________________
ઉપદેશપદ : ભાગ-૨
४८७ अथ प्रस्तुतं तथाभव्यत्वमेवाश्रित्याहएत्थ य जो जह सिद्धो, संसरिउं तस्स संतियं चित्तं । किं तस्सहावमह णो, भव्वत्तं वायमुद्देसा ॥१००५॥
'अत्र' च तथाभव्यत्वप्रतिष्ठायां 'यो' जीवो यथा तीर्थकरादिपर्यायप्राप्त्या 'सिद्धो' निर्दूतकर्मा जातः संसृत्यानर्वाक्पारे संसाराकूपारे पर्यट्य तस्य सत्कं चित्रं भव्यत्वमापन्नं तावत्, अन्यथा चित्रसंसरणाभावात् । एवं च पृच्छ्यसे त्वं, किं 'तत्स्वभावं' चित्रस्वभावं, अथ नो चित्रस्वभावम्। तथाभ्युपगमेन 'भव्यत्वं' सिद्धिगमनयोग्यत्वं वर्त्तते, 'वादमुद्रा' वादमर्यादा एषानन्तरोक्ता कृतप्रयत्नेनापि परेणोल्लङ्घयितुमशक्या । इदमुक्तं भवति-येऽमी ऋषभादयो भव्यास्तत्तन्नरनारकादिपर्यायपरम्परानुभवनेन नियतक्षेत्रकालावस्थाभाजः सिद्धास्तेषां भव्यत्वं चित्ररूपमचित्ररूपं वा स्यात् ? ॥१००५॥ હવે પ્રસ્તુત તથાભવ્યત્વને આશ્રયીને જ કહે છે
ગાથાર્થ–ટીકાર્ચ–અહીં જે જીવ અપાર સંસારસમુદ્રમાં પરિભ્રમણ કરીને જે રીતે ( તીર્થંકરાદિ પર્યાયની પ્રાપ્તિથી) સિદ્ધ થયો તેનું ભવ્યત્વ વિચિત્ર સિદ્ધ થયું. કેમકે તે વિના વિચિત્ર પરિભ્રમણ ન થાય. અમે તને પૂછીએ છીએ કે ભવ્યત્વ વિચિત્ર સ્વભાવવાળું છે કે નથી ? ભવ્યત્વ ચિત્ર સ્વભાવવાળું છે. આ વાદમર્યાદા પ્રયત્ન કરવા છતાં બીજાથી ન ઓળંગી શકાય તેવી છે.
અહીં આ કહેવાનું થાય છે કે–જે આ ઋષભ વગેરે ભવ્યો તે તે નર-નારકાદિના પર્યાયની પરંપરાને અનુભવીને નિયતક્ષેત્રમાં, નિયતકાળમાં અને નિયત અવસ્થામાં સિદ્ધ થયા તેમનું ભવ્યત્વ ચિત્ર સ્વભાવવાળું છે કે ચિત્ર સ્વભાવવાળું નથી? (૧૦૦૫)
किं चातःजइ तस्सहावमेयं, सिद्धं सव्वं जहोइयं चेव । अह णो ण तहासिद्धी, पावइ तस्सा जहण्णस्स ॥१००६॥
यदि स परस्परभिन्नपर्यायप्राप्तिहेतुः स्वभावो यस्य तत् तथा एतद्भव्यत्वं तदा सिद्धं सर्वं, चैवशब्दस्य वक्ष्यमाणस्येहाभिसम्बन्धात्, समस्तमेव यथोदितं पुरुषकारवैचित्र्यादिलक्षणं वस्तु । अथ द्वितीयविकल्पशुद्ध्यर्थमाह-अथ नो तथास्वभावं अपरप्राणिप्राप्यपर्यायवैलक्षण्यहेतुस्वलक्षणं, एवं सति 'न' नैव तथा ऋषभादिपर्यायप्रापणेन सिद्धिर्निर्वृतिः प्राप्नोति । तस्य ऋषभादेर्जीवस्य तदानीं यथा
