Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529) anusaMdhAna 22 zrI hemacandrAcArya appoisounterpargare PRODUATION prAkRtabhASA ane jainasAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA saMpAdaka : vijayazIlacandrasUri N Leadlinene w amisamwaministomer a reNandindorecarrivarmonalesawarenesiremeanedanakamasyAmA makawareneummedw a raamwali maratew atant r atimesarilammernamarewemamatapeewarmers medarodamareenaramanantaymameeryakaratuinefenaminemagewwwranaimananewaaaamro mewwwmain m edia Ovrevianemasomemaanervoriantarwasana-ANImpwitteninginakamanan ws SEASO N arenawaneleinoundandruralverarmsinedverarmanoranormanamanentimeREMEthreatenel Sarararuwatasoninerarmedies -manaakarsemaratarunmarAmAvtariwarmunitmangao nmar meramananewroanemarwadimulveermacigraliamendmeinformanentarienimammelamwwwimms Farmerpenewsmnewlansomucchhortraiterarmerparerananew always evnagritainerevenindiananelodesh Commomale sarvamitafinemamatarameenawwarwearinetrinagrahawawe wwewwimarwa rise r a mew wwgvanpramanimamsungawenawikravaganrammargetinine Saleem Awtantrance MANTargerimegessaxyg N a amwalomonliuoverein Horrerwirearmane nt Pom m enterraiwwwnapalesemawatarin wvomwweind meanimukamwal mareyanwiree ranslation Enab NARA POPORDandas ORTOD purn NBERDamrTNERA SEE GODADI SANDIDRO U RMISSIATED BRDOTOBAR Eas Dance Emedical ERSALA Balewwwausavansweoneonamastame r amanuropries enewsageries liminayamanianiaww wermemoreatening Tamboveedom ainmeniamayanama MIN SPIRE... mommmmmmmkisha niR NI Lotpronomymdevedeomarwarenewwwwelveer D inmammmmmmonalemiumAURNIMAR NROE 092 kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda 2003 Malayalam S AAGations
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU( ThANaMgasutta,529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusaMdhAna prAkRtabhASA ane jainasAhitya-viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA saMpAdaka vijayazIlacandrasUri Nooooos zrIhemacandrAcArya kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda 2003
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adya saMpAdaka : DaoN. harivallabha bhAyANI anusaMdhAna 22 saMpAdaka : vijayazIlacandrasUri saMparka : C/o. atula eca. kApaDiyA A- 9, jAgRti phleTsa, pAlaDI mahAvIra TAvara pAchaLa amadAvAda - 380007 prakAzaka : kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda prAptisthAna : (1) A. zrIvijayanemisUri jaina svAdhyAya mandira 12, bhagatabAga, jainanagara, navA zAradAmaMdira roDa, ANaMdajI kalyANajI peDhInI bAjumAM, amadAvAda- 380007 (2) sarasvatI pustaka bhaMDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, amadAvAda - 380001 mUlya : Rs. 50-00 mudraka : kriznA grAphiksa, kirITa harajIbhAI paTela 966, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda - 380013 (phona : 079-7494393) AvaraNa- chabi : mahendrabhAI ra. zAha, vaDodarA
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana 'anusandhAna' patrikA zaru thaI, tyAre sadgata harivallabha bhAyANIno Azaya e hato ke prAkRta bhASAonA kSetramAM thatAM kAryonI mAhitI ApavI, ane jJAnabhaMDAromAM saMgharAyelI sAmagrIne pragaTa karavI. A Azaya pramANe cAlavAno A patrikA satata prayAsa to kare che. savAla e thato rahe ke vItelA eka-doDha saikAmAM, jaina bhaMDAromA saMgharAyela asaMkhya hAthapothIo-granthonuM saMpAdana- prakAzana thayuM che : keTaluMka adyatana saMpAdana paddhatipUrvaka, to moTA bhAganuM praNAlikAgata rUpe. AmAMnuM ghaNuM badhuM, AjanA abhyAsIo mATe ajJAta paNa hoya ane alabhya paNa, to te banavAjoga che. Thera Thera jUnA pustakabhaMDAro agAu hatA, jemAMthI ghaNAnuM astitva Aje raghuM nathI. ane chatAM, hajI ghaNA bhaMDAro che, jenA mAdhyamathI jUnAM prakAzano viSe jANakArI meLavI zakAya tema che. mudrita grantho, tenA prakAzaka-saMpAdaka, prakAzana varSa, saMpAdanamAM upayukta hAthapothInuM tathA tenA bhaMDAranuM nAma A badhuM nakkI jANI zakAya, to kayA grantho asaMpAdita - aprakAzita che, tathA kayA kayA bhaMDAranI kaI kaI pothI hajI aspRSTa- anupayukta che teno nizcaya thaI zake. gaMjAvara kAma che A. bahArano bIjo pathAro saMkelIne emAM khovAI javA jeTalI niSThA ane manobaLa dharAvanAra vyakti / vyaktisamUha ja A kAma karI zake. ane A kAma thAya to te karanArane AjanA tathA AvatIkAlanA abhyAsIonA UMDA AzIrvAda jarUra maLI rahe. bhUtakALamAM 'jaina granthAvalI', 'jaina granthagAIDa' jevAM kAmo A dizAmAM thayAM che ja, teno lAbha ghaNo laI zakAya : be rIte : tenA AdhAre kAryapaddhati nakkI karI zakAya; temAM rahelI kSationuM navA kAryakramamAM nivAraNa karI zakAya. sadbhAgye, ApaNe tyAM ko' ka ko ka khUNe AvA kArya mATeno saLavaLATa cAlu thaI rahyo hovAnuM jANavA maLe che. e saLavaLATa jaladI jaladI nakkara 'prakalpa' nuM svarUpa dhAraNa karIne kAryAnvita thAya ane sarva abhyAsIono temAM sahaja sahayoga sAMpaDI Ave tevI abhilASA - A sthAneMthI vyakta karavI ucita lAge che. - zI.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukrama 1. bhavavirahAGka zrIharibhadrasUri-viracita saM. vijayazIlacandrasUri 1 jinastavana 2. maho0 yazovijaya-likhita karmaprakRti- saM. vijayazIlacandrasUri 4 saMkSepa vivaraNa . 3. samudrabandha citrakAvya-eka paricaya vijayazIlacandrasUri 7 4. samudrabandha AzIrvacana / saM. muni jinasenavijaya 12 5. 363 pAkhaNDI svarUpa stotra-sAvacUri saM. muni kalyANakIrtivijaya 27 6. jinapUjAvidhi saM. vijayazIlacandrasUri 32 7. sametazikharagirirAsa saM. vijayazIlacandrasUri . 41 8. svAdhyAya (lalitavistarAsatka) saM. vijayazIlacandrasUri 53 9. granthAvalokana : itihAsanA ajJAta pradezamAM svaira vihAra : nirgrantha aitihAsika. lekha samuccaya muni bhuvanacandra 10. TraMka noMdha vijayazIlacandrasUri 11. patracarcA : 'vibudha'padavijJapti- A. pradyumnasUri paripatra viSe... 12. navAM prakAzano (mAhitI) 13. navI mAhitI 14. pro. DaoN. ke.Ara.candranI ciravidAya
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavavirahAGka zrIharibhadrasUri-viracita jinastavana saM. vijayazIlacandrasUri aneka zreSTha granthonA praNetA zrIharibhadrAcAryanI racanA prApta thAya, e bhakta sAdhako mATe occhava samI ghaTanA gaNAya. temaNe to 1444 graMthoprakaraNo racyAnuM sarvavidita che. paraMtu te paikI bahu thoDIka ja racanAo Aje upalabdha che. zAstrAdhyayananA ane saMzodhananA kSetre kAma karatA koI paNa vidvAnanA manamAM, AvA prasiddha puruSanI apragaTa-alabhya racanA maLI Ave, tevI bhAvanA hoya ja; ane kyAreka kharekhara tevI cIja jaDI jAya tyAre te nAcI ja UThe. ___ahIM A AcAryazrInI eka taddana nAnakaDI, phakta 8 zlokamaya paNa adyAvadhi ajJAta-apragaTa racanA ApavAmAM AvI che. sAtamA padyamAMno 'bhavavirahaM' zabda, A racanA haribhadrasUrinI hovAnI mahorachApa banI rahe che. uparAMta, samasaMskRta-prAkRta racanA tathA "bhavadavajalavAha (padya 2)", "mAyAreNusamIraNa (3)" vagere, "saMsAradAvAnaladAhanIraM"nI temanI prakhyAta stutiracanA sAthe sAmya dharAvatAM rUpaka-prayogo- A banne bAbato paNa A racanA haribhadrasUrinI ja hovAnI vAtane samarthana Ape che. 'AryA' chaMdamAM nibaddha A stotranI padAvalI khUba lalita tathA madhura che. upamA tathA rUpako paNa hRdayaMgama che. emAMye chaThThA padyamAMnuM 'svasamayakamalasarovara' -e rUpaka to bhAre camatkRti sarjI jAya che. 'svasamayarUpa sarovaramAM kamala' evaM rUpaka to badhAM ApI zake, ane e svAbhAvika paNa lAge. paraMtu ahIM kartAe 'sva samayarUpI kamalane khIlavanAra sarovara' rUpe stutya tattvanI je kalpanA karI che, te lAjavAba che. bIjI eka noMdhapAtra bAbata e che ke jina sAdhAraNa stavana aSTakaATha zlokAtmaka hoI, teno AThamo zloka paNa uparanA zlokonI jema ja stutya tattvanA varNanavizeSaNa rUpa ja hovo joIe, tene badale AcArye AThamA zlokamAM pote ja "saMskRta-prAkRta vacano vaDe samAnatA dharAvatuM A stotra' hovAnuM spaSTIkaraNa Apela che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-22 'AryA'nA dvitIya caraNamAM 18 mAtrA hoya evo sAmAnya hisAba che. paNa A stotramA trIjA padyamAM bIjA caraNamAM 18ne badale, cothA caraNanI jema, 15 mAtrA ja che, je dhyAnapAtra gaNAya. A racanAnI zodha vidvAn muni zrIdhuraMdharavijayajIe karI che, te paNa ahIM noMdhaq ghaTe. chANInA zrIvIravijaya zAstrasaMgrahanI koI pothI- eka pArnu temanI najare caDyu, ane temAM A stotra temane jaDI AvatAM saMpAdana mATe temaNe mane soMpela che. A pAnAMmAM bhAvArivAraNa vagere stotro che. tenI pAchalI bAjue A stotra che, ane A stotra zaru thAya te pUrvenI paMktimAM "do0 pUMjA likhitaM.... saMvat 1511 varSe cai0 // " AvA akSaro vAMcI zakAya che. te jotAM A stotra 16mA zatakanA prAraMbhe upalabdha hovArnu kalpI zakAya tema che. akSaramaroDa atyuttama ane pATha ekadama zuddha che, te paNa dhyAnArha che. aGgulidalAbhirAmaM suranaranivahAlikulasamAlIDham / deva ! tava caraNakamalaM namAmi saMsArabhayaharaNam / / 1 / / kAmakarikumbhadAraNa ! bhavadavajalavAha ! vimalaguNanilaya ! / kiMkillipallavAruNa - karacaraNa ! niruddhacalakaraNa ! // 2 // mAyAreNusamIraNa ! bhavabhUruhasindhura ! nirIha ! / maraNajarAmayavAraNa ! mohamahAmallabalaharaNa ! // 3 // bhAvArihariNaharivara ! saMsAramahAjalAlayataraNDa ! / kalilabharatimirabhAsuraravimaNDala ! guNamaNikaraNDa ! // 4|| amara-purandara-kinnara-naravarasandohabhasalavarakamala ! / karuNArasakulamandira ! siddhimahApuravaranivAsa ! // 5 // svasamayakamalasarovara ! suragirivarasArasundarAvayava ! / cintAmaNiphalasaGgama ! rAgorugagaruDavaracaraNa ! // 6 // harahAsa-hAra-himakara-hima-kunda-kareNudhavala ! samacitta ! / akalaGka ! sukulasambhava ! bhavavirahaM dehi mama deva ! | // 7 //
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 evaM saMskRtavacanaiH prAkRtavacanaizca sarvathA sAmyam / vidadhAnairvinuto me jinezvaro bhavatu sukhahetuH ||8|| iti sarva zrIjinasAdhAraNastavanaM samasaMskRtaM zrIharibhadrasUrikRtam //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahopAdhyAyayazovijaya-likhita karmaprakRti-saMkSepa vivaraNam-(apUrNa) // . saM. vijayazIlacandrasUri 'kammapayaDI'nA nAme prasiddha 'karmaprakRti' graMtha tathA tenA paranI upAdhyAya zrIyazovijayajIkRta vistRta TIkA-khUba jANItAM che. paraMtu mArA hAthamAM Avela eka purANAM pAnAMnI jheroksa-temAMnuM lakhANa-jotAM ema lAge che ke upAdhyAya yazovijayajIe karmaprakRtinI mUla gAthAogeM saMkSipta zabdArthAtmaka vivaraNa racavA, paNa Adaryu hovU joIe. A pArnu paMcapATha pratanuM prathama pArnu che. prata * karmaprakRtinI mULa gAthAone Alekhe che. prathama patramA 8 gAthA che, ne navamI gAthAnI zaruAta mAtra che. pratanA prAraMbhe "sakalapaNDitaziromaNi paNDita zrI 5 zrIlAbhaharSagaNiparamagurubhyo namaH // " Ama akSaro che, te pachI tarata ja gAthAo che. patranI cotarapha yazovijayajIe svahaste lakheluM vivaraNa che, je atre saMpAdanapUrvaka prastuta che. ema lAge che ke A prata yazovijayajInI potAnI prati haze, ane pote bAla jIvonA bodha khAtara A saMkSipta vivaraNa racavAno upakrama ko haze. sAthe sAthe ema paNa lAge che ke A kAma teo pUruM nahi karI zakyA hoya. kAraNa ke upalabdha prathama patramA mULa gAthA 8 che, jyAre vivaraNa phakta 7 gAthArnu ja lakheluM che. AThamI gAthA- vivaraNa samAI zake teTalI jagyA to pAnAmAM bacI ja che. paraMtu lakhANa 7mI gAthAnA vivaraNa bAda aTakI jAya che. te parathI anumAna thAya che ke vivaraNaY kAma ahIM ja adhUruM rahyaM haze. jheroksanuM A pArnu kayA bhaMDAranuM haze te khyAla paDato nathI. mane smaraNa che te pramANe AvAM keTalAMka prakIrNa jheroksa pAnAM muni zrIdhuraMdharavijayajIe mane keTalAMka varSa agAU mokalelA, temAMnuM A pArnu hovU joIe. e je hoya te. paNa ahIM to upA. yazovijayajInI eka navI ja racanAnI bhALa maLI, ane te paNa temanA potAnA hastAkSaramAM ja, te ghaNA
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 mahattvanI tathA AnaMdanI vAta che. aindra zreNinataM natvA,vIraM tattvArthadezinam / arthaM saMkSepataH karmaprakRteryatnato bruve // 1 // siddhati / siddhaM siddhArthasutaM vanditvA nidhautasarvakarmamalam / karmASTakasya karaNASTakaM udayasatte ca vakSyAmi // 1 // / tatrAdau karaNASTakameva pratipAdayati- baMdhaNa tti / badhyate'pUrvaM gRhyate. yena tad bandhanam / saMkramyate'nyaprakRtirUpatayA''pAdyate yena tat saMkramaNam / udvatyete prabhUtIkriyete sthiti-rasau yayA vIryapariNatyA sA udvartanA / evamapavaya'te hRsvIkriyete tau yayA sA'pavartanA / udIryate udayaprAptamudayAvalikAyAM yayA sA udIraNA / udayodIraNAnidhattinikAcanA'yogyatvena vyavasthApanamupazamanA / udvartanA'pavartanAnyakaraNAyogyatvena vyavasthApanaM nidhattiH / sakalakaraNAyogyatvena vyavasthApanaM nikAcanA // 2 // ityetAni karaNAni / eSAM vIryavizeSarUpatvAdAdau vIryameva nirUpayativiriyaM ityAdi / vIryAntarAyasya dezakSayena kSayopazamena chadmasthAnAM sarvakSayeNa ca kevalinAM vIryalabdhirbhavati / tatastasyAH sakAzAt salezyajIvamAtrasyAbhisandhijaM buddhipUrvakaM dhAvanAdikriyAhetuH / itaradanabhisandhijaM ca bhuktAhArasya dhAtumalatvAdyApAdakaM karaNavIryaM bhavati salezyavIryalabdherhetoH sadAtanatvena tatkAryakaraNavIryasyApi tathAtvAt / yattu bhagavatyAdAvazailezIpratipannAnAM karaNavIryasya bhajanIyatvamuktaM tadutthAnAdikriyAhetubAhyakaraNamAzrityaiveti dhyeyam // 3 // pariNAma tti / tatkaraNavIryaM yoganAmadheyaM pariNAmAlambanagrahaNasAdhanaM tena hetunA ca pariNAmAdisaMjJayA labdhanAmatrikaM bhavati / tathA hi - grahaNavIryeNa audArikAdivargaNA gRhNAti / pariNAmavIryeNa audArikAdirUpatayA pariNamayati / AlambanavIryeNa ca mandazaktiryaSTimiva bhASAdidravyANi bhASAdinisargArthamAlambata iti / tathA kAryasyAbhyAso naikaTyaM parasparaM pravezazca zRGkhalAvayavAnAmivaikakriyA niyatakriyAzAlitvam / tAbhyAM viSamIkRtAH pradezA yena tat tathA / yeSu
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-22 kAryAbhyAsasteSu adhikaM vIryam, anyeSu cAtmapradezeSu alpataramityarthaH // 4 // atraitAni dvArANi-avibhAga tti / avibhAgaprarUpaNA 1, vargaNAprarUpaNA 2, spardhakaprarUpaNA 3, antaraprarUpaNA 4, sthAnaprarUpaNA 5, anantaropanidhA 6, yoge-yogaviSaye paraMparopanidhA 7, vRddhiprarUpaNA 8, samayaprarUpaNA tato jIvAnAmalpabahutvaprarUpaNeti // 5 // panna tti / kevaliprajJAcchinnA avibhAgA ekai kasmin pradeze lokasyAsaMkhyeyakaM -asaMkhyAtA lokAH tatpradezasamA jaghanyena bhavanti, utkarSato'pyetAvanta eva, kintu jaghanyato'saMkhyAtaguNA: // 6 // yeSAM pradezA no samA avibhAgAH sarvatazcAnyebhyaH stokatamAH te ghanIkRtalokAsaMkhyeyabhAgavRttyasaMkhyeyagatapradezarAzipramANAH samuditA ekA vrgnnaa| paraM parato yathottaraM ekAdyavibhAgAdhikA vAcyA // 7 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavi dIpavijayajIkRta 'samudrabandha citrakAvya'-eka paricaya __vijayazIlacandrasUri 'mAtA trizalA jhUlAve putra pAraNe' e suprasiddha racanAne kAraNe jaina saMghamAM atyanta lokapriya banI gayelA kavivara paMDita zrIdIpavijayajI mahArAja ogaNIsamA zatakamAM thayelA vikhyAta jaina sAdhu-kavi che. teo gujarAtanA vaDodarAnA vatanI hatA (jaina. gU.ka. 6/195). vaDodarAnA gAyakavADa rAjAo temane 'kavirAja' evaM tathA udayapuranA rANAle 'kavibahAdura' aq biruda ApyuM hatuM. A kavirAjanI aneka racanAo upalabdha che. keTalIka prakAzita paNa che, ane thoDIka hajI aprakAzita che. A lekhamAM temanI AvI ja eka . aprasiddha racanAno paricaya ApavAmAM Ave che. jodhapuranA rAThoDa vaMzIya rAjavI mAnasiMha rAThoDanI prazastirUpe eka citrakAvyanI racanA temaNe karI che. A racanAnI kavirAje svahaste AlekhelI sacitra prata (oLiyuM : vastrapaTa : Scroll) vaDodarAnI zrI AtmArAmajI jaina lAyabrerImAM vidyamAna che, temAM kavie A racanAne 'samudrabandha AzIrvacana' evA nAme oLakhAvela che. 'gujarAtI sAhitya koza- madhyakAla (pR. 175)'mAM A racanAno 'samudrabandha sacitra AzIrvAda kAvya prabandha' evA nAme nirdeza maLe che. Ama to A eka akhaMDa oLiyuM ja che, paNa ApaNI-bhAvakonI savalata khAtara ahIM tenA pAMca vibhAga pADI varNavavAmAM Avela che. te vibhAgonuM varNana A pramANe che : prathama vibhAgamAM lAMbu gadyapadyAtmaka lakhANa che, temAM prAraMbhe prastAvanArUpe ATha takhatanAM nAma ane temAM AThamA takhata marudhara-jodhapuranA nareza, aneka vizeSaNo tathA upamAo dharAvatA mahArAja mAnasiMhajIne putranI, rAjyanI, lAbhanI, kSema, jaya ane dhananI prApti thAya tema ja tenA zatruornu mardana tathA pratApanI vRddhi thAya te arthe 'samudrabandha AzIrvacana' lakhavAno saMkalpa AlekhavAmAM Avyo che. te pachI chappaya chaMdamAM be kAvyo ApyAM che jemAM samudrabandhanuM mAhAtmya kavie varNavyuM che. kavie kahuM che ke 'samudrabandharUpe apAtI AzISa e sarvazreSTha AzIrvAda tathA vadhAI gaNAya; tenA pratApe samudraparyaMta
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-22 pRthvInuM ekachatrI rAjya sAMpaDe.. te kAvyonA ante, samudrabandha kAvyanA 1296 akSara, te mahAbandhamA antargata cauda ratnonAM nAnAM bandhakAvyonI guMthaNI che tenA 355 akSara, ema kula 1651 akSaro hovAnuM kavi nirdeze che; jevA ke dhanuSabandha, cokIbandha, kapATabandha, haLabandha, hArabandha, mAlAbandha, nisaraNIbandha vagere bandha eTale te te padArthanI AkRtimAM racAyela kAvyo-citrakAvyo e mahAbandhamA samAvavAmAM AvyA hovAnuM kavi sUcave che. AgaLa vadhatAM kavi kahe che ke A nAnA nAnA baMdho dareka rAjAne AzISarUpe caDhAvAya. paNa je 'samudrabandha' nAme moTA bandha che teno AzIrvAda to kAM to cakravartI rAjAne ane kAM chatrapati rAjAne ja caDhAvI zakAya. A (mAnasiMha) rAjA chatrapati rAjA hovAthI temane A samudrabandha-AzIrvAda ApuM chu. A pachI kavi aSTaka arthAt ATha kAvyo ke kavitta dvArA mAnasiMha rAjAne AzIrvAda ApavAnI sAthe sAthe tenA iSTadevonAM nAma-varNanapUrvaka teo paNa tenI rakSA kare tevU varNana kare che. te kramazaH joIe. 1. zrI jAlandharanAtha rakSA-AzIrvacana : chappaya chaMdamAM kavile jAlandharanAtha eTale ke zaMkara bhagavAnanuM svarUpa varNavyuM che ane te rAjAnI rakSA kare, saMkaTa hare tevo AzIrvAda vyakta karyo che. A kavitamAM zaMkaranuM jAlaMdharanAtha tarIke thayela varNana temaja A racanAnA prAraMbhe kavi lakhela 'zrIjAlandharanAtho jayati' evo prAraMbha jotAM A rAjavInA iSTadeva zaMkara hovA joIe ane teno saMbaMdha nAthasaMpradAya sAthe hovo joIe ema anumAna thAya che. kavitanI aMtima paMktimA 'lADUnAtha' evaM nAma Ave che, 'te kAM to zaMkaraputra gaNapatinuM sUcaka hoya ane kAM to te nAme koI yogIno saMketa paNa hoya. bIjo chappaya paNa uparanI mAphaka ja jAlaMdharanAtha-zivajInuM varNana Ape che. trIjA chappaya chaMdamAM 'mahAmandira zrIkRSNadeva-rakSA' rUpa AzIrvacana che. AmAM moramugaTadhArI zrIkRSNanuM svarUpa sarasa varNavAyuM che. jaina kavi zivajI ane kRSNanuM AvaM sarasa varNana kare te vAta paNa udAra manovalaNa sahita aneka dRSTie mahattvapUrNa gaNAya tevI lAge che. 4. . cothA chappayamAM 'navagraharakSA-AzIrvacana' che. temAM nave graho rAjAnuM
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 maMgala karo tevI bhAvanA vyakta thaI che. 5. pAMcamA chappayamAM sakaladeva rakSA-AzISa Apela che. temAM zaMbhusutathI laIne jagadaMbA sudhInA aneka deva-devIonI rakSA varNavAI che. 6. chaThThA chappayamAM kavirAja dIpavijayanA suvacananI rakSArUpI AzIrvAda vyakta karavAmAM Avyo che. AmAM samudrabandhamAhAtmyanAM be kavitta ane rakSAnAM cha kavitta ema maLIne kula 8 kavitta thayAM che, ane tene kavie 'AzIrvacanaaSTaka' tarIke oLakhAvela che. tyArabAda traNa kavitta, saMbhavataH manahara chaMdamAM che te, dvArA kavie mAnasiMhanI yazakIrtinuM varNana karyu che. tenI sAthe ja vibhAga 1 pUro thAya che. vibhAga 2mAM rAjAnA traNa sevakonAM rAjasthAnI - jodhapurI zailInAM sundara citro che, ane tenI nIce eka nAnA cokaThAmAM mAnasiMha rAjAnA khaDganuM varNana karatuM kavitta che. tenI nIce, pAMcamA vibhAgamAM ja eka khUNAmAM myAna yukta talavAra, majA- citra jovA maLe che. vibhAga 3mAM paNa rAjAnA traNa chatradhara vagere sevakonAM traNa. alaga alaga citro che, ane tenI nIcenA cokaThAmAM rAjAne meghanI upamA arpatuM kavitta che. vibhAga 4mAM samudrabandhanA citrakAvyamA 36 paMktiomAM DAbethI jamaNe vAMcIe to eka paMktimA eka ema kula 36 doharA (moTA koThAmAM) vaMcAya che. A doharAo svayaM eka racanA banI che, temAM rAjAnI kIrtinuM varNana kavie karyu che. . ane pAMcamA vibhAganuM svarUpa darzAvatAM kavi pote ja lakhe che ke jema zrIkRSNe samudramanthana karIne 14 ratno kADhyAM te rIte meM paNa A samudrabandha-citrakAvyanA manthana thakI 14 nAnAM bandhakAvyorUpI ratno nIpajAvyAM che. te 14 ratno A pramANe che : 8 rAjanItinAM ratna, 4 AzIrvacanarUpI ratna, 1 biruda-upamA- ratna, 1 kavinI prArthanA- ratna -- e rIte 14 ratno che. A badhAM ratnonI vigate samajUtI ApatAM kavi kathe che : 1. rAjanIti 1 : strIno vizvAsa na karavo; te viSe-yAM cintayAmi satataM0 o nItizatakanA zloka dvArA ekasaro hArabaMdha : ratna 1.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . anusaMdhAna-22 2. rAjAe bhajana paNa karavU ghaTe, te sUcavato rAmarakSA stotrano zloka-caritaM raghunAthasya0 vaDe besaro hArabandha : ratna 2. 3. rAjA duSTane daMDe, ziSTane rakSe, o nIti viSe subhASita-dadhicandanatambolaM0 o vaDe bIjo besaro hArabandha : ratna 3. 4. rAjAo vyAkaraNAdi bhaNavU joIe te aMge sArasvata vyAkaraNano prathama zloka-praNamya paramAtmAnaM0 o vaDe vajrabandha : ratna 4. . rAjAe harirasa cAkhavo joIe e viSe bihArI kavino doharo-merI bhavabAdhA haro0 e vaDe dhanuSabandha : ratna 5. rAjAne gUDha samasyA AvaDavI joie te aMge-dadhisutake0 e vaDe dhanuSabandha : ratna 6.. rAjAe dayApUrvaka vedavANI sAMbhaLavI, e viSe doharo-dhAtA bAMnI co mukhI0 e vaDe pahADabandha : ratna 7 8. rAjA drohIthI dUra rahe, dIvAna rAkhe, e nIti viSe gAthA-nAsai jUeNa dhaNaM0 e vaDe pahADabandha : ratna 8. Ama 8 rAjanItinAM 8 ratna thAya. 9. bhUpati mAni mardana0 e khaMDa kalIbandha : ratna 9; 10. avicala tapa teja0 e khaMDa kalIbandha : ratna 10; 11. zrImAnarAjagaMgA0 e zrIpuSkaraNIbandha : ratna 11; 12. paTapradhAna mAnasaMga0 e laherabandha : ratna 12; 13. mAnarAja samazera0 e puSkaraNIbandha : ratna 13; 14. mAnarAja kuMbha ghaTa0 e chaDIbandha ratna 14. A 14 bandha eka samudrabandha thakI pragaTa che, temAM kavinI adbhuta racanAnipuNatA vyakta thAya che. AnA pachI kavi motIdAma nAmanA chaMdamAM 7 gAthAo dvArA nRpavarNana kare che. te pachI eka kavitta che, te paNa rAjAnA varNana- ja che. cheka chelle toTaka chaMdamAM saMskRta bhASAmAM arghasamasyArUpa kAvya vaDe kavirAja, dinakara, dAmodara, tripurA, surapati, somezvara ane nagarAjA A badhA devo rAjAnI rakSA karo tevI AzISa ApIne kavi kAvyanI samApti kare che.. . prAMte ApelI puSpikAmAM kavi potAno paricaya A pramANe noMdhe cha : tapAgacchamAM vijayAnandasUri (ANasUra) gacchamAM, gAyakavADa rAjAe Apela
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 11 'kavirAja' biruda dharAvanAra jatI paM. dIpavijaya kavirAje rAThoDa rAjA mAnasiMhanI kIrtinA gAnasvarUpa samudrabandha-AzIrvacana racela che. saM. 1877nA vijayAdazamIdine kavirAja dIpavijaye svahaste lakhela che. samagrapaNe A racanAnuM avalokana karatAM kavituM kAvyakauzalya, citrakAvya jevA kaThina kAvyaprakAranI racanA tathA ekamAM aneka citrakAvyo samAvavAnI nipuNatA, vrajabhASA tathA chaMdo paratuM prabhutva tathA citrakalAcitrAlekhananI kSamatA - ema aneka bAbato viSe prakAza paDe che. eka saMbhAvanA kharI ke citro kavie koI nipuNa citrakAra pAse paNa dorAvyAM hoya. . paraMtu kavi svayaM citrakalAkuzala nahi ja hoya tevU jakArapUrvaka kahI zakAya tema to nathI ja. kemake kavie jAte citrAMkita karela vasuMdharA devI, raMgIna citra maLI AvyuM che (juo anusandhAna - patrikA, kra.20, julAI 2002). prasaMgopAtta eka muddo kahevo ThIka lAge che. jaina muni thaIne kavi ' rAjAnAM, zAstronAM tathA te anuSaMge tenA devAdikanAM guNagAna gAyaM emAM aucitya kharuM ? kadAca A savAla khuda kavinA cittamAM paNa ugyo hovo joIe. teno saMketa kavie racela eka aitihAsika racanA 'sohamakulapaTTAvalI'nI prazastimAM svayaM kavie ja A zabdomAM Apyo che : "kavesara birada dharAvI jagameM, bahu nRpa sastra vakhAMNyA bhuja bala phoja saMgrAma vakhAMNyA, AtamadoSa na jANyA re" __ (jaina gU.ka. 6/188) A vAtane bAjuo rAkhIne vicArIo to, kavi, kavikarma madhyakALanA uttama kavionI haroLamAM kavine niHzaMka sthAna apAve tevaM che, temAM bemata nahi. kavivaranA svahaste AlekhAyela A vastrapaTa-citrakAvyanI chabI A aMkamAM anyatra ApavAmAM AvI che. A kAvyanI racanA vrajabhASAmAM hovAthI te viSenI ajJatAne kAraNe arthabodha thavo kaThina paDato hoI padaccheda, zuddhatA vagere aMge kAMI ne kAMI garabaDa rahI javAnu svAbhAvika che. jANakAro te viSe noMdha mokalaze to have pachInA aMkamAM prakAzita karavAnuM gamaze.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ taagunii| na vAMsAco tAeka samu mudira jA ti bA kA [citAjyA ghughU bhAna nira khAkhInho yatyaM hatanI da ni janA pAcya rAjAsAni kA sabala yA meM lIna 10 pulAjA sAmIra vi se jAtibAtejA jana REAS
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudrabandha AzIrvacana saM. muni jinasenavijaya vibhAga prathama. (citranI uparanA bhAganuM lakhANa) zrIjAlaMdharanAthorjayati / OM namaH siddham // zrI varadAI namaH // zrIgurubhyo namaH / / zrImAnadhAtA 11 / setabaMdha rAmesara / 2 / dhIrAsara pattana / 3 / kanoja / 4 / pAlI / 5 / kheDa / 6 / maMDovara / 7 / jodhapuraratnaghaDha / 8 / aSTamatakhata zrI marudhara mahApunyadese / agaMjagaMjana ripurAjAnamAnamardaka mArtaMDAvatAra punyapAtra vAcAavicala, gunagaMgAjalanirmala saMgrAmAMganadhIra dAnaikasauMDIra paraduHkhabhaMjanavikrama, dAnopamA-karaNanRpasama prajAjanaAdhAra nyAI zrIrAmacaMdrAvatAra samaddhipunyaprAgbhAra sarva dharmArthakuzala narotkRSTa narasiMha sarvavidyApraNita(vINa) sarvabhUpatisiromaNi sarvAbhavadbhapatimaulihIra zrIvikramasadRzabalavIra audAryA sauMdarya dhIrya gAMbhIrya sarvaguNAlaMkRta sarvazAstrArthapArakovida sarvasaMskRtabhASAgraMthanipuna sarvakalApraNita(vINa) dharmAdhiSTa zrIhiMdUpati-pAdasAha nikaMTakarAjadhAraka malecchadurjayavAraka rAjabhAradhuraMdhara lakSmIbhaMDAraabharabhara, anekanRpasevita carana, dukhadInaasaranasarana, zrIsUryavaMzaudyotakAraka, zrIrAThoDakulasobhAkAraka, zrIgumAnanRpakulagaganabhAskara, nijamAtRkukSiratanAgara, gaubrAhmaNapratipAla, punyavizAlabhAla, akhaMDayasakIrtipranAla, arikAlakaravAla, pracaMDa bhujAla, ityAdi aneka subha koTi upamA birAjamAna : punaH zrIrAjAharacaMda satyavAdI, jayacaMdavat dalapAMgula, zrIsIhAjIvat bhAgyavAna, zrIjodhAjIvat pratApavAna, zrIvajamAlasadRza ekacchatra vA(dhA)raka zrIhiMdana-bhAna, zrI 108 zrI zrI zrI mahArAjAdhirAja mahArAja zrImAnasiMhajI tAkuM putrArthe, rAjyArthe, lAbhArthe, kSemArthe, jayArthe, dhanArthe, zatrumardanArthe, pratApavardhanArthe, zrI zrI samudrabaMdha-Asirvacana likhyate / /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 chappaya : tatrAdau zrIsamudrabaMdhako mahAtma // samudrbaMdha AsIsa, sabapeM zreSThabadhAI / samudramodinI aMtasu, ekachatra adhikAI / hota nikaMTaka rAja, sabanRpa seveMta baMkA / baMkAripurmedamatta, puni hota satrupeM saMkA / mera ravI sasI samudralaga, avicala rauje nita nita baho / mAnarAja karvidIpa doDaM, koTi koTi maMgala lahau 11211 punaH mahAtma || chappaya : samudrabaMdha phala udaya, gajalIlA baho Ave. samudrabaMdha phalaiudaya, sudina dina dolata thAve / samudrabaMdha phalaudaya, saputra kalatra savAI, samudrabaMdha pharleudaya, sumaMgala gIta vadhAI / samudrabaMdha mahautama atula, rAjalIla lAbhe ghaNI, mAMnasIMha mahIpaula kIsuM, kavirAja dIpa kIrati bhanI // 2 // yo samudrabaMdha ke sarvAkSara | 1296 / aru 14 ratna dUsarI bera baMcIje tAke | 355 | akSara haiM / yoM sarva milake / 1651 | akSara haiM // dhanuSabaMdha | cokI baMdha / kapATabaMdha / halabaMdha / hArabaMdha / mAlAbaMdha | nisaraNIbaMdha / pramukha choTe choTe citrakAvya he / so saba rAjAkuM caDhe / aru yo samudrabaMdha baDo citrakAvya Asirabacana / cakkaveM rAjAkuM caDheM, aru chatrapati rAjAkuM caDhe yA nIti hai / tA theM chatrapati zrImAna mahipAlakuM yo Asirvacana samudranAmA sadA jayakArI bhava bhava // zreyaH // 1. cakravartI / 13
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 anusaMdhAna-22 zrImAna mahipAlakuM zrIjAlaMdharanAtha rachyA Asirvacana // chappaya // tIna nayana chavi gayata(na), sayana jitamayana vikaTasara, jaTAjUTa avadhUta, bhekha Alekha DigAMbara / . siMghala dou gela, bhAla adha caMda suhaMkara, bhasma aMga sira gaMga, umayapati izvara amara / jalaMdharanAtha jaganAtha jagapati devanAtha saMkaTa hareM, lADUnAtha kavirAja dIpata, mAnarAja maMgala kareM // 3 // punaH chappaya / jaga saMtAM pratipAla, bhAla adhacaMda birAjata, giratanayA aradhaMga, gaMga sira Upara chAjata / jaTA mugaTabharabhAra, vAhana bela divAjata, bAghaMbara tarasUla, Damaru dhuni ghana gAjata / jAlaMdharanAtha vibhUnAtha jaTadhara devanAtha sevata carana / dIpavijaya kavirAja rAjata mAnarAja maMgala karana // 4 // atha mahAmaMdira zrIkRSNadeva stuti rachyA Asiravacana / chappaya : govaradhanadhara adhara, amaranarasevata sevata padakaja, gopanaMda ghanabarana, bharana jagacarana sarana bhaja / mora mugaTa chabi lasata nasata saba durita vihaMDana, jayajayajaya jagatilaka, tilaka puni jadukulamaMDana / vasudeva naMdana kavi dIpa rAjata jagata saba saMkaTaharana, mAnasiMha mahipAlajyuM peM sakala kusala maMgala karana // 5 // 2. rakSA /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 15 atha navagraha rachyA Asiravacana // chappaya : teja rakhI jima prabala, soma jyuM sItala bAnI, mAnuM maMgalarUpa, budha sadA gunakhAnI / suragurujyuM mativaMta, sukra sukAvya alaMkita, sanika arigana maMda rAhu jyuM prabala arihata / ripukula keta khaMDana praghala, dIpavijaya AsIsa barana, mAMna mahipAla punitu kusala, nave graha maMgala karana // 6 / / atha sakaladeva rachyA Asiravacana] // chappaya : saMbhusutana ghanasAMma, rAma kAma puni haladhara, sAgara giravara amara, caMda sUra lacchi sukhakara / kAmadhena ghaTa kuMbha, kalpataru brahma amarapata, siddhi buddhi jagadaMba, suaMbarayana saba saMpata / kavirAja dIpa aru jagata kavijana, subeMna maMgala uccareM, mahipAla mAna avicala phatesu, sakaladeva rachyA kareM // 7 // atha kavirAja dIpavijayako subacana rachyA Asirvaca // chappaya : tapo nAtha tava rAja sugiravara ravi sasiSbhAI, tapo nAtha tava rAja susAgara sImA tAI / tapo nAtha tava rAja seSanAga-phanimAlA, tapo nAtha tava rAja su nitanita maMgalamAlA / dArida dohaga vyAdhi saMkaTa valaya hoya sAgara khapo, kavirAja dIpa Asisa nitanita mAnarAja avicala tapo // 8 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 anusaMdhAna-22 iti zrI dIpavijaya kavirAjena viracitAyA Asirvaca aSTaka || zrImAna narendra kI ujala yasa kIrti baranana // kavita dharnA charI / / mAlatIko pUMja macakuMda ko samuMha kidhau, caMda ke kirana gaMgAnIrako ujAsa haiM / sphATaka ko hAra kidhau, mugatAkI mAla jeMsI, kAmagokhIra khIra dadhiko prabhAsa haiM / sArada ko haMsa kidhau, iMda gajarAja jeMsI, paMkajako uMgha deva dhAmako vikAsa haiM / dIpa kavirAja Aja mAMnamahipAla terI, kIrati ujAsa cyAroM khuMTa meM prakAsa heM // 9 // puna:teja tapadhArI so vihArI sukha siMdhana ko, hiMdana ko Isa bagasIsa baDa dAnI haiM / gunako prakAsI suvilAsI jasa kIratako, punyako ujAsI veMna mAdhurI suhAnI haiM / rAjanako rAja siratAja saba bhapanako. dIpakavi mAnarAja kIratI tabAMnI heM / bAghaaja e kaThora dharAmeM pilAyo nIra, dUjo vajamAla beMra dUsarI kahAnI heM // 10 // atha pratApa baranana / kavita // 31 // geMna bica sUra jeseM, gaMgajalapUra jeseM. dharAdhara mera jeseM, jeseM mRgarAja heM / uDugana caMda jeseM, suragana iMda jeseM, piMgala ke chaMda jese, jeseM ghana gAja heM / 1. dhanAzrI /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 17 khIra gokhIra jeseM, vikrama balavIra jeseM, pArthi ranavIra jeseM, aira gajarAja haiM / yuM saba rAja rAjabIca, narana ke pratApa jyauM, dIpa kavirAja Aja mAMnarAja mahArAja heM // 11 // -x - aba samudrabaMdha ke 36 dohareM likhe haiM / pita samudrabaMdha vAMcaNekI rIta yA heM ke AgoM se ADI ola 36 vAMcaNI tAmeM mahArAjako kirtibaranana baMcIje / / pichya 14 ratna baMcIje so nice likhyA pramANe // vibhAga bIjo (jamaNI taraphanAM citronI nIcenA cokaThAnuM lakhANa) atha zrI mAMnamahIpAlakI khAga ko baranana // kavita // pAvaka pralayakAla vyAla jIha jvAla kIdhau, bAladhI bisAla laMka jAlakI sI jAnI heM / dAruna sumana dhanu dahana nayana kIdhau, rakta bIja grasanI kI lasanI lasAnI heM / jamakI sI dADha parasaina peM asADabIja, pAtanasI kIdhau vajraghAta sI vakhAnI heM / gumAna ke sapUta mahArAja mAna terI khAga kIdhau, arI jAlanakuM kAlakI nisAnI haiM // 1 // iti khAga varanana // bhadraM bhUyAt / / ___ - x 1. khaDaga /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 anusaMdhAna-22 vibhAga trIjo (DAbI taraphanAM citro nIcenA cokaThA- lakhANa) zrImAna mahIpAlakuM meghaupamA chappaya // ghana garjata AkAsa tuM dhana garjata khata para, jaladhAra toya amoghaha baeNna jhara / ghana vikAsata dharata tuM jana hRdaya vikAsana, ghana vallabha he mora, tuM vallabha kavi sAsana / o jalapata tuM dalapata nRpata mahIpAla mAMna avicala raheM, megha jisyoM barasata sadA su dIpavijaya kavi yoM kahe // 1 // // 1 // vibhAga cotho (samudrabaMdhanA moTA koThAnA 36 doharA) zrIvaradA kavi mAta tuM / mahamAI jaga Ada / tuM caturA kavi vaca sudhA suranara vaMdata pAda sobhA bhAsI janapatI / ramA sahita hari dhIra / durita harata vibhutA gunI / nameM sabeM jasa vIra // 2 // gavari tanuja kIje dayA / saba bhaya caMtA vAra / nata paya paMkaja sabo / sayo tuM eka mana bAra // 3 // varnu mAnasiMha kiti / samudrabaMdha dadhi nAma / yAM raha ravi sasi mera samu / mudira jAtibA kAma // 4 // arijana mAna sudekha taba / kyoMna Darata cala cita / jyoM, ghu ghU bhAnu nirakha ravI nhoya tyuM hata nita // 5 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 // 10 // ripu gayU janamada sabala taM / pAya namAvata gAta / manunAMma mRgapatta jyoM / dekhyo eha vikhyAta // 6 // gunijana pathi rAjata / niMbotaru suca prAga samAna / yAtheM kiya opama likhe / dekho z2anA sujAna // 7 // bhArabhUta arigaja dalaMta / tega mAna bharamAra / miTyo mita kAsyapa udeM / apaya sarUpAM dhAra // 8 // to suci nirmala gaMgakula / kulaivato pitamAta / rajanInAsa bhAnu samo / kula vikAsa bala nIta // 9 / / tUha lIla sugAja cayana, sucavidajanaM pravIna / payIme nata vaseta guna, raTe raMga meM lIna sata vaca kulI karana gunaM, sucadhI vAca sohAya / namya yarI mataMga tiko, nAma sune pula jAya // 11 // kali raghunAsa birada / vAgmI jasu bala nyAya / bhANa raho nabha jima sadA, / TIko saba nararAya // 12 / / to vikrama sama krama mana / dRDha sata vAcA dhIra / prabharati niti varaimA / ripa-ghanApa-samIra // 13 / / mati abherAja sucata manu / buddhi kali tuma vRddha / gurau dyuti sata vAcasA / yasa viSesa prasiddha // 14 // sUbhUSana bhUSitaM lasA / manuiMda nijariddha / dhIra dhara tapateja budhAsu / vibhu vistara samRddha // 15 // bhajaMta tava caTa oya arijyuM / jAve kirane mita / harI ripava tuM bhUpaharI / rahe kuraMgAM bhIta // 16 // imAsu jagatAM (jagatAM) vidita virAjata tava nava niddha / gaya raha bhaTa pattana varo bhuktA saba e riddha ||17||
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 // 18 // / / 22 / / anusaMdhAna-22 dakSu bodhiya kAja caTulasu tegaseM nabi mayeta / dharama niti arigaTTayauM rAja sAja saMketa tuM akhaMDa nyAIya calasu / para tamoghahara sAva / bhajo syAMmanAmA tuma sudhAmapyati veka nAva (?) // 19 // paramaDa vida sunAtha tasu / gurunIma kIdhA rakta / timiredha zaTha nirgunA / dhanya dhItamati bhakta (?) // 20|| bhaTathaTAtivucita janA / nata jasu sobhA bhAsva / biMba tapana jima gaganami, samakSa nIko bhAsva // 21 // sasi prabhA bhAledhikA tivra tarani tava teja / tivra teja himojabhara icchata suraMgayaha heja suguna dhAma isu niti suta namuM / kevala amRta beMna / jyAMhito somA siala. punau dArasuM sena // 23 // kavigunako harSe tulya tUMga kavI visarAma / Rju bhAva kIla yasa jalada, sAMprata gunI ArAma // 24 / / mama icchita mAdhava manu tu, rAmAcala stavarAja / kujana yAti naMdopamA, icchita tava sAdhAja // 25 // sakalamAja sutara marda / durita nAso vighanIta / bhAgUrvetava saba bihAsu ! vAMchita ho navaNa(NI)ta // 26 / / to dAna varakirti saMcu / dhanaMda patI dyuti bhAya / / tuM prajana jana supAlano / ripu nita sevve pAya // 27 / / toM rAja suni durjana galata / guna caTula nAsake saMga / vo AbhA tikSNa matI / yoM nahI tega umaMga // 28|| jaga jasu rAja sohA dharasu / to guna gAte dhItaH / / yAMti puaniti karma matisu / saca guna bhAtI nIta / / 29 / /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 21 // 32 // yasa gura jyu vAcA sughara / dila tava sakRta raMga / samaranAtha sanmatha tanu / bhogu tu hi umaMga // 30 // kuMbhamanuradhi kalpataru / sujavI vArdhatvezma / nakta divasa vaTa jyoM baDhata / yA tahi arIku vezma // 31 / / suyasase tasu punyasikhara / avicala naMdI akhema / naMdI ghana jyauM to girA / saMpai rajjaMpi ema dUSanahara bhUSana kavI / sumatI jaladhi jihAja / jyauM Abha nihanava upana / cAru varaghana gAju // 33 / / vijayasiha vasI gagana / bhayo bhAna yo jItaH / / vimAna kuMjara vara lilA saveM bhaI sughana ittha // 34 // nRpagumAna suta paTanIdhI / prauDha punya stuti najja / jaI rAjaniti hi gunasu / sagunaM sauM sai heja // 35 // samudrabaMdha sobhAkitI / dIpavijaya kavi kIdha / rAjanRpati kavi kAmagavi / bhUnAtha nAtha smRddha // 36 / / -x -- vibhAga pAMcamo (koThAnI nIce- lakhANa) jyauM kRSNadevaneM samudra mathana karake 14 ratna nikAreM heM / tAko nirNaya // . kavita / / dhura siloka mahavRtta, ti siloka laghuvRtta / dohA tIna gAthA ekasau sohAyoM heM /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 eka arIjIta mAMna, AsiravAda ho pramAna, doya birada upamAsuM prArthanAsau gAyo heM / yoM bhae su caudaratna parakhiI karI prayatna, dadhiko sumaMtha karI bhAMtaseM banAyo heM / buddhi kIsa gatti keli ugatti jugatti geli yAhi theM samudrabaMdha dIpaneM kahAyoM heM // 1 // aba 14 ratna ritasyuM likha dekhAve haiM / yA samudrabaMdha mAMhe se 8 rAjanitI ATha ratna / 4 Asiravacana cyAra ratna / 1 birada opamA eka ratna / 1 kavi prArthanA eka ratna / evaM 14 ratna spaSTa likhake samajhAveM heM / anusaMdhAna-22 saba jagata aru viseSeM rAjA hoke strIko vizvAsa sAca mAnavo nahIM / yA nIti haiM | tAkuM bhartRharasataka prathama zloka hitacitaMna // yAM citayAmi satataM mayi sA viraktA0 // iti prathama ratna || ekosarahAra baMdha // 1 // rAjA hokeM rAja to kareI / piNa kuchaka bhagavata- bhajana kiyA cAhIiM // yA rAjanItI // tAkuM rAma - rachyAko prathama zloka-hitazikSA // caritaM raghunAthasya0 // iti dvitIyaratna || 2|| dusarahArabaMdha ||2|| rAjA hokeM duSTakuM sikSA kareM / rahiyeta prajAko pratipAlana kareM / yA nItI heM / tAkuM prasthAvaka sloka hitasikSA // dadhI caMdana taMbolaM0 // iti tRtiya ratna || 3 || e dusara hArabaMdha ||3|| rAjA hoke kachuka vyAkaraNa zabda paDhA cAhII // tAkuM sArasvata vyAkaraNa ko prathama zloka hitasikSA || praNamya paramAtmAnaM 0 // iti caturtha ratna ||4|| vajrabandha ||4|| rAjA hoMke kachuka harIrasa cAtarI paDhI cAhII // tAkuM bihArIko doharo sikSA || merI bhavabAdhA haro0 // iti paMcamaratra || 5 || e dhanuSabaMdha |5| 1. raiyata
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 23 rAjA hoMke kachuka gUDhArtha paDhyA cAhIiM, yA rAjanItI haiM | tA guDha doharo hitaciMtana / / dadhIsuta ke nIce baseM0 / / iti SaSTama ratna // 6 // e dhanuSa baMdha // 6 // rAjA hoMke dayA sahita beda bAMnI sunoM // tAkuM doharo hitasikSA / dhAtA bAMnI comukhI0 // iti saptama ratna ||7|| e pahADa baMdha ||7|| rAjA hoMke divAna paradhAna rAkheM so rAjasubhaciMtaka rakheM / aru rAjadrohikuM dUra rakheM-kareM, yA rAjanItI heM // tAkuM siddhAMta kI gAthA hitaciMtana || nAsai jueNa dhaNaM0 / / iti aSTama ratna // 8 // e pahADa baMdha / e 8 rAjanItI ||8| bhUpati mAni mardana0 ||nvrtn |haa| e khaMDo kalIbaMdha / / 9 / / avicala tapateja0 // iti dasama ratna // 10 // e khaMDo kalibaMdha / / 10 / / zrI mAMnarAja gaMgAkula cirajaya / / iti ekAdasama ratna // 11 // zrIpuSkaraNI baMdha // 11 // paTa pradhAna mAnasaMga sudigavijayostu0 // iti dvAdazama ratna // 12 // e hera baMdha // 12 // mAnarAja sama serabahAdara0 // iti trayodazama ratna // 13 // e puSkaraNI baMdha // 13 // -- mAnarAja kuMbha ghaTa mama manovAMchitadAyako bhava0 || e chaDIbaMdha iti caturdazama ratna // 14 // yA eka samudrabaMdha mAhe se 14 baMdha nikasye // 14 phUlakI serako 1 cosara hArabaMdha // 1 // 16 / 16 / phUlakI eka serake do dUsera hArabaMdha // 3 // . 1 // vajra muraja baMdha // 4 // do dhanuSa baMdha // 6 // do pahADa baMdha ||8|| do khaMDo kalibaMdha // 10 // do puSkaraNI baMdha // 12 // eka lehera baMdha // 13 // eka chaDIbaMdha // 14 // ise 14 ratna samudrabaMdha mAMhese vaMcIje he so samajhake vAMcaNo //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 atha motIdAMma chaMda // tapeM jaga sUraja teja pramAMna, name jasa Ana baDeM mahirAna ! baDI jasa kIrata ujjala lAja, kahAvata sAMca garIba nivAja || 1|| bhayo jagapAlana tuM naranAha, jayo anapUrana pUra agAha / jhareM madapUra baDe gajarAja, gajeM manu sAma ghaTA ghana gAja ||2|| ghaTAghaTa azvataNI khura tAla, jhagAmaga bIja jisI karavAla / arI saba bhAja gae daha vaTTa, bhayo jaya maMgalake ghaghaTTa ||3|| sadAnita jIta ghuraMta nisAMna, huo bakhate sagunI gunajAna / kavIjana Asa taNo tarurAja, ravI sasi mera samo vaDa sAja ||4|| kahAvata hiMdanako sulatAna, dadhI (dalI? ) laga ana akhaMDa pramAna / anopama rAjakulI vaDanUra, baho cIrajIva tapo jagasUra // 5 // anusaMdhAna- 22 rakheM sura chappana koTi sadAya, kareM sura tetisa koDi sahAya / gumAnataNAM suta mAMna naresa, tapo tava rAja sadA suvisesa ||6|| dharA pratipAlana neka kahAya, huo bajamAla savAya savAya / sadA dIpa vijai kavinAma, kahyau iha chaMda sumottiya dAma ||7|| atha kavita ||31 // chatri saba vaMsameM rAThoDa baMsa sUravIra, gumAnakula siMdhu mugatA adabhUtIko prabala pracaMDa jasa tero desa desanameM, rUpa kAmadeva so bhUSana kanaka motIko / sUravIra dAna mAMna dIpe jasa khAga tAga, to meM subha lacchana heM suMdara sapUtIko, dIpa kavirAja Aja mAna mahIpAla dIpeM, tere bhuja DaMDana para maMDana rajapUtIko // 20 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 atha toTaka chaMde dvAdasa akSara-sola mAtrA sahita saMskRta bhASAyAM // nakamodapurArapamesagirA, diradAItraIsutasoranajA / caturAkSara saMdhiradhordhagatA, tavazatrugaNA ( NaM) nnRpa haMtu sadA ||21|| dIrghAyu bhava 3 || ( bhava bhava bhava ) // X trapurAI surapata ca tu somesara nAgarAjA ta va --------_____ iti zrImattapAgaNa / zrIvijayAnaMdasUrIgacche / rAja zrI gAyakavADa datta - kavirAja birada / jattI paM. dIpavijaya kavirAjena viracitAyA / zrI rAThoDa kula gagana bhAna / mahArAjAdhirAja / mahArAja | zrI mAnasiMha mahIpAla kirtita guna samudrabaMdha Asiravacana zreyaH // toTakachaMda devarachyA na ka moda pu rA ra pa me za gi rA dinakara dAmodara Isu ta so ra na jA dira dA ra tra rA kSa ra saMdhi ra dhordha ga tA zatru ga sa saMvata 1877 varSe / zAke 1742 pravartamAne / zrI Asoja sudi vijayAdazamyAM / likhitaM / svahaste / paM. dIpavijaya kavirAje // X NA nR - vibhAga chaThTho samudrabandha- koThA- antargata caturdaza bandha yAM ciMtayAmi satataM mahA ( yi ) sA viraktA, pahaM tu sApyanyamicchasi (ti) janaM sa janoa ( S) nya) sakta: / asmatkRte ca parituSyati kAcidanyA, dhig tAM ca taM ca madanaM ca imAM ca mAM ca // 1 // 25 dA ekasaro hArabandha ||1||
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 caritaM raghunAthasya zatakoTIprastaraM / ekaikamakSaraM puMsAM mahApAtikanAzanaM ||2|| dadhi candana tambolaM kuca karpAsa bheSajaM / ikSukhaNDe tile mUrkhe mardanaM guNavarddhanaM // 3 // praNamya paramAtmAnaM bAladhIvRddhisiddhaye / sArasvatimRjuM kurve prakriyAM nAtivistarAm ||4|| dadhIsuta ke nice baseM motIsuttake bIca | so mAgata vrajanAtha kA dio sAMma dRgmI merI bhava bAdhA haro, rAdhAnAgara soya / yA tanakI jyAMhiM pare syAMma harita dyuti hoya // 5 // dhAtA bAnI comukhI dIe veda samajAya / dekho eha bAnI vinA saba pAnImeM jAya ||7|| dUsara hArabandha // 2 // anusaMdhAna-22 dUsara hArabandha ||3|| vajramurajabandha ||4|| ||6|| dhanuSabandha // 5 // dhanuSabandha ||6|| nAsai jUeNa ghaNaM nAsai rajjaM kumaMtamaMtIhi / airUvena (NaM) mahilA na (nA) saMti guNena savveNa // 8 // pahADabandha // 7 // bhUpati mAni mardana0 || khaMDau kalibandha || avicala tapa teje0 // khaMDau kalibandha || mAnarAja gaMgAkula cirajaya0 // puSkaraNI bandha || paTapradhAna mAnasaMga sudigavijayostu0 || laherabandha || mAnarAja samasera bAhAdura0 || puSkaraNI bandha // mAnarAja kuMbha ghaTa mama manovAMcchita dAyako bhava0 // chaDIbandha | pahADabandha // 8 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAtakartRka- avacUrisahitaM kriyAvAdi-Adi 363 pAkhaNDI svarUpa stotra .saM. muni kalyANakIrtivijaya anusaMdhAnanA 21mA aMkamAM "kriyAvAdI - Adi 363 pAkhaNDIsvarUpa stotra" prakAzita thayela / te ja stotranuM avacUri sahita eka patra maLI AvyuM che / avacUri sAthenA te stotrane atre punaH prakAzita karavAmAM Ave che / avacUrinA kartA avacUrimAM niyuktikArano ullekha kare che tethI anumAna thAya che ke A stotranI racanA niryuktinA AdhAre thaI che / jo ke A stotranI trIjI gAthA 'asIisayaM kiriyANaM' AvazyakaniyuktimA ane dhyAnazatakamAM prApta che e paNa dhyAnArha che / prastuta avacUri mAtra traNa gAthA upara ja che | temAM cAreya vAdIonI saMkhyA - teonuM svarUpa tathA mAnyatA darzAvela che / tathA teonA bhedonI sthApanA paNa Apela che / patranuM paMcapATha-svarUpa tathA akSaronA maroDa vagere jotAM tenuM lekhana 17mA saikAmAM thayuM hoya tevuM jaNAya che / akSaro suMdara che / lekhanamAM azuddhio ghaNI che chatAM mUla stotra pUrva prakAzita stotra karatAM ghaNuM zuddha che / avacUrinA kartA tathA pratilekhaka vize koI saMdarbha A patramAM prApta thato nathI / patramAM hAMsiyAmA Ano paricaya ApanAM lakheluM che ke 363 pAkhaMDI 0 501 " / 44 sirivajjaseNapaNayaM taNayaM siddhatthatisaladevINaM / pAkhaMDatimiranAsana - sUraM vIraM nama'sAmi // 1 // ( avacUri: ) tat evaM SaDvidhe bhAve bhAvasamavasaraNam / bhAvamIlanamabhihitam / athavA'nyathA bhAvasamavasaraNaM niryuktikRt eva darzayati / kriyAMjIvAdipadArtho'stItyAdikAM vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH / etadviparyastA akriyAvAdinaH / tathA'jJAnino jJAnanihnavavAdinaH / tathA vainayikA-vinayena caranti tatprayojanA vA vainayikAH / eSAM caturNAmapi saptabhedAnAmAkSepaM kRtvA yatra vikSepaH kriyate tad bhAvasamavasaraNamiti / etacca svayameva niyuktikAro'
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 ntyagAthAyAM kathayiSyati / sAmpratameteSAmevAbhidhAnAnvarthadarzanadvAreNa svarUpamAvi : kurvannAha // 1 // atthitAtyAdi (sAmiyetyAdi) - anusaMdhAna-22 sAmiya ! tuha mayarahio bholavio haM kumaggarUvehiM / pAsaMDavisesehiM tisayatisahi te ya ime // 2 // jIvAdipadArthasadbhAvo'sti eva iti evaM sAvadhAraNakriyAbhyupagamo yeSAM te astIti kriyAvAdinaH / te tvevaMvAditvAt mithyAdRSTayaH / tathA hiyadi jIvo'styevetyevamabhyupagamyate tataH sAvadhAraNatvAt na kathaMcinnA'stIti / ata: svarUpasattAvat pararUpApattirapi syAt / evaM ca nA'nekaM jagat syAt / na caitat dRSTamiSTaM vA / tathA nA'sti eva jIvAdikaH padArtha : iti evaM hi nokriyAvAdinaH / te'pi sadbhUtArthapratipAdanAnmithyAdRSTaya eva / tathA hi- ekAntena jIvAstitvapratiSedhe karturabhAvaH prApnoti / etasyA'pi pratiSedha- syA'bhAvastadabhAvAcca sarvAstitvamanivAritamiti / tathA na jJAnamajJAnam / tad vidyate yeSAM te'jJAninaH / te hi ajJAnameva zreya iti evaM vadanti / ete'pi mithyAdRSTaya eva / tathA hi- ajJAnameva zreya ityetadapi na jJAnamRte bhaNituM pAryate / tadabhidhAnAccA'vazyaM jJAnamabhyupagataM tairiti / tathA vainayikA-vinayAdeva kevalAt svarga-mokSAvAptimabhilaSanto mithyAdRSTayaH / yato na jJAnakriyAbhyAmantareNa mokSAvAptiriti / eteSAM ca kriyAvAdyAdInAM svarUpaM tannirAkaraNaM cA''cAraTIkAyAM vistareNa pratipAditamiti neha pratanyate ||2|| sAmpratameteSAM bhedasaMkhyAnirUpaNArthamAha- asIyetyAdi (asIi - ityAdi) asIisayaM kiriyANaM akiriyavAINa hoi culasIi / annANiya-sattaThI veNaiyANaM ca battIsA // 3 // kriyAvAdinAm azItyadhikaM zataM bhavati / taccA'nayA prati ( pra ) kriyayA /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 29 tadyathA-jIvAdayo nava padArthAH pari paripATyA (paripATyA) sthApyante / tadadhaH svataH parataH iti bhedadvayam / tato'pyadho nityAnityabhedadvayam / tato'pi adhastAt paripATyA kAla-svabhAva-niyatIzvarAtmapadAni paJca vyavasthApyante / jIva ajIva punya | pApa Azrava saMvara | nirjarA bandha mokSa svataH | parataH nityaH anitya kAla svabhAva niyati, Izvara AtmA | pA (e sthApanA) iti sthApanA // tatazcaivaM cAriNakAH / kramastu yathA-asti jIvaH svato nityaH kAlataH (1) tathA asti jIvaH svato'nityaH kAlataH (2) evaM 2 / evaM parato'pi bhaGgadvayaM-sarve'pi catvAraH 4 kAlena labdhAH / svabhAvaniyatIzvarAtmapadAnyapi pratyekaM catura eva labhante / tatazca paJcA'pi catuSkakA viMzatirbhavanti / sA'pi jIvapadArthena labdhA / evaM ajIvAdayo'pi aSTau pratyekaM viMzatiM labhante / tatazca nava viMzatayo mIlitvA kriyAvAdinAmazItiuttarazataM bhavati iti 180 // akriyAvAdinAM nA'styeva jIvAdayaH padArthA ityevamabhyupagamavatAmanenopAyena catarazItiravagantavyA / tadyathA-jIvAdIna padArthAn samabhilikhya tadadhaH, sva-parabhedadvayaM vyavasthApyate / tato'pyadhaH kAla-yadRcchA-niyatisvabhAva-IzvarAtmapadAni SaT vyavasthApyAni / | jIva ajIva Azrava saMvara nirjarA bandha mokSa / svataH parataH kAla | yadRcchA| niyati | svabhAva Izvara | AtmA sthApanA / akriyAvAdinAM bheda-84-bhaGgakAnayanopAyastvayam / nA'sti jIvaH svataH kAlataH (1) tathA nA'sti jIvaH parataH kAlataH (2) / evaM yadRcchA-niyati-svabhAvezvarAtmabhiH pratyekaM dvau dvau bhaGgako labhyete / sarve'pi dvAdaza (12) / te'pi ca jIvAdipadArthasaptakena guNitAzcaturazItiH iti (84) /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 tathA coktam "kAla- yadRcchA-niyati-svabhAvezvarAtmatazcaturazItiH nAstikavAdigaNamate sarve bhAvAH sva para saMsthAnA (nA: ) ||" [] sAmprataM ajJAnAdeva vivakSitakAryasiddhimicchatAM jJAnaM tu sadapi niSphalaM doSavaccetyevamabhyupagamavatAM saptaSaSTiH anenopAyenA'vagantavyA / tadyathA jIvAjIvAdIn nava padArthAn paripATyA vyavasthApya tadadho'mI sapta bhaGgakAH saMsthApyA:1. sat, 2. asat, 3. sadasat, [4. avaktavyam ], 5. sadavaktavyam, 6. asadavaktavyam, 7. sadasadavaktavyam iti / sthApanA | jIva ajIva punya pApa Azrava saMvara nirjarA bandha mokSa avakta- sad asad sadasat vyajIvaH avaktavya avaktavya avaktavya jIva: jIva: jIva: jIvaH sat asat sada jIvaH jIvaH sat jIva: satIbhAvotpati: 1 sadasatI bhAvotpattiH 3 asatI bhAvotpattiH 2 avaktavyabhAvotpattiH 4 ( evaM taha 67) abhilApastu ayam san jIvaH ko vetti ? kiM vA tena jJAnena ? (1) asan jIvaH ko vetti ? kiM vA tena jJAnena ? (2) sadasan jIva: ko vetti ? kiM vA tena jJAnena ? (3) avaktavyo jIvaH ko vetti ? kiM vA tena jJAnena ? (4) sadavaktavyo jIvaH ko vetti ? kiM vA tena jJAnena ? (5) asadavaktavyo jIvaH ko vetti ? kiM vA tena jJAnena ? (6) sadasadvaktavyo jIvaH ko vetti ? kiM vA tena jJAnena ? (7) evaM ajIvAdiSu api sapta bhaGgakAH / sarve'pi militAH triSaSTiH (63) / tathA'pare ime catvAro bhaGgakAH / tadyathA satI bhAvotpattiH ko vetti ? kiM vA'nayA jJAtayA ? ( 1 ) asatI bhAvotpattiH ko vetti ? kiMvA'nayA jJAtayA ? (2) sadasatI bhAvotpattiH ko vetti ? kiM vA'nayA jJAtayA ? (3) avaktavyA bhAvotpattiH ko vetti ? kiM vA'nayA jJAtayA ? (4) sarve'pi saptaSaSTiH iti / uttarabhaGgakatrayamutyattibhAvAvayavApekSamiha bhAvotpattau na anusaMdhAna-22 - - - -
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 January-2003 sambhavati - iti nopanyastam / uktaM ca "ajJAnikavAdimataM nava jIvAdIn sadAdisasavidhAn / bhAvotpattiM sadasadvidhAM vA, tAM ca ko vetti ?" // iti // [ ] idAnIM vainayikAnAM vinayAdeva kevalAt paralokamapIcchatAM dvAtriMzat anena krameNa bodhyAstadyathA- sura-nRpati-yati-jJAti-sthavirA-'vama-mAtR-pitRSu manasA vAcA kAyena dAnena caturvidho vinayo vidheyaH / sarve'pi aSTau catuSkakamilitA dvAtriMzat iti / uktaM ca- .. "vainayikamatam - vinayazca mano- vAk-kAya-dAnataH kAryaH / sura-nRpati-yati-jJAti-sthavirA-'vama- mAtR - pitRSu sadA // "[ ] sarve'pi ete kriyA-'kriyA-'jJAna-vainayikavAdibhedA ekIkRtA: trINi triSaSTya'dhikAni prAvAdukamataprAptAni bhavanti / atthi jio sau-parao nicca-aNicco ya kAlao niao / sasahAvesara-AyA, navapayaguNa asiisau kiriyA // 4 // natthi jio sau-parao kAla-jaicchA-niyai-sahAva(vA?)o / . Isara-AyA sagatattasaMguNA akiriya culasIi // 5 / / saya-asayobhaya-vattavva-sayavattavvo ya asayavattavyo / tadubhayavattavvajio navapayaguNiyA u tevaThI // 6 // sayabhAva-asayabhAvA tadubhaya'vattavvabhAva-uppattI / iya caujuya sattaTThI bheyA annANavAINaM // 7 // maNa-vaya-kAya-dANe sura-niva-jai-thera-nAi-avamesu / . piya-mAisu aDa-cauguNa battIsaM viNayavAINaM // 8 // iya tisayA tesaTThA pAsaMDA caMDakuggahaggahiyA / taha kuNa jaha maM sAmiya ! puNo vi bo(bA)haMti no ee // 9 // // iti stavanam ||ch||
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapUjAvidhi : madhyakAlIna vidhAna saM. vijayazIlacandrasUri keTalAka vakhata pahelAM muni zrIbhuvanacandrajIne mAMDalanA bhaMDAramAMthI eka copaDo (guTako) jovA maLelo; temAMnAM amuka pRSThonI jheroksa karAvI teNe mane mokalela, temAM A 'jinapUjAvidhi' che. temanA lakhavA pramANe A guTako zrIhIravijayasUrijInA nikaTanA sAdhu vA zrAvakano hovo joIe. ane tema hoya to A lakhANanuM mUlya ghaNuMbadhuM AMkavuM joIe, kemake te 17mA zatakanA calaNI vidhAnanuM lakhANa gaNAya. A lakhANamAM Ama to jinapratimAnI pUjAno vidhi ane krama ApavAmAM Avyo che. pUjAvidhi Ama to pracalita ja che. paraMtu pracalita vidhimA keTaluMka evaM pravezI gayuM che, je A vidhimA jovA nathI maLataM. evI vAto tarapha dhyAna doravAnA abhiprAyathI ja A lakhANa atre prakaTa karavAmAM Ave che. snAna pUrvAbhimukha besIne karavAnuM che, te paNa jIva vinAnI - nirjIva dharatI dhotIyuM - vastra paheravAnI kriyA uttara dizA bhaNI UbhA rahI karavAnI che. sAthe vastranI saMkhyA ane svarUpa paNa lakhyAM che. para. 2. derAsaramAM dAkhala thaIe tyAre pahelo jamaNo paga aMdara mUkavo e sUcana dhyAnapAtra che. 3. pradakSiNA parivAra sahita, vAjate gAjate, nIcI najare, sRSTikrame karavAnuM vidhAna maLe che, je sujJo mATe upayogI gaNAya vidhividhAnamAM keTalIka kriyAnA be krama hoya che : 1. sRSTikrama; 2. saMhArakrama, uttama ane poSaka - vidhAyaka kriyA sRSTikrame thAya. tethI UlaTA prakAranI kriyA avaLA - saMhArakrame thAya. A maMtra-taMtra zAstranI rahasyanI vAta che. pradakSiNA, pUjA vagere uttama - poSaka - lAbhakAraka kriyA che, te sRSTikrame ja thAya. pradakSiNA detAM Aje sarvatra bolAtA dUhAnA sthAne te vakhate prAkRta 3 gAthA bolAtI hatI, tenuM paNa sUcana ahIM maLe che. uparAMta, pradakSiNA daI zakAya tema na hoya to prabhu AgaLa UbhA rahI, hAtha joDI Avarta
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 detAM detAM 3 gAthA bolIne te vidhi sAcavI levAnuM sUcana paNa karela che. 4. A pachI derAsara puMjavAnuM eTale ke jhADu, puMjaNI vagerethI sApha karavAnuM che, ane sAthe sAthe bIjAM derAsaro (hoya to ) nI cintA ( tenI pUjAno prabaMdha karavAnI cintA) karavAnI sUcanA che. A pachI ja sukhaDa - kesara ghasavAnuM che, te paNa mukhakoza bAMdhIne ja. temAMye pUjAnuM tathA tilaka mATenuM alaga karI mUkavAnuM che. pachI badhuM laIne gabhArAnA daravAje jAya, tyAM AThapaDo mukhakoza bAMdhIne ja aMdara jAya te sUcana che. 5. 6. aMgapUjAnA AraMbhe nirmAlya vAsI phUla, kesara vagere utAravAnI vAta che. khokhuM utAravAnI vAta nathI. purANAM khokhAM Aja lagI kyAMya maLyAM paNa nathI. 200-400 varSa jUnI AMgI maLe che temAM paNa pAkhara, haMsa, mugaTa, kuMDala, bAjubaMdha, hAra, zrIphala ATaluM ja, vadhumAM vadhu, maLyuM che; AkhuM ke khaMDazaH dhAtunuM khokhuM nahija. pachI pakhAlanI vAta Ave che, emAM dUdhanI vAta AvatI nathI. sugandhita pANI ane temAM sukhaDa - kesara-phUla traNa vAnAMnuM mizraNa karavAnI ane te thakI prakSAla karavAnI sUcanA che. AmAM dUdha kyAMya nathI AvatuM. Aje to dUdhanI ja pradhAnatA hoya che. dUdha na hoya to prakSAla adhUro- vidhihIna manAya che. phalataH vAsI, kothaLI ke phrIjanAM dUdhano paNa chocha rahyo nathI, te nitAnta AzAtanA gaNAya tema che. vaLI, A vidhimAM jIvonI jayaNAnI vAta vArevAre karI che; jyAre dUdhanA ke dUdhamizrita pakhAlathI thatI cIkAza, phUga, jIvotpatti, tenAthI AkarSAIne AvatI garoLI, uMdara, vAMdA vagereno upadrava, te badhAMnI pUjArI dvArA thatI hiMsA A badhAMno viveka AjanA pUjAprerako tathA pUjA- kArako pAse jovA maLato nathI ja. 7. aMgalUhaNAMnI vAta vigate samajhavAyogya che. kula 4 aMgalUhaNAM rAkhavA. be Aje vAparyAM, te kAle na vAparavAM; kAle bIjAM be vAparavAM. ekeka aMgalUhaNuM sADA traNa gajanA mApanuM levuM. tene kesara sukhaDano pAsa ApI pILAM karavAnAM che. vaLI tene sugaMdhabharyA sthAne rAkhavAnI sUcanA che. 8. pakhAlanuM pANI tathA nirmAlyabhUta bIjA padArtha bhegA na rAkhatAM judA * 33
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 anusaMdhAna-22 rAkhavAnI sUcanA che. tene niravadya-nirjIva jamIna para paraThavAya; tyAM kuMthavA jevI jIvAta utpanna na thAya tenI tathA varasAda paDe to phUga na vaLe tenI darakAra rAkhe; game tema nAkhe to pApa lAge; te padArthone oLaMgAya nahi; A badhI vAto vivekI mATe khUba preraNAdAyI che. nava aMgonA kramamAM bhAla, kaMTha, hRdaya, udara- A aMgono samAveza nathI. te, kAraNa, ahIM be pagane be aMga, be jAnu, hAtha, khabhAne paNa 2-2 aMga gaNela che, jyAre anyatra be paga, jAnu, hAtha, khabhAne 1-1 (saMyukta) aMga gaNela hoya che, te hovU joIe.. 10. phUla pUjA paNa sRSTikrame ja karavAno vidhi noMdhapAtra che; mana phAMve tema game te aMge phUla. goThavavAnAM nathI. uparAMta, phUla kevAM levAM ne kevI rIte, te aMgenA sUcana paNa dhyAnArha che. A vAto Aje koNa svIkAre samaje che ? . 11. pahelethI koIe pUjA karI lIdhI hoya to te dUra karavI ane ApaNe navesarathI pUjA karavI, te bAbatano ahIM spaSTa niSedha thayo che. ghaNAne 8 prakArI pUjAno niyama hoya che, teo pUrvakRta pUjAne radda karI pharI badhuM karavAnA jaDa AgrahI hoya che, temaNe A viveka samajavA yogya che. pUjA karatAM pratimAnA mukha para sukhaDanuM vilepana karavAnI manAI paNa pharamAvAI che. 12. agrapUjAmAM kayo padArtha bhagavAnanI kaI bAjue mukavo teno vidhi khUba mahattvapUrNa che. dIvo jamaNe, dhUpa DAbe, ane naivedya-phala-jalapAtra sanmukha pratimAnI barAbara sAme dharavAnuM vidhAna ahIM che. sAthiyo-siddhazilAnuM vidhAna nathI; phakta akSatanI 3 DhagalIo ja karavAnuM vidhAna che; ane cheka chevaTe (aSTa) maMgala cokhA vaDe AlekhavAnuM vidhAna che. Aje keTalAka loko aSTadravyapUjA pachI mAtra maMgaladIvo kare che, AratIno niSedha kare che. paNa A vidhimAM AratI tathA maMgala dIvo banne karavAnuM spaSTa sUcana che. 13. phalapUjA to thaIja che, chatAM chevaTe nALiyera dharavAnuM paNa vidhAna che. caMdananA thApA devAnuM paNa vidhAna che. vadhumAM, derAsaramAM pote rahyo, beTho,
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 January-2003 tenA nimitte (vaLatararUpe ?) bhaMDAra mUkavAnuM eTale ke bhaMDAramA nANuM mUkavAnuM vilakSaNa vidhAna paNa che. Az2e dareka derAsaramAM bhaMDAra hoya che, ne temAM paisA nAkhavAno rivAja che. vaLI, te paisAne nirmAlyapUjAdravya tarIke gaNAvAya che. vaLI, Aje to sarvatra sAthiyo vagere racIne te para phalAdinI- sAthe paisA mUkavAnI tathA tene svahaste bhaMDAramA nAkhavAnI prathA che. te prathA- pageruM paNa ane tenI ayogyatA paNa ahIM A vidhAna dvArA jaNAya che. kharekhara to samagra pUjAvidhimAM dhana ke nANuM mUkIne pUjA karavAnuM kyAMya vidhAna ja nathI. badhe aSTa dravyo vagere dvArA ja pUjA karavAnI vAta che. aTale nANuM pUjAdravya (upakaraNa) nahi, mATe te nirmAlya paNa nathI thatuM. chatAM bhaMDAra che, tathA nANuM bharavAnuM hoya che, te zI rIte ? zA mATe ? tenI spaSTatA ApaNane A vidhimAMnA 'jetalIvelA deharAmAM rahIi te nimitta bhaMDAri mUMkIiM" - e vAkyathI sAMpaDe che. 14. A vAkyanA anusandhAnamAM, A ja vidhigata, eka bIjuM vAkya paNa pakaDavAnuM che : "ghaNI velA dhotIyAM rAkhIi nahIM, rAkhai tu doSa laagi"| arthAt pUjAnAM vastro lAMbo vakhata paherI rAkhavAmAM doSa kahyo che. AjakAla kalAko lagI pUjAnA kapaDAmA rahevAnI, pUjA uparAMta mALA, vyAkhyAna, sAmAyika, vahIvaTI kArya A badhuM karavAnI je paddhati cAle che, te sAme A vAkyo lAlabattIrUpa che. sArAMza e ke jhAjho samaya pUjAnA kapaDe rahevAya nahi, ne te kapaDe derAsaramAM jeTalo vakhata rahe tenA cArja-vaLatararUpe bhaMDAramA nANuM nAkhavAnuM rahe. .. 15. eka bIjI mahattvanI vAta A vidhimAM varNavI che. te vAta che jalapUjAnI. mUrtinI jUnI pUjA utAryA bAda je thAya che tene prakSAla uparAMta abhiSeka gaNavAno cAla Aje che. A vidhimAM tene prakSAla ja gaNAvela che; te paNa pratimAne svaccha karavAnI dRSTie ja. pachIthI dareka 8 prakArI pUjA karavAnI, temAM jalapUjA paNa karavAnI che te bhagavAna sAme phala-naivedyanI jema ane tenI sAthe jalabhareluM pAtra dharIne-mUkIne; nahi ke pratimAne nhavaDAvIne. A vidhi zAstra graMthomAM to maLe ja che, paraMtu 17mA saikAmAM
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 . anusaMdhAna-22 paNa te pracalita hovo joIe (Aje to choDI devAyo che) tema A vidhigata vidhAna vAMcavAthI jaNAI Ave che. prAMte, A vidhinI prati mArA para mokalatI vakhate lakhelo patramA muni zrIbhuvanacandrajIe lakhela keTalAka muddA noMdhuM to - "aSTaprakArIno krama, nava aMga, akSata vagere aMgenI te vakhatanI .. praNAlikA kaMIka judI ja che. paM. kalyANavijayajInI 'jinapUjApaddhati'nAM keTalAMka vidhAnone samarthana maLe tevU AmAM ghaNuM che.... praNAlikA ane paraMparAne zAzvata jevI samajI besanArAonA hAthamAM A mUkavA jevaM che.... atyAre jema che tema pahelA paNa hatuM- arthAt hAlanI vidhi 'sanAtana' che evI mAnyatA barobara nathI." lekhanI bhASA mArugurjara eTale ke rAjasthAnI (mAravADI) mizrita gujarAtI lAge che. keTalAka zabdono saMgraha chevADe Apela che. pUjAnI vidhi likhii chai / pUravadisi baisI aMgholi kIji / bhUmikA puMjInai jIva kAji / paDe dhotIuM pahirIiM / page bhaI aNapharata uttaradisi sAmha rahI dhotIuM pahiraI ani uttarAsaMga kari / te dhotIA zveta nirmala cokhAM / kiriDiAM nahI / phATA nahI / sAdhyA nahI / AMtarI sahita / puruSa nai 2, strI nai 3 dhotIAM // pihilUM bAraNi 'nisihI' kahai / teNI nisihIi mana vacana kAyAI karI gharanuM vyApAra niSedhAiM / mAMhi paisatAM abhigamana cAri karIiM - jina pUjA vyatireka sacitta chAMDIiM 1, acitta vastu AbharaNAdika rAkhIiM 2, mananuM ekAMtapaNu karIiM 3, ekasADiu uttarAsaMga karIiM 4 / pUjAnu upaskara sarva leI jaIi / pahilaM jimaNau paga mAMhi muMkIi / jagannAthanai jimaNai pAsaI rhiiiN| mUlanAyaka- mUkha dekhI mAthi hAtha caDAvI namatA thikA 'namo jiNANaM' kahIi vAra 3 / e pAMcamu abhigamana sAcavIiM // pachaMi vAjiba vAjatai parivAra leI sRSTiM pradakSiNA 3 dIjai / jagannAthanA jimaNi pAsAthI DAvi pAsi UtarIi / tihAM "jayajaMtu kappapAyava0" e triNi gAthA bhaNIiM / nIcu jotAM manamAhi ehavaM ciMtavIiM 'jJAna-darzana
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 cAritra ArAdhavAnai kAjinaM vali samosaraNi biThA cihuM rUpe tihAM deuM chU / ' jau pradakSiNAnuM ThAma na huI tu Ubhu rahI hAtha pheravatu gAthA 3 kahai / pachai deharuM pUMjaI / valI bIjA deharAnI ciMtA karaI // mukhakoza bAMdhI sUkaDi kesara ghasi pUjAnI ani tilakanI jUjUI UsAri pUjAnu Upasakara saghalu leI Ubhu thAi / gabhArAni bAraNi jaIna nisihI bIjI kahi / paMcAMga praNAma kari vAra 3 mastaka bhui lagADai / 'namo jiNANaM' kahai / pachai AThapuDu mukhakoza kari, jima mukhanu sAsa ani nAsikAnuM sAsa pratimAnai na lAgaI // havi aMgapUjA likhIi chai / jagannAthanu nirmAlya UtArIiM / pachi puMjaNI pratimA puMjIi / jIvanI yatanA kIjai / paSAlani sugaMdha pANI karI / mAhiM sUkaDi kesara phUla muMkI kalaza bharIiM / pachai pratimA pranAlIi bAjoThi athavA thAlI Upari UMcI muMkIiM / kalaza bihuM hAthi leI bAlattaNaMmi sAmia ! suragirisiharaMmi kaNayakalasehiM / tiasAsurehiM nhaviu te dhannA jehi diTTho si // 37 athavA 'snAtasyA0' gAthA eka mukhi Ucaratu DhAli / pachai vAlAkUcI maila TAli zuddha kIji / tihAra pachI aMga lUhIi / te AMgalUhaNA 2 kIji / te aMgalUhaNA sUkaDi kesari pIlAM kIjai / sugaMdha ThAmi mukIi / suhAlI bheravanA saSa (pa? ) 2 kIji / eka dinanA aMgalUhaNAM bIji dini vAsI mUkIi / evaM aMgalUhaNA 4 kIji / paSAlapANI nirmAla jUjUA rAkhIi, niravadya bhUmikAI paraThavIiM / ulaMDAI nahI / tihAM kuMthuAdika jIva Upajai nahI tima karIi / varasAtamAMhiM kkali ( phUli ) na vali tima karI / bhAvi tima nAkhIi tu AzAtanA lAgi || pUjA karatA bhaNIi nahI, vAta na kIji, SaNIi nahI / ekAgra cita pUjA upari rAkhI / sUkaDi kesara karpUra leI navAMgi sRSTi pUjA kIji / paga 2 jAnu 4 hAtha 6 SabhA 8 mastaka 9 / pachai AbharaNa caDAvIi / pachi sRSTi phUla caDAvI / te phUla akhaMDita amlAna kApyAM nahIM, jIve khAdhAM nahI, sarva jAti, rUDi vastri ghAlI rUDe pari ANyA, ehavA caDAvI / prathama mUlanAyaka pUjIiM / mUlanAyakani vizeSa pUjA kIji / jau pahilU vizeSa
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-22 pUjA kIdhI hui tu ApaNa na UtArIiM / te Upari ApaNa karIiM / jau ghaNI velA thaI hui tu phUla karamANA hui tu UtArI vizeSa pUjA karIiM // 38 pachI sRSTi sRSTi saghalI pAsAnI pratimA pUjIi / pachi bAhiralA caumukhanI pUjI / pachi maMgala caitya pUjIi / pratimAni mukhi sUkaDi kAMI nalagADIiM / rUDi Asani baisI pratimA pUjIiM // havi agrapUjA likhIiM chaI / dIvu jagannAthani jimaNi pAsi mehalIiM / naivedya dhAna ghRta pakavAMna phala pAMNIi bhariu bhAjana jagannAtha nai sAmuM DhoIi / ane cokhAnA triNi puMja Agali karIiM jagannArthAni DAvi pAsi dhUpa UkhevIiM / pachi AratI maMgalevu ghInu karIi / pachi gItavAjitra vAjati sRSTi vAra 3 AratI UtArIiM, maMgalevu vAra 3 UtArIiM / pachi camara DhAlIiM / pachi bhaMDAri mUMkIiM // jetalI velA deharAmAM rahIi te nimitta bhaMDAri mUMkIiM / nAlikera DhoII / caMdananA hAthA dIjIiM / tuMdulanA maMgala AlekhIiM / havai bhAvapUjAni avasari trIjI nisIhI kahI / raMgamaMDapa AvI caityavandana kIji / ghaNI velA dhotIyAM rAkhI nahI / rAkhIi tu doSa lAgi / / etalA pUjAnA upaskara joIi : deharAsara hAtha DauDha uMcau mAMDIi / caMdUo Upari bAMdhI / kalasa 1 dhUpadhANuM 1 bAjoTha 1 DaMDAsaNauM 1 kAjAuddharaNI 1 valI 1 kalasIu 1 pANI DhovAni sIpa 1 sUkaDi UsAravA vAsakuMpI 1 vAsa ghAlavA DAbaDI 1 kesara ghAlavA DAbaDI 1 agarunI DAbaDI 1 vAsa ghAlavAnI DAbaDI (?) kapUra ghAlavA thAMTa 1 puMjaNI 1 vAlAkucI 1 DAbaDu 1 AMgalUhaNA ghAlavA DAbaDo 1 cokhA ghAlavAni doDIu 1 nirmAla ghAlavAni DAlari 1 tAlajoDuM 1 dIvu 1 pItalanu, AratI 1 maMgalevu 1 pATalu 1 bisavAnu, dIvI 1 lAkaDAnI tathA pItalanI, sUkaDinuM gAThIu urasIu 1 caMgerI 1 phUla ghAlavAnI / dhotIA joDuM 1 mukhakoza 1 paDe dhotIu 1 AMgalUhaNA 4 gaja sADhA trINinA, hAthalUhaguM 1 gaja 1 ekanUM ani paSAlalUMhaNuM gaja cyArinU, trAbAnu ghaDu 1 pANI ghAlavAni, galaNuM 1 galavAni, galaNuM 1 ne vAni / chatra 1 cAmara 2 / pAMca prakAre pUjA 5 // ATha prakAre pUjA sUkaDi kesara 1 phUla 2 ASe 3 dIvu 4 dhUpa sUkaDi kesara 1 phUla 2 dIvu 3 ASe 4 naivedya
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 39 bhuI 5 phala 6 pANI 7 dhUpa 8 // satare prakAre pUjA - nhavahaNa vilhevaNa 1, cakSu 2 vA vastra, chUTAM phUla 3, phUlanI mAlA 4, varNaka phUla 5, karpUra cUrNa 6, AbharaNa 7, phUlaharUM 8, phUlapagara 9, AratI-maMgalevu 10, dIvu 11, dhUpa 12, naivedya 13, phala 14, gIta 15, nRtya 16, vAjiMtra 17 / / ekavIsa prakAre pUjA - paSAla 1 vilepana 2 vastrayugala 3 vAsa 4 phUla 5 AbharaNa 6 dhUpa 7 dIpa 8 phala 9 akSata 10 naivedya 11 pAnIya 12 pAMne 13 sopArI 14 chatra 15 cAmara 16 vAjitra 17 gIta 18 nATaka 19 stavastuti 20 kozavRddhi 21 // zabdakoza aMgholi snAna puMjInai puMjIne-jIvarakSA thAya tema sApha karIne bhoMya-bhUmi uttarAsaMge Uparaj-khesa vastra kiriDiAM jarjarita ke karoLiyAM vALAM (?) sAdhyA sAMdhelAM AMtarI vastrane cheDe thoDAka tAra kADhIne cheDA kADhavA te pUjAvyatireka pUjA sivAyarnu ekasADiu ekavaDo (khesa) upaskara sAmagrI sRSTikrama eTale ApaNe DAbethI jamaNa jaq te, prabhune jamaNethI DAbe. cihuM rUpe ghAra 'mukhe - caumukha rUpe mukhakoza moDhA para bAMdhavAno rumAla sUkaDi sukhaDa-caMdana judI judI UsAri kADhI, rAkhI rumAlanA ATha paDa(karavA) sRSTiM jUjUI AThapuDu
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 nirmAlya / nirmAla gaI kAlanI pUjA-vAsI pUjAno utAro jIvahiMsA na thAya tenI cIvaTa yatanA prakSAlana praNALa-nIkavALo sugaMdhI vALAnI jUDI aMga lUchavAnAM vastra paSAla pAlI vAlAkUcI AMgalUhaNA suhAlI bhairavanA saSara/sapara niravadya bhUmikA ulaMDAI kuMthuA phUli - bhAvi AzAtanA bhaNIi SaNIi sRSTipUjA pAsAnI maMgalevu bhaMDAri mUMkII hAthA tuMdula DAlari tAlajoDu gAThIu urasIu suMdara supere nirjIva dharatI oLaMgAya jhINI jIvAta phUga jANI bUjhIne doSa / pApa bhaNIe / bolIe khotarI - khaMjavALIe prabhune jamaNethI DAbe pUjA pASANanI(?) maMgaladIvo paisA mUkavA hAthanA thApA thAMTa paSAla lUMhaNuM - bhoMyalUchaNuM nevAni cokhA-akSata vAsaNa vizeSa (?) sUMDalI - TopalI - (ma.gu.za. ko . ) paMkho (?) TukaDo ghasavAno patthara - orasiyo -TATa (tAsaka) (?) anusaMdhAna-22
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIgulAbavijaya-viracita zrIsametazikhara giri rAsa . saM. vijayazIlacandrasUri vIsa tIrthaMkaronA nirvANa kalyANaka thakI tathA asaMkhya sAdhakonA siddhigamana thakI pAvana banela parvata-tIrtha zrIsametazikharagiri e jaina saMgharoM atyaMta pavitra, mAnya ane ArAdhya tIrtha che. A tIrthanI guNagAthA varNavato temaja ahIM thayela zAmaLiyA pArzvanAthanI pratiSThAnA aitihAsika banAvanI smRti varNavato eka nAnakaDo rAsa, tapagacchIya muni gulAbavijayajIe vi.saM. 1847mAM racelo, te atyAre mArI pAse upalabdha eka pratine AdhAre saMpAdita karIne atre rajU karavAmAM Ave che. rAsanI cha DhAla che. prathama DhAlamAM pAlagaMja rAjya tathA tenA rAjAno ullekha (kaDI 9-10) maLe che. te pachInI kaDImAM madhuvana, pahilI ghATI, sItAnAla e bhaugolika nAmo Ave che. 16mI kaDImAM sahasraphaNA pArasanAthano ullekha che, ane 17mI kaDImAM sajala kuMDa-jala bharela kuMDa ane tenI pAse vIsa jinanAM pagalyAM-pagalAMno aitihAsika ullekha thayo che. bhomiyAjIno kyAMya nirdeza nathI: zAsanadevI-tIrthanI adhiSThAyaka - ema (kaDI 12) ullekha che. saMbhavataH bhomiyAjInA prAkaTya pUrvenI A racanA che. bIjI DhAlamAM A tIrthe mokSa pAmanArA 20 tIrthaMkaro tathA temanI nagarInAM nAmo varNavela che, to trIjI DhAlamAM te paikI kayA tIrthaMkara kayA divase nirvANa pAmyA tenuM varNana che. DhAla 4mAM kayA jina sAthe keTalA sAdhu siddha thayA tenI vigata ApavA sAthe temanA nirvANasthalarUpa DhUMka-kUTaTekarInAM nAmo paNa Apela che. ____pAMcamI DhAlamAM, vi.saM. 1825mAM, tapagacchapati vijayadharmasUrinA rAjye osavAlavaMzIya zrAvaka zAha sukAlacaMde, ahIM derAsara karAvyuM ane temAM mAgha zukla pakSe zAmaLiyA pArzvanAtha prabhunI pratiSThA karAvI - te aitihAsika ghaTanA- suspaSTa bayAna Apela che. sAthe ja, te zrAvake vIse DhUMka eTale ke
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna - 22 tIrthano navo uddhAra karAvyAnI paNa noMdha karela che. A sukAlacaMda eTale jagatazeTha khuzAlacaMda ema nIcenA sandarbha thakI samajAya che : 42 "A samaye vi.saM. 1825 nA mahA sudi 5nA roja jagatazeTha khuzAlacaMda vageree sametazikhara mahAtIrtha upara tathA taLeTImAM madhuvanamAM nAnAM moTA jinamandiro banAvI tenI bha. vijayadharmasUrinA hAthe pratiSThA karAvI hatI. (mo.bA.pha.naM. 33 tathA sametazikhararAsa ) " ( - jaina paraMparAno itihAsa - 3, pR. 110, tripuTI mahArAja amadAvAda - I. 1964) DhAla 6mAM tIrthabhakti-varNana, ane 7mAM prazastivarNanamAM saMvat 1847mAM aSADha vadi 10nA vizAlAnagarImAM vA. Rddhivijaya ziSya bhAvavijaya ziSya paM. mAnavijaya ziSya gulAbavijaye A rAsa racyAno sandarbha che. A rAsa aMge (madhyakAlIna)) 'gujarAtI sAhitya koza' mAM 'gulAbavijaya' nA adhikaraNamAM noMdha nirdeza maLe che, paNa te mudrita hovAnuM sUcana nathI, tethI ahIM tenuM prakAzana thAya che. kyAMya mudrita hovAnuM koInA dhyAnamAM hoya / Ave to avazya sUcita kare. A rAsanI prati 7 patronI che. prati saMbhavataH 19mI sadImAM lakhAyelI jaNAya che. mULa kRti gujarAtI bhASAnI hoya, temAM mAravADI jabAnanI chAMTa to bhaLI che ja; te uparAMta baMgAlI bolInI chAMTa paNa jovA maLe che : pUraba, nirabANa ityAdi pado dvArA. baMgAla- pradezamAM A prati lakhavAmAM AvI hoya to banavAjoga che. X zrIgurave namostu // atha zrI zikarajIro rAza likhi // dUhA : sAMvaliyA zrIpAsajI paNamavi va (ca) raNa jiNaMda / thuNuM rAsa suratarusamo sIkhara sameta giriMda ||1|| mahIyala mai tIratha ghaNA giNatAM na lahUM pAra 1 Urddha adho madhyaloka mai sametasikharagiri sAra // 2 // Rddhi vRddhi sukhasaMpadA dAyaka dIThA hoya / aSTa siddhi nava nidhi japyAM iNa sama avara na hoya // 3 // ---
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 siva pAmyA vIsai prabhU sIdhA sAdhu anaMta / Agali vali ati sijhasyai vardhamAna pravadaMta // 4 // bhavaudadhi taravA bhaNI eha zikharagira nAva bhavyajIva milakara sadA yAtra karai zubha bhAva // 5 // iNahI ja jaMbUdvIpamai dakSiNa bharata abhirAma / dhana dhana pUraba dezamai chai tIratha guNadhAma // 6 // dezI : nIMviyA kI // sAcaviryai vidhi iNa parai e kariyai Atama zuddha zikharagiri vaMdiyai e niramala citta dhari buddha bhaviyaNa TolI hilamilI e gAtAM gIta rasAla jaya bolo jina vIsanI e pahiro saMghapatimAla tana mana vayaNa je vasIkare e gopavo iMdrI paMca dharamI vrata ArAdhatA e vAkya madhuratA saMca nija gharathI jaba nIsare e jAtrA karaNanai jAya chehari nita jai pAlatAM e janama saphala zuddha thAya IryAyeM paMtha sodhatA e paidala caDhaNo joya zi0 zi0 3 zi0 zi0 4 zi0 zi0 5 zi0 zi0 6 zi0 zI 7 sardahaNA gurudevanI e samakitadhArI hoya kapaTa kadAgraha pariharo e TAlo mithyAmati saMga sAmAyika subha bhAvathI e brahmavrata dhAra sucaMga bhUmi saMthArai sUvaNo e sacitta karo parihAra karIyai nitya ekAsaNI e Adaro ekala AhAra tIratha dekhI karau nUMchaNA e kIjai mana ullAsa motiyAM thAla vadhAviyai e pragaTa kIjai punyarAsa vastI vasai pAlagaMjanI e varataiM sadA jinadharma nyAe rAja cosAlasUM e rAjA karai rAjya karma diyai pradakSiNA giri taNI e madhuvana kIjai mukAMma zi0 zi0 zi0 8 zi0 zi0 9 43 ziSa0 1 ziSa 0 ziSaM0 2
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-22 zi0 zi0 15 pahilI ghATI caDhI karI e sItAnAle vizrAma zi0 10 snAna karI niramala jalai e pAvana karavo aMga zio dhoI niramala dhotIyA e Agai caDhaNo utaMga zi0 11 adhiSThAyaka tIrathataNI e pUjevi zAsanadevi zAsanadevi sAnidhi karI e pUrai manoratha hevi zi0 12 kesara caMdana ghasi bhalA e mRgamada nai ghanasAra zi0 vIsai DhUMka juhAriyai e saphala giNo avatAra zi0 13 java akSata puSpa abhinavA e baraka rupekai karAya zi0 zrIphala pUgIphala ghaNA e kusuma sugaMdha caDhAya zi0 14 pAMcUM abhigama sAcavU e pUju pArasanAtha.. snAtra mahocchava navanavA e kharaco saMpati sAtha sahasaphaNo tevIsamo e manamohana mahArAja bhaviyaNa vaMdai bhAvasuM e sArai AtamakAja zi0 16 sajalakuMDa zohAmaNo e pAseM pagalyA jina vIsa zi0 te dekhI mana gahagahyo e praNamUM bhAva jagIsa zi0 17 pherI devo jinabiMbanI e AratI utAru Aya zi0 sAMhamI mila rAtIjago e rAza bhAsa guNa gAya zi0 18 . . duhA // sametazikhara e tIrathai mahocchava kariyai aneka .. janma saphala karivA bhaNI bAdhI hRdaya viveka 1 ihAM vIsai jina AvIyA mAsa bhakta tapa dhAra e jina e giri uparai sIdhA bhavihitakAra ...2 ___DhAla 2 / tume ceto re ceto prANiyA - e dezI // jina nagarI jinajI janamiyA te varaNabUM udhA(dA)ra / ehi ja jaMbUdvIpa mai bhalo dakSiNa re eha bharata majhAra ka // 1 //
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 janamai re jinarAja surapati Avai re saba mahocchava kAja kai tribhuvanapati tilakamA re ugati kai sukha sAja ka // 2 // ( ? ) ajita ayodhyA jina purI re sAvathI saMbhavasvAMma vanitA abhinaMdana prabhU sumati praNamUM re kausalyA ThAma ka ||3|| kausaMbI jina padamaprabhU re vaNArasiyai supAsa caMdAprabhU caMdrAvatI suvidha janame re kAkaMdI mAMhi kai ||4|| zItala jina bhaddilapurai re sIMhapurI zreyAMsa kaMpilapura vimalanAthajI re anaMta ayodhyA re laha (ho) avataMsa // 5 // ratnapurI mai dharamajinesara saMtinAtha gajagAma kuMthu gajapura saharame re hathinAge aThAramo svAma ka ||6|| mallinAtha mithilAdhipatI re munisuvrata rAjagRha rAya mahilAyai naminAthajI re pAsasvAmI re baNArasI rAya kai // 7 // 45 yAM nagaryAM prabhU janama lahyo re vIsa prabhU jagadIsa e giri sahU ziva pAmiyA re kAusagadhyAna vIsa mahIza kai // 8 // DhAla 3 / Adara jIva0 e dezI || zrIvIsa jinezara sIdhA iNa giri gaNadhara sAdhu anaMtajI iNa ThAmai vali sIjhasI anaMtA bhAsai ima bhagavaMtajI zrIvIsajinezara0 1 caitra sudI paMcamI dina sIdhA ajita saMbhava jinarAyajI ujvala yAne gharI kAusagge ajita ( sameta ? ) zikhara giri AyajI zrI0 abhinaMdana jina cothA svAmI aSTamI sudi vaizAkhajI iNa ThAmai ziva saMpati pAmI karI AgamanI sAkhajI zrI0 3
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 - anusaMdhAna-22 pAMcamA sumatijinezara sAhiba caitra zukala navamI jANajI / migasara vadi igyArasa sIdhA padmaprabhU nirabANajI zrI0 4 phAguNa vadi sAtamI dina IhAM sAtamA zrIsupAsajI caMdraprabhU bhAdava vadi sAtyuM sIdhA sakala vilAsajI zrI0 5 suvidhinAtha bhAdau sudi naumI karI kAusagadhyAnajI iNa tIratha mahimA bahu jANI lahyo parama kalyANajI zrI0 6 jayatA sItala sIvo (?) dasamA zItalanAthajI badi baizAkhe dvItiyA divasai dhyAvai kAusaga sAthajI zrI0 7 zreyakarI mahiyalamai vicarai igyAramo zrIzreyAMsajI zrAvaNa vadi dina tIja jinezara lahyo mukti avataMsajI zrI0 8 vimalanAtha aSADha vadi dina saptamIyeM zubha vArajI sametazikhara giri kAusagga dharikai pAmyA mukti udArajI zrI0 9 caudasamA zrIanaMta jiNaMdA meghADaMbara TraMkajI sudi caitrI paMcamI dina sIdhA dhari mana dhyAna acUkajI zrI0 10 dharmanAthajI dharma vadhAryo vArI bhava jagakUpajI jyeSTa sudI paMcamI iNa ThAMmai pAMmyAM siddha svarUpajI zrI0 11 acirAnaMdana caMdana sItala saMtanAtha sukhakArajI terasa jyeSTa vadIne divasai zivasukha pAmyA sArajI zrI0 12 vadi vaizAkhai paDivA divasai kuMthunAtha jinarAyajI avicala pada pAmyA ihAM AvI vaMdu tehanA pAyajI zrI0 13 sudi mRgasira dazamI dina sIdhA zrIaranAtha mahaMtajI phAguNa sudi bArasa dina kIdho mallinAtha bhavaaMtajI , zrI0 14 jyeSTa vadI navamI munisuvrata sIdhA iNa giri ThAmajI .... namijina dazamI.. vadi vaizAkhai kariyai tAsa praNAmajI zrI0 15 pArasa Asa saphala karo merI sAMvaliyA pAsa jiNaMdajI:zrAvaNa zudi aSTamI dina pAmyA parama padAratha chaMdajI zrI0 16
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 giravo tIratha mahimA moTI (To) ehanA guNa hai apArajI vina kevaliyai kuNa kahivAyai uttama tIratha sArajI DhAla 4 copaInI // guNarayaNAyara eha suThANa bhina bhina sAdhUnI saMkhyA jANa zikharai zrIjina sAdhu saMthAra je sIdhe te suNo udhA (dA) ra siddha vara kUTai eka hajAra tIrathamahimAneM varatAya padapaMkaja praNamUM nitameva bIjA jina saMgai aNagAra sIdhA eha zikharagiri Aya sAdhu sahasa saMga saMbhavadeva tiNa karavI iNa tIratha seva sAdhu sahasa cothA jinarAya AnaMda kUTai zivapada pAva siddhakSetra e uttama jANa ajarAmara dAtA sukhakhANa avicala TraMkai sumatijiNaMda sahasa sAdhu saMgai sukhakaMda zubha kailAzazikhara zivaThAma trividhai pUjI karuM praNAma sAdhu tIhottara sIdhA sAtha mohanakUTa padamaprabhUnAtha puhavInaMdana svAmI supAsa sAdhu pAMcasai TUka prabhAsa caMdraprabhU jina vaMdo valI lalItakUTa IzAneM valI thirapada sahasa saMghAteM lahai zivapada pAmI mana gahagahai suvidhi suprabhakUTa vakhANa muni sahasra saMge lIdho nirabANa tehanA nita prati vaMdo pAya te duragati TAlI zivagati jAya 8 vali zItala zreyAMsa sukhakAra vidyutakUTa- saMkulakUTai sAra sAdhu sIdhA eka hajAra praNamo mana dharI bhAva apAra vimala amala pada tIjai lahai niramalakUTa tIratha ima Thahai sAdhu jina saMga SaTazata jANa te vAMdyAM hoya karamakI hAMNa anaMtanAtha caudamA jinarAya sAtase saMgai muktipada pAya svayaMbhUkUTa para thayo nirabANa vaMdo tIstha te hita ANa 1. cothI paMkti pratamAM nathI lakhI. 47 1 zrI0 17 4 7 10 11
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-22 dharmanAtha jina zAsana deva dattavarakUTa tiNa kAjai seva RSI aSTasai saMghAteM muktipada lahyo tiNa kAraNa nirabANabhUmI kahyo 12 zAMtinAtha navasai muni saMga kUTa prabhAsai lahyo pada raMga tiNa kAraNa e tIratha karo svargapurIko sai dIvaDo kuMthunAtha eha girivara sIdha jJAnadharakUTai aNasaNa lIdha sahasa sAdhu saMgeM ziva gayA tehataNA jaga nAma ja thayA mukti lahai zrIara sukhakAra sahasa sAdhu saMge parivAra nATaka nAma kUTa te ThAma vaMdaM e giri uttama dhAma paramadayAnidhi mallInAtha sAdhu pAMcasai sIdhA sAtha jANI e giri uttama ThAMNa sabala kUTa bhUmI nirabANa karuNAnidhi munisuvrata Isa dasa zata sAthai sAdhu jagIsa nirjarakUTa kiyo vizrAma iNa giri pAmyA avicala dhAma 17 praNamuM namijina citta umaMga sahasa eka munivara le saMga kUTa mitradhara sohai bhalo te nirabANa tribhuvana tilo saMgeM zrIsAMvaliyA pAsa tetIsa kevalI kIdhA ullAsa svarNabhadrakUTai taja deha tiNathI moTo girivara eha avicala pada parvata avatAra durgati timiraharaNa dinakAra nita nita praNamuM huM tihuMkAla phalyA manoratha maMgalamAla 20 zrAvaka zrAvikA sAdhu nigraMtha sametazikharagiri mukti supaMtha dhyAvai pAvai ajapAjApa dUra karai sahu saMcita pApa 21 ___ DhAla 5 namo re zrI0 e dezI // sohai guNamaNilAla zikharagiri pravara tIratha zuci eha re ehavo suthAnaka jagamai na koI bhavAraNa mukti eha re same01 sametazikharagiri bhAvai vaMdo vaMdata naMdo cirakAla re bheTyA meTai pherana bhavakA pUjyAM pApa pakhAlai re same02
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 January-2003 pUraba bhaveM pApa baMdhI AyA iha bhava bAMdhyA hoya re / te AloyaNathI chUTevA sUtrAnusAreM joya re same03 vIsasthAnika ihAM AvIneM tapa uccAraNa kIdha re vidhisahita kiriyA karai tIrthaMkara gotra vali lIdha re same04 pUraba pachima dakSiNa uttara TraeNka sohai madhya bhAga re kUNa vidisa prateM jai chai namuM hUM citta dhari rAga re same05 dhana dhana tapagaccha rAjavI zrIvijayadharamasUriMda re teha rAjeM kulamaMDaNo tasu zrAvakakulacaMda re same06 osavaMza bibhUSaNa kula meM saMghavI sukAlacaMda sAha re deharo karAvyo giriseharo citte ANI umAha re sa0 7 saMvat aDhAreM pacavIsa meM mAha sukala zubha mAsa re sAMvaliyA tevIsamo ___ thApI zrI prabhU pAsa re sa0 8 TraMka raliyAmaNo Uparai kIdhuM deharo vIsuM ThAma re | navo udhAra teNe karAyo rAkhI Teka aru nAma re sa0 9 ATha joyaNa vistAramai tIratha teha pramANa re Uco joyaNa puNa eka chai ati uttama suthAMna re sa010 kadalI Amrataru ghaNAM jihAM kara joDI suravela re jhADa jhaMgI ati moTaDI sura mAMDai raMgarola re sa011 nadiyAM nAlA sohAmaNA jharai nIjharaNA aneka re jAtrIjana pUche utaryA jala varasai e Teka re sa0 12 DhAla 6 meMdI raMga lAgo - e dezI // svarga apavarga te sahI sametazikhara giri ema, tIratha raMga lAgo naina salUneM nirakhane lAgo raMga meMhadI jema tIratha0 mana ulaTa dharI meM karI jAtrA zuddha karI bhAva tI0 cihuM disa tIratha nirakhiyA re huvo mana ati uchAha tI0 2 jAI juI mogarA re caMdanataru caMpo vela tI0
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 6m 5 . anusaMdhAna-22 agara sugaMdha mahakai ghaNo re sohai zikharagiri saila tI03 khAlanAla. khoala vaDI re, vikaTa manohara veDa tI uttaMga magana seMjaDI re parabata pada raheDa tI0 4 navapallava taru zobhatA re jaMbU jaMbhIrI sahakAra tI0 totA cAtaka madhura svarai re kokila karai TahukAra tI0 saMgha sajjana sahu utA. re. madhuvana kere majhAra tI0 / pUrai manoratha mana taNA re varatyA jaya jayakAra tI0 . sayaNa sanehI nija ghare re ... sukha sahita bharapura tI0 saMgha sahU ghara Aviyo re . karama kIyA cakacUra tI0 7 DhAla 7 || . .. iNa kalikAleM paracA pUraNa saMkaTa cUraNa mArI jI ... zrIsametazikharagira dinakara tejai ziva adhikArI jI 1 iMda caMda diNaMda sabe mila surakumAra hu' amArI jI(?) / sura nara munivara saMgha caturvidha bhaviyaNaneM hitakArI jI 2 grahagaNa mAMhai moTo sUraja tima e tIratha bhASyo jI maMtra jaMtra ghaNAiM jagameM . vaDo navakAra ja dASyo jI 3 sakala sugirivara adhipati meru dhIraja teNeM rAkhyo jI :samaya paraMparAne anusAre anubhava vRddhi rasa cAravyo jI 4 ramaNaa (maNua?) tiraya suragati adhikI, sahuthI mukti vakhAMNI jI mAnasarovara uttama paMkhI avara te samadhA(?) jANIjI 5 e tIratha jiNa nahi vaMdyA pUjyA te durbhAgya jana prANI jI pUjo (je) vaMdai nara bhava bhAvai vinaya adhika citta ANIjI 6 jinamata sUtra siddhAMta caritrai . jina paMcAMgI mAhai jAMNyojI jUjUvA te dina zrIjina sIdhA muni saMga saMbaMdha vakhAMNyo jI 7 kumatI te piNa sumatI varajyo zuddha zraddhA cita dharajyo jI deva guru dharma tattveM lahIjyo zraddhA te anusarajyo jI wa
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 saMvata aThArai saMtAlIseM dazamI vadi asAha(Dha?) prasIdho jI zrIsametazikharagiri rAsa rUvaDo nagarI visAlomeM kIdho jI. 9 . saMgha caturvidha bhaviyaNa hetai bhaNatAM zivasukha lIdhojI zubha bhAveM saMvega dhara suNasyai jAtrA saphala tasu sIdho jI 10 nameM nena gagana meM bhAnu(?) tapagaccha tejeM sAjeM jI surataru jehavA pragaTyA sUri zrIvijayasenagururAjeM jI vAcaka zrIRddhivijaya guru zrIbhAvavijaya guru gAjaijI tAsa sIsa paMDita guNajalanidhi mAnavijaya guru chAjaijI 12 tasu pada paMkaja bhamara taNI para gulAbavijaya guNa gAvyaujI gAyo rAsa zikharagiri kero suNatAM atisukha pAyo jI romaromAMcita haraSa dharI saba saMgha suNI mana bhAyo jI je bhaviyaNa bhaNasyai guNasyai tasa ghara navanidhi pAyo jI 14 iti zrI zISaragirarAza saMpUrNam // zrIsubhaM bhavatu zrIrastu kalyANamastu / / zabdakoza DhAla kaDI 0 saMghapatimAla yAtrAsaMgha kADhe te saMghapati, tene paherAvavAnI mAlA & cheha ri cha'rI' (ekAhArI, bhUmisaMthArI, pAdacArI, brahmacArI, zuddha samyaktvadhArI, sacitaparihArI) IryA gati-cAlavAnI kriyA sardahaNA zraddhA naMchaNAM nUMchaNAM . lUMchaNAM-ovAraNAM, (rUpAnANAM dharI lUchaNA-AvArA, uDADavAnI kriyA) 3 1 1 5 8
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 6 ke ww am mms www 9, anusaMdhAna-22 baraka varakha ___ bhagavAnane joIne keTaluka na karavU, keTaluka kara sAMhamI sArmika sIdhA siddha thayA sIjhasI siddha thaze kevaliyai kevalajJAnIe AloyaNa prAyazcitta khoala - veDa vIDa/vagaDo raheDa - samaya zAstra/siddhAMta maNua tiraya manuSya tiryaMca 2 3 4 < 4 5
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 53 svAdhyAya 'lalitavistara' e haribhadrAcAryano eka gaMbhIra ane mAnya zAstragrantha che. thoDA vakhata agAu temAM pasAra thavAna banyuM. te veLA, te granthamAM teoo TAMkelA aneka dArzaniko- mato temaja temanAM vAkyo-avataraNo jovA maLyAM, je khUba jijJAsottejaka rahyAM. mane e jANa nathI ke A badhAM mato - vacano - dArzaniko pratye ApaNA darzanazAstrIonuM dhyAna gayuM che ke nahi. na ja gaDe hoya te to kema manAya ? paraMtu A badhAM viSe jaina darzanazAstrIoe kyAMya vistArathI UhApoha karyo hovA, ochAmA ochu meM to, jANyu nathI. zakya che ke mAruM ajJAna hoya A bAbate. paraMtu, mane A granthamAMthI pasAra thato hato tyAre ja thayeluM ke A badhA sandarbho ekavAra ekI sAthe pragaTa karavA joIe. to koI ne koI vidvAnanuM dhyAna kheMcAze. pariNAme ApaNane vizeSa jANakArI prApta thaze ja. AvI samajaNa sAthe A avataraNo-sandarbho svAdhyAya svarUpe atre prastuta karela che. tajjJa vidvAno A sandarbho viSe abhyAsalekha, mAhitIlekha Apaze to 'anusandhAna'nI yAtrAne baLa maLaze. (saM.) (1) ete'pi bhagavantaH 'pratyAtmapradhAnavAdibhimaulikasAGkhyaiH sarvathA 'kartAro'bhyupagamyante / "akartA AtmA" iti vacanAt / / (pR.67) evaM AdikarA api kaivalyAvAptyanantarApavargavAdibhiH AgamadhArmikaiH atIrthakarA eveSyante / "akRtsnakarmakSaye kaivalyAbhAvAd" iti vacanAt / / (75) (3) ete'pyapratyayAnugrahabodhatantraiH sadAzivavAdibhiH tadanugrahabodha vanto'bhyupagamyante / "mahezAnugrahAd bodha-niyamau" iti vacanAt / / (82) (4) ete ca sarvasattvaivaMbhAvavAdibhibauddhavizeSaiH sAmAnyaguNatvena na pradhAnatayA'GgIkriyante / "nAstIha kazcidabhAjanaM sattvaH' iti vacanAt / / (86) (5) ete'pi bAhyArthasaMvAdisatyavAdibhiH sAGkRtyaiH upamAvaitathyena (2)
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna - 22 nirupamastavArhA eveSyante / "hInAdhikAbhyAmupamA mRSA" iti vacanAt 11 (93) (6) ete cA'viruddhadharmAdhyAsavAdibhiH sucAruziSyaiH viruddhopamA'yogenAbhinnajAtIyopamArhA evAbhyupagamyante / "viruddhopamAyoge taddharmApattyA tadavastutvaM" iti vacanAt // ( 98 ) (7) ete'pi yathottaraM guNakramAbhidhAnavAdibhiH suraguruvineyaiH hInaguNopamAyoga evAdhikaguNopamA iSyante / "abhidhAnakramAbhAve'bhidheyamapi tathA'kramavad asat" iti vacanAt // (107) (8) siddhaM caitat pravRttyAdizabdavAcyatayA yogAcAryANAM "pravRttiparAkramajayA''nanda-RtambharabhedaH karmayogaH" ityAdivicitravacanazravaNAt / / 54 (166) (9) uktaM caitadanyairapyadhyAtmacintakaiH / yadAha avadhUtAcArya: "nApratyayAnugrahamantareNa tattvazuzrUSAdayaH, udakapayo'mRtakalpa-jJAnAjanakatvAt / lokasiddhAstu suptanRpAkhyAnakagocarA ivAnyArthA eva" iti // (172) (10) iSyate caitadaparairapi mumukSubhiH / yathoktaM bhagavadropendraNa "nivRttAdhikArAyAM prakRtau dhRtiH, zraddhA, sukhA, vividiSA, vijJaptiriti tattvadharmayonayaH / nA'nivRttAdhikArAyAm / bhavantInAmapi tadrUpatAyogAt " iti // " (178) (11) ete ca kaizcidiSTatattvadarzanavAdibhiH bauddhabhedaiH anyatra pratihatavarajJAnadarzanadharA eveSyante / " tattvamiSTaM tu pazyatu" iti vacanAt // (210) (12) ete'pyAjIvikanayamatAnusAribhiH gozAlakaziSyaiH tattvataH khalvavyAvRttacchadmAna eveSyante / "tIrthanikAradarzanAdAgacchanti" iti vacanAt // (220) (13) ete'pi kalpitAvidyAvAdibhiH tattvAntavAdibhiH paramArthenAjinAdaya eveSyante / " bhrAntimAtramasadavidyA" iti vacanAt //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 55 (14) ete cAvatakAlakAraNavAdibhiH anantaziSyaiH bhAvato'tIrNAdaya eveSyante / "kAla eva kRtsnaM jagadAvartayati" iti vacanAt // (228) (15) ete'pi parokSajJAnavAdibhiH mImAMsakabhedaiH nItyA abuddhAdaya evessynte| "apratyakSA ca no buddhi, pratyakSo'rthaH" iti vacanAt // (231) (16) ete'pi jagatkartRlInamuktavAdibhiH santapanavineyaiH tattvato'muktAdaya eveSyante / "brahmavad brahmasaGgatAnAM sthitiH" iti vacanAt / / (237) (17) ete'pi buddhiyogajJAnavAdibhiH kApilaiH asarvajJA asarvadarzinazceSyante / "buddhyadhyavasitamarthaM puruSazcetayate" iti vacanAt // (244) (18) ete ca sarve'pi sarvagatAtmavAdibhiH dravyAdivAdibhistattvena sadA lokAntazivasthAnasthA eveSyante / "vibhurnitya AtmA" iti vacanAt / / (260) (AdhArabhUta sandarbha : lalitavistarA, saTIkA. hindI anuvAda sahitA : prakAzaka : divyadarzana sAhitya samiti, amadAvAda I. 1963, vi.saM. 2019)
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthAvalokana itihAsanA ajJAta pradezamAM svairavihAra 'nirgrantha aitihAsika lekha samuccaya' muni bhuvanacaMdra itihAsa AlekhananI Adhunika paddhati bhale aMgreja / jarmana vidvAno thakI AviSkAra pAmI hoya, paNa have te vizvabharamAM mAnya paddhati banI cUkI che. Ajano itihAsakAra mAtra caritro, kathAgraMtho ke rAsonA AdhAre itihAsa lakhato nathI. pramANabhUta itihAsa mATe AMtarika ane bAhya pramANonI AvazyakatA Aje susthApita thaI cUkI che; tulanA ane pRthakkaraNa-vizleSaNa paNa jarUrI che. pramANono srota mAtra sAhityamAM-likhita rUpamAM ja sImita nathI hoto. likhita uparAMta zilAlekho, tAmrapatro, pratimAlekho, sikkAo, purAtAttvika niSkarSoM, vaijJAnika parIkSaNo- A badhuM paNa itihAsakAre tapAsavU paDe. likhita sAmagrImAM paNa keTaluM vaividhya hoya che ! mAtra itihAsagraMtho ja nahi, hastapratonI prazastio, puSpikAo, pravAsavarNano, lokagIto, dastAvejo, daMtakathAo vageremAM paNa itihAsanA aMzo vikharAyelA paDyA hoya che. AvA vibhinna srotomAM itihAsakAre najara doDAvavI paDe che, bhUgoLa-khagoLa ke tattvajJAna-philosophI jevA viSayono paNa paricaya itihAsakAre rAkhavo paDe. kyAreka saiddhAMtika ullekhonA AdhAre koI vyakti ke ghaTanAno samayanirNaya thayo hoya evA dAkhalA che. itihAsakAranI pAse bhASA, vyAkaraNa ane sAhityanI vividha zAkhAo- paNa ucca kakSAnuM jJAna hovu joIe. A badhAthI upara, prabaLa smaraNazakti tathA phaLadrUpa kalpanAzakti paNa hovA joIe. dareka kSetramA Aje to vizvabharamAM saMzodhako zodhakArya karatA ja rahetA hoya che. itihAsavida jo A badhAthI mAhitagAra na hoya to tenuM zodhakArya nabaLu ja rahI jAya. pramANabhUta itihAsanA saMzodhana mATe AvI ne ATalI sajjatA apekSita hoya tyAre ucca kakSAnA itihAsa saMzodhako ke lekhako ochA hoya e dekhItuM che. ___ jaina itihAsanI vAta karIe to Adhunika paddhatie itihAsamuM Alekhana
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 57 soeka varSathI zaru thayuM che. moTA gajAnA itihAsa-saMzodhakoe itihAsanA ghaNA badhA koyaDA ukelyA che, itihAsanI puSkaLa sAmagrI ekatra karI che. Ama chatAM, itihAsamAM umeravA jevU hajI ghaNuM bAkI rahe che. puNyavijayajI, jinavijayajI, nAthUrAma premI, mohanalAla da. desAI, pUranacaMda nAhara, agaracaMdajI nAhaTA, jayaMtavijayajI, vijayendrasUri, paM. sukhalAlajI, paM. becaradAsajI, darabArIlAla koThiyA jevA purogAmIoe aitihAsika tathyo ekatra karavAnuM ane itihAsanA aMkoDA meLavavAnuM kArya karyu che, chatAM temanA samaya pachI bahAra AvelI navI sAmagrInA AdhAre itihAsanA pariSkAra--parimArjananuM kArya to U| ja che. itihAsanA kaMTALAjanaka ane paDakArarUpa kSetre pravRtta hoya evA thoDA sArA saMzodhako sadbhAgye Aje paNa che. prA. madhusUdana DhAMkI AvA eka samartha-susajja-saMniSTha, tIkSNa dRSTi dharAvatA, bahumukhI pratibhAvALA itihAsavida che. emanuM kAryakSetra vyApaka che. AnaMdanI vAta e che ke jaina itihAsanA saMzodhanane emaNe potAnA kAryakSetramA samAvyuM che. jaina itihAsa viSayaka temanA lekhono saMgraha 'nirgrantha aitihAsika lekha samuccaya' evA nAme be bhAgamAM hamaNAM ja bahAra paDyo che. A lekhonuM parizIlana karatAM koIne paNa lAgaze ke zrI DhAMkInA rUpamAM eka samartha, javAbadAra itihAsakAra ApaNane sAMpaDyA che. 1966 thI zarU karI atyAra sudhImAM lakhAyelA 56 jeTalA lekho - nibaMdho A graMthamAM prakAzita thayA che. itihAsa saMbaMdhita sAmagrIthI A graMtha ThasoThasa bharelo che. viSayavaividhya, rajuAtanI zailI, zuddha aitihAsika dRSTikoNa ane lekhakanI sajjatA - A badhaM ahIM netradIpaka banI ApaNI sAme Ave che. upara jenI carcA karI che te kArya arthAt bahAra AvelI ne AvatI rahetI navI sAmagrInA AdhAre itihAsa, parimArjanakArya Aje paNa cAlu che evo saMtoSa zrI DhAMkInA A be graMtha joIne jarUra thAya. itihAsanI zodhamAM nAnI nAnI vigato kevo moTo bhAga bhajave che ane evI vigatono samanvaya karavAmAM kevA kauzalyanI jarUra par3e che, e vAta A saMgrahamAMno eka-eka lekha jotAM vAcakane sArI rIte samajAze. lekho eTalA to sugrathita rUpe lakhAyA che ke saMzodhanAtmaka itihAsalekhananA Adarza
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 anusaMdhAna-22 namUnA tarIke kAma AvI zake. 'jIrNadurga - jUnAgaDha vize' (khaMDa-1, pR. 190), 'svAmI samantabhadrano samaya' (khaMDa-1, pR. 28), vAdI kavi bappabhaTTisUri' (khaMDa-1, pR. 59), 'siddharAjakArita jinamandiro' (khaMDa-2, pR. 122) Adi lekho itihAsanA vidyArthI mATe pAThyapustakanI garaja sAre evA subaddha, samRddha lekho che. zakya eTalI badhI ja vigato ekatra karavI, tenA para tulanAtmaka vicAra calAvavo, navAM pramANo dvArA tenuM khaMDana ke maMDana karavU, zakya virodho svayaM prastuta karI tenuM nirAkaraNa paNa pUruM pADavU -- A badhuM vistRta ane vigatapracura zailIo thayeluM A lekhomAM jovA maLaze. 'nAmUlaM likhyate kiJcit' - 'AdhAra vinAnuM kaMI paNa na lakhavU' - e zAstrIya niyamane zrI DhAMkI kaThorapaNe anusare che ane AdhAro -- pramANo zodhavAno je zrama kare che te virala kakSAno che. AmAM emanI bahazrutatA, prakhara smRti zakti ane viSaya paratvenI niSThA jaNAI Ave che. lekho to mAhitI sabhara che ja, lekhAMte joDelAM TippaNo paNa vistRta che - kyAMka kyAMka to 5.-10 pAnAM sudhI laMbAya che. mInaLadevI, kharuM nAma maiLaladevI hatuM e vidhAnanA TekAmAM cheka karNATakanA abhilekhono AdhAra lekhaka rajU kare che (khaMDa-1, pR. 135); 'vAlInAha' vyantaranA mULa nAma vize dantakathA, sAhitya, lokarUDhi, zilpazAstra jevA vibhinna srotomAMthI AdhArabhUta sAmagrI Ape che. lekhakanI zodha keTalI vyApaka che tenAM AvAM dRSTAnto granthamA Thera Thera jovA maLe che. itihAsakAro paNa mAnavo hoya che, mAnavasahaja pramAda, pUrvagraha ke asUyAnA prabhAva heThaLa kyAreka lekhakanA hAthe itihAsane anyAya thaI jato hoya che. potAnA samakAlInonI ke purogAmIonI AvI kSatio zodhavAnIsudhAravAnI kaDavI pharaja paNa itihAsa-lekhake kyAreka bajAvavAnI thAya che. zrI DhAMkIne paNa AvaM kara paDyuM che. 'siddharAjakArita jinamandiro' (khaMDa2, pR.122) lekhamAM Aq thayuM che. purogAmI vidvAnanAM vidhAnono sacoTa pratikAra karavAmAM lekhake jarA paNa kasara choDI nathI, te sAthe e vidvAnanA pradAna ane anya vizeSatAono mAnabhera ullekha karavA- lekhaka cUkatA nathI. 'svAmI samantabhadrano samaya' (khaMDa-1, pR. 28) lekhamA pUrvagrahagrasta vidvAnonA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 59 tarkonAM chotarAM ukhADatI zrI DhAMkInI dalIlo kaTAkSa-Adara-paDakAranA mizraNathI rocaka banI che, paNa rucibhaMga nathI karatI. tAraMgAnA arhat ajitanAtha prAsAdanA kartA vize be samakAlIna vidvAnonI AlocanA karato lekha (khaMDa-2, pR. 169) itihAsakAranA uttaradAyitvanI chabI prastuta kare che. itihAsamAM aTakaLa para AdhAra na ja rAkhI zakAya, nakkara taMthyo ja sarvopari banI rahevAM joIe e muddo A lekhamAM sAro tarI Ave che. zrI DhAMkI zilpa-sthApatya-purAtattvanA vizeSajJa che tethI jinamandiro ane zilponA saMzodhanamA temanI dRSTi vizeSa kAma kare che. graMthano bIjo khaMDa zilpa-sthApatya-maMdira viSayaka lekhothI bharacaka che. dvitIya khaMDanA aMte citravibhAgamAM moTI saMkhyAmAM zilpa-mUrti AdinI chabIo apAI che, je najarANAM samAna che. _ 'gautamasvAmI stava'nA kartA vajrasvAmI vize lekhamAM, prazastilekhanA vAcanamAM eka AMkaDo chUTI gayAnI kalpanA ane tenA samarthanamAM AdhAro ApyA che te temanA jevA A kSetranA sudIrgha anubhavIne ja sUjhe evI vAta che. 'cikura dvAtriMzikA'nA kartA kumudacandra digaMbara vidvAna che ane 'kalyANamandira'nA kartA paNa e ja che, siddhasena divAkara nahi, AnA samarthanamA sundara tarkazreNi lekhake ApI che. 'prabhAvakacarita' (khaMDa-2, pR. 95)nI eka khUTatI kaDI lekhake AbAda zodhI kADhI che. kalyANatraya (khaMDa-1, pR. 226) prakAranI zilparacanA upara A granthamAM pahelIvAra prakAza pADe che. mudraNa, kAgaLa ane sajAvaTathI suMdara tathA citravibhAgathI samRddha evA A granthamAM prUphavAcananI kSatio jo ke rahI che. saMskRta-prAkRta sAmagrImAM AvI azuddhio vadhAre pramANamAM che je A kakSAnA- graMthamAM bAdhArUpa banI zake che, 0paNNarasa-cAsa (khaMDa-1,pR.94)-ahIM cAsa ne sthAne 'vAsa' sAco zabda che. dalasaMcaniyaM (khaMDa-1, pR.24), 'teo' (khaMDa-1, pR.33), "kiM bhaNiyo jANaDajja' (khaMDa-1, pR. 67) jevI azuddhio anya paNa ghaNI che. khaMDa-1, pR. 260 para ApelA 'raivatagiristotra'mAM AvI bhUlo .sArA pramANamAM rahI che, temAMnI keTalI prUphavAcananI ane keTalI hastapratavAcananI haze, te to
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 anusaMdhAna-22 lekhaka ja kahI zake. 'vItarAgastuti 'no chaMda bhujaMgaprayAta jaNAvyo che (khaMDa1, pR. 255) paNa te vasantatilakA che. kyAMka geramArge dore evI bhUlo paNa che : prathama khaMDanA prathama lekhanA TippaNa kramAMka- 2mAM 'AcArAMga - prathama skaMdha : IsvI 430 - 300' ema chapAyuM che. ahIM 'I.sa.pUrve' ema hovuM joItu hatuM. baMne khaMDomAMnA lekhone anukramamAM kramAMka apAyA che paNa granthamAM lekhanAM zIrSako sAthe kramAMka apAyA nathI. A eka agavaDarUpa bane evI kSati che. vyaktinAmo, sthaLanAmo ane granthanAmonI akArAdi sUci bane bhAgamAM granthAnte ApI che. aitihAsika saMzodhananA kAryamAM A sUcio vidvAnone sahAyaka nIvaDaze. lekhonA aMte TippaNomAM lekhakanA vizALa avagAhananI sAkSI pUratI DhagalAbaMdha AnuSaMgika mAhitI saMgRhIta che. itihAsanA vidyArthIone AmAMthI mAhitI ane dRSTi - baMne maLe oma che. TippaNonAM vizeSanAmonI paNa akArAdi sUci hoya to khUba upayogI bane, paNa ekadAca zakya nathI banyuM. bane khaMDamAM zrI hariprasAda gaM. zAstrInA avalokanalekho che. prA. baMsIdhara bhaTTano Amukha prathama khaMDane prApta thayo che. graMthanA vAMcanamAMthI pasAra thatAM je thoDuMka najaramAM AvyuM te pUrtirUpe noMdhavAnI lAlaca rokI zakato nathI. khaMDa - 1, pR. 16, Ti. 2mAM 'nokAra' parathI 'nokArasI' zabda utarI AvyAnuM jaNAvyuM che paNa a zabda 'namukkArasahiyaM' nokArasahiyaM = nokArasI oma utarI Avyo hoya ovo saMbhava che. 'namukkArasahiyaM' zabda paracakhkhANamAM Ave che. khaMDa-2, pR. 63, lekha kra. 2mAM luNAga0 che te lUNIga hovAno pUrepUro saMbhava che. 'NI' NA jevo vaMcAya avuM jUnI lipimAM banatuM hoya che. khaMDa-2, pR.83, prakRtA samarpitA ca- A zlokamAM samarpitA nahIM paNa samarthitA mULa pratimAM haze samarthitA oTale pUrI karI. sam + artha dhAtu samAptinA arthamAM prayojAto hato. lipinI vicitratAne kAraNe thi arpi vacce guMcavADo hastapratavAMcanamAM thato hoya che. khaMDa-2, pR. 200, Ti. pAMcamAM lekhake 'nija daitA' no artha zuM
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 karavo avo prazna karyo che. 'dayitA' zabda ja bhraSTa rUpamA ahIM 'daitA' thayo che. lalitAdevI vastupAlanAM patnI hatAM, o sandarbha paNa ahIM mArgadarzaka bane che. . 'nirgrantha tihAsika lekha samuccaya' graMthamAM zrImadhusUdana DhAMkInI viSayaniSThA tathA kSamatAnAM darzana to thAya ja che, sAthe sAthe zuSka viSayane rasika banAvatI zailI, mAnavIya pAsAne sparzatI dRSTi, kyAMka gaMbhIratA tathA kyAMka- ramUjanA chAMTaNAM dharAvatuM temanuM garavU gujarAtI gadya vAcakanA manamAM zrI DhAMkInA praphulla-prakhara vyaktitvanI chApa upasAvI jAya che. prastuta grantha jaina itihAsanA keTalAya binduo para prakAza pAthare che. granthay vAMcana dUra dUranA itihAsanA agocara pradezamA svaira vihAra karI AvyA jevI anubhUti vAcakane karAvI jAya che. itihAsanA aTalAya binduo panI chApa upasAvAlA gadya vAcakanA mAtA tathA nirgrantha aitihAsika lekha samuccaya-khaMDa 1, lekhaka : madhusUdana DhAMkI, prathama AvRtti, 2002, pR. DemI AThapejI 348 + 24, mUlya : rU. 400. khaMDa-2, prathama AvRtti, 2002, pR. DemI AThapejI 304 + 20 +80 ArTapleTsa, mUlya : rU. 500. prakAzaka : zreSThI kastUrabhAI lAlabhAI smAraka nidhi, prAptisthAna : zAradAbena cImanabhAI ejyukezana risarca senTara, 'darzana', rANakapura sosAyaTI sAme, zAhIbAga, amadAvAda-380004. jaina derAsara nAnIkhAkhara - 370435 ji. kaccha, gujarAta
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 anusaMdhAna-22 TUka noMdha hemAcAryakRta jJAnasAra (1) 'duHSamAkAla zrIsaMghastavana'nI, anumAnataH 18mA zatakamAM lakhAyelI, ATha patronI eka hastapratinA 7mA patranI pAchalI bAjunA hAMsiyAmAM vAMcavA malatuM lakhANa : "chAvaTThI koDIu, tettIsa lakhAi icAla sayA / evaM sAviyANaM, majhimagANaM guNe bhaNiu // 4 // 663300400 etalI zrAvikA // iti jJAnasAragranthe hemAcAryakRte / " A hemAcArya kayA ? maladhArI hemacandrasUri haze ke kalikAlasarvajJa hemacandrAcArya haze ? 'jJAnasAra' evo grantha to A bemAMnA eka paNa hemAcAryano banAvelo hovAroM ke maLato hovAnuM jANavAmAM nathI Avyu. to nAmaphera thayo hoya ane maladhArI hemAcAryanA racelA anya koI granthanI A gAthA hoya tevU banI zake ? (2) upA. vinayavijayajInI ziSyaparaMparA viSe muni zrIdhuraMdharavijayajIe pAThavelI, kalpasUtra-bAlAvabodhanA eka patranI jheroksa nakalamAM vAMcavA maLatI puSpikA A pramANe che : "zrIvijeyahIrasUrIsvarajI AcArya tat ziSya kittivijeya upAdhAyajI tat ziSya 4 vinayavijayaupAdhAya tatsISa paM. zrI 5 paM. naravijeya paMnyAsa tat ziSya paM zrI 5 paM. vRdhivIjeya paMnyAsa tat zISa paM. zrI 5 paM. mANakyavijeyagaNI tat sISa paM. zrI 5 paM. meghavijeyagaNI tat ziSya paM. mukti vIjejI tat ziSa paM. mohanavijayajI bhrAtA mu.ravivIjejI bhrAtA munI.... vIjaya celA mu. dAMnavijeMjI ta.ce.hemacaMdajI / saMvata 1878 nA varSe kArtika suda 15ne vAra sukre kalpasUtra vaSANa ATha saMpUrNa lakhAM che vAMcanArtha / mu. tattvavijayajI - ghanoghabaMdare // '
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 A lakhANa uparathI ema samajI zakAya ke vinayavijayajInI ziSyaparaMparA saM. 1878 sudhI ane 8 pATa paryaMta to vidyamAna hatI. uparanA lakhANamAM kIrtivijayajInuM nAma che tyAM mArjinamAM aspaSTa lakhANa Ama vaMcAya che : "kIrtivijaya upAdhyAyanA gurubhAI jana (jina?) vIjaya tehanA jasavIjeM upA... / " 63 zI.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 anusaMdhAna-22 patracarcA 'vibudha padavijJaptinA paripatra viSe..... thoDaMka - A. zrIpradyumnasUri vItelA divasomAM pAse paDelA anusaMdhAnanA jUnA aMko - je kadI jUnA na thAya tevA aMko hAthamAM laine joto hato temAM anusaMdhAna-5mAM eka jagyAe najara aTakI gaI / mUla pATha mArA rasano viSaya hato tene barAbara vAMcatAM tenA hArdane jANI zakAyuM teno AnaMda thayo / pachI e mUla pATha upara tenA saMpAdaka muni zrI mahAbodhivijaye je paMktio lakhI che te vAMcatAM khyAla Avyo ke mUla pAThanuM hArda AmAM pAmavAnuM bAkI rahI gayuM che / judA draSTikoNathI Ane jovAmAM Avyu cha / mUla vAta vAcako samakSa hajI paNa mUkAya to kadAca vartamAna pariprekSyamAM paNa te zrIsaMghanI paristhitine samajavA - mUlavavAmAM upakAraka banI rahe / A eka paripatra cha / saMghavyavasthA-gacchavyavasthA mATe gacchanAyakone dizAsUjha male tevo paripatra che| A 'vibadha'padavijJapti viSeno paripatra cha / A paripatrane muni zrImahAbodhivijayajIe vibudhajanavijJapti kahyo che tethI lAge che ke teone Ano sandarbha-pRSThabhUmikA samajabahAra rahyA che / mane evaM lAge che ke jagadguru zrIhIravijayasUri mahArAje vi.saM. 1648(?)mAM poSa vadi 10nA A paripatra jAhera karyo che| tyAre temanA nizrAvati ziSya-upaziSyanI saMkhyA be hajAra sudhI pahoMcelI hatI - ATalo puNyaprakarSa tapAgacchane mATe ghaNI gauravanI ghaTanA gaNAya / ___ A be hajAra zramaNo to gujarAta-kaccha saurASTra uparAMta AgrA, lAhora, rAjasthAna-mevADa jevAM vizAla pradezamAM vicaratA-viharatA rahetA / dIkSAo thtii| zAstranuM adhyayana-adhyApana thatuM / yogodvahana karavApUrvaka Agamano svAdhyAya thto| zrI bhagavatIjInA sUtranA yogano avasara prApta thaI jatAM anujJAsvarUpa gaNipada paNa thai jatuM / pachI AvatI paMDitapadanI vAta / A pada upAdhyAya pahelAM apAtuM A pada ApatI vakhate te te zramaNa-muni-sAdhu pAse zI zI yogyatA jarUrI gaNAya tenuM darzana AmAM che / aTale je je sAdhu gaNipadadhArI bane tene mATe temanA ziSyo, lAgatA-vaLagatA zrAvako te gaNine paMDita pada ApavA mATe bhalAmaNa kare / AvI
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 65 AvelI bhalAmaNonA dabANane vaza thaIne apAtrane pada na apAI jAya tethI Avo paripatra jAhera karyo ke ATalI (A paripatramA vaNita) lAyakAta saMpAdana karelI hoya tevI vyakti mATe ja paMDita pada mATenI vinati karavI / A paripatranI A pRSThabhUmikA che abuM huM samajyo chu / paripatranA arthavizleSaNanI 'anusaMdhAna'nA abhyAsI vAcako mATe huM jarUrata joto nathI / sheja vicAravAthI badhuM spaSTa samajhAI jAya tevU che / Ama saMdarbha samajavA ATaluM lakhyuM che /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 anusaMdhAna-22 navAM prakAzano (mAhitI) (1) nirgrantha : tRtIya aMka (I. 1997-2002) saMpAdaka : ema.e.DhAkI : jitendra zAha, prakAzaka : zAradAbena cImanalAla ejyu. risarca senTara, amadAvAda-4 I. 2002. sadgata pro. DaoN. harivallabha bhAyANInA mAnamAM prakAzita thavA nidharilo, ane have temanI puNyasmRtimAM pragaTa thayelo A vizeSa - vArSika grantha, temAM samAvavAmAM Avela aMgrejI, gujarAtI, hindI, lekha-vibhAgone kAraNe temaja te lekhonI vividhatA tathA viziSTatAne kAraNe spRhaNIya-saMgrahaNIya banyo che. prakAzaka-saMpAdakonI asala yojanA to 'nirgrantha'nAmanA vArSika sAmayikane prativarSa pragaTa karavAnI hatI. paraMtu game te kAraNosara, prativarSe A graMtha pragaTa thaI zakato lAgato nathI. AzA rAkhIe ke A aniyamitatA dUra thaze, ane ApaNane dara varSe Avo rUDo rasathAla saMpAdako taraphathI sAMpaDavA mAMDaze. utkRSTa kAgaLa para utkRSTa ane sughaDa mudraNa, raoNyala sAIjhanAM 350 Azare pRSTho, ane chatAM phakta ru. 300/- nuM mUlya- e paNa granthanI vizeSatA ja che. (2) zrI AcArAMga sUtra - prathama adhyayana : rAjendrasubodhanI 'AhorI' hindI TIkA. I. 2002 hindI TIkAkAra : muni zrIjayaprabhavijayajI; prakAzaka : rAjendrayatIndra jainAgama hindI prakAzana, Ahora (rAjasthAna). (3) ajJAtakartRka caturviMzatijinasvana : gurjara bhASAnuvAda sahita anuvAda : sva. sAdhvI zrI sulocanAzrIjI. prAptisthAna : jaina upAzraya pIparaDInI poLa, amadAvAda, vi.saM. 2058 saMskRta bhASAnibaddha 24 stavano anokhA prakAranI racanA che. pratyeka stavanamAM navA navA viSayo-bhAvonuM guMphana je rIte thayuM che te jotAM racanAra koI nIvaDelA vidvAn, kavi, sAdhaka sAdhu hovA joIe tevU anumAna thAya. te stavanono arthabodha-bhAvabodha bAla jIvone thAya te hetuthI anuvAdikAe yathAmati anuvAda Alekhyo che. upalaka avalokanamAM, pAThadoSa kyAMka
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ January-2003 67 mAlUma paDyA che, saMbhava che ke te vAcanadoSa ke pachI mudraNadoSa paNa hoya. dA.ta. pR. 49 para "AjJA'pAyazca" pada che, tyAM "AjJA hyapAyazca" ke "AjJA tvapAyazca" ema hoya to chaMdomeLa sacavAya che. pR. 70 para "yadvibhramAM "... "rajaH svabhAvAM" ema che tyAM ghaNA bhAge "yadvibhramAn" ...... "rajaH svabhAvAn" ema hovU joIe. prakAzana khUba upayogI. (4) jaina darzanamAM naya : DaoN. jitendra bI. zAha. prakAzaka : bho.je. vidyAbhavana, amadAvAda, I. 2002 zeTha po.he. adhyAtma vyAkhyAnamAlAmAM apAyelA traNa vyAkhyAnono saMgraha dharAvatuM pustaka, nayanA jijJAsuo mATe upayogI thaI paDe tevU che. bhASA gujarAtI. (4) Dr. Harivallabh Bhayani : A man of Letters by Mahesh Dave - Ramesh Oza, Image Publications Pvt. Ltd. Mumbai, Ahmedabad. 2002 A.D. sadgata DaoN. harivallabha bhAyANInA, videzI saMzodhaka vidvAno sAthenA saMzodhanaparaka patravyavahArano aMgrejI grantha. vidyApremIone saMzodhanakSetranI avanavIna jANakArI Apato A graMtha paThanIya to kharo ja, paNa mudraNakalAnI dRSTie paNa uttama prakAzana hovAnI bhAta pADI jato paNa o grantha che. (6) setubaMdha : harivallabha bhAyANI ane makaranda dave vacce thayela patravyavahArano grantha. saM. vijayazIlacandrasUri. prakAzaka : zrI hemacandrAcArya TrasTa, amadAvAda, I. 2002. mukhya vikretA : navabhArata sAhitya mandira, gAMdhI roDa, amadAvAda1, tathA prinsesa sTrITa, muMbaI-2. (7) AcArAGga sUtra : akSaragamanikA(saMskRta)yuktam 1-2. gamanikAkartA : A. kulacandrasUri, prAptisthAna : divyadarzana TrasTa, dholakA, I. 2002. AcArAMganA mUla prAkRta sUtrapAThanI saMskRta chAyA jevo zabdArtha ApatI gamanikA, adhyetAo mATe upayogI.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 anusaMdhAna-22 (8) mArgaparizuddhiprakaraNam : saTIka. ___ kartA : upA. yazovijayajI. TIkAkAra : A. kulacandrasUri. prAptisthAna : divyadarzana TrasTa, dholakA. saM. 2058 (9) dazavaikAlikasUtram - tilakAcAryakRtavRttisahitam / saMpAdaka : A. vijayasomacandrasUri-muni jinezacandravijayau. prakAzaka : rAMdera roDa jaina saMgha, sUrata. I. 2002 zrI tilakAcArye A vRtti vi.saM. 1304 mAM racI che. te A graMtharUpe prathamavAra ja prakaTa thAya che. A granthanA saMpAdana-prakAzana dvArA prAcIna sAhityanA saMzodhanakSetrane navA saMzodhaka munivaronI prApti thAya che te Anandano viSaya che. __saMpAdana ekaMdare uttama thayuM che. jo ke mudraNadoSonuM prAcurya tathA saMzodhanAtmaka grantha mATe nitAnta anivArya evAM pariziSTonI UNapa khUce che. to TippaNo mATe thayela cihnono upayoga, uttama-sughaDa chApakAma hovA chatAM, vAcaka mATe naDatararUpa banI rahe che. aMko-AMkaDAono upayoga thayo hota to vAMdho na Avata. dareka adhyayanane prAMte Avato 'tti bemi' zabda, gAthAno aMza nathI, chatAM A saMpAdanamAM tene gAthAnA aMzarUpe kema goThavyo haze ? sUtranI samApti bAda be cUlikAo che, temAM "prathamA rativAkyA cUlikA" hoya tyAM "dvitIyA rativAkyA cUlikA" chapAyuM che, te kharekhara to dRSTidoSajanya kSati ja gaNAya tema che. grantha, 'zuddhipatraka' banAvIne mUkAyuM hota to khUba upayogI banata. tilakAcArya-vRttimA keTalIka navI navI vAto jANavAyogya paNa che. ono abhyAsa thAya to ghaNuM jANavA maLe. dA.ta. cANakyanA prasaMgamAM subandhune 'abhavya AtmA' gaNAvyo che (pR. 15), to sthUlabhadra-zrIyaka-yakSA AdinI kathA paNa kedalIka sarasa navI-buddhigamya vAto varNave che.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ navI mAhitI videzamA rahelI mUlyavAna jaina hastapratonA keTaloga mATe be karoDa rU nI jAherAta karatAM zrIvAjapeyI insTiTyUTa oNpha jainolojInA netRtva heThaLa vizvanI jaina saMsthAonA agraNIonI eka mulAkAta bhAratanA vaDApradhAna zrI aTala bihArI vAjapeyI sAthe yojAI, jemA jApAna, siMgApura, nepALa, iMglenDa ane bhAratanA agraNIoe hAjarI ApI hatI. tathA jaina asosIezana opha northa amerikA enDa keneDA (jainA), jaina kalcarala senTara, anTavarpa ane visA osavALa komyuniTI, keniyAnA pratinidhioo A kAryamA pUrNa sahayoganA saMdezA mokalyA hatA. bhAratanA sAMskRtika maMtrIzrI jagamohananI upasthitimA yojAyelI A sabhAno prAraMbha zrInamaskAra mahAmaMtrathI thayo. e pachI insTiTyUTa oNpha jainolojInA laMDananA TrasTI zrI maheza zAhe A saMsthAe vaizvika kSetre jaina darzananA prasAra mATe karelAM kAryono khyAla Apyo hato. saMsthAnA TrasTI ane mAnadamaMtrI laMDananA zrIharSada saMgharAjakAe videzamA rahelI jaina hastapratono khyAla Apyo hato. temaja vikToriyA anDa AlbarTa myujhiyama, oksapharDa yunivarsiTI, velakama TrasTa vageremAM rahelI jaina hastapratonI mUlyavattA darzAvI hatI. I.sa. 2003mAM briTIza lAyabrerInI hastapratonA keTalogano prathama grantha prakAzita thaze tema jaNAvyuM hatuM. vaLI hastapratonA keTaloka mATe saMsthAo vikasAvelA kampyuTara mAsTara progrAmano khyAla Apyo hato. je progrAma vizvabharamAM svIkArya che ane inTaraneTa parathI tenI vigato maLI zakaze. vaLI AmAMthI mUlyavAna hastaprato DIjITAIjha karavAmAM Avaze. DaoN. kumArapALa desAIo A hastapratonA kAryathI bhAratamA manda paDelA hastaprata zAstranA abhyAsane keTalo vega maLaze te tathA bhAratIya saMzodhakone AnAthI thanArA lAbhanI vAta karI hatI. temaja samagra vizvane kaI rIte enI mAhitI upalabdha thaze teno khyAla Apyo hato. saMsthAnA vAisa ceramena zrInemubhAI caMdarayAo atyAra sudhImAM A kArya pAchaLa saMsthAo karelA prayatnonI vigato ApI hatI. tathA A virATa kArya pAchaLa videzamAM vasatA jaino, jaina saMsthAo ane jaina agraNIonA Arthika sahayogano ullekha ko hato. to rAjyasabhAnA sabhya, briTanamAMnA bhUtapUrva bhAratIya hAikamiznara ane jANItA
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ 70 - anusaMdhAna-22 baMdhAraNavid DaoN.ela.ema.siMghavIo jaina hastaprata bhaMDAronI vizeSatAnI vAta karIne vipula saMkhyAmAM maLatI jaina hastapratono khyAla Apyo hato. sAMskRtika khAtAnA pradhAna zrI jagamohane bhagavAna mahAvIranA 2600mA janmakalyANaka mahotsavanI ujavaNInA upalakSamAM sarakAre akaso karoDa phALavyA ane teno jainatIrthonI suvidhAo vadhAravA mATe kevo upayoga karyo tenI vigato ApI insTiTyUTa opha jainolojInA projekTanA Ayojana temaja tene maLelA vizvanA judA judA dezonA sahayoganI prazaMsA karI hatI. Azare cha karoDa rupiyAnA kharce taiyAra thanArA A projekTa mATe insTiTyUTa opha jainolojIo bhArata sarakAra pAse be karoDa rU.nI mAMgaNI karI hatI. o aMge pratibhAva ApatA vaDApradhAna zrIaTala bihArI vAjapeyIo kahyu ke jaina darzana pAsethI A jagatane ghaj zIkhavAnuM che ane kAryanI mahattA pramANIne ja teoo A kArya aMge peTrana ina cIpha thavAnuM svIkAryu hatuM. temaNe A mATe be karoDa rupiyA ApavAnI jAherAta karI. saMsthAnA ceramena zrIratibhAI caMdarayAe A aMge Ananda ane AbhAranI lAgaNI pragaTa karI ane hastaprata viSayaka smRticihna arpaNa karyu pachI DaoN. siMghavI ane zrIdIpacaMdabhAI gArDIo paNa vaDApradhAnane smRticihna arpaNa karyu hatuM. (saurASTra samAcAra-dainika vRttapatra, tA. 15-12-2002, bhAvanagaranA saujanyathI)
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ pro. DaoN. ke. Ara. candranI ciravidAya prAkRta bhASA-sAhityanA mUrdhanya vidvAna pro. DaoN. ke. riSabhacandranuM tA. 5-10-2002nA roja amadAvAdamAM duHkhada avasAna thayuM che. temanI vidAyathI prAkRta sAhityanA adhyayana-saMzodhanakSetre moTI khoTa paDI che, je najIkanA bhaviSyamAM to pUrAya tema nathI. gujarAta yunivarsiTInA pAli-prAkRta vibhAganA adhyakSa prAdhyApaka tarIke temaNe varSo sudhI kAma karelaM. prAkRta TeSTa sosAyaTI, prAkRta vidyAmaMDala, prAkRta vikAsa phaMDa vagere saMsthAonA mAdhyamathI ke upakrame prAkRta sAhityamAM temaNe khUba pradAna karyu hatuM. prAkRtanI chae bhASAo, vizeSataH ardhamAgadhI ane zaurasenInA viSayamAM temaNe UMDI zodha karyA karI. prAcIna ardhamAgadhInu svarUpa, tenA tADapatra-pratomAMthI prApta thatA sandarbho - A badhAM viSe temaNe khuba mathAmaNa karI, aMne AcArAMgasUtranA eka prakaraNane temaNe sAdhAra, sapramANa rUpe asala-mahAvIra svAmInI ardhamAgadhI bhASAmAM AlekhI prakAzita karI paNa ApyuM. temano manoratha hato ke AMkhu AcArAMgasUtra A rIte taiyAra karavaM. paraMtu AMkhonI durbalatA, zArIrika nAdurastI ane ghaNIvAra sAdhano-sahAyakonI UNapa vagere kAraNe temano te manoratha siddha na thayo. Ama chatAM, temanA grantho, zodhapatro tathA vividha saMpAdano, A dizAmAM kAma karavA icchanAra mATe uttama mArgadarzana pUruM pADe tema che. __'zaurasenI ja mUla-prAcIna bhASA che, ardhamAgadhI arvAcIna che' Avo pramANahIna ane kAlpanika vicAra jyAre digambara paraMparA dvArA jorazorathI pracAramAM Avyo, tyAre tenuM sapramANa ane tarka-yukti pUrvaka nirasana karavAmAM prA. candre mahattvano phALo Apyo hato. ane temanA te prayatnanA phala svarUpe "jinAgamoMkI mUla bhASA" nAme grantha Aje upalabdha che. temanAM AdarelA keTalAMka kArya hajI pUrAM thavAnAM bAkI che. e kAryo velAsara ane samucita rIte pUrNa thAya to te temane apAnArI zreSTha aMjali banI raheze.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________