Sankalit Sanskrit Niyamavali

Author(s): Divyaratnavijay
Publisher: Naminath Jain Sangh

Page 121

(૯ ગતિ તત્પર પૂર્વપદઉપસર્ગકેfષ્ય પ્રત્યયાન અચય હોય, અને ઉત્તરપદધાતુસાધિત રૂપ હોય ત્યારે આ સમાસ થાય છે. દા.ત. ૦ ૩રી વી = ૩ીત્ય |
• પ્રદુ મૂત્વા = પ્રાપુણ્ય ૦ વત્તીપૂય | ૦ ગુવતીચ | ૭ ઉપયતમાં | પૂર્વપદમાં નામ અવ્યય કે ઉપસર્ગ હોય, ઉત્તરપદમાં ધાતુ સાધિત નામ હોય..
= કૃદન્ત હોય) ત્યારે આ સમાસ થાય. વિગ્રહ વખતે પ્રાય: ઉત્તરપદમાં તે ધાતુનું ક્રિયાપદનું રૂપ વપરાય છે. ઠા.ત. પૃદે તિતિ - ગૃહ ! સુન તથd = કુનમઃ |
ઉત્તરપદમાં થતા ફેરફાર A. વ્યંજનાંત ધાતુઓમાં. ૧) કયારેક કોઈ ફેરફાર ન થાય. ઘાત • નર્ત મુખ્યતીતિ = નામુ | ૨) ક્યારેક અંતે આ ઉમેરાય .ત. • શિરસિ હોતીતિ = શિરોરુઃ | ૩) મન્ નો માર્ગ, નસ્ નો , અમ્ નો , રમ્ નો ખ કે દન્ થાય. દા.ત. પુષ્ય પગતિ રતિ પુષ્યમાન્ - પુષમાન્ - પુષમા ! • પાત્ ગાયતે = પટ્ટનમ્ ૦ તુર છતિ = સુરા | • શત્રુ તિ = શત્રુહ - શત્રુઝઃ | » વૃહત્ ક વૃત્રા | B. સ્વરાંત ધાતુઓમાં 1 હસ્વ , ૩, ૪ કારાંત ધાતુમાં ક્યારેક ગુણ/વૃદ્ધિ ન થાય. પણ અંતે તુ
ઉમેરાય (વિવર્ પ્રત્યય કહેવાય છે.) a.ત. of યતીતિ = વિનિત્ | પર્વ મુખ્યત્ ઈત્યાદિ.. 11 ક્યારેક અંત્ય વરની વૃદ્ધિ પૂર્વક આ ઉમેરાય ઇ.ત.મે કરોતિ તિ . | ક્યારેક અંત્ય સ્વરનો ગુણ થાય + ગ ઉમેરાય. દા.ત. • ગુઢાય તે રૂતિ ગુણાશય | પર્વ • કાર્યઃ ઈત્યાદિ. TV ક્યારેક કોઇ જ ફેરફાર ન થાય. .ત. સ્વયે મવતીતિ સ્વયંમૂ | v અંત્ય છે કે સૌ નો A. ચારેક ગ થાય દા.ત. ધન રાતિતિ ધનવઃ || • શ્રેષ્ઠ પ્રતીતિ કચ્છપ ! • ધર્મજ્ઞ છે • તટસ્થ ! B. ક્યારેક ના થાય ા.ત. • વસું તાતીતિ વસુધા .
પર્વ : વિશ્વ ! :
114