Sankalit Sanskrit Niyamavali

Author(s): Divyaratnavijay
Publisher: Naminath Jain Sangh

Page 129

उद्गतः गन्धः यस्य सः = उद्गन्धिः । पद्मस्य इव गन्धः यस्य सः पद्मगन्धिः। (૩૬ પ્રતિ, ૩, સુfમ, અથવા ઉપમાદર્શક પૂર્વપદ હોય ત્યારે અન્યનું ન્યિ થાય છે. સુવિગેરે)
इति बहुव्रीहि समास
જ. અવ્યયીભાવ સમાસ • પૂર્વપદમાં ઉપસર્ગ કે અવ્યય હોય અને ઉત્તરપદમાં કોઇ નામ હોય. • સમાસ નપું. પ્રવિ. એક વ૮ માં આવે • મ કારાંત ને કેટલીકવાર તૃતીયા કે સપ્તમી વિભક્તિ લાગે છે. • અંત્ય દીર્ધસ્વર હસ્વ થાય. ઇ નો અને મો ગૌ નો ૩ થાય. • અંત્યમ્ નો લોપ થાય પરતુ ઉત્તરપદનપું હોય તો વિકલ્પ લોપાય. અંત્ય ઝ અને ગર્ નોરમ્ થાય . જા જા અર્થમાં અવ્યયીભાવ ૧. સપ્તમી વિભક્તિનો અર્થ. • દૌધર - હરિમાં /હરિ વિષયમાં. ૨. સામીપ્યનો અર્થ. ના. સમી = ૩ નવમ્ ૩૧લમ | ૩. સમૃદ્ધિનો અર્થ. • મા સમૃદ્ધિ = સુમન્ ' ૪. ખરાબ સ્થિતિનો અર્થ. • યવનાનાં વૃદ્ધિ - સુર્યવનમ્ | ૫. અભાવનો અર્થ. • વૃક્ષામ્ નમાવઃ = નિવૃક્ષમ્ | દ. અતિશય કે અત્યયનો અર્થ. • યૌવની પ્રત્યય - તિયૌવન | ૭. અસંપ્રતિ (અયોગ્ય) કાલનો અર્થ છે નિદ્રા સંપ્રતિ 1 ગુજ્યતે તિનિદ્રમ્ | ૮. પ્રાદુર્ભાવ-પ્રસિન્નિો અર્થ. • વિષ્ણુશસ્ય પ્રવેશ - તિવિષ્ણુ ! ૯. પછીનો અર્થ ગોવિંદસ્ય પાત્ = મનોવિંદમ્ | ૧૦. યોગ્યતાનો અર્થ. • ગુનાં યોગ્યમ્ - અનુપુખમ્ | ૧૧. અનુકમનો અર્થ છે શમય આનુપૂર્વેળ = મનુમન્ - અનુજ્યેષ્ઠમ્ | ૧૨. પુનરાવૃત્તિનો અર્થ૦ વર્ષ વર્ષે= પ્રતિવર્ષમ્ ગિનિ નિ - પ્રત્યમ્ | ૧૩. અનુલ્લંઘન દર્શાવતો અર્થ ૦મતિ નતિમ યથા યાત્ તથા = યથામતિ | ૧૪. સાદૃશ્યનો અર્થ છે . શ = સરિ | ૧૫. એક વખતનો અર્થ છે પણ પુત્ - સીમ્ ૧૬. સાકલ્ય/તમામ અર્થમાં દુખ્યમરિ સપરિત્યષ્ય યથા યાત્તા=સહુખ્યમ્ |
122