Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 08
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
સૂત્ર-૨૫
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮
૧૫૭
બહુવ્રીહિ સમાસ છે. (અહીં નામ શબ્દથી તે તે કર્મનું નામ એમ સમજવું.) અહીં બીજો અર્થ પણ છે. (બીજા અર્થમાં નામથી નામકર્મ સમજવું.) ગતિ, જાતિ આદિ ભેદવાળું નામ છે પ્રત્યય(=કારણ) જેમને તે નામપ્રત્યયાઃ, ઔદારિકશરીર વગેરે યોગો કર્મના (કર્મબંધના) નિમિત્ત છે અને પરંપરાએ ગતિ આદિ ભેદો પણ કર્મના નિમિત્ત છે. આથી નામકર્મરૂપ કારણવાળા પુદ્ગલો બંધાય છે. (પહેલા વિકલ્પમાં બંધાયેલા પુદ્ગલોના કારણે કર્મનું તે તે નામ થાય છે એવો અર્થ છે. બીજા વિકલ્પમાં નામકર્મ પ્રદેશબંધનું કારણ છે એવો અર્થ છે.
પ્રત્યય શબ્દના પર્યાય શબ્દોને જણાવવા માટે કહે છે- “નામનિમિત્તા ત્યાદિ, નામ છે નિમિત્ત હેતુ-કારણ જેમનું તે નામનિમિત્ત ઇત્યાદિ. તિ શબ્દ પ્રકારવાચી છે.
બીજાઓ નામપ્રત્યયાઃ એટલે બંધનનામકર્મ એમ કહે છે. બંધનનામ નામકર્મની શરી૨નામની અંતર્ગત ઉત્તરપ્રકૃતિ છે. પુદ્ગલો(=પુદ્ગલોનો બંધ) બંધનનામકારણવાળા છે=બંધનનામ કારણ છે જેમનું તેવા છે. જેમ જતુ(=લાખ) કાઇના બે ભેદોનો એક ભેદ કરે છે=કાષ્ઠના બે ટુકડાઓને જોડીને એક કરે છે તેમ ગ્રહણ કરેલા અને ગ્રહણ કરાતા પુદ્ગલોનો શરીરના અન્ય પુદ્ગલોની સાથે સંબંધ જે કર્મના ઉદયથી થાય તે બંધનનામકર્મ.
અથવા નામપ્રત્યયાઃ એ પદનો આ અર્થ છે- જે જણાવે તે પ્રત્યય. નામ છે પ્રત્યય જેમનો તે નામપ્રત્યય જેવા પુદ્ગલો પ્રદેશબંધના કારણ(=યોગ્ય) બને છે તે પુદ્ગલો નામથી જ જણાય છે. જ્ઞાનાવરણ, દર્શનાવરણ ઇત્યાદિ નામ છે. તે નામથી જ (પ્રદેશબંધનું કારણ બને તેવા) પુદ્ગલોનું સ્વરૂપ જણાય છે. જેનાથી જ્ઞાનને આવરવામાં સમર્થ પુદ્ગલો બંધાય તે જ્ઞાનાવરણ. જેનાથી દર્શનને આવવામાં સમર્થ પુદ્ગલો બંધાય તે દર્શનાવરણ. આ પ્રમાણે અન્ય કર્મનામમાં પણ યોજવું.
પૂર્વપક્ષ– પુદ્ગલો એક સરખા જ ગ્રહણ કરાય છે. બહાર જ્ઞાનાવરણ આદિથી વિશિષ્ટ કોઇ પુદ્ગલો નથી.
