Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 08
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
સૂત્ર-૧૨ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮
૯૫ યથાસંજ્ઞાવાળું છે. તે આ પ્રમાણે- જે નમાવે તે નામ. જેવી રીતે શુક્લાદિ ગુણોથી યુક્ત દ્રવ્યોમાં ચિત્રપટ વગેરે તરીકે જે વ્યવહારની પ્રવૃત્તિ થાય છે તે નિયત થયેલી સંજ્ઞાના કારણે છે. તે રીતે ગતિ આદિમાં નામ તરીકે થતો વ્યવહાર નિયત થયેલી સંજ્ઞાના કારણે છે. તેમાં ગતિ નામકર્મ ચાર પ્રકારનું છે, જાતિ નામકર્મ પાંચ પ્રકારનું છે. શરીર નામકર્મ પાંચ પ્રકારનું છે. અંગોપાંગ નામકર્મ ત્રણ પ્રકારનું છે. નિર્માણ નામકર્મ એક પ્રકારનું છે. સંસ્થાન નામકર્મ છ પ્રકારનું છે. સંવનન નામકર્મ છ પ્રકારનું છે. સ્પર્શ, રસ, ગંધ, વર્ણ નામકર્મ એક-એક પ્રકારનું છે. આનુપૂર્વી નામકર્મ ચાર પ્રકારનું છે. અગુરુલઘુ નામકર્મ એક પ્રકારનું છે. ઉપઘાત, પરાઘાત, આતપ, ઉદ્યોત અને ઉચ્છવાસ આ નામક એક એક પ્રકારના છે. વિહાયોગતિ નામકર્મ બે પ્રકારનું છે. પ્રત્યેકશરીર, સાધારણશરીર, ત્રસ, સ્થાવર, સુભગ, દુર્ભગ, સુસ્વર, દુઃસ્વર, સૂક્ષ્મ, બાદર, પર્યાપ્ત, અપર્યાપ્ત, સ્થિર, અસ્થિર, આદેય, અનાદેય, યશ, અયશ અને તીર્થકર આ નામકર્મો એક એક પ્રકારના જ છે. આ પ્રમાણે નામકર્મની આ ઉત્તરપ્રકૃતિઓ ૬૭ છે. અહીં બંધનનામ અને સંઘાતનામ શરીરનામની અંતભૂત જ છે. એ બે શરીરવિશેષ હોવાથી (શરીરથી) જુદી ઉત્તરપ્રકૃતિઓ નથી. સૂત્રમાં એ બેનું અલગથી ગ્રહણ એ બેના સ્વરૂપની પ્રરૂપણા કરવા માટે છે.
તિનામ' ઇત્યાદિ ભાષ્ય છે. તેમાં ગતિનામ ઈત્યાદિથી પ્રારંભી આ પ્રમાણે મૂલભેદથી આ નામકર્મ બેતાલીસ ભેદોવાળું છે. ત્યાં સુધીના ભાષ્યથી પિડપ્રકૃતિ કહેવામાં આવી છે. ગતિ એ જ નામ=ગતિનામ. નામશબ્દ જાતિનામ ઇત્યાદિ સઘળા પ્રયોગોમાં સમાનાધિકરણ છે(=સમાનાધિકરણ સમાસ છે.) આનુપૂર્વનામ એવા પ્રયોગના સ્થાને બીજાઓ આનુપૂર્થનામ એવો પાઠ કહે છે. તેથી પ્રથમ પાઠ પ્રમાણે સૂત્ર ભાનુપૂર્ગગુરુપૂપિતિ એવું જાણવું. બીજા પાઠ પ્રમાણે સૂત્ર ભાનુપૂર્ચાસત્તધૂપવાન એવું જાણવું. પ્રત્યેક શરીર આદિ દશના પ્રતિપક્ષ સહિત સાધારણશરીર વગેરે દશ નામો હવે કહેવાશે તે પ્રમાણે જાણવા
