Sankalit Sanskrit Niyamavali

Author(s): Divyaratnavijay
Publisher: Naminath Jain Sangh

Page 39

૧. વિધ્યર્થ કૃદન્ત કર્મનું વિશેષણ બને. કર્તાને તૃતીયા કે ષષ્ઠી લાગે. ા.ત. મા રૂડું ર્તવ્યમ્ / મમ રૂડું ર્તવ્યમ્ ( મારે આ કરવા યોગ્ય છે.) ૨. વિધ્યર્થકૃદન્ત ભાવે અને કર્મણિ પ્રયોગમાં આવે. દા.ત. मया स्थातव्यम् । મૈં અને અ પ્રત્યય
• ક્રિયા કરનાર અર્થમાં ધાતુ પરતુ અથવા ઞ પ્રત્યય લાગે છે. • હૈં પ્રત્યય પૂર્વે ગુણ અને ઞ પ્રત્યય પૂર્વે ગુણ/વૃદ્ધિ થાય. 'ની નેતૃ । નાય । વૃષુ' વધતુ । વર્ષ
રક્ષ્ રક્ષિતુ । રક્ષ | ૢ તું ! જા । ગમ્ ગન્તુ | ગમરું । ન્હન્દુ । કાજ। * હૈં / અ પ્રત્યય લાગે ત્યારે તે ધાતુના કર્મને ષષ્ઠી લાગે. El.ch. रामः जनान् नयति = રામ: બનાનાં નેતા । (નેતૃ) साधु रागं हन्ति = સાધુ: રાવણ્ય હન્તા । (હન્દુ) *સ્ત્રીલિંગમાં તૃ + ફૈલાગે. ઘ.ત.ની ની + અને... ગદ્દ ના બદલે રૂા લાગે. દા.ત. ની + ા - નાયિા ! Note :–તૃ પ્રત્યય પૂર્વે સેમાં રૂ લાગે છે. દા.ત. રક્ષિતૃ ।
+ ફ્
નેત્રી ।
ભાવ કૃદન્ત ધાતુના અર્થનો સૂચક કૃદન્ત ભાવદન્ત દા.ત. 7મ્ (જવું) ગમન (જવું) ।
પ્રત્યય છે અન
ति
ફેરફાર → વિકારક લિંગ → નપુંસક
રૂપ મનમ્ । पोषणम् ! ત્યા, તિ અને
ધાતુ
to
તિઃ ।
શેષઃ ।
પુષ્ટિ ।' થાય પ્રત્યય પર છતાં વધ્ નમ્ શમ્
ૠણ્ અને વન્ ધાતુમાં અનુનાસિક નો લોપ થાય છે.
પ્રત્યય છે
त्वा
ति
સંબંધકભૂત કુ
'गम्'
વિકારક
પુલિંગ
गत्वा
मत्वा
[મઃ !
અવિકારક સ્ત્રીલિંગ
रामस्य गमनम्
નરમ્ય રક્ષળનું કે
કેટલાક ધાતુમાં પૂર્વે -ન્નો -[ થાય છે.
અને પાંચ ઞ ની વૃદ્ધિ
ભાવકૃદન્ત
તિઃ
गतः
'मन्'
मतिः
मतः
Note:- ભાવકૂદન્તના કેટલાક સ્થાને કર્તાને અને કેટલાક સ્થાને કર્મને ષષ્ઠી વિભક્તિ લાગે. દા.ત.
કર્તાને હી
સ
કર્મને ષષ્ઠી.
32
છે. દા.ત. પર્ કે પા। દન્ મન્તર્ક્ષણ્ ક્ષિણ્
કર્મણિભૂતકૃ.
-------