekhake siMha saMvata mATe bhUla kare enA karatAM va. sa. mATe bhUla kare ema mAnavuM te vadhAre ThI che ane e sAte A lekha saM. 855, vi. 1ra, i. sa. 124, si. 60mAM karAele che e paNa saMbhavita che. ane anya lekhomAM vi. saM. 1202 ane siha saMvata 32 ane vi. saMka 1166, ane siha saMvata ha6 e, saM* 1170mAM siha saMvatano prAraMbha e, hisAra barAbara mastAM mAne che
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bI jana satya prakAza 15. va. saM. 850 nA ASADhamAM kotarAela, prabhAsapATaNamAM bhadrakALInA maMdiramAM rahela mahaMta bhAvabRhaspatinI prazastivALe ane kumArapALanA bhANeja tathA kRSNa deva ane premaladevInA putra mAhezvara bhaja mahAbo caMdragrahaNamAM eka gAma ApyuM, te sabaMdhI zilAlekha (12) tasminnAkamupeyuSi kSitipatau tejoSizeSodayI zrImadvIrakumArapAlanR(13)pati stamrAjyasiMhAsanam / AdhakAma jhaTityacintyamahimA ballAladhArAdhipazrImanAMgalabhUpakuMjarazirasaMcArapaMcAnanaH // 10 // pava(14)rAjyamanAratavidadhati zrIvIrasiMhAsane zrImadIrakumArapAlanRpatau trailokyakalpadrume / tevizeSAdayI, siddharAjanI gAdI para Avya, balAla dhArA pati ane jAgala narezane vijetA kumArapAla va. saM. 850.1 16. saM. 126 ve. su. 3 dine mahAmAtya kadi bhaMDArIe AbutIrtha para RSabhadeva bhagavAnanI sAme potAnAM mAtApitAnI mUrti karAvI. (prA. je. le. saM. bhA. 2, pR. 128) gu. kumArapALanA vizeSaNomAM zivavaradAnane sUcavanAruM paNa eka vizeSaNa maLe 1 sevI sajAonA zAsanakALanA zilAlekhamAM valabhI saMvatane ullekha e eka vicitra samasyA che. upara lakhyA pramANe ahIM paNa valabhI saMvata juThe tarAe hoya te prastuta zilAlekhane kALa paNa vi. saM. 1230 Avaze. A lekhamAM tIrNa nAnAtIrthakaronatpavA zabdothI paNa A lekha gu kumArapALa rAjAnA mRtyu pachI khedA hoya ema mAnavAne kAraNe maLe che. A lekha somanAthanA maMdiranA jIrNoddhArane nathI, dinA gaDe (bhAvabahaspatie) karAvela dharma kAryone vaNuM vatI prazastirUpa che. AthI A prazasti kotarAi tenA ghaNAM varSo pUrve somanAthanA maMdirano jIrNoddhAra thayo hate e spaSTa vAta che. bhImadeve A maMdira pAtharathI banAvyuM hatuM, nita temAM lAkaDAnuM kAma vizeSa pramANamAM haze, AthI ja mAtra savAso hase varSamAM cha thA gayuM. kumArapALe tene jIrNoddhAra karAye, ane devapUna mATe bahAparI gAma ApI tAmrapatra karI ApyuM. tyArapaLa bhAvabRhaspatie ahIM kumArapALa dvArA nahi paraMtu bina zina bhadvArA sivacaMDikAnA maMdira ane vAva vagere karAvela che. vaLI saM0 850mAM te ji-mahAbale gAma ApyuM che. sau koI samajI zake tema che ? te divase aSADha sudI 15 hatI ane caMdragrahaNa hatuM. eTale A divasomAM temanAthanI pUna vagere te thaI ja na hatI. te samayanA vAtAvaraNamAM somanAthanA maMdiranA dvAranI pahelAM zatruMjaya tathA gira. nAranAM jina maMdirane chaNe hAra thAya e paNa asaya nahi te zakaya te che ja. te pachI sAMjaya ane giranAranAM jinAlanA hAra pahelAM somezvaranA maMdirane jIrNoddhAra thaze hatA e ya na mAnavuM tin Education International
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ A kara] mahArAjA kumArapALa [ 3 ] che. zu. kumArapALanA jIvanamAM A vizeSaNu paNa eka navI bhAta pADe che. eTale enI vicAraNA paNa ahIM asthAne nathI. A vizeSaNa bhinna bhinna lekhAmAM dhaNA bhinna bhinna rUpe maLe che. sauthI pahelAM tene ullekha sa 1208 mAM vicakravartI zrIpALe eka divasamAM racela vaDanagaranI pratimAM 35mArUpe, tyArapachI ratnapura, kirADu ane udepuranA eTale gujarAta bahAranA kSetrabhaktoe e birUdane zilAlekhamAM utAryuM. ratnapuranA gujAe te potAne aMge paNa rAmuprasAdrAvAta 'tyAdi lakhANu karyuM che. ajayapAla 61 rAjAnA samayamAM paNa mAtra gujarAta bahAranA kSetra mAMDalika rAnta viladeve potAnA lekhamAM A birUdane kAtarAvyuM che. vakhata jatAM te gujarezvara bAmadevanA kAI kArya dAnapatramAM paNa A vizeSaNane mAnItuM sthAna maLyuM che. jemake-~ saM. 1256, (paMkti 8) paramabhaTTAraka mahArAjAdhirAja paramezvara prauDha ( 9 ) pratApa umApativaralabdhaprasAda strabhuja trikama raNAMgaNa vinirjitazAkaM (10) bharobhUpAla zrIkumArapAladevapAdAnudhyAta paramabhaTTAraka mahArAjAdhi (11) rAja paramezvara paramamAhezvara prabalabAhudaMDa darparUpakaMdarpa kalikAla (12) niSkalaMkAvatArita rAmarAjyakaradIkRta sapAdalakSakSmApAla zrI ajaya (13) pAladeva 639 * ... saM. 12963nA lekhamAM (6, 7) 3mAtiya jIdhanAr auDhapratApa...... sa. 1983nA lekhamAM (10) varamamATezvara zrImadamArapAleva saM. 1288nA lekhamAM mAtiyaraUX (6) sAy prAptarAyaprauDhapratApa mIvayaMvara,......mApA........ST (2) mamadezvara......(22) sattayapAla sa, 1295nA lekhamAM anne rAjA mATe upara pramANe Apela che. sa'. 1296nA lekhamAM banne rAjAo mATe upara pramANe Apela che. vizeSamAM 9336 1 vi zrIpAla e pATaNane vatanI dhanADhaya gRhastha hateA. tema mar3Avi paNa hatA. madrArAjA siddharAja tene vIndra tathA bhra tAkaDIne beThalAvatA hatA. te jAte perADa ane dharma' jana hatA. khAsa karIne vAdidevasUra ane tenA samudAyanA sAdhuone te upAsa tute, tene eka svataMtra rUpAmaya hatA, jemAM uta samudAyanA sAdhue AvI utaratA hatA. tapasyAnA prabhAve car3hADanA rANA jaMtra, tadvArA tapanuM gauravamatuM muMbarUda pta karanAra tapama cchatA Adima AcArya zrI jamacaMdrasUrinA meDha gurU zrI hemacaMdrasArae e ja kupAmayamAM nAzeyanemi dvisa dhAna " kAvya anAvyu che, jenu' sazekhana kavicakravatI zrIpAle eka divasamAM ja yuM hatuM, tathA e ja AcAryaMnA gurUbhratA-zrIsaMmaprasasUrie sa. 1241 mAM tenA upAyamAM dha kumArapALa-pratimASa kAvya '' banAvyuM che, je vakhate upAzrayanA prabaMdha tenA putra kavi siddhapALanA hAthamAM hatA. 2 A tAmrapatramAM sa, rA krama. zu. 11 sema ane krA, zu. 13 te budhavAra ke, tarelA che, paraMtu pre. ke. ela. chatrenA patraka pramANe te yie te vAra AvatA nathI. sa, 1ra3ra mAM te tithie te vAra Ave che. ( jIe. gu. e. ke. caulya vibhAga pR. 73 mAMne paricaya) vate & Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 4] zrI jaina satya prakAza mAnapatramA a. bhImada bhATe 55-umApativaralabdhaprasAda-prAptarAvyapraurapratApalakSmIsvayaMvara vizeSa mAyuM che. mina si yasiMhanA menA meM bhI umApatipararnu vizeSaNa mULarAjathI laIne pitA sudhI, dareka solaMkI rAjAonA nAma para bhinna bhinna tithe yahI gayuM che. taduparAta atyadbhutapratApabhAsthAna caulyukyakulakalpadruma vicAracaturAn taraNAMgaNa ........kumArapAladeva.........kalikAlaniSkalaMkA. yatAritarAmarAjya AjJAjApAla zrIajayapAla......... ...nArAyaNAvatAra zrIbhImadeva yA vizeSa 555 tirAyAM che. (a. sa. na. 165) A sivAya ajaina lekhakanA hAthe lakhAela be prasthapupikAo maLe che je nIce mujaba che (1) kRtI rAjAnakamammaTAlakayoH / saM.1215a(A)zvina sudi14budhe adheha zrImadana(Na )hila. pATake samastarAjAvalIvirAjita mahArAjAdhirAja paramezvara paramabhaTTA. raka umApatiyaralabdhaprasAda prauDhapratApa nijabhujavikramaraNAMgaNanirjitazAbharIbhUpAla zrIkumArapAladevakalyANavijayarAjye paMDita lakSmIdhareNa pustakaMlikhApitaM // (rA. mA. si. na. 21--" salamera mArIya anya sUcI" (5. 18, na. 193) 404 HRA disuzIya pu.) saMpat1225varSe pauSasudi 5 zanau adheha zrImadaNahilapATake samastarAjAvalIvirAjita mahArAjAdhirAja paramezvara bhaTTAraka umApativaralabdhaprasAda prauDhapratApa nijabhujavikramaraNAMgaNavinirjitasAkaMbharIbhopAla zrImaskumArapAladeva kalyANavijayarAjye tatpAdapajhopajIvini mahAmAtyazrIkumarasiMha zrIkaraNAdike samastamudrAcyApArAn paripanthayati sti|" (bhA. mo. si. na. 1-7. mo. sUcI ( 5. 17, na. 146) pRthvIya yastri . patrIya pu. ne prAnta ullekha) 'umApativaralabdhaprasAda' yA vidyAra uparanA zilAlekha vageremAM e vizeSaNa upara pramANe prApta thAya che. nIcenA zikSA mane tAmrapatramA umApativara0rnu vizeSa nathI. 1. samrATa mubhArAnA sa. 1201nA tAmrapatramA-mahArAjAdhirAna, paramezvara, nijamujavikramaraNAMgaNavinirjitazAkaMbharIbhUpAla bhane vijayodayo vizeSa cheDintu umApati0 pANu vizeSa nathI. 2. vikrama saMvata 1208 pahelAMnA gujarAta ke gujarAta bahAranA keI zilAlekhamAM paNa A vizeSaNa nathI. kumArapAle khodAvela cittoDanA zilAlekha vageremAM paNa A vizeSaNa nathI.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAjA kumArapALa 3. kumArapALanI hayAtImAM kotarAela gujarAtanA koI paNa zilAlekhamAM A vizeSaNa nathI. 4. junAgaDhane zivAlayano zilAlekha paNa A vizeSaNathI kare che. 5. pAzupatAcArya daMDa bhAvabRhaspati, ke jene rA. sAhityavatsala A. girajA zaMkara vallabhajI bI. e., ema. Ara. e. esa. kumArapALanA dharmagurU tarIke ka che. tenI prazastimAM kumArapALane mAtra tenavirodhI , jilpamatimAM, vASaviDhanarezavitA ane dvistrothApananAM vizeSaNa ApyAM che. kintu sApati vALuM vizeSaNa ApyuM nathI. yadyapi A prazastimAM pitAne nAnAtIthalapamAna ane bheja-mahAbaLa mATe pAzcara tarIke oLakhAvyA che, chatAMya kumArapALane mahilA vALA vizeSaNathI nirALa rAkhe che, e bahu sUcaka che. atizaktirUpe paNa e vizeSaNano prayoga thayo nathI. 2 6. rAjavaMzI zilAlekha ke dAnapatromAM rAjAnI hayAtImAM niradhAra thaelAM ja vizeSa ke birUda kotarAya che. ane tenI pachInA uttarAdhikArIo paNa vizeSaNo mATe te rAjAnA samayanI maryAdAne anusare che. karNadeva ane siddharAjanA vizeSamAM A vAsta vikatA svataH tarI Ave che, paraMtu kumArapALa mATe zuM thayuM? e prazna ubho ja che. kumArapALa, ajayapALa ane mULarAja sudhI rAjavaMzI zilAlekhamAM tene samApatila0 thI oLakhAvyuM che ema mAnavAne kaMi pramANa maLatuM nathI. saM. 1229nA ajayapALa niyukata upasAkanA zilAlekhamAM mAtra ajayapALanuM ja nAma che ane tene ghAmamahezvara tarIke oLakhAve che. atyAra sudhInA caulukaya vaMzI dAnapatramAM nahIM vaparAeluM ane ahIM maMgaLadarzanamAM ekadama daSTigocara thatuM A vizeSaNa tenI pahelAMnA rAjAne aMge no prakAza pADe che. vastutaH A vize vaNa sahetuka che. 7. bIjA bhImadevanA samayanA ghaNAM dAnapatro DAghasikara vizeSathI karAM 1 A gaMTha siddharAja ke kumArapALanA gurU hatA evuM tenI prazasti ke je bA. mata gujarAtanA prAcIna itihAsanA AdhAre nakkI thatuM nathI. e vAta nakkI che ke siddharAja tene vicAratI bIpALanI jema bhrAtA tarIke mAnate hIte, nahi ke gurU tarIke. gu. mA. itihAsamAM ane te du. ke. zAstrInI prabaMdha ciMtAmaNi paranI 22 mI noMdhamAM temane pUjArI tarIkeno paricaya maLe che. bhUla thavAnA kAraNe tamArapALe temane daMDa paNa karyo hato, ( 5 ciM. pu. 193) . sAhityavatsala tA 12-9-nA gujarAtI " mAM e prazaritane ja somanAthanA maMdirane jIrNoddhAralekha samajI, 1225 mAM somanAthane charyAhA mAne che. te vicAraNIya che. tathA somanAthanA maMdirano jIrNoddhAranI hakIkta zrI hemaca dvAcA..jaNAvatA nathI ema lakhe che te paNa teone anAgaja che. kemake mayakAvyanA vImAM sagamAM e jIrNoddhAranuM sUcana che. 2 prazastimAM atizayokti paNa heya che, juo - "prasAritao racanAthI nAnAnuM meTuM (atizayati) thAya che" (yu. e. je. cAlaya vibhAga 5 107)
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] zrI jaina satya prakAza che. jemakesiMha saMvata 93 ( vi. saM. 1263)nuM dAnapatra, jemAM rAjAvalI ApI nathI. saM. 1266, siMha saM. 96 mA. su 14 gurU dhaMTelANuM gAmanuM dAnapatra jemAM subhA2pAsane mahArAjAdhirAja, paramezvara prauDhapratApa; cturbhujvikrmrnnaaNgnnvinitarAmamUri mAravA , ajayapAlane mArA para, gharameshvr, kalikAlanikalaMkAvatAritarAmarAjya prAptakaradIkRta sapAdalakSamA 4 zamana thAya, ane bhImadevane mahArAjAdhirA, pazcara, mineSa uttarottara zAstranArAyaNAvatAra zrImati vizeSaNathI saMbedhyA che. eTale ke A dAnapatramAM samApativara0 ne prayoga nathI. saM. 1283 kA. su. 15 gurU, saM. 1287 a. zu. 8 zukravAranA dAnapAmAM umApati ra0 vizeSaNa nathI. bIjAM dAnapatromAM ajayapALane amarezvara tarIke paricaya Ape che. 8. saM. 1299 ce. su. 6 somanA rAjA tribhuvanapALanA sUryagrahaNa saMbaMdhI dAnapatramAM kumArapALane mukavAmAnavinitizAmakUpa ane ajayapALane mAmANezvara nAM vizeSaNa ApyAM che. mAtAnuM sUcana nathI. che. saM. 123nI valanA putra zrIdharanI prazastimAM kumArapALa mATe nIce mujaba lakhANuM (15) tasminnupendratvamanupravRtte trailokyarakSAkSamavikramAMkaH / lokaM pRNairAtmaguNairalaMdhyaH kumArapAlaH prababhUva bhUpaH // 19 // (16) pramRmarapaTukolAloDhadikkaH pratApaH / kathayati ghanaphenasphArakallolalolaMjalanidhijalamadyApyutpatiSNu prakAmaM // 20 // aravun 2 rimana purva jamA reva....... A prazastimAM kumativAnuM sUcana nathI. rA. sAhityavasalanA lakhavA mujaba kumArapALane samrAjyAdhikRta karanAra valla paramamAhezvara putra zrIdhara paNa kumArapAlane 3mApativara na lakhe e zuM samajavuM ? 1 che. sAhityavatsala lakhe che ke A vizeSaNa vyApaka che, paraMtu teo uparanAM dAnapatro tapAsaze te tene avyApakatA jarUra mAnaze. vaLI teo eka vAta te svIkAre che - tyAMnA e vizeSaNane te, ajayapAla vagere jananI hatA eTale, kadAca ApaNe ekapakSI mAnIe" (tAra9-8-37 nuM gujarAtI ) 2 kumArapAle pe nA upakArI varga mAM vahUne saMbhAryo ke kaMI InAma ApyuM hoya tenuM pramANa maLatuM nathI. kinta prastRta prazastinA 45 mA male kramAM vadhune dauvArika tarIke oLakhAvyo che. rA. sAhityavatsala vaDanagaranI prazastivAlA zrIdharane siddharAja jayasiMhanA baMdhu tarIke mAnI tene mArapALane aMge baMDa bhAva bahaspatinI keTImAM mUke che: vastutaH A mAnyatA saM. 1233 ane saM. 1273 ema saMva bhedane lIdhe ubhI thai hoya ema lAge che. devapATaNane kIdhara siddharAjane nathI badhu, nathI samakAlIna ke nathI (daMDa) pUrI. prastuta prazastinA zleka 42-43 mAM tene somanAtha pATaNanA rakSaka ane hammIranA sainyane haMphAvanAra tarIke varNavyo che.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMka 9 ] mahArAjA kumArapALa 10. uparanAM pramANe gu. kumArapALane 3mAAtivaranuM vizeSaNa ApavAnA virUddhamAM jAya che, eTale kumArapALa mATe vaparAtuM e vizeSaNa vAstavika nathI ema kema na mAnavuM? "nApativadhapratA' vizeSaNanAM kAraNe kumArapALane mATe mAtAnuM vizeSaNa vaparAyuM che tenAM kAraNe nIce pramANe hoI zake- 1. kumArapALa saM. 1218 sudhI zeva dharmI hatA ane te lekhake paNa zaiva che, eTale rAjyaprAptimAM sAdhAraNa janatAmAM pracalita "izvakRpAnI mahattA batAvavI. ratnapuranI rANIe rAjA mATe ane siddharAje dareka solaMkI rAja mATe A vizeSaNa vAparyuM che. 2. kavi zrIpAlanI cAra upamA paikInI eka upamAe sAcI ghaTanAnuM rUpa pakaDayuM ane traNa upamAo upamA rUpe ja rahI. 3. ziva rAjAo vizvAsu banI rahe ane amAri rUDhIne ziva pharamAna rUpe ja apanAve. 4. somanAtha pATaNamAM semezvara kumArapALane Apela upadezanA AdhAre A vAta ghaDAI hoya. 5. thA nAgA tathA prajJA e nyAye prajA umApatinI upAsaka banI rahe ane zivamahAbhyane pracAra thAya. kemake A vizeSaNane prathama prAdurbhAva gujarAtanI bahAra thayo che. pupikAnA zabdo, tAmrapatranA paripathati ItyAdi avataraNa rUpe che. puSikAne lekhako ajana che. 6. vallabhI vaMzanA keTalAka rAjAo jaina tathA bauddha hatA chatAM tene mATe paramamAhezvara lakhAya che. kumArapALa pachInA rAjAoe e nIti akhatyAra karI hoya. 7. parama mAhezvara, niSkalaMkAvatAra ke nArAyaNAvatAra vizeSaNe vAparIne rAjAone zAta ke khuzI karavA mATe buddhimAnI vAparI hoya ! 8. kumArapALa jaina hatuM e vAtane bhUMsI nAkhavA mATe ja khAsa A rojanA taiyAra karavAmAM AvI hoya. 3mAAtivAdane pracAra thavAmAM upayukata koI paNa kAraNa hoI zake. ukatavizeSaNanI avAstavikatA tatkAlIna zilAlekhano samanvaya karatAM samarutavaranuM vizeSaNa vAstavika lAgatuM nathI. kumArapALe e vizeSaNa svIkAryuM nathI, tAmrapatramAM utAryuM nathI, zilAlekhomAM kotaryuM nathI, ane pite Akhara sudhI zeva banI rahyo nathI. pachI tenuM e vizeSaNa kema hoI zake? kumArapALanAM dhArmika kAryo gukumArapALanA samakAlIna prakAroe tenA naiSThika ane dhArmika jIvana para ghaNuM ja prakAza pADe che, jene sAra nIce pramANe che--
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jene satya prakAza - solaMkI mULarAjadevanI vaMzaparaMparAmAM thaela tribhuvanapALanA putra kumArapALane sarva rIte yogya mAnIne pradhAna purUSoe aNahilapura pATaNanI gAdI para besAryo. teNe paNa pitAnI prajAnuM suMdara rIte pAlana karyuM, nyAya pravartAvyo, prajA prema saMpAdana karyo, ane aneka rAjAone pitAne vaza karI pitanI AjJA tathA kIrti dUra dUra sudhI phelAvI. teNe pahelapahelAM devapATaNanA somanAthanA maMdirano jIrNoddhAra karAvyuM, ane tenI saphaLatA mATe ka. sa. zrI hemacaMdrasUrijI pAse mAMsAhArano tyAga karyo ane brahma caryane svIkAra karyo. (saM. 1297-8) tyArapachI-sAta kuvyasana eTale hiMsA, mAMsa, jugAra, vezyAgamana, parastrIsevana, madirA ane uThAvagirIne hamezane mATe tyAga karyo. potAnA rAjyamAM amAripaTa vagaDAvyo, jugAra sarvathA baMdha karAvyuM tathA apatriyAnuM dhana rAjA bhe evo kAyado hato te rada karyo ane aputriyAnuM dhana levAnuM baMdha karyuM. (saM. 1298 thI 1ra1ra) somanAtha pATaNamAM semezvaranA maMdirane cha 1 TUtijJAta: kamAvAne ruvAranavAvatAravarjina : - makarmakamapAdurbhAvavizArada :, nayapathaprasthAnasArthAdhipa:, ya : kRtayaga saMpatya. vatAt vaDanagara killAnI prazasti stro 4 26. vijayavahAluma che gaMDa bhAvabRhaspatinI prazasti zloka 11 vauTuDhApakuma, vicAravaturAja ! abhinavasiddharAja jayaMtasiMhanuM tAmrapatra jaiorakSAma: kima rAmamu khya che. zrIdharanI prazasti leka 19.) 2 A sAlavArI te samayanI bina sinsa ghaTanAonA varSe meLavIne taiyAra karavAmAM AvI che. zilAlekhethI puravAra thAya che ke saM. 128 laga agamAM mahAna kumArapALa amAri reDhI pravartAvI hatI, eTale te arasAmAM teNe sAta kuvyasanane tyAga karyo hate. kanyasananA bhAgamAM mAMsatyAganI pratijJA AvI ja jAya che. kumArapALe semezvaranA maMdiranA jIrNoddhArane aMge be mAsa sudhI mAMsa DayuM che, e tyAga A sAta vyasananI pratijJA pahelAM che e hisAbe A mAMsAhanI pratijJAnI sAla saM. 1208 pahelAM Avaze ane tyArapachI semeyara maMdiranI te yAtrAnI chAla saM: ra01-11 a.vaze praba dha ciMtAmaNimAM to ma. kAmArapAle. semezvaranA maMdiramAM ja mAMsa madirAno tyAga karavAno lekha che. eTale ke A prasaMga pae ja sAta vyasanono tyAga karyo che. 1. sa. zrI hemacaMdrasUri pahelI vAra siddharAja sAthe. somanAya jAya che, bIjI vAramAM kumArapALa manAtha sIdhe jAya che, ane A. zrI hemacaMdra sUri guMjaya thaine somanAtha padhAre che. AMbaDe uddhAra karela zarU jaya 5ra AdIzvara maMdiranI A ja arasAmAM pratiSThA thAya che. ane AcAryazrI tathA kumArapALanI, aprasiddha zatruMjaya tathA giranAranI yAtrA saM. 1223 nA arasAmAM mana le che. A badhI vAtane dhyAnamAM letAM semanAthanA maMdirane mATe meM je upara sAla ApI che te vyAjabI lAge che te samayanA zilAlekha maLato nathI, mATe vidvAna e A vizeSamAM UMDA peha karavAnI jarUra che. A kAyadAne aMge dattaka levAne dezAcAra hate A kAyadA rada thavAthI gujarAtamAM dattaka levAnuM ochuM thaI gayuM che. ka sa zrI hemacaMdrasUrinA upadezathI . mArapALe apatriyAnuM pana levAnuM baMdha karyuM ane jagad gurU zrI hIravijayasUrijInA padethI megala samAha akabare jajiyA verA mApha karyo. gujarAtanA rAjanaitika itihAsanI A mahAkALI Jain Educationa l
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAja kumArapALa [ rahae ] dhAra karAvya (saM. 1208 thI 1211) ane pArzvanAthanuM daherAsara paNa karAvyuM. kumAravihArAdi jaina maMdira banAvyAM, kara derIvALo tribhuvanavihAra karAvya, bhagavAna pArzvanAtha, neminAtha vagere-pratimAo bharAvI. zrAvakanAM bAra vrata svIkAryo (saM. 1210). dAnazALA belI ane tenI vyavasthA zrImAlI neminAganA putra zreSThI abhayakumArane hastaka suprata karI . pizALa, dharmazALAo banAvI, dAna ApyuM. jaina kuTaone madada karI, parvonA divase zila pALyuM, meTo tapa karyo nathI, tsava karyA, aThThA mahesava karyo, zatruMjaya tIrthanI yAtrA karI, kintu vRddhAvasthAnA kAraNe giranAranI yAtrA karI zako nahiM. (saM. 1222-23) gu. kumArapALa jana thayA pachI savAre namaskAra maMtranuM smaraNa, jinendravaMdana, atyavaMdana, aSTaprakArI jina pUja, caMdana kapUra ane suvarNakamaLothI gurU pUjA, pratyAkhyAna, vyAkhyAna zravaNa, gharaDerAsaramAM bhojana dharyA pachI bhejana karavuM, AThama caudaze ekAsaNuM, bapore vigejhi, rAjakArya, sAMje bhojana, daherAsaramAM AMgI, AratI, maMgaLadI, jinendranAM guNagAna, rAtre mahApurUSonA jIvananI vicAraNA ane nidrA, e pramANe sAdhAraNa dainika kAryakrama hate. (dvAzraya kAvya saMskRta sarga 16 thI 20, kAzraya kAvya prAkRta, meharAja parAjaya, kumArapALa pratibaMdha mR. 5, 41, 67, 147thI145, 346, 214, 175, 179, 423.) kumArapALanI je sAdhAraNa jIvana caryA ke dinacarcA hatI tene jene grenyakAree pratyakSa jaIne potAnA granthamAM utArI che. pratyakSa vastumAM bIjA pramANenI AvazyakatA rahetI ja nathI. gujarAtanA Adya ItihAsa aSTAo jana vidvAno ja che. AjanA ItihAsakAro tenA AdhAre ja itihAsa dhaDe che. teonA sAhityane bAda karIe te gujarAta pAse tatakAlIna itihAsa jevuM kazuMya rahetuM nathI. jaina graMthakAro asatya kathanathI jeTalA aLagA rahe che, teTalA ja anya-vidhAnanI TIkAothI paNa sAvaceta rahe che. kumArapALa jenI rAjA hate mATe ja teoe bIjA selaMkI rAjAone nahiM kintu kumArapALa rAjAne vividha rUpe kavyA che, ane tenA jIvananI bArIkamAM bArIka dareka vastuonuM yathArtha nidarzana karAvyuM che. gu. kumArapALanA dhAmika jIvana para prakAza pADatA AjanA sAkSarone je karAo maLe che temAM paNa tene jaina tarIke jAhera karavAmAM AvyuM che-- rA. bA. govidabhAI hAthIbhAI desAI lakhe che ke "devaLane pAye naMkhAvyo tyAre hemAcAryanA bedhathI rAjAe eka vrata lIdhuM ke, devaLa baMdhAvavAnuM kAma pUruM thaI 1. zreDI abhayakumAra e . sa. A bI hemacaMdrasUrinA mAmAnA putra bhAI thatA hatA A. A samaprabhasUrie, A zeTha abhayakumAra. tenI strI padamI, putra haricaMdra vagere ane putrI zrIdevI vagere mATe kumArapALa prati banAvyuM che. ane prastuta pustakanI paNa prati te DIe lakhAvI che. (5. 478), 2. saralAlavi makamAM vija kasTrA pitA ' jinendradharma pratipaca yena zlAdhyaH sa keSAM na kumArapAlaH // - 22:
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 57 ] zrI je satya prakAza - 1 varSa rahe tyAM sudhI strIsaMga kare nahi ane magha mAMsa khAvuM nahi, be varSe devaLa thayuM eTale vata (badhA) choDAvavAnI sUrine vinaMti karI. rasUri bolyA, maMdira te thayuM, paNa zivajInI yAtrA thaye vrata mUkavuM joIe. rAjAe A vAta aMgIkAra karI ane seminAthanI yAtrAe nIkaLyo." ( gujarAtane prAcIna ItihAsa, pR. 194) A pramANe kumArapAla sAthe somezvaranI yAtrA karyA pachI hemacAryanI sattA rAjA upara vadhatI gai. tenI zakti prakRti ane tenA mananuM meTApaNuM joI rAjAnI prIti tenA para vadhatI gaI. hemAcAryane halako pADavA brAhmaNe e ghaNI ghaNI tajavIja karI, paraMtu temanuM kaMI phAvyuM nahi, hemAcAryanA bedhathI gujAe pitA devagharamAM brAhmaNanA devanI mUrtio sAthe zAntinAtha tIrthakaranI mUrti paNuM rAkhavA mAMDI ane Akhare hemAcAryane apAsarAmAM jaI tathA jaina sAdhuone agaNita dAna ApI rAjAe khullI rIte jaina dharma aMgIkAra karyo, pachI potAnA devagharamAMthI brAhmaNanA dharmanI mUrtio teNe kADhI nAMkhI, ane mAtra jainadharmanI mUrtio rAkhI. ATale darajaje gayA pachI hemAcAryanuM apamAna karanAra brAhmaNane rAjA sajA paNa karavA lAgyo." ( gu. pra. I. pR. 199-200 ) kumArapALe jina devaLa pAchaLa kharca karelo che. "sAgala vasahikA, kabaka vihAra, muzaka vihAra, jholikA vihAra A sivAya bIjAM 1444 jaina devaLa kumAre baMdhAvyAnI daMta kathA cAle che." (pR. 186) hemAcAryanA badhathI rAjAe mAMsamadirane tyAga karyo eTaluM ja nahi, paNa lekamAM sAda paDAvI AjJA karI ke koIe jIvahiMsA karavI nahi. teNe mAchI, zikArI, pAradhI vagere lokone potAno jIvahiMsAne dhaMdho choDI bIja dhaMdhA karavAnI pharaja paDI." (20) "hemAcAryanA bedhathI kumArapALe navArasI milkata sarakAramAM levAnuM baMdha karyuM." (gujarAtane prAcIna itihAsa, pR. 201) 2. pra. kezavalAla himmatarAma kAmadAra jaNAve che ke "vIsamo sarga (dhAzraya) kAvyane chelle sarga che. temAM kumArapALa amAri ghoSa pravartAve che. nirvaza prajAjananA dhanano tyAga kare che. kAzIkSetranA kezaranAtha maMdiranuM punarUddhAra karAve che, temanAthanA maMdirano uddhAra karAve che. pATaNamAM pArzvanAthanA maMdiranA prAsAda baMdhAve che ne kumArapAlezvaradevanuM (zaMkara) maMdira kare che, ane devapattanamAM pAzvacetya kare che. A sargamAM 1. kumAyunanA khazarAjAe kedArezvaranuM devaLa paDI javA dIdhuM che, evI khabara jANuM, kedArezvaranuM devaLa paNa teNe durasta karAvyuM. (gu, mA I. 5, 196) A maMdirane jIrNoddhAra kayAre thaze tenI sAlavArI nakkI karavI bAkI che. e bhUlavuM na joIe ke sATuM saMprati, kaliMgarAja khAravela, gujarezvara kumArapALa, jagaDuzA maMtrI vastupALa vagere vagere jenA rAjAo ane maMtrIo paradharma sahiba hatA. samrATe saMprati ane gu. kumArapALe prajAnuM putranI samAna pAlana karyuM che, dAnazALAe khelI che, maMtrI vastupALe te masIde paNa banAvI ApI che. jagaDuzAhe dukALamAM sArA bhAratavarSane kei paNa jAtanA bhedabhAva vinA madada karI che. Aje paNa jene tathA ane ekabIjAnAM dhArmika kAryomAM sahayoga Ape che.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAjA kumArapALa kumArapALa jana thAya che ema jaNAya che. kAraNa ke hemacandrasUri 48me leka nIce pramANe racI gayA che yuSmAn bho abhivAdaye bhavajayI bho edhi jainazca bho, yuSmAnapyabhivAdaye sukRtavAn bhuyaH kumAra bhava / AyuSmAMzca kumArapAla ciramityAzasito'trArhatezcaityaM sphATikapArzvabiMbamakRta svarNendranolairnRpaH // zrI AtmAnaMda janma zatAbdI smAraka grantha bhA. 4 pR. 17 para zrI hemacandrasUrIzvaranuM dvAzraya kAvya-lekha) 3 . sAhitya vasala svIkAre che ke - " sauthI prathama tenI jaina dIkSAne ulalekha yazapAlanA maharAja parAjayamAM Ave che. jyAM teNe saM 1216mAM jaina dharmanI rItasaranI dIkSA lIdhAno ullekha che. A nATaka saM. 1232mAM eTale kumAra pAchAnA mRtyu pachI traNa varSe racAyeluM che. " (tA. ra8-8-37nA gujarAtImAM prakAzita sAhitya maMdiranA saMpAne lekha) somanAtha pATaNa, aNahilla pATaNa ane tharAda (pAlaNapura ejansI) ema traNa sthaLe judA judA traNa kumAravihAra samajAya che." jinaprabhasUri (zrI jinamaMDana gaNi)nA jaNAvyA mujaba kumArapALe saM. 121 nA mAgasara suda 6nA divase dIkSA lIdhelI." (tA. 12-9-37nA gujarAtI sAhitya mandiranA sopAne lekha) uparanA chuTA chavAyA phakarAo parathI eka rIte sAkSaronA mate paNa gu. kumArapALa jaina hatuM ema nakkI thAya che. paramAtA kumArapALa saM. 1216mAM kumArapALa jaina bane eTale tyArathI te paramahaMta tarIke oLakhAya che. gu. kumArapALanA keTalAka jIvana prasaMge parathI paNa A vastu puravAra thAya che jemake 1. "sarvatra prasarelI potAnI zaktithI cauda varSa sukI mArinuM nivAraNa karIne tathA kIrtistaMbha jevA 1400 vihAra baMdhAvIne jena kumArapALa rAjAe potAnA pApane kSaya karyo " (prabaMdha ciMtAmaNi pu. 198) kumArapALe jaina dharmane pUrNatayA (jAvakanA 12 vata grahaNa pUrvaka) sarakAra saM', 1ra16 mAM karyo ema jinamaMDananA prabaMdhamAM che. (sA. jinavijayajI saMpAdita pra. le, le. saM. bhA. 1, avakana 5. 20) 2. . sAhityavatsalanA tA. ra9-8-17nA lekhamAM "svataMtra koI mAravihAranI racanA saMbhavatI namI. " "kharuM retAM zrI somezvara prAsAdanI kumArapALa tathI thaelA atihAsika racanAnI pratispardhAmAM kumArapALe kamAravihAra rahevAnI mAnyatA anusAra lAge." A pramANe jAhera karyuM hatuM, paraMtu pAchaLa temaNe te potAnI bhUla sudhArI lIdhI che. ane upara pramANe traNa kumAravihAra eTale kumArapALe traNa maMdira banAvyAM hatAM ema sapramANa Jain Educaloitettir.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ [52] zrI jana satya prakAza [varSa : 1. aAje jana sAdhuonuM apamAna karyuM. kumArapALe tene yogya daMDa karyo. (ga. prA. i. pR. 187 TipaNa) 2. jinamaMdiramAM pUjA mATe joItA uttarAsaMgane aMge sAMbharanA rAjA sAthe yuddha thayuM. (gu. mA. i. 5. 191) 3. sIsadaNIne prasaMga kapita ja che, chatAM ya kalpanAne khAtara sAce mAnIe te tenA AdhAre kumArapALanuM aMtaHpura jenadharmI hatuM. (gu. prA. I. yu. 193) 4. gu. kumArapALe hemacaMdrAcAryanuM apamAna karanAra brAhmaNane sajA paNuM karI hatI. (ga. pra. I. pR. 200) 5. hemacaMdrAcAryanI niMdA badala paM, vAmarAzino daMDa karyo, paNa teNe bhUla sudhArI lIdhI eTale varSAsana bAMdhI ApyuM. (gu. prA. i. yu. ra00) vAstavika rIte A daMDa somanAtha pATaNanA pArzva maMdira nAme kumAravihAranI AzAtanAnA kAraNe thayo haze ema lAge che. 6. hemacaMdrAcAryanuM apamAna karavAnA kAraNe somanAtha pATaNanA somezvara maMdiranA maMhata (pUjArI)ne baratarapha karyo paraMtu teNe mAphI mAgI eTale tene punaH asala sthAna para sthA . (gu. prA. I. pR. 200). A dareka pramANe gu. kumArapALa ka satra A0 zrI hemacaMdrasUrinA ananya upAsaka hate e vAtane puravAra kare che. gu. ajayapALanuM valaNa paNe kumArapALane paramahaMta mAnavAnA pakSamAM che. gu. ajayapALe sA banatAM ja jane para kera vartAvyo, jaina munio tathA zrAvakone ghAta karAvyo, gu. kumArapALe baMdhAvela jaina daherAsare teDI nAkhyAM, A vakhate saMbhavataH paramahaMta kumArapALanA nAmavAlA zilAlekho paNa nAza thayo haze, pAchaLathI AbhaDa zrAvake sIla nAmanA bhAMDane dhanathI khuzI karI tenA mAraphate derasane vinAza thatuM aTakAvyo. sele goThavI rAkhela yukti pramANe pitAnI haiyAtImAM pitAnA devamaMdirane toDatA putrane gu. ajayapALanI samakSa khuba DAryA, ane kahyuM ke-"bu. ajayapALadeve te kumArapALanA bharaNa pachI tenAM dharmasthAno nAza karyo, jyAre tame te mArA jIvatAM-mArAM dharmasthAnane nAza kare chemATe tame A narezvara 1 A vAta jena ke jene koI prAcIna granthamAM maLI nathI. A kathA pahelapahelAM lagabhaga 700 varSa pachInI ekajhAnDara kinsToka phArbasa sAhebanI dhamAM dAkhala thAya che ane prakAzita thAya che, AthI tenI vAstavikatAmAM zaMkAne pUro avAza maLe che, zuM kumArapALa A. hemacaMdrasUri) tathA temanA dharmamAM ke raMgAye hatuM tene niMdArUpe jAhera karavuM e enuM dhyeya jaNAya che 2. te samaye jemAM prazasti lakhavAnI prathA ochI hatI. "kumAravihAra'nI prazastio che te paNa madironI sAthe vinaSTa thai haze, ajyapAle utarAvI nAkhI haze athavA DarathI Jain EducationAe utArI lIdho haze, dharmasaMkramaNakALamAM evuM bane e svabhAvika che.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ apha 9 ] mahArAjA kumArapALa { 50 ] karatAM paNa adhIka adhama che." A zabdoe ajaba kAma karyuM. gu. ajayapALa zar mAyA, ane teNe derAsarI toDavAnuM kAma cheDI dIdhuM. (prabaMdha citArmANu pR. 201, caturvizati prabaMdha, pR. 174) A kAraNe tAra gAjI tathA dUradUranA derAsaro bacI gayAM.1 rAkha. ge. hA, desAi mahAzaya ' gujarAtanA prAcIna itihAsa'mAM ajayapALane paricaya Ape che, " ajayapALe gAdI para besatAM ja jaina loko para julama karavA mAMDayA. kumArapALe baMdhAvelAM jaina devaLo teNe teADI nAkhavA mAMDayAM. jaina graMcakArI tene bhraSTa buddhino, pitRdhAtaka ane nAstika tarIke varNave che, ajayapALe krUra, unmatta ane dazIlI cAla calAvI che, emAM kai zaka nathI kumArapALa rAjAnA mAnItA maMtrI kapardIne dhagadhagatI temanI kaDAimAM taLI nAkhyA. A. rAmacaMdrasUrine tapAvelI tAMbAnI pATa upara suvarAvI mAravAnA hukama karyo, ane strI AMkhaDane mArI nAkhyA. vagere. ' " A julmI rAjAnuM rAjya dhaNA varSa TakyuM nahIM. teNe tra varSa rAjya karyo pachI vijayadeva nAmanA tenA dvArapALe tenA peTamAM kaTAra mArIne tene prANa lIdhe. ( dhR. 203-204 ) .. zilAlekho tapAsIe tA vaDanagara ane zrIdharanI prazastimAM kumArapALane vasudhAnA uddAraka, hari jevA prabhAvaka, nayamAma pravaka, bailAya rakSAkSama vikramAMka ane Dhokapriya guNavALA batAvyA che. eTale eka Adarza rAjA tarIke cItaryAM che. paNa gu. ayapALanA khyAla tethI jUdo hato. te kumArapALanA rAjyane vidhInuM rAjya ane tenI dareka pravRttine adhamarUpe mAnatA hatA. AthI tene niSkala kAvatAra rUpe janma levA paDayA ane teNe gu. kumALapALa, tenAM devasthAna, gurU tathA sAmikAnA sa'hAra karyo.2 tathA potAnI dhAraNA pramANe rAmarAjaya (! ) pravartAvyuM. ethI pachInA zilAlekhA gu ajayapALane paramamAhezvara, niSkala kAvatArita rAmarAjya ItyAdi vizeSaNothI navAje che. eTaluM ja nahIM parantu gu. bhImadeva paNa nArAyaNAvatAra bane che, vizvezamaMDanI prazastimAM e vAtanA izArA paNa che -- / AcAya apabhaTTasUrinA samayapUrvenuM moDherAnuM maMdira A rAjyanA panuM bhAga banyu che. A ja arasAmAM dvArikA' nuM jagata devAlaya paNa jeneAnA hAthamAMthI chuTI gayuM che. 2 bIjAoe paNa jana mauddhonA sahAra karavA prayatna karyA che. ane te sAMpradAyi dRSTie parama custa dhamamanAyA che. jemake rAjA dhrumitra dvArA zravaNAne ziraccheda rAjyeya, rAjA harSavardhane ekeka divasamAM AThase AsA maNAnAM mAthAM utarAmAM che. dakSiNanA sudarapAMDaye ane liMgAyata dharmanA AdyapraNetA maMtrI vAsave paNa evA ja dAmo mesADayA che. ajayapALe paNa teonu ja anukaraNa karyuM che. 3 praza'dha ciMtAmaNi pu, 188 vALA vizvezvara ane A vigneza te bane e lAge che. teNe sAhaspatinI putro pratApI sAthe lagna karyu hatu. zre 25 mAM dharmavidviSAna zabda kale che, te kadAca dharmavivi evA zabda haro.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 4] zrI satya IN tasminnazamadhyAsya kalAvezAMgasaMbhave / saMhRtya dharmavivinnAn rAjJi yAte nijaM padam / / matalaba ke-gu. kumArapALa paramahaMta hato eTale tene apALe ukheDI pitAne parama mAhezvara ityAdi tarIke jAhera karyo. vallabha saMpradAyanA vaiSNavapradIpa graMthanI kumArapALanI bIna paNa tenA jainatvane anulakSIne jAI che. gu. kumArapALa paramaAhaMta jaina hatuM ema mAnavAne A zuM ochA purAvA che? kumAravihAra mahArAjA kumArapALe jana derAsare banAvyAM che. te vizeSatayA kumAravihAra tarIke prasiddha che. te vakhatanA bhinna bhinna graMthomAM tenA ullekho nIce mujaba che - 1. caityaM sphATikapArthavidhamakRta svrnnendrniilairnRpH|| (mA0 zrI bhayararita sa. vAya anya sa. 2, DaoN. 58) ___ kumAreNa kumArapAlena kArito vihAraH kumArapAlavihArastasmin zrI pArzvanAthacaitye prAptaH / rAjeti praka.mAt meyam / (prAkRta dvAzraya sa. 2 pralo, 36 TIkA) jaNa tuccha hayara-kappUra dhUvamahamai hasarasai / kumaravihAre patto huvara paDihAra dinnakaro // (prA. prAzraya, sa. 2 pralo. 3) pUrva zrI vanarAjabhUmipatinA vyAlokya salakSaNAM, kSoNi sthApitametadatra nagaraM nirvapyatAM nirbharam / zrokaumAravihAramaulivalayAlaMkArapAlidhvajavyAjAjjainamadattapatramamarAvatyai yaduzcaistarAm // ("moharAja parAjaya" nATaka aM. 3, pralo. 57, pR. 67-sa. 1ra31 lagabhagamAM ajayadevanA maMtrI yazapAla kRta) jaMpA kumaranarindo muNinda tuha desaNAmayaraseNa / saMsittasavvataNuNoM maha naTThA mohvismucchaa| navaraM pUbdhapi mae bhaddaga bhAvappahANacitteNa / paDihayapAvapavesaM ladhdhuM tumhANa uvpsN|| dAUNa ya AesaM kumaravihAro karAvioM ptth| aTThAvaovvarammo cauvIsajiNAlao tuNgo|| pAsassa mUlapaDimA nimmaviyA jattha caMdakaMtamaI / (bhArANa pratimAdha, 5. 2, pR. 143 - 144 sa. 1251bhA somapramabhUti ) 2. pitAnA pitAnA nAmathI pATaNamAM 72 derIvALe tribhuvanavihAra karAvyottto iheva nagare kArevio kumArapAladevena / garaA tihuNavihAro gynntluttnnkkhmo||
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ a ka ha ! mahArAjA kumArapALa jassiM mahappamANA sdhvuttmmiilrynnnimmaayaa| mUlapaDimAniveNa nivesiyA neminAhasya / iya payaDiya dhayajasa DabarAhi baahsriiijo| sappurisodhakalAhiM alaMkiyo devkuliyaahiN| (mapara praSi p. 24) 3. devapATaNamAM pArzvanAthanuM derAsara karAvyuM. ( dvAzraya kAvya (aM) sa. 20) 4. tharAdane kumAvatAra yadadhamarumaNDalakamalAmukhamaNDanakarpUrapatrAMkurathArApadrapurapariSkAra-bhI. kumAravihArakroDAlaMkAra-zrIvIrajinezvarayAtrAmahotsavaprasagatam / ( maharAja parAjaya nATaka a. 1, pR0 2 ). 5 jAloramAM saM. 1221mAM kumAravihAra baje (zilAlekha) 6 lADola (gujarAtamAM) kumAravihAra hato. zilAlekha 7 anya sthaLonA kumAravihAra annevi caubbisA caubbisAe jiNANa paasaayaa| kAraviyA tivihArapamuhA javareha iha bahavo // jeuNa anne annesu nagaragAmAipasu kaarviyaa| tesi kumara vihAraNaM kovI jANai na saMkhapi / (kumArapALa pratibaMdha) siMdhI jaina graMthamALA prakAzita prabaMdha ciMtAmaNinA garapAThamAM 1440 (pR. 86) ane padyapAThamAM 1400 (pR. 94) kumAravihAra banyAno ullekha che. tAraMgA para eka bhIDa baMdhathI 32 vihAra banyAne paNa ullekha che. (pR. 90 ) kumAravihAranAM zilAlekhI pramANe maLatAM nathI. ajayapAlanA rAjyakALamAM tene 1. zrI hemacaMdrasUri tathA kumArapALane mATe atihAsika sAdhano nIce pramANe che-- 1-2 A hemacaMdrasUri ta sa ta tathA prakata dvAlaya kanya 3 maMtrI yazapALa (saM. 1232) mata meharAjaparAjaya 4 A. somaprasUri (saM. 121) tamArapALa pratibaMdha 5 merUtuMga (13) kRta prabaMdhaciMtAmaNi 1 A. prabhAcaMdra kRta prabhAvaka caritra 7 A. jayasiMhakRta kama pALacaritra 8 A. sematilakakRta kumArapALacaritra 9 cAritrasuMdaramaNita kamArapALacaritra 10 harizcadra kumArapALacaritra (prAta) 11 A. jayazekharaphata caturvizati prabaMdha 12 a. jinaprabhasUvi vividhatIrSaka 13 (A. semasu darasUriziSya) jinamaMDanamaNi (14) mata kumArapALa prabaMdha 14 A. jinaharSa kumArapALa rAsa 15 RSasakAd mArapALaetersonal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ { } } zrI jaina satya prakAza [ 14 abhAva thaye! hAya e saMbhavita che. mAtra upalabdha thatuM kumAvihAra zataka ja pATa chunA kumAravihAranA zilAlekhanuM sthAna pUre che. tyArapachInA utkI zilAlekhAmAM kumAravihAranA ullekho maLe che, je nIce pramANe che.-- 1. jAzeAragaDha para sa. 1221mAM kumAravihAra anyo. te sa. 1236 lagabhagamAM tUTaye|. sa. 1242mAM te durasta karAvAye, sa. 1256mAM raNu Ade pratiSThAvyAM. ane saM. 1268mAM navA raMgamaMDapa thayA. tathA tenI upara sonAnuM IMDuM caDayuM. 1 auM // saM. 1221 zrI jAbAlIpurIya kAMcanagirigaDhasyopari prabhu zrI hemasUriprabodhita zrI gurjaradharAdhIzvara paramAhArta caulukya (2) mahArAjAdhirAja zrI kumArapAladevakArite zrI pAzrvanAthasatkamUla bivasahita zrI kuvaravihArAbhidhAne jainacaitye ! (prA. OM. lekhasaMgraha, bhA. 2 lekhAMka 352 ) 2. nAgapuranA varahuDIyageAtrI sAhu temanA vaMzaja rAhaDanA putre lAhaDe sa. 1296 lagabhagamAM lADAnA kumAravihAranA jIrNoddhAra prasaMge zrI pArzvanAthanA agrabhaDapamAM geAkhala karAvyo tathA zrI pArzvanAthanI pratimA bharAvI. (20) lATApa (21) lyAM zrIkumAravihArajIrNodvAre zrI pArzvanAtha biMbaM khattakaM ca / (prA. je. lekhasaMgraha lekhAMka 66 pR. 91) 3. nAgapuranA vahuDIya gotrIya sAhu temajanA vaMzaja jinacaMdranA putra saMghavI devacaMde lADaeNnAlanA kumAravihAranI bhamatImAM zrI ajitanAthanI pratimA, derI, daMDa tathA kazaLa banAvyAM. tathA A ja mandiramAM badhe zAMtinAtha ane dvaitanAthanI pratimA padharAvI (34) lATApalyAM zrI kumAravi (35) hArajagatyAM zrI ajitanAthasvAmi vi devakuli ( 36 ) kA daMDakalazasahitA ihaive caitye ji (37) nayugalaM zrIzAMtinAtha zrI ajitasvAmi (38) patatsarva kArApitam / ( prA. je. lekhasa Mgraha lekhAMka pR. 9ra) kalikAla jJa zrI hemacaMdrAcArye peAtAnA abhidhAna ciMtAmaNi kAzamAM cu. kubhAra pALanuM nAma bahu ja a sUcaka rIte mUkayuM che. emAM gu. kumArapALanI nAmanA ane kArakIdIne anurUpa zabdo mUkayA che. A rahyo e mULa loka---- kumArapAla caulukyo rAjarSiH paramArhataH / mRtasvamoktA dharmAtmA mArivyasanavArakaH // (pramiyAna pitAmana, yAM. rU, jo. 26-27) ATalI spaSTa vicAraNA pachI ane ATalAM ATalAM pramANA joyA pachI ATalA badhA kumAravihAronA nirmAtA mahArAjA kumArapALa jaina hatA te vAta samajavAne khIjA pramANAnI AvazyakatA rahetI nathI. gujarezvara kumArapALa paramAta hateA ane zramaNApAsaka hato, sAthe sAthe te vizvavatsala hatA eTale ja phokapriya banyA hate. e lAkapriyatA darekane prApta thAe personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrinA ziSya zrIvaThTha mAnagaNita eka anekArtha kRti lekhaka--zrIyuta sArAbhAI maNilAla navAba jainAcAryoe racelA jaina sAhityarAzimAM vyAkaraNa, kAvya, koSa, sAlaMkAra, chaMda, jyotiSa, veka, nyAya, sAmudrika vagere sAhityanA dareka aMgane lagatA graMtha jema vizALa pramANumAM daSTigocara thAya che, tema anekartha graMthe paNa saLI ave che. A TuMkA lekhana aMdara evA eka ane kArya graMthanI oLakhANa ApavAnuM meM yogya dhAryuM che. A anekArtha kRtinI pATaNamAM birAjatA viddharva muni mahArAja zrI puNyavijayajInA saMgrahamAM ghaNA ja bArIka ane spaSTa akSaromAM lakhelI traNa pAnAnI eka pati che, je pratinA uparathI ja svargastha dakSaNavihArI munimahArAja zrI amarAvajayajInA ziSya viddana zrI caturavijayajIe saMpAdita karelA "anekArtha sAhitya saMgraha bhAga 1 lA" mAM, A kRti mArA taraphathI zarU karavAmAM AvelI "zrI jaina prAcIna sAhA ddhAra maMthAvala"nA bIjA puSpa tarIke vi. saM. 1883 mAM tenA gujarAtI bhASAMtara sAthe (mUlya be rUpiyA) tathA zrI kumArapAla pratibaMdhanA kartA zrI semiprabhariAvaracita bIjI anekArtha kRti tenA bhASAMtara sAthe sauthI prathama prasiddha karelI hovA chatAM te tarapha jaina tathA jainetara vikAnenu dhyAna AkarSAyeluM hoya tema jaNAtuM nathI. aphasosanI vAta te e che ke A anekArtha kRti je "kumAravihAra prazasti kAvya"nA 87 mA koka upara racavAmAM AvI che, te kAvya mATe ghaNI ghaNuM tapAsa karavA chatAM haju sudhI pa lAgato nathI. koI paNa vidvAna mahAzayanA jANavAmAM te kAvya Ave te te tarapha A lekhanA lekhakanuM lakSa deravA vinaMtI che. zrI vardhamAna gaNi A ane kArya kRtinI zarUAtamAM ja pAte zrI hemacaMdrasUrinA ziSya hovAno ullekha A pramANe kare che zrIhemacandrasariziSyeNa varddhamAnagaNinA kumAravihAraprazastA kAvyema. smin pUrva SaDathai kute'pi kautukAt SoDazottarazataM vyAkhyAnAM cke| ' arthAta-bahemacaMdrasUrinA ziSya che vadhamAna maNie kumAravihAra prazasta kAyanA (87 mA kinArA prathama pate cha artha karyA hatA, chatAM kutUhalanI khAtara 116 ekase soLa artha kare che. A ullekha sivAya teozrInI gRhastha avasthAnI jJAti, janmasthaLa mAtApitAnAM nAma, janma, dakSiA athavA ravargavAsa vagere saMbaMdhI kAMI paNa mAhitI maLI AvatI nathI. mAtra zatAthanA racayitA kIsemaprabhasUrikRta kumArapALajhabe.dhI prazastimAM ApelA hemaripadapaGkajahaMsaH zrImahendramuniSaiH zrutametat / vardhamAna-guNacandragaNibhyAM sAkamAkalitazAstrarahasyaiH / / A cheka uparathI vi. saM. 1214 sudhI teonuM astitva svIkArI zakAya che.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ [58] mI jana satya prakAza [ varSa che zrI kumAravihAra prazasti kAvyane 87 me ka A pramANe che;- gambhIraH zrutibhiH sadAcaraNataH prAptapratiSThodayaH satkAntAracitapriyo bahuguNo yaH saamymaalmbte| zrIlukyamarezvareNa vibudhazrIhemacandreNa ca, zrImadavAgbhaTamantriNA va parivAdinyA ca maitreNa ca / A zlokamAM Ta rIte daSTigocara thatAM upamAne sivAya bIjA upamAne teoe ghaTayA che, jenI saMkhyA 116 che, ane tenAM nAme A pramANe (1) namaskAra karelA sAmaMta rAjAnuM varNana, (2) namaskAra nahi karanAra rAjAnuM varNana, (3) brahmAnuM varNana, (4) viSNu varNana. (5) mahAdeva varNana. (6) vItarAganuM varNana. (19) dhanapati varNana. (8) kubera varNana. (9) kSetrapALa varNana. (10) aDhAramA aratIrtha karanuM varNana (11) kRtayuga nAmanA suMdara ArAnuM varNana. (12) viSNunA cakranuM varNana (1) kAmadevanA putra anirUddhanuM varNana. (14) zikArI varNana. (15) pallI pati varNana. (16) cakora varNana. (17) nAgarAja varNana. (8 Idra varNana. (18) agnI varNana. (20) yama varNana. (21) varUNuM varNana. (rara) rAkSasa varNana. (23) vAyu varNana. (24) kamaTha varNana. (25) pAtALa varNana, (26) mRtyuloka varNana. (27) suraloka varNana. (28) dhanura varNana. (29) sajana varNana. (30) durjana varNana. (31) kumArapALa grupa vaNana (32) rAjahaMsa varNana. (33) pati varNana. (34) mUrkha varNana. (35) lakSmI varNana. (36) suvarNa varNana. (37) candra varNana. (38) kapUra varNana, (38) deva varNana. (40) sUrya varNana. (4) zrI hemacaMdrAcArya varNana. (42) maMgaLa varNana. (43) budha varNana. (6) bRhaspati varNana. (45) zuM varNana. (6) zanaizcara varNana (47) rAhu varNana. (48) tuM varNana. (48) mahAdevanA mastaka upara rahelA caMdranuM varNana. (10) mahezvaranA hAsyanuM varNana. (5) mahezvaranA bharama vilepananuM varNana. (para) dAnava varNana. (53) nara varNana. (54) lakSmI uDAvanAranuM varNana. (55) senAnA ca nuM varNana. (56) yAcaka varNana. (57) niSkAma varNana (58) dharma varNana. (59) artha varNana. (10) kAma purUSArtha varNana. (61) mokSa purUSArtha varNana. (2) dehadhArI sarasvatInuM varNana. (13) vacanarUpa vANInuM varNana. (64) dhanikanI AjJArUpI vANInuM varNana. (65) subhaTa varNana. (66) maMtravAdi varNana. (7) vaTemArga varNana. (8) khAudharI AnuM varNana. (19) sapaNuM varNana. (70) svairiNI varNana. (71) paMDitA strI varNana. (72) surUpa varNana. (73) vAtsAyana maharSi varNana. (74) tApasa varNana. (75) haramAli varNana. (76) gaurI hRdaya varNana. (77) caMdrakara varNana. (8) cAritrane lIdhe sthira banelA cittanuM varNana. (78) dAvAnaLa varNana. (80) mukha varNana. (81) zuka varNana. (82) sarSa daSTi varNana. (83) kAmI varNana (84) kAmanI varNana. (5) sAmata varNana. (86) mAMsAhArI varNana. (87) dayAlu varNana. (88) cara varNana. (88) rana parIkSaka varNana. (80) AMgaNAnuM varNana. (01) magaLa kAMti varNana (92) nadhikaLA varNana. (3) jaLacara varNana. (94) devakRti varNana. (5) vaNika varNana. REA (6) jinezvaranI pratimAnuM varNana. (47) ahaMda bhakata varNana, (88) svAdhAThavAdI varNana. For Plivate & Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka anekAtha kRti [59] (9) paurUSa varNana. (10) vinAyaka varNana. (101) gaja varNana. (12) gajAgresaravarNana. (103) zila vivara varNana. (104) jinasamavasaraNa varNana. (15) jJAna varNana (16) darzana varNana. (107 cAritra varNana. (108) yati varNana.] (19) vAlmaTa maMtrI varNana. (110) jaina siddhAMta varNana. (11) siddhagati varNana. (112) vezyAsakta varNana [113) jinezvara varNana. (114) jina stuti karanAranuM varNana.] (115) zrI RSabhadeva varNana (116) bharata cakravartI varNana uparanA 116 artha karavAmAM teozrIe mukhyatve karIne pitAnA guruvarya zrIma2 karinA racelA " siddhahema vyAkaraNanAM sUtrano chuTathI upayoga kare che. vaLI teo zrIe judA judA artho ghaTAvavAmAM pitAnI eka vaiyAkaraNI tarIkenI tathA Itara darzananAM zAstranA kaDA abhyAsI hovAnI paNa keTalIka upamAne ghaTAvIne sAbitI ApI che. uparyuMkata artho paikInA 31 mA artha madhyenuM kumArapALa nRpa varNana, 41 mA artha madhyenuM zrIhemacaMdrasUrinuM varNana tathA 108mA artha mathenuM vADmaTa maMtrInuM varNana etihAsika sAmagrI pUrI pADe che. 80 mA artha madhyenuM AMgaNAnuM varNana te vakhatanA rItarIvAjanI kAMIka sAmagrI raju kare che. 85 mA tathA 88 mA artha madhyenuM vaNinuM tathA ahaMbhakata (zrAvaka)nuM varNana baMne vaccenA mahadaMtara darzAve che jyAre 73 mA arthamAM vAtsyAyana maharSinuM paurANika daMtakathAmAM darzAveluM svarUpa raju kare che, vAcakonI jANa khAtara uparyukta upamAnenuM mULa saMskRta vistArabhayathI atre raju na karatAM ekaluM gujarAtI bhASAMtara ja raju karavuM yogya dhArela che, je uparathI AvI kRtionuM kAMIka mUlyAMkana thaI zakaze te mATe A lekha lakhavAno prayAsa saphaLa mAnIza. atihAsika varNane pramANe (31) kuvArapALa nRpa varNana kavinA mukha AgaLa beThelA A kumArapALa narezvara sAthe A caitya sAmyatA dharAve che, ke kumArapALa? carama svayaMbhUramaNa samudra samAna gaMbhIra, vedaktithI tema ja satkarmothI pratiSThA meLavela, athavA pitAnA parijanomAM pratiSThA prApta karela. prANione anukUla nazIbanI mAphaka vAMchitArtha ApanAra, sevakothI priya karAela athavA sevakone priya karanAra ane sarva guNone samudra (41) zrI hemacaMdrAcArya varNana zrIhemacaMdrAcArya mahArAja sAthe A vihAra sAmyatA dhAraNa kare che. zrImacaMdrAcArya kevA che? kSora samudranI pare gaMbhIra, sakala veda ane sakala zAstra zravaNa karavAthI ane pacAcaranuM pAlana karanAra hovAthI samasta duniyAmAM dhanyavAdane prApta thaelA. samagra saMdhamAM dAtA athavA jene samRddhi-pratiSThA meLavelI che evA athavA zrI pArzvanAtha prabhunI pratimA sthApana karavAthI mahAna udaya prApta karelA. athavA sarvajJanI siddhi mATe 103 thI 18 tathA 113 ane 114nA artho [ kapamAne ] pratamAM nahi hevAthI - prastAmAM chapAvI zakayA nathI, Jain Educarestimentational *
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ [10] zrI jene satya prakAza [ 14 jemanAM vacana ucca darajajAnAM che evA. sarva bhavya jIvone anukUla nasIba samAna athavA devagurU viSe zraddhAvALA zrAvaka tathA muniomAM zreSTha adhevA devAmAM zreSTha gaNuelA brahmAnI peThe karUNAvALA athavA paramAtmA zrIvItarAgane ja deva mAnavAvALA zrI kumArapALa rAjAthI mAhAtamya ane AbAdI meLavelA. athavA namaskAra karavA AvelA sAdhuo ane zrAvake udaya karanAra. athavA keTayAdhipati zrImaMta zrAvakethI pratiSThAne prApta thaelA. athavA vaiSNae praNAma karatI vakhate pUjya mAnavAthI pratiSThA ane udaya prApta karela. athavA mahAkALa somanAtha vagere tIrthomAM pratiSThita mahAdevanI peThe udaya meLavela. athavA aNimAdi aSTa mahAsiddhi prApta karela hovAthI zrI hemacaMdrAcArya mahArAjane loko sAkSAt mahezvara mAnatA hatA. athavA bhautika, tApasa vagere dArzanikomAM pratiSThA meLavela, athavA kArUNika hevAthI bauddhanI peThe udaya saMpanna athavA dhanada kuberanI peThe dAna devAnI veLAe bhaMDAra hovAthI abhyadaya meLavelA athavA samudranI peThe maryAdA ullaMghana nahi karanAra ane gaMbhIra hovAthI abhyadayavALA. athavA zukala pakSanA caMdranI peThe poDhatA prApta karelA. athavA IMdra paDe paramezvarya saMpanna. athavA paramatarUpI aMdhakAra TALavAthI prApta karela che mAhAsya ane pratApane udaya jemaNe evA. athavA bRhaspatinI jema buddhi vijJAna dharAvatAra. e ja pramANe merU, kalpavRkSa, ciMtAmaNi, kAmadhenu, lakSmI, sarasvatI vagere sala padArthonI vicAraNA karavAthI anaMta arthe thaI zake che. tayA sajajana purUSanA hRdayane abhipreta suMdara kArya karanAra. ane yugapradhAna hovAthI AcAryanA (36) chatrIsa guNenI yukta. (10) vAlmaTa maMtrI varNana tathA A jinAlaya vADmaTa maMtrI sAthe samAnatA dharAve che. ke che vAkyuTa maMtrI? vedaktio athavA jaina siddhAMta sAMbhaLavAthI gaMbhIra. zratadharajJAnIothI, ane zatru upara paNa aciMtita upakAra karavArUpI sakartavyathI samagra duniyAmAM prakhyAti meLavela. munione vastra, pAtra, zayana, Asana, auSadha ane pustakAda dAna ApanAra, sArA mANasethI AnaMda pAmanAra, ane dayA, dAna, dAkSiNya, gAMbhIrya tathA svairya, audA, saundarya Adi aneka guNe rUpI ranonI nivAsabhUmi (rohaNagiri, samAna, A pramANe traNa atihAsika ullekhamAM teo zrI e paramahaMtu kumArapaLa paramAtmAzrI vItarAgane ja deva mAnavAvALA zrI kumArapALa rAjAtho " sadhana karavAthI ema sAbIta thAya che ke A kRtinI racanA kumArapALa rAjAe jainadharmanAM bArate uryA pachIthI thaelI che ane zrI hemacaMdrasUri, kumArapALa rAjA ane vADmaTa maMtrInI hayAtimAM ja eTale vi. saM. 1200 ane vi. sa. 1230 nI vaccenA ja kaI samayamAM ja racAelI che. vaLI A zabda, keTalAka lekhaka taraphathI je ema samajAvAmAM Ave che ke kumArapALa rAjAe jainadharmane svIkAra karavA saMbaMdhI tenA samakAlIna purAvAo malI AvatA nathI, te vAtane galata sAbita kare che, kAraNa ke ema na hota te AkRtinA lekhakane uparanA zabdono upaya kare na paddha, paraMtu tene badale bIjA ja zabdane upayoga kare paData. vaLI lekhaka pote zrI hemacaMdrasUri nA ja #iSya hovAthI A ulekha vadhAre prAmANika kahI zakAya.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMka 9 ] eka anekArtha kRti rItirIvAjo darzAvatAM varNana A pramANe che-- (20) AMgaNunuM varNana tathA A jinAlaya AMgaNuM sAthe sAmyatA dharAve che. kevuM AMgaNuM ? gaMbhIra, vidvAnonA besavAthI ane sArAM sArAM kAme thavAne lIdhe mAhAo meLaveluM, suMdara strIoe svastika vagere racanA karavAthI priya lAge tevuM, ane ghaNuM guNethI alaMkRta. A ullekha ApaNane sAbItI Ape che ke bAramI sadImAM paNa AjanI ja mAphaka gUrjara ramaNae pitAnA gRhAMgaNone ravastikAdinI suMdara racanAo karIne dIpAvatI hatI, je prathA Aje paNa tevIne tevI ja hAlatamAM pracalita che. (95) vaNikanuM varNana tathA A devAlaya vANIyA sAthe samAnatA dharAve che. ke vANI? gharAkonA zabda sAMbhaLavAmAM gaMbhIra, bIjAne ThagI levA saMbaMdhInA AcaraNavaDe dravya meLavanAra, (kheTAM, kATalAM ane kUDAM mApAM (tela) karIne ghI, tela vagere ochAM ApI, vadhAre laine anyane mArI nAkhavAnI dAnatavALe hovAthI dayA vagarane, kaMjusa hovAne lIdhe pitAnI patnone paNa AnaMda nahi ApanAra kahyuM che ke jijJAti-jA ratha-dizAna, zar : ratavALA vaidyo'pi kiM dAsyati yAcyamAno, yo martukAmAdapi hartukAmaH // arthaanya pAsethI mAgI lenAra brAhmaNa, kAyastha ane kirATakAmAM dAnazakti kyAMthI hoya? ane je maratA pAsethI paNa paDAvI levAnI dAnata rAkhe te vaidya paNa yAcakane zuM Ape? eTalA mATe ja guNarahita athavA paisATakAne aneka vakhata gaNavAvALo. (27) ahaMdubhakta (sathA zrAvaka) tuM varNana tathA arihaMta prabhunI pratimAne vaMdana karanArA bhakata sAthe A caitya samAnatA dharAve che. kevo bhakata zrAvaka? koSTha AgamenA arthane dhAraNa karanAra hovAthI gaMbhIra, sadAcArI gaNudhare, AcAryo vagere pAsethI vrata dhAraNa karele, dAtA, purUSo ane strIonuM hita karanAra, tethI ja dayA, dakSiNa Adi hajAra guNothI vibhUSita. A graMthakAre vANIyA ane jinezvaradevano bhakata evA zrAvakanA guNo vacce je mahad aMtara batAvyuM che te khAsa dhyAna ApavA yogya che. paurANika daMtakathAnA AdhAre kareluM vAsyAyana maharSinuM varNana- (73) vAsyAyana maharSivarNana tathA budha eTale kAmazAstranA praNetA vAtsyAyana maharSi sAthe A caitya samAnatA dhAraNa kare che. vAsyAyana RSi saMbaMdhe paurANika daMtakathA evI che ke
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ [512] zrI jene satya prakAza E = bAlabrahmacArI vAtsyAyana RSi pitAnA tapobaLathI deha sahita svargalokamAM gayo. tyAM sabhApati Ide kahyuM ke A svargamAM zI rIte AvyA AnA pAse paise na hovAne lIdhe eNe kaI deva maMdira, paraba, taLAva vagere dharmasthAna baMdhAvyAM nathI, temaja kaI paNa navIna graMthanI racanA karI nathI. duniyAmAM prazaMsA prApta thAya evAM kaMI paNa kAma karyA sivAya mAnavadeha sahita svargamAM praveza karI zake nahi. paraMtu A pitAnA tabaLathI ja devAMganAone priya thavA jAya che e yukta nathI. ema kahI ghare huMkAra karyo ane sabhAsadoe paNa huMkAra karyo, tethI vAsyAyana RSi pavane uDAvelA AkaDAnA rUnI mAphaka pAcho pRthvI upara paDaye, ane vicAra karyo ke dareka prakAranAM dharma zAstrI te pUrva purUSoe banAvelAM che, mATe kAmazAstra racuM. pachI kAmazAstra racavAnI icchAthI parakAyApraveza vidhAnA baLathI mRtyu pAmelI rAjAnI paTarANInA zabamAM praveza karIne rAjA pAsethI sarva kAmavidyA zIkhIne rANInA dehane tyajIne pharI maharSi banIne kAmazAstranI racanA karI ane pachI mAnava dehayukta devalokamAM praveza karyo. tethI kAma zAstrane racanAra hevAthI te budha kahevAya che. vaLI ke vAsyAyana RSi? rAjAe kahelA aneka prakAranA kAmazAstranA rahasyano upadeza sAMbhaLavAthI gaMbhIra, zreSTha brahmacarya pAlana karavAthI mAhAbhya meLavelA vaca vALa, anukUla nasIbanI mAphaka viSayI mANase ane save strIone surata, AliMgana, cuMbana, nakhakSata vagerethI AnaMda upajAvanAra, ane ghaNA guNethI saMpanna. uparyuMkata ullekha parathI A anekArtha kRtinI racanA karanAra zrI varlDamAnagaNi paurANika graM, kAmazAstranA graMthe, thAkaraNanA graMtho tathA jyotirAdika graMthonA jANakAra hevAnI khAtra thAya che. A upasthI ema paNa sAbita thAya che ke kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrasUrinI mAphaka teozrInI ziSya paraMparAnA sAdhuo paNa vaiyAkaraNuo ane bahuzratadhArIo hatA. zrI vardhamAnamaNinI racelI uparyukta kumAravihAraprazastinI saMpUrNa kRti je malI Ave te tenI bIjI kRtione paNa ulekha kadAca emAM havAne saMbhava che; ane te ItihAsa upara vadhu prakAza pADI zake. A anekArtha kRtinA karatAM paNa vadhu citihAsika ullekha zrI kumArapALa pratibodhanA kartA semaprabhasUri viracita zatAthI mAM daSTagocara thAya che. tenuM varNana yathA samaye A mAsikamAM ja ApavAno mAro irAdo che. aMtamAM A kRti vidvAnomAM Adara pAme evI icchA rAkhate viramuM chuM
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalikAlasarvajJa zrIhemacaMdrAcArya ==[ TUMka paricaya ] lekhaka--munirAja zrI nyAyavijayajI stumastrisandhyaM prabhuhemanarerananya tulyAmupadezazaktim / atIndriyajJAnanivarjito'pi yaH kSoNibhartuLadhitaprabodham / / 1 / / sasvAnukampA na mahIbhujAM syAdityeSa klupto vitathaH pravAdaH / jinendradharma pratipaya yena zlAghyaH ma keSAM na kumAra pAlaH? // 2 // - zrImamAcArya jemanuM amara kArya ane zubha nAma jana sAhityakAzamAM ja nahi apitu bhAratIya sAhityAkAzamAM zaradda pUrNimAnA caMdranI mAphaka prakAzI rahyuM che te zrI hemacaMdrAcAryanuM sthAna saMsArabharanA asAdhAraNa vidvAne, kavie ane tatvajJAnIomAM ghaNuM ja UMcu che. hema caMdrAcAryamAM agAdha vidvatA ane alaukika pAMDitya hatAM. emanI sarvatomukhI pratibhAe saMskRta sAhityanuM mukha ujajavala karyuM che. judA judA viSayanA emaNe je aneka mahAna graMtho lakhyA che e jotAM kSaNabhara ApaNane Azcarya thAya ke eka ja vyakita sarva viSayamAM saMpUrNa saphaLa kema nivaDI haze ! gujarAtamAM ke anyatra emane je sala vidvAna avAvadhi nathI pAme. gujarAtanA A suputre gujarAtanA pAMDityane, bhAratIya diggaja paMDita, vidvAne, sAhityazAstrIo, gIzvara ane tattvajJAnIomAM mukhya sthAna apAvyuM che, ane gujarAtane gauravavatu banAvyuM che. janma ane dIkSA A mahAna AcArya devane janma vikrama saMvata 114panA kArtika zudi pUrNi mAe dhaMdhukAmAM thaye hatuM. temanA pitAnuM nAma yAciMga, mAtAnuM nAma pAhinI ane temanuM pitAnuM nAma cAMgadeva hatuM. temaNe bahu ja nAnI ummare zrIdevacaMdrasUri pAse dIkSA lIdhI hatI ane te vakhate temanuM nAma muni semacaMdra rAkhavAmAM AvyuM hatuM. muni somacaMdra, pitAnA pUrva janmanA zubha saMskAranA baLe kahIye yA te tIvra maraNazakitanA pratApe kahIye, TuMka mudatamAM ja jainazAstronuM gaMbhIra jJAna-rahasya meLavI lIdhuM. sAthe ja ajaina zAstrono paNa, suvizAla hadayathI, abhyAsa karI lIdhe. saM. 1150mAM temanI dIkSA thaI hatI. ane saM. 116mAM akSaya tRtIyA (vaizAkha zudi 3)nA vijaya muhUrte AcArya padavI thaI. Ama mAtra ekavIza varSanI yuvAna vaye jaina zAsananI sarvottama padavI temane ApavAmAM AvI ane temanuM nAma "zrIhemacaMdrasUrijI" rAkhavAmAM AvyuM.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 514 ]. zrI jaina satya prakAza temaNe utkaTa AtmasaMyama, indriyadamana ane pUrepUrI vairAgyavRttithI AjIvana zuddha niSThika brahmacarya pALyuM. ane "kumaLuM jhADa vALyuM, vaLe" A kahevata barAbara caritArtha karI batAvI. dhIme dhIme A sarasvatIputranI vidvattAne prakAza bIjanA caMdranI mAphaka sarvatra phelAvA lAge. hemacaMdrasUri vihAra karatA gurU sAthe aNahilavADa pATaNa padhAryA. sUri-darzana A vakhate pATaNamAM selaMkI vaMzanA pratApI rAjA siddharAjano pratApa madhyA hatA. enI sabhAmAM aneka tejasvI vidvAna hatA. eka vAra rAjA sinya sahita nagaramAMthI pasAra thatA hatA tyAM temaNe eka sthAne UbhelA eka divyamUrti sAdhune joyA. brahmacaryanA AjathI temanuM lalATa camakatuM hatuM. vidyuta jema tejasvI netra brahmacaryanA prabhAvathI camakatAM hatAM. mukhAviMda upara Indriyadamana ane AtmasaMyamanI AbhA chavAyelI hatI. rAjAe e navayuvAna sAdhune durathI ja nIhALI vaMdana karyuM ane yuvAna sAdhue hasate mukhe avasacina, sulalita saMskRta padyamAM AzirvAda Ape. rAjA A sAMbhaLI bahu ja prasanna thayo ane sAdhuone niraMtara rAjasabhAmAM padhArI AvuM suMdara saMbhaLAvavAnuM sAdara nimaMtraNa karyuM A yuvAna sAdhu te AcArya hemacaMdrasUri. ma. sidhdhAjanI bhAvanA A pachI zrI hemacaMdrasUri niraMtara rAjasabhAmAM javA lAgyA, ane vividha viSaya upara gaMbhIra carcAo calAvavA lAgyA. evAmAM mahArAjA siddharAje mALavA upara caDhAI karI ane mALavA upara vijaya meLavyuM. A varase bhojarAjAkRta amUlya puratonAM darzana karyA. e bhaMDAramAM bhejarAjakata suMdara vyAkaraNa tathA alaMkAra, tarka, vaidaka, jatiSa, rAjanIti, vAstuzAstra, gaNita, zakuna, adhyAtma, svapna, sAmudrika, nimitta. AryasabhAvavivaraNa, arthazAstra, meghamALA, praznacUDAmaNi Adi pusto joyAM. AthI siddharAjane paNa Avo jJAnabhaMDAra karAvavAnA manoratha jAgyA sAthe ja nUtana vyAkaraNazAstra AdinA navA graMthe banAvarAvI tene pracAra karavAno vicAra paNa AvavA lAge eTale teNe potAnA paMDitA samakSa prazna mUkaye ke gujarAtamAM e kaNa vidvAna purUSa che ke je sarvA saMpUrNa advitIya vyAkaraNa zAstra banAve? rAja sabhAnA paMDitanuM dhyAna zrI hemacaMdrAcArya tarapha gayuM. teoe rAjAne kahyuM ke A bhagIratha kArya hemacaMdrAcArya sivAya bIjuM kaI pAra pADI zake tema nathI. vyAkaraNanI racanA AthI siddharAje sUrijIne vinaMtI karI ke Apa eka advitIya apUrva vyAkaraNa banAve, ene mATe je je sAdhane sAhitya joIze e huM pUrAM pADIza, paNa gujarAtanuM mukha ujajavala bane evu suMdara vyAkaraNa banAve. pachI AcArya mahArAjanA kathana mujaba rAjyanA vidyAdhikArIe khepIyA kAzmIra mekalyA ane tyAMthI vividha vyAkaraNa maMgAvyAM. Tuka mudatamAM ja hemacaMdrAcAryajIe eka sarvAga saMpUrNa vyAkaraNa taiyAra karyuM. A vyAkaraNanuM nAma tenA preraka ane kananA nAmanA samanvayarUpe siddhahema' rAkhavAmAM
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ hemacaMdrAcArya [55 AvyuM. rAjAe seMkaDe lahiyA besADI prathama traNa nakala taiyAra karAvI ane siddhahema vyAkaraNane hAthInI aMbADImAM padharAvI ustAhapUrvaka nagaramAM pheravI rAjasabhAmAM padharAvyuM, ane kAkala nAmanA kAyastha vyAkaraNazAstrIne siddhahema vyAkaraNane adhyApaka nI. A rIte pANinI ane zAkaTAyana, bhoja ane sAMskRta vyAkaranuM sthAna siddhaheme lIdhuM ane gujarAtanI samasta pAThazALAomAM siddhahemanuM adhyana, adhyApana cAlu thayuM. rAjAe gujarAta bahAra paNa e vyAkaraNane puSkaLa pracAra karAvyo. hemacaMdrAcAryanA thaze A sAMgopAMga vyAkaraNa banAvavA uparAMta gujarAtane A sarasvatIputre kAvyAnuzAsana (jenA upara vidvattApUrNa viveka paNa banAvyuM che), apUrva evuM chedanuzAsana, saTIka abhidhAnacitAmaNi ke, dezanAmamAlA, vaidhanighaMTu, dhAtu pArAyaNa, gata sarva mahAna graMtha vegazAstra (saTIka), saMskRta ane prAkRta dvAzraya mahAkAvya banAvyAM. A be kAvya graMtha gujarAtanA sauthI prAcIna ane prAmANika itihAsanAM sAdhana che, jemAM solaMkI vaMzane mUlarAna thI mAMDI kumArapALa sudhInA gurjarezvane ItihAsa raju karyo che. gujarezvarane pratApa ane vaibhava, gujarAtanI paristhiti ane garavI gujarAtanuM pUrNa gaurava ane prabhutA vAMcavAM hoya emaNe A dvAzraya mahAkAvya jarUra alokI javuM. emAM eka arthe gurjarezvarane itihAsa che ane bIjI tarapha siddhahema vyAkaraNanA prayogonI siddhi che ethI enuM nAma dvAzraya rAkheluM che. A uparAMta triSTizalAkApurUSacaritra jemAM jainadharmanA mukhya cAvIza tIrthakaranAM, cakravartionAM, vAsudevanA, prativAsudevanAM, baladeva vagerenAM etihAsika caritra chesAthe ja samaye samaye jaina dharmanA siddhAMtanuM suMdara pratipAdanamAM karyuM che. A eka ati suMdara kAvyagraMtha che. sulalita bhASA, hRdayaMgama padya racanA, alaMkAra Adi tenI mukhyatA che. pramANamImAMsA, trizikA vagere nyAyapra-prakaraNe paNa banAvyA che. e koI paNa viSaya bAkI nathI rahyo che jemAM hemacaMdrasUrijIe kalama na uThAvI heya, eTaluM ja nahiM kintu te te viSayane saMpUrNa nyAya Apyo che. emaNe kula sADAtraNa jheDa kanI racanA karI che ema kahevAya che. gujarAta ke gujarAtanI bahAra adhAdhi kaI evo vidvAna nathI pAka ke jeNe dareka viSayamAM pAMDitya pUrvaka graMthanI racanA karI hoya. ane ethI ja bhAratIya vidvAna, darzanazAstrIo, vyAkaraNAcAryo, sAhityavizA rade, prakhara taiyAyika, mahAga do ane tattvajJAnIomAM zrI hemacaMdrAcAryanuM sthAna 1 A siddhahema vyAkaraNanI prazaMsA karatAM te vakhate eka vidvAna kavie uccAryuM hatuM ke- bhrAtaH saMvRNu pANinimalapitaM kAtantrakathA vRthA, mAkArSIH kaTu zAkaTAyanavacaH kSudreNa cAndreNa kim / kaH kaNThAbharaNAdibhirvaTharayatyAtmAnamanyairapi, zrUyante yadi tAvadarthamadhurAH zrIsiddhahemoktayaH // For Private & Personal use of 44 dl hiny, 4. 38).jainelibrary.org
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ [51] zrI jana satya prakAza ucuM che. emanI sarvatomukhI pratibhA ane pAhitya emanA graMthomAM sthAna sthAta upara najare paDe che. ATaluM chatAMya A mahAna dharmagurUmAM sAMpradAyikatAnuM nAma nizAna nathI jaNAtuM. emanI udAratA, mahAnubhAvatA, samavRtti ane mAdhyasthabhAva bhAratIya puNyazloka itihAsamAM emane ucca Asana apAve che. temaNe siddharAjanI sabhAmAM apUrva mAna meLavyuM, mahArAja kumArapALane pratibadhI jainadharmI banAvyuM, chatAMya leza paNa abhimAna na maLe. vaLI rAjasattA dvArA kadI koI paNa anya dharmAvalaMbI upara saheja paNa dabANuM batAvyA sivAya jainadharmanI unnati-uddhAra mATe temaNe prayatna karyo che. A sivAya zrIhemacaMdrAcAryajIe siddharAja ane kumArapAlane sattA jo para no upadeza ApyuM ane yogya rAjyadharma, kSAtradharma samajAvI prajAnuM hita, sukha ane bhalAI mATe paNa ghaNA prayatna karyo che. mahAbhArata ane manusmRti jevA graMthonA AdhAre rAjAone zikAra zA mATe khela joie enuM varUpa samajAvI rAjAone zikAranA chede caDhavuM ucita nathI ema barAbara ThasAvyuM. zikAra, jugArakhAnAM, dArUnA pIThAM ane prajAne barabAda karanAra ane mAdaka cIjo ane pravRttio upara saMpUrNa aMkuza rekhA ane bhacArane sakha guhA tarIke jAhera karAvyo. kumArapAlane jainadharmI banAvyA pachI devIone apAtAM nirdoSa pazuonA bali baMdha karAvyA, strIdhananI rakSA karAvI, aputriyAnuM dhana na levAne kAyado baMdha karAvyuM, anyAya, lAMca mATe sakhta kAyadA karAvyA. koI paNa nirdoSa, niraparAdhi, anAtha, duHkhI chara bhAryo na jAya, anyAya na pAme evA kAyadA karAvyA. zrI hemacaMdrAcAryane sarvadharma samabhAva ApaNe prathama jaNAvI gayA tema hemacaMdrAcAryamAM apUrva dharmasamabhAva hato. kumArapAlane temaNe prabhAsapATaNanA prasiddha zivAlayane uddhAra karavA preryo. brAhmaNe ane rAjanA atyAgrahathI tenA pratiSThAu sava samaye siddhAcalajI, giranArajI AdinI yAtrA karI hemacaMdrAcArya hAjara rahyA ane tyAM stuti karatAM bolyA yatra tatra samaye yathA tathA yo'si so'syabhidhayA yayA tyaa| vItadoSakaluSaH sa ced bhavAn eka eva bhagavan ! namo'stu te // game te samaye, game te rIte ane game tevA nAma vAM, je vItarAma eka ja che te tuM he te he bhagavana tane mAre namaskAra thAo. bhavabIjAMkurajananA rAgAdyA kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA haro jino vA nmstmai|| saMsAranI paraMparAne vadhAranArA jemanA rAga vagere deze kSINa thai gayA che evA brahmA hA, viSNu he, mahAdeva che ke jina he-game te huM temane namaskAra thAo. A sivAya AkhuM navuM mahAdevasTotra racyuM ane mahAdevanuM yathArtha svarUpe darzAvyuprshaantN darzanaM yasya sarvabhUtAbhayapradam / mAilyaM ca prazastaM ca zivastena vibhAvyate // 1 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ mayadrAcArya [57] rAgadveSau mahAmallau durjayo yena nirjitau| mahAdevaM tu taM manye zeSA vai nAmadhArakAH // 2 // emanI sarvadharma samabhAvanA, niSpakSatA jUon zraddhAyaiva tvayi pakSapAto na dveSamAtrAdaruciH pareSu / yathAvadAptatvaparIkSayA tu tvAmeva vIra prabhumAzritAH smaH / / eka vAra hemacaMdrAcAryajI vyAkhyAna vAMcatA hatA tyAre pAMDavoe jenI dIkSA lIdhI ane nirvANa pAmyAne prasaMga AvyuM. brAhmaNe A sAMbhaLI cIDAyA ane rAjasabhAmAM phariyAda karI ke hemAcAryajI te pAMDane jaina thayAnuM batAve che, je amArA mahAbhAratathI viruddha che. pachI zrIhemacaMdrAcAryajIe ene suMdara javAba mahAbhAratanA AdhAre ja ApatAM kahyuM ke atra bhISmazataM dagdhaM pAMDavAnAM zatatrayam / droNAcAryasahasraM tu karNasaMkhyA na vidyate // arthAta ahI te se bhISmane, traNase pAMDavone, hajAra deNAcAryane ane jemanI saMkhyA nathI evA keTalAya kaNene agnisaMskAra thayuM che. hemacaMdrAcAryajI siddharAjanI rAjasabhAmAM zaranA caMdranI mAphaka prakAzI rahyA hatA. temanI vidvattA ane cAritranI jayotsA tarapha phelAI rahI hatI, te vakhate devabaMdhI nAmanA bhAgavatamatanA AcArya hemacaMdrAcAryanI prajAne AcchAdita karavA khUba ADaMbara pUrvaka pATaNamAM AvyA. siddharAje emane ghaNAM mAna ane satkAra ApyAM. devabedhI vidvAna hatA paNa asahiSNu, ahaMbhAvI ane sAMpradAyika mamatvathI bharapura hatA. rAjasanmAnathI teo vadhu ahaMbhAvI banyA ane dhIme dhIme pramAda, vilAsa ane vaibhavamAM lIna thaI gayA. khuda siddharAje temanuM madirApAnanuM vyasana najare nihALyuM. rAjAnI temanA uparathI zraddhA kamI thai, Avaka ochI thaI ane vaibhava te cAlu ja hatA. ane devabodhIne bhAna thayuM ke hemacaMdrAcAryamAM kevI apUrva zakti, ujajavala sphaTikasama cAritra, nirmala hRdaya ane prakhara pAMDitya bharyA che. e udArahadayI jainAcArya pAse madada mAMgavA devadhI gayA ane emanI prazaMsA karatAM uccAryuM ke pAtu vo hemagopAlaH kambalaM daMDamubahan / SaDdarzanapazugrAma cArayan jainagocare // hemacaMdrAcArye A vidhAna sanyAsane Asana ApyuM, rAjasabhAnA mukhya paMDita zrIpAla sAthe maitrI karAvI ane rAjA pAse eka lAkha kama apAvyA. A devabodhIe gurjarezanI sAta peDhI batAvI hatI, paraMtu hemacaMdrAcAryanI zakti pAse ene parAbhava kabula paDe. ane devadhI gaMgA kinAre jaIne rahyo. hemacaMdrAcAryanI mAtRbhakita udAratA ane mahAnubhAvatAthI bharelI hemacaMdrAcAryajInI mAtAe hemacaMdrAcAryane gurUne samarpaNa karyA pachI pote paNa lAMbA samaye saMsAra choDI sAdhupaNuM svIkAryuM hatuMelibrary.org
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] zrI jaina satya prakAza [ 1ra 4 ane te sAdhvI banI hatI. hemacaMdrAcAryane je divase AcArya pachI maLI te divase e suputre mAtAne sAdhvIemAM zreSTha padavI--pravRtinI pRthvI apAvI ane siMhAsana upara esI vyAkhyAna vAMcavAnI paNa rA-chuTa apAvI, ane e rIte mAtAnuM sanmAna karyuM. zrI hemacadrAcAryanA upadezathI kumArapAle jainadharma svIkAryo hato, ane aneka parepakArI kAryo karyA hatA. temaja aneka ArAmA, taLAva, dharmazALAo, vidvArA. dAnazALAo banAvI. teja tribhuvaihAra, kumAravihAra, mUtrakavihAra, karavihAra, hemacaM drAcArya - jInA janmayAne elikA vadAra, dIkSAsthAne dIkSAvihAra Adi prasiddha jaina maMdiza dhAvyAM. zatru'jaya, giranAra, tAraMgA Adi prasiddha tIrtha sthAnemAM jIrNoddAra temaja nAM maMdira karAvyAM. bharUcamAM samalakAvihAra tIrthanA jIrNoddhAra karAvyA. siddhAcala, giranAra Adi saMdha kaDhAvyo. ane truMjayanI najIka jyAM AcAryaz2ae Avazyaka karyuM hatu tyAM madira banAvyuM. Aje IsAlamAM tuTelu maMdira vidhamAna che. hemacaMdrAcAryajIe ziSyA thoDA karyo che, parlR je karyo che e evA sama ane vidvAna che ke gurUnI pATa dIpAve. e ziSyomAMnA mukhyanAM nAme A pramANe maLe che rAmacaMdrasUri, gucadrasUri, yazazcaMdra, udayacaMdra, vamAnagaNui, mahendrasari ane bhALayadrAcArya . A badhA mahAna graMthakAra ane prasiddha vidyAnA tarIke khyAti pAmyA che. temAM rAmacadrasUri tA se| prabaMdhanA kartA tarIke prasiddhi pAmyA che. mahendrasUri prakhyAta vaiyAkaraNI thayA che. rAmacaMdrasUri kRta nATayadaSNu, dravyAlaMkAra tathA keTalAMka nATaka vidhamAna che, je chapAi gayAM che, temAM navilAsa prasiddha che. temanA gRhastha ziSyamAM mahArAja siddharAja jayasiMha, paramAta kumArapAla, udAyana maMtrIzvara, AMbaDa, zrIpAla kavi, muLala Adi mukhya che. svagamana A mAn AcArya 84 varSanuM dIrdhAyu pALI 1229mAM svarge sIdhAvyA. peAtAnA aMta samaya e pahelethI ja jANI gayA hatA. gurUnI amuka sUcanAo pachI te nira Mtara antarmukha banI, AtmakalyANa sAdhavAmAM ja vadhu mazagula rahetA. antamAM mRtyu pahelAM samarata saMdha samakSa 'mithyA duSkRta' ApI, samAdhipUrvaka te svage padhAryA. rijInA sva. pachI cha mahIne ja kumArapALa rAjA svarge gayA. gujarAtanA samartha uddAraka, mahAna vidvAna, rAjagurU ane satyadharmanA upAsaka A mahApurUSe potAnA jIvanamAM anekavidha pravRttie karI jaina zcAsanane, gujarAta tema ja bhArata dIpAvyu che. temanA jIvanamAM A sivAya bIjA prasaMgo dhAya maLe che, paNa A TukA lekhamAM badhAne samAveza azakaya che. eka dhagurU tarIke temaNe ujjavala cAritra pALyu che, zuddha Sa zikSA ApI che ane AjIvana pavitra rahI cAritranI upAsanA sAdhI che. hemacaMdrAcAryanI siddhio rAjagurU tarIke temaNe siddharAja ane kumArapALane vAstavika tAvI narakesarI banavAne upadeza ApyA che. rAjAnI nabaLAi rAjadhama nuM svarUpa durguNI jema, ane
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMka ha] hemacaMdrAcArya [ pa19]. rAjAno ke koInI paNa zemAM dabAyA sivAya yathArtha rAjadharma samajAvyuM che. rAjAne prajAnA rakSaka ane pitA banavA salAha ApI che. prajAnA kaSTa pheDyAM che. aneka kArabhAra dUra karAvyA che. rAjAne sarvadharmasamabhAva keLavavAnI pUrepUrI tAlIma ApI satyadharma batAvyuM che. ahiMsAne vijaya vAvaTA pharakAvavA sAthe ahiMsAnuM zuddha ane sAtvika svarUpa darzAvI ahiMsAne nAme paDelI vikRti, kAyaratA Adi dUra karyA che ane sAcI ahiMsAnI amegha zakita batAvI rAjA prajAne sanmArge vALavAnuM bhagIratha kArya karyuM che. ane te dvArA rAjAnuM, prajAnuM ane samasta rASTranuM hita vicAryuM che. temaNe pitAnI svayaMbhU ane sarvatomukhI pratibhAnA baLe gujarAtane sAhityane apUrva khajAne bheTa karyo che. zrIsaMpanna gujarAtane dhIsaMpanna bhaMDArathI bharapUra banAvyuM che. temaNe jIvanabharamAM zatruo pratye virodha nathI darzAvyuM. virodhIone premathI samajAvI potAnA karyA che. zatruone mitra banAvyA che ane giri ne sadavamUhune siddhAMta jIvanamAM vaNuM laI, sAMpradAyika viSathI sadA para rahI, svadharma siddhAMtane pracAra karyo che. TuMkamAM hemacaMdrAcArya e yugaprabhAvaka thayA che, ethI emane samaya haiyuganA nAmathI prasiddha che. gujarAtamAM lakSamInI sAthe sarasvatInI upAsanA thaI e A yugane ja pratApa che. temanA ziSyoe seMkaDe graMtho jemAM vyAkaraNa, nyAya, sAhitya, nATaka, capu, za, dharma , darzanazAstra Adi gro banAvyA che temaja vAda zrI devasUri, malavAda abhayadevasUri, ratnaprabhasUri rinakarAvatArikAnA kartA] Adi A yuganAM viziSTa rane che. evo suvarNayuga punaH gujarAtamAM utare ane punaH e pratiSThA maLe ema sau icche che. je AcAryanuM AvuM ujjavala caritra heya emane mATe paNa kapita, nirAdhAra ane asatya ghaTanAo khaDI karavAmAM AvI che e bahu ja duHkhanI vAta che. emAM ? hemacaMdrAcAryanuM ja nahi, mAtra jainadharmanuM ja nahi, kintu samasta gujarAtanuM apamAna che. e ApaNI kSudratA ane sAMpradAyikane ja pratApa che ke ApaNe AvA purUSane zuddha guNane nathI jANI zakatA, rAsamALAmAM jhamerane prasaMga ane mRtyu samayano prasaMga tadana juThTho, pramANa rahita ane nirAdhAra che. emAM satya ItihAsanuM khUna thayuM che. A ja rIte zrI. ka. mA. munazIe paNa AcAryazrIne jarUra anyAya karyo che. gujarAtano nAtha' ane "rAjAdhirAja'nI ghaTanAomAM satyane aMza mAtra nathI. zrI hemacaMdrAcAryajInA TuMkA paNa mahattvanA caritra mATe sayAjI-jJAna bAlamAlA 138mA puSpa "hemacaMdrAcArya' paMDita bahecaradAsa kRta pustaka jovA saune bhalAmaNa karUM chuM. emAM hemacaMdrAcAryanI vizada ujavala mUrti sAkSAta thAya che, pATaNa ane gujarAtanI prabhutA najare paDe che. antamAM A mahAna jyotirdhara AcArya mahArAjanA jIvananA puNyathA pUrNa karatAM, emanA guNe, sadAcAra, vinaya vidvattA, namratA, asAMprayikatA Adine vAcake potAnA jIvanamAM UtAre e zubhechA pUrvaka chelle Do. pITarsanA zabdomAM e "jJAnasAgarane vaMdanA karI viramuM chuM, [Rdha A lekhamAM meM prabhAvaka caritra, prabaMdhaciMtAmaNi, hemacaM ca I paMDita Jain Educa j a sillal rate & Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanA vikAsanAM nimitto [keTalIka prAraMbhika ghaTanAone ullekha ] lekhaka-munirAja zrI ura dharavijayajI kalikAlasarvajJa bhagavAna hemacaMdrAcArya jevI mahAna vibhUtio, zrI mahAvIradeve sthApana karela zAsananI dhurAne vahana kare, temaja Adhunika yugane pichANI, janatAne uttama saMskArathI pharI saMskArita banAve, te sau koI sahudaya Iche. tevI IcchA pUrNa karavAne mATe zrI hemacaMdrAcAryanI pragatinAM je viziSTa kAraNe hatAM, tenuM jJAna meLavI, tevAM kAraNono yoga pharI meLavavA prayatna karavA joIe. tethI temanI pragatinAM je viziSTa nimitte jovAmAM Ave che tene ahIM saMkSepathI nirdeza karyo che. eka AcAryanI tIvra ane vedanA dareka kAryanuM mULa vicAraNuM che. te vicAraNA kAryamAM pariNamavA jeTalI baLavatI eTale ke sakriya hoya che te avazya kAryasiddhi karI zake che. zrI hemacandrAcAryanI tpattimAM evI eka vicAraNA kAraNabhUta che, te A pramANe- vikramanI 12 mI sadImAM pUrNatalagacchanA AcArya zrI devacaMdrasUrijInA hRdayamAM eka vAra vicAraNA thaI ke - "pUrve pAdaliptasUrijI, bhapabhaTTasUrijI, vajIravAmIjI, Arya khapaTAcArya vagere ghaNuM zAsananA prabhAvako thayA. hAlamAM amArA jevA ghaNuM AcAryo hovA chatAM, viziSTa zaktinA abhAve vidharmIo jainadharmane parAbhava kare che, ane ame te sagI AMkhe nihALyA karIe chIe tethI amene dhikkAra che.' A pramANe zAsana-sevAnA tIvra vicAroe temane zAsananI unnatine mATe sarimaMtranI ArAdhanA karavA preryA ane temaNe khUba prayatna pUrvaka tenI ArAdhanA karI. AthI maMtrapIThanI adhiSThAyakAe pratyakSa thaI devacaMdasUrijIne kahyuM ke dhukA nagaramAM tame devavaMdana karatA hazo tyAre eka pAhiNI nAmanI prAvikA pitAnA paga laine Avaze ane te bALaka ApanA Asana para rahIne Apane vaMdanA karaze. te pAhiNI ane cAcinane putra cAMgadeva zAsanane prabhAvaka thaze." A prasaMganA sAkSAtkAra karAvatuM varNana kumArapAla mahAkAvya ApavAmAM AvyuM che. A pachI devacaMdrasUrijI dhaMdhuke jAya che, ane paMca sakrata devavaMdana kare che. te samaye eka zrAvikA-pitAnA putranI sAthe tyAM Ave che. zrAvikA dene namaskAra tathA stuti karI gurUvaMdana kare che. mAtAnA kahevAthI putra paNa gurU mahArAjanI niSadyA upara rahIne bhUmine lalATa sparze te rIte vaMdana kare che. gurUmahArAja dharmalAbha kahI zAsana
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** & hemacandrAcAyanA vikAsanAM nimitte [ 521 ] devInA vacananuM smaraNa karatAM e pAMca varSanI vayanA bALaka sAthe kAmaLa vANIthI vArtAlApa kare che. (2) zrI jaina saMghanuM prabhutva zrI mahAvIra prabhue sthApana karela zrI saMdha pratyenuM bahumAna paNa zrI hemacaMdrAcAryanA vikAsamAM viziSTa nimitta che, te A pramANe-- uparanA prasaMga pachI bIje ja divase zrI devacaMdrasUrijI zrI saMdha sAthe pAhiNIne ghera padhAre che. zrI saMdhanA AgamanathI pAhiNI zvetAne dhanyabhAgya mAnatI bahumAna pUrNAMka AsanadAnAdithI sUrijI tathA zrI saMdhane satkAra kare che. cAMgadeva paNa ha pUrNAMka gurU mahArAjanA aMkane vibhUSita kare che. kahyuM che ke~ bhavati bhAvabhAvAnAM vAlaceSTA hi sUcakAH // pachI pAhiNI vinayapUrNAMka A pramANe kahe che ApanA AgamanathI Aja mArUM dhara pavitra thayuM che. jo ke mArA pati jaina nathI, te paNu jo te dhare hAta tA sadbhAgye svagRhe padhArelA zrI sadhanA khUba satkAra karata. Apa ApanA Agamananu kAraNu karamAvA ke jethI ApanI AjJA zire caDhAvI mArA janmakRtArtha karUM. gurU mahArAja tenI AvI vANIthI rajita thai kahe che ke-" samasta strIomAM tame ratnatulya che ke jenI kukSithI cakravartinAM lakSaNayukta ane kuLane ujjavala karanAra A putranA janma thayA che. AvAM lakSaNuthI yukata putra jo rAjakuLamAM janme te mahAn rAjA thAya, vaNika ke bAhmaNu kuLamAM janme teA mahAmAtya bane ane jo dIkSA grahaNa kare te kalikALamAM paNa satya yugane pravartAve. mATe A putranI ame mAgaNI karIe chIe, kAraNa ke dhamyAnAmeya jJAyate jJAtA5triyA naH || A pramANenI devacaCdrasUrijInI mAMgaNI sAMbhaLI pAhiNI vicAra kare che ke- patinI AjJA sivAya huM zuM karI zakuM?' pAhiNInA A vicAra jANI zrI saMdha taraphathI kahevAmAM AvyuM ke- hAla te tamArA putrane Ape ane zrI saMdhanuM vacana ravIkArIza, pachI tenA pitAnI je IcchA haze te pramANe thaze. zrI saMdhanI A vAta mAnya rAkhI pAhiNIe mahArAjazrInI sAthe jaIza ? " cAMgadeve "sa"kAra pAhiNIe gurU mahArAjane cAMgadeva soMpyA. ahumAna, ane zrI sadhanuM te vakhatanuM vasva viziSTa kAraNu bane che. A rIte zrI saMdha pratyenuM zrI hemacaMdrAcAryanI dIkSAmAM khI (3) mahAmAtyanI mutsaddIgIrI zro hemacandrAcAryanI dIkSAmAM mahAmAtyanI buddhi ane sahakAra e trIjI viziSTa kAraNa kahevAya, kAraNa ke mahAnU kAryo mahAna zakti ane mahAna buddhinI mathI ja Jain Educationzrcaya che. e prasaMga A pramANe che-- " " tuM gurU cAMgadevane mUchyuM ke pUrvaka te vAta svIkArI eTa
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ pi22] zrI jaina satya prakAza [varSa : zrI devacaMdrasUrija cAMgadevane laine dhaMdhukAthI karNAvatI (ratabhatIrtha) padhAre che, ane mahAmaMtrI udayanane tyAM cAMgadeva rahe che. cAMgadevanA pitA dhaMdhukA AvyA bAda putra saMbadhI vAta jANI ghaNuM nAkhuza thAya che, ane putranuM darzana na thAya tyAM sudhI anna jaLano tyAga karI, karNAvatI jAya che. tyAM gurU mahArAjanA vacanathI tene krodha zAnta thayA bAda udayana maMtrI tene pitAne AvAse laI jAya che. tyAM udayana maMtrInA putranI sAthe cAMgadevane ramato joI tenA pitA khuzI thAya che. pachI pUjA vagere karI cAMgadevanI sAthe bhojana kare che. avasarecita AdarathI sASita thayela tenI samIpe maMtrI pramANe 5 suskAna kutarA I traNa lAkha senAmahora, pAMca (rezamI vastra ane vAmbhaTTa ane AdmabhaTTa e be potAnA putro mUkI tene svIkAravA ane cAMgadevane pitAne ApavA mAMgaNI kare che. putranehane AdhIna cAcIga te mAMgaNIne svIkAra na karatAM maMtrIne pUchIne cAMgadevane laI dhaMdhukA tarapha prayANa karavA taiyAra thAya che, teTalAmAM sAme ja chIka thAya che. AthI sarabhu zaga mRtyu sAmI chIMka nizcaye maraNakAraka thAya e zukanazAstranA vacana anusAra cAciga vicAre che ke A kharAba zukanathI maraNAMta duHkha thavAno saMbhava che. kadAcita mArA maMda bhAgyathI bemAMthI ekanuM athavA banne mArgamAM maraNa thAya, te karatAM A cAMgadevane maMtrIzvarane se ke jethI tenuM darzana ane maLyA kare. ema vicArI pAchAvaLIne maMtrIne cAMgadeva soMpavAnI teNe IcchA darzAvI. A prasaMge udayane kahyuM ke amUlya evo A cAMgadeva mane arpaNa karavAthI mArI pAse ucca sthiti meLavI zakaze nahi, mATe tene gurU mahArAjane saeNpa ke jethI vaikaTika (ratnavizedhaka) jema ratnane mahAmUlyavAna banAve che, tema gurU mahArAja tene sakala kalA bhaNAvIne sarvopari sthAna para sthApana kare. maMtrInA A vacanathI yAciMge cAMgadevane gurUmahArAja pAse cAritra apAvavAnuM nakakI karyuM. muhUrtanI mahattA zrI hemacaMdrAcAryanI unnatimAM pUrvanA traNa prasaMge nimittabhata che tema temanI dIkSAne mATe nakakI karela muhUrta paNa kAraNabhUta samajAya che. te muhUrtane ullekha zrI hemacaMdrasUri pachI bIjI ja zatAbdImAM racAyela prabhAvaka caritramAM nIce pramANe che mAdhe sitacaturdazyAM brAhme dhiSNye zanedine // 10 // dhiSNye tathA'STame dharmasthite candre vRssopge| lagne bRhaspatau zavasthitayoH sUryabhaumayoH // 11 // A deTa kamAMnA prathama kArdhamAM tithi, nakSatra ane vAra batAvyAM che. ane pachInA mAM dIkSA samaye graha kayA kayA sthAnamAM hatA te batAvela che. tene artha nIce pramANe saMbhave che-- mAha zukala caturdazIne divase, rohiNI nakSatra ane zanivAra te, AThamA sthAnamAM zukra, dharma bhuvanamAM vRSa rASine caMdra, lagnamAM bRhaspati (gura) ane zatru (chaThThA sthAnamAM sUrya ane maMgaLa rahete chate [ zrI hemacaMdra sUrijI (cAMgadeva)nI dIkSA thaI.]
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMka 9 ] hemacaMdrAcAryanA vikAsanAM nimitte [ para3] A uparathI te samayanI dIkSA lamakuMDaLI nIce pramANe bane che - re ka - A lakuMDalImAM dharmasthAnamAM vRSane caMdra uccane thaine rahela hevAthI navIna dharmasthApana karAve athavA dharmamAM jAgRti lAvI dharmanI pragati karAve. cha zatru sthAnamAM rahelA sUrya ane maMgaLathI game tevA mahAna pratispardhie temanI chAyAmAM dabAya ane temanA kAryamAM kaI paNa khUlanA ke pratikULatA na karI zake. AThamA AyurbhuvanamAM rahela zukrathI ane tenA adhipati maMgaLa chaThThA zatru bhuvanamAM hovAne kAraNe cirasamayasudhI nivyabAdhapaNe saMyamI jIvana jIve. lagnamAM gurU mitranA gharamAM baLavAna thaIne rahela hovAne kAraNe suryatulya ejarivatA bRhaspatisadaza pratibhA ane zIdhra navIna zAstra racavAnI zakti sama. uparyukta lokamAM pAMca grahonAM sthAne darzAvyAM che, te sivAyanA cAra grahe te samaye kayA sthAnamAM hoya, te samaya maLye spaSTa karI te sambandhamAM prakAza pADavAnuM rAkhyuM che. AvA zubha muhUrte cAMgadevane temanA pitAe saMvata 1450 mAM pAhiNIne bolAvI, mahatsava pUrvaka dIkSA apAvI. A vakhate gurU mahArAje temanuM semacaMdra evuM nAma sthApana karyuM. vizeSamAM te anyamAM AgaLa semacaMdranA AcArya pada vakhate paNa te samayanA prasiddha jyotirvinI sAthe vicAraNA karI, zubha muhUrte AcArya pada arpaNa karyAne je ullekha che ke, te samaye muhUrta upara keTaluM dhyAna ApavAmAM AvatuM hatuM, ane te pragatimAM keTaluM upayogI thatuM hatuM, te savajAve che. siddharAjanuM svadezAbhimAna zrI hemacaMdrasUrijIe racela sarvadezIya sAhitya kevaLa gujarAtane nahi paNa AryAvartane magarUra banAve tevuM che. sAMbhaLavA pramANe eka yuropIya vidvAn 3. piTarsane punAnI Dekana kerojanA brAhmaNa vidyArthIo samakSa zrI hemacaMdrAcAryane paricaya ApatAM jaNAvyuM hatuM ke "he bhAre hAlA vidyAthIo, Aje huM tamArI samakSa eka mahA purUSanuM caritra kahevA upasthita thayo chuM. jo ke te mahApurUSa tamArA dharmanA na hatA paNa teTalA ja mATe tame temanuM jIvana sAMbhaLavA upekSA na karatA. kAraNa ke te tamAro deza je hiMdustAna tenA kehira samAna hatA." te sAhityanI utpattimAM siddharAja jayasiMhanI sakriya preraNuM ananya nimitta che mALavAnA vijaya pachI, avaMtInA bhaMDAramAMthI prApta thayela pustaka kayA viSayanA che te sambandhamAM tyAM niyukta karela purUSane pUchatAM teoe jaNAvyuM ke "A vidvAnomAM ziromaNi evA bhAlavapati bhejAjanuM banAvela bheja vyAkaraNa nAmanuM zabadazAstra che. bIjA paNa bhejarAjAe racela alaMkAra, nimitta, tarka vagere
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ [24] zrI jana satya prakAza zA che. vaLI A bhaMDAramAM gaNita, jyotiSa, vAstu, sAmudrika, svapna, zukana, vaidaka, arthazAstra, medhamAlA, praznacUDAmaNi, rAjanIti, AsadbhAva, adhyAtma vagere zA paNa che." A sAMbhaLI siddharAjane paNa potAnA rAjyamAM navA vyAkaraNanI racanA karAvI tene pracAra karavA temaja navA navA bhaMDAramAM sakala zAstrane saMgraha karavAno vicAra thaze. AthI teNe sakala paMDitane belAvIne pUchyuM ke gujarAtamAM e koI paMDita nathI ke je navuM vyAkaraNazAstra racI gujarAtanI kIrtine comera phelAve ? A vakhate sarva vidvAnoe kahyuM ke zrI hemacandrAcArya samartha che. AthI siddharAje zrI hemacaMdrasUrijIne prArthanA karI ke bhagavaMta eka navuM vyAkaraNazAstra banAvI amArI manoratha pUrA karI ke jethI vizvajane upara upakAra thAya, mane kIrti maLe, Apane yaza maLe ane purNa thAya. AnA pratyuttaramAM sUrijIe jaNAvyuM ke rAjana, AvA kAryamAM preraNuM te amArA ISTane mATe ja che, paraMtu te kAryamAM upayegI vyAkaraNanAM ATha pustako kAzmIradezamAM sarasvatI bhaMDAramAM che, te mANase tArA maM ke jethI vyAkaraNazAstra sArI rIte racI zakAya. AthI zabda zAstranI sarva sAmagrI rAjAe utsAhapUrvaka meLavI ApI ane zrI hemacandrasUrijIe navA vyAkaraNanI racanA karI ane tenuM nAma preraka ane ktanA smArakarUpe "siddhahema" rAkhyuM. tenA batrIza pAda ane pratyeka pAne prAnta siddharAjanA vaMzanuM varNana karatA ko mUkI ubhayanI kIrtine ujajavaLa banAvI. siddharAje paNa dezadezanA 300 lekhakane bolAvI temanI pAse traNa varSa sudhI tenI aneka nakale lakhAvI dezadezamAM tene pracAra karyo. vyAkaraNanI 20 prati upanibaMdha (prastAvanA) sahita kAzmIra sarasvatI bhaMDAramAM mokalAvI, temaja aMga, baga, kaliMga, karNATaka, kaccha, kAnyakuja, kA ikAmarUpa, kurukSetra, kekaNa, kauzika, khasa, gayA, gau, gaMgApAra, cedi, jAlaMdhara, nepAla, pArasika, beDa, mahAbodha, mAlavansa, mujDaka, lATa, sapAdalakSa, siMhala, siMdhu, sauvIra, haridvAra vagere dezomAM paNa A vyAkaraNanI likhita prate mokalAvI. vaLI tenA adhyayanane mATe kAyastha jAtinA kAkala nAmanA eka vidvAnane, AcArya egya adhyApaka tarIke mukarara karI vidyArthIone bhaNAvavA mAMDayA, jJAna paMcamIne divase temanI parIkSA levAtI ane parIkSAmAM uttIrNa thAya tene kiMmatI vastra, suvarNanAM AbhUSaNa vagere upahAramAM ApavAmAM AvatAM. A rIte zrI hemacaMdrasUrijInA vikAsamAM siddharAjanA svadezAbhimAnathI utpanna thayela preraNA paNa meTA heturUpa che. uparyukata kAraNe sivAya paNa temanAmAM rahela advitIya gurUbhakita, avasaracita vApaTutA, vAdidevasUrijInA nikaTa sahavAsathI prApta thayela jJAna ane anubhave, brahmacaryanuM apUrva pAlana, dIrdha draSTie karela kumArapAla bhUpAla upara upakAra, vidhamI vidvAnenI samakSa jaina tane sarvagrAhya zailImAM batAvavAnI zakita vagere paNa temanA jIvanavikAsamAM nimittabhUta che. zrI kalikAla sarvAnA prazaMsako ane tevI mahAna vibhUtithI bhAratane bhUSita karavAnI AkAMkSA rAkhatA sarva sahada uparanAM kAraNe vicAre ane tevAM kAraNe utpanna karavA yeya kare chA sAthe A lekha samApta ravAmAM Ave che. For private & Personal use only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAMsAhAranI carcA ane "prasthAna " mAM pragaTa thayela zrI gopALadAsabhAInA khulAsA aMge tAjetaramAM bahAra paDela "prasthAna' mAsikanA piSa mAsanA aMkamAM "zrI jana satya prakAza" mAM pragaTa thayela pUjya muni mahArAja zrI vidyAvijayajIne ane pUjya muni mahArAja zrI dhuraMdharavijayajIne lekha chapAyo che. sAthe sAthe A carcA aMgene zrI gopALadAsabhAIne khulAso, "prasthAna'nA taMtrIzrIne lakhAyela patrarUpe pragaTa thayA che. A khulAso ame dhyAnapUrvaka vAMcyuM che. tenuM mukhya tAtparya A che - 1 zrI gopALadAsabhAIne, piote mAMsAhArane lagate je artha karyo che temAM pheraphAra karavA jevuM kazuM lAgatuM nathI, tene teo bhArapUrvaka vaLagI rahe che. ane chatAM 2 teo ajANapaNe jenabhAIonI lAgaNI dubhavavA badala kSamA mAge che. temaja 3 teo A saMbaMdhI vadhu carcAmAM UtaravA icchatA nathI. teoe mAMgelI kSamAnI neMdha levA chatAM amAre kahevuM joIe ke emanA A khulAsAthI amane jarAya saMtoSa thayo nathI. Avo khulAso eka ati mahatvanI carcAnA zubha aMtarUpa na gaNuM zakAya. chatAM A aMge zrI gopALadAsabhAI sAthe patravyavahAra karIne eka vadhu prayatna karI jovAnuM iSTa lAgavAthI ame atyAre A saMbaMdhI vadhu lakhavAnuM mokupha rAkhIe chIe, temanI sAthenA patravyavahAranuM je kaMI pariNAma Avaze te ame yathAsamaya pragaTa karIzuM. vyavasthApaka svIkAra 1. nAstika-mata-vAdanuM nirasana bhAga 1; lekhaka-munirAja zrI bhadrakavijyajI; prakAzaka-zeTha joDIrAma bALArAma, nipANI (belagAma); bheTa. 2. saMskRta-prAcIna-stavana-saMdoha; saMpAdaka-munirAja zrI vizAlavijayajI; prakAzaka-bI vijayadharmasuri jaina graMthamALA, choTA sAphA, ujajaina (mAlavA); mUlya-traNa AnA. 3. harizcandrasthAnakama; kavipuraMdara zrI bAvadevasUri viracita kabaddha saMskRta zrI pArzvanAthacaritramAMthI udbhUta, prakAzaka-zrI labdhisUrIzvara jaina graMthamALA, chANI. pU. sAdhu-sAdhvIjI mahArAjane tathA jijJAsu mahAzayane bheTa ApavAnuM che. bheTa maMgAvanAre pisTa pekIMga mATe eka AnAnI TikiTa A saranAme mokalavI-zAha jagubhAI Jain Ed44244
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Regd. No. B. 3801 zrI jaina satya prakAzano prathama vizeSAMka zrI mahAvIra nirvANa vizeSAMka 228 pAnAnA A daLadAra vizeSAMkamAM bha. mahAvIrasvAmInA jIvanane lagatA judA judA vidvAnonA aneka lekha ApavAmAM AvyA che. mUlya-TapAla kharca sAthe tera AnA bIje vizeSAMka zrI paryuSaNa parva vizeSAMka 216 pAnAnA A daLadAra ane sacitra vizeSAMkamAM bha. mahAvIrasvAmI pachInA eka hajAra varSanA jaina itihAsa upara prakAza pADatA, judA judA jaina-ajaina vidvAnonA aneka lekha ApavAmAM AvyA che. tathA bha. mahAvIra svAmInuM sarvAMgasuMdara triraMgI citra ApavAmAM AvyuM che. mUlya-TapAla kharca sAthe eka rUpiyo ja be rUpiyA bharI "zrI jaina satya prakAza' ne cAhaka thanArane 1 A vizeSAMka cAlu aMka tarIke apAya che. ! atyAra pahelAM pragaTa thayela badhAMya citrothI caDhiyAtuM kaLA ane zAstrIya dRSTie sarvAMgasuMdara bha. mahAvIra svAmInuM triraMgI citra gujarAtanA suprasiddha citrakAra zrI. kanu desAI e doreluM A citra prabhunI dhyAnastha mudrA ane vItarAga bhAvane sAkSAtkAra karAve che. 14"x1" nI sAIjha senerI bera ATa kArDa mUlya-ATha AnA, TapAlakhInA be AnA vadhu lakhe: zrI jainadharma satyaprakAzaka samiti jesiMgabhAInI vADI, ghIkAMTA, amadAvAda, (gujarAta). ki == = =