________________
આર્યશ્રી સ્કંદક
તે સમયની વાત છે.
શ્રાવસ્તી નગરીમાં કાત્યાયન ગોત્રનો, ગર્દભાલ નામના પરિવ્રાજકનો શિષ્ય સ્કંદક નામનો પરિવ્રાજક (તાપસ) રહેતો હતો. તે ચાર વેદનો, પાંચમા ઇતિહાસ-પુરાણનો અને છઠ્ઠા નિઘંટુ નામના કોશનો સાંગોપાંગ ધારણ કરનાર, તથા પ્રવર્તક હોઈ, તે સંબંધી ભૂલોનો અટકાવનાર હતો. તે પડંગનો પણ જાણકાર અને ષષ્ટિતંત્ર (કાપિલીય શાસ્ત્રોમાં વિશારદ હતો. વળી ગણિત, શિક્ષા, કલ્પ (આચાર), વ્યાકરણ, છંદ, વ્યુત્પત્તિ, જયોતિષ તથા બીજાં પણ અનેક બ્રાહ્મણ અને પરિવ્રાજક સંબંધી નીતિશાસ્ત્રો તથા દર્શનશાસ્ત્રોમાં ઘણો ચતુર હતો.
તે જ નગરીમાં પિંગલ નામનો મહાવીર ભગવાનનો અનુયાયી નિગ્રંથ સાધુ રહેતો હતો. તેણે એક દિવસ સ્કંદક પાસે જઇને તેને આક્ષેપપૂર્વક પૂછ્યું : હે માગધ ! શું લોક અંતવાળો છે કે અંત વિનાનો છે? જીવ જંતવાળો છે કે અંત વિનાનો છે? સિદ્ધિ અંતવાળી છે કે અંત વિનાની છે ? સિદ્ધો અંતવાળા છે કે અંત વિનાના છે ? તથા કયા મરણ વડે મરતો જીવ વધે અથવા ઘટે, અર્થાત્ જીવ કેવી રીતે મરે તો તેનો સંસાર વધે અથવા ઘટે ?
૧. પ્રાચીન કોશલ દેશની રાજધાની. અયોધ્યાથી ઉત્તર તરફ પાચસેક માઈલ
ઉપર રાપટી નદીના દક્ષિણ કિનારે આવેલાં સાહેસમાહતનાં ખંડેરોને
શ્રાવસ્તીનાં વર્તમાન અવશેષ ગણવામાં આવે છે. ૨. અક્ષરના સ્વરૂપને જણાવનારું શાસ્ત્ર.
