Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 08
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
૧૦૬
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮ સૂત્ર-૧૨ તમyઉંમનુપૂર્વીત્યાદિ તત્ એવા શબ્દથી વિવક્ષિત ગતિનો સંબંધ કરાય છે. તદ્ એવા શબ્દથી ગતિનું ગ્રહણ કરવું. મૃત્યુ પામેલો જીવ જે ગતિમાં ઉત્પન્ન થશે તે ગતિને અભિમુખ અનુકૂળ આનુપૂર્વીથી= વિશિષ્ટ દેશના ક્રમથી(=આકાશપ્રદેશોની શ્રેણી અનુસાર ગતિથી) તત્કાપા સમર્થન' એમ કહેશે, અર્થાત્ જીવને જે ગતિમાં જવું હોય તે ગતિને પ્રાપ્ત કરાવવામાં આનુપૂર્વીનામ સમર્થ છે. તમમુરમ્ એ પ્રયોગથી માત્ર આભિમુખ્ય(=અનુકૂળતા) જણાવ્યું છે. ત~ાપસિમર્થમ્ એ પ્રયોગથી આનુપૂર્વી નામકર્મનું કાર્ય બતાવ્યું છે. ઉદયમાં આવેલું આ આનુપૂર્વી નામકર્મ જીવને જે ગતિમાં ઉત્પન્ન થવાનું હોય તે ગતિમાં જવામાં અનુકૂળ બનીને તે ગતિને પ્રાપ્ત કરાવવામાં સમર્થ છે.
આનુપૂર્વી નામકર્મ જેમાં મુખ્ય છે તે નરકગતિ આનુપૂર્વનામ વગેરે ચાર પ્રકારનું આનુપૂર્વનામ છે. મતાંતર બતાવવા માટે કહે છે–
પૂર્વે જાતિમાં લિંગની અને આકૃતિની વ્યવસ્થાનો નિયામક નિર્માણનામ છે એમ નિર્માણનામકર્મનું વ્યાખ્યાન કર્યું છે. નિર્માણનામકર્મથી ઘડાયેલા બાહુ, ઉદર આદિ અંગો અને આંગળી, કાન, નાક આદિ ઉપાંગોરૂપ અવયવોની રચનાનો જે ક્રમ તે ક્રમનું જે નિયામક નિયમન કરનાર છે તે આનુપૂર્વનામ છે. જેમકે બંને બાજુ બાહુ કમરની( કેડની) નીચે બે ઢીંચણની( ઘૂંટણની) ઉપર. એ પ્રમાણે બીજા સ્થળે પણ ક્રમ કહેવો. આ અંગોપાંગ આ જ સ્થાને રહેવું જોઇએ આ અંગ અહીં જ રહેવું જોઇએ, આ ઉપાંગ અહીં જ રહેવું જોઈએ. આ પ્રમાણે નિયમન કરનાર આનુપૂર્વનામ છે એમ બીજાઓ=પ્રવચનવૃદ્ધો કહે છે. અગુરુલઘુ પ્રકૃતિનો નિર્ણય કરવા માટે કહે છે
અગુરુલઘુ“સતયું ફત્યાદિ, અહીં ગુરુત્વ, લધુત્વ અને ગુરુલઘુત્વ નામના ત્રણ પરિણામનો નિષેધ વિવક્ષિત છે. જે કર્મના ઉદયથી કુંથુઆ આદિ સર્વજીવોનાપોતપોતાના શરીરો, ગુરુ નહિ, લઘુનહિ, ગુરુલઘુ નહિ કિંતુ અગુરુલઘુ પરિણામને ઘેરી લે છે પામે છે તે કર્મ અગુરુલઘુ શબ્દથી કહેવાય છે. સર્વદ્રવ્યો સ્થિતિ આદિ અનેક સ્વભાવથી (=સ્વભાવરૂપે)
