________________
શિક્ષોપનિષદ્
5
शिक्षोपनिषद्
પિરાHિDHજીમ કઇHકwriાશિ
नकवायायायानभानावाद विद्यालयबहानाममायापकामाक्रमानामधाम टांकावलाया।
TET 1 ahen-થી વાપDr HજHT TTTTTTTS मोलवाद्याधाविमायामा
TETHERef : TT TT TT TT T.
(૪ - ભાંડારકર ઈન્સ્ટીટ્યુટ-પૂના, તાડપત્રી નં.૬૭)
રા, કમર નાના નાના નાના નાના નાના નાના નો Like કરવા મા - મામાદા મામા મા
NITI કામ | Like it a | H it ગાયક ની
માતા Tir/ મધarn Twા , મારા ' ના ના કાકા મામાનું નામ છે
રાજકારની માગને માનવી - તથા મારા પIST
, રાજપના કાકા કાલકા / Fi ન થવાના | E | નો મ મ ણ કે રામ - પ્રમાણમmiri hilli
Tithi
| નામ માર મારી કલમ ના નિયામક, |
પાપ ના પણ કામ કર્યાય દીકરા ની કાકાર પામ | મ
મ મ | માયા લાગી
,
(ા-શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા (ભાવનગર) મુનિશ્રી ભક્તિવિજયસક પ્રતિ નં.૧૦૨૧)
વિધિપાલન નથી. જેમ સારણામાં પ્રમાદ એ દોષ છે. એમ અવિધિસારણા પણ દોષ છે. એ સારણાદિ વિષે વિશદ પ્રકાશ પાથરતો અલાયદો પ્રબંધ વર્તમાનમાં ઉપલબ્ધ હોય તો પ્રાયઃ આ એક જ દ્વાચિંશિકા છે.
આ અદ્ભુત કૃતિ પ્રકાશમાં આવે, તેનો સદુપયોગ થાય, શિષ્યના સમ્યફ અનુશાસન દ્વારા સ્વ-પરનું કલ્યાણ થાય, એ ભાવનાથી તેના પર ટીકા અને અનુવાદનું સર્જન કર્યું છે.
શ્રીસિદ્ધસેનદિવાકરસૂરિજીની પ્રૌઢ પ્રતિભા આ કૃતિમાં ડગલે ને પગલે ઝળહળે છે. એટલું જ નહીં, પણ ટીકાકારની અગ્નિપરીક્ષા લઈ લે છે. અનેક શ્લોકો અઘરા ઉખાણા જેવા છે. દુર્ગમ પંક્તિ અને મંદબુદ્ધિ આ બંનેના છેડા મેળવવાનું કદાચ આ સાહસ છે.
અહીં કરેલા અર્થોમાં આ દ્વાચિંશિકા સમાઈ નથી જતી. એ તો અત્યંત ગંભીર અને વિરાટ સ્વરૂપ ધરાવે છે. હજી પણ આ વિષયમાં ગંભીર ચિંતનને અવકાશ છે. એ અંગે બહુશ્રુતોને મારી વિનંતિ છે.
સંસ્કૃત ટીકાનો શબ્દદેહ પ્રાચીન શૈલીનો છે. થોડો પ્રયત્ન કરીને, છેવટે અનુવાદનો સહારો લઈને પણ તેનો અભ્યાસ કરવામાં આવશે તો એનો આનંદ અલગ જ હશે. એ અભ્યાસ દ્વારા આ શૈલીના અનેક ગ્રંથોના વાંચન સરળતાથી થઈ શકશે.
અનુવાદ દ્વારા ટીકાના પદાર્થો બેસાડી શકાય એ દૃષ્ટિ અને અનુવાદની રસાળ શૈલી આ બંનેનું ધ્યાન રાખવા જતાં ક્યાંક એક બાજુ ઢળી જવાયું હોય એ શક્ય છે. મૂળ કૃતિને આધારે ટીકાનું અને ટીકાના આધારે અનુવાદનું સર્જન થયું છે. પરિણામે ગુરુ-શિષ્ય - સંયમી માટે એકવચનનો પ્રયોગ થયો છે, અનાદરનો આશય નથી, છતાં ગુજરાતી અનુવાદમાં સન્માનવાયી બહુવચનનો પ્રયોગ ન કરવાનો રંજ તો રહે જ છે, એના માટે અને અન્ય પણ કોઈ ક્ષતિઓ થઈ હોય તેના માટે ક્ષમા માંગુ છું અને ક્ષતિનિર્દેશ કરવા માટે બહુશ્રુતોને નમ્ર પ્રાર્થના કરું છું.
પ્રસ્તુત દ્વામિંબિકાનું સંશોધન ત્રણ હસ્તપતિઓ પરથી કરેલ છે.
विषकतानि:सामसंकल्पशोभना मनेपामर्थनशानसाम्यूमिनियमोप्पधर्मापुग्योपनियमिवारपोण विशाषनाय आहारदिएननरनित्तामविष्णमनिमाभिधानीमापारिसानवाधिनवन्याचारबारेथ मिध्यामानारिरनप गययागदपरिवान नालमामयशनषाअनाधिनथापननयोध्ययमापन-
मरण्य 'પણ તને તાવ, પંપા પા , I'm fiી, કાકા મા " વાવ ની ની નાની
पाधिगनाम्पनानानौवषयानमममनिदानाम्यामसाफल्मजन्माचरगतस्पन्चनपसनप्पेसरनाम्पसिन Rાનના વધ કક્ષા ના વાવ મમ | | 1 || Rulefr{
ffairs fકંપ पवृद्विनामनवोपक्रमकमसनमामलामियानादिनिर्विकल्पणियविमसमरशमासमामासाहाजिशिका सससमादेशकास्यम्पपाचारःवयःमरुनिमात्मनाममसम्बस्यगवितानापित्याचानुशासनमयाच्या ध्यात्मशुचि-साम्यतेजस्वीकरुणारतासवान्यविरनिनाध्यामपसमित्यप्रकोपोषशमा रागयोमा कनादियाविषयेदियसामान्यान्यनानिmमहीनामामारभूपावादारल्याचानिराधिनामविशिशनुपरने अकल्याणाधिननोमतः उत्पमायाप सदानन्यायोमषानयभाममा निनिभ्यागनिकायमापन उपयोननापेशलदाचाररूलनेकनासविकसिनयरेकानिलामानुलीमन शरीरमनोनल्यामनिर्गणदोष फेमनमानमयोपायान्विमिनशिशिविमोआमेषोपनपधिपयामपविशेषनःपउन्मयका शेषणविपिताम वर्षभयामागचयनितारीफ पूनम्यासडेनयामपसंख्यामानानुभिरणपसमाधयःयारियामाहान
दारोगकरनया जन्मासुरागाद्याभाचचाररपात्रोमायाचनाचामनामीणपरिमनत्यायाधिविकनिधनाचार (1 - શ્રી કૈલાસસાગરસૂરિ જ્ઞાનમંદિર (કોબા) હસ્તાદર્શ નં.૧૩૦૧૩, પત્ર-૨૨)
આ કૃતિ પર ટીકા તો લખી. પણ એક બહુ મોટો પ્રશ્ન હતો કે આનું સંશોધન કોણ કરશે ? કારણ કે આના સંશોધન માટે જેઓ સક્ષમ હોય, તેઓ અત્યંત વ્યસ્ત હોય તે સહજ છે. એવી અત્યા વ્યવસતા વચ્ચે પણ, શાસનપ્રભાવના - શાસ્ત્રસર્જન - અધ્યાપન આદિ
