________________
જણાવવાના અર્થમાં હોય ત્યારે સંખ્યાપૂરક સાથે સમાસ થાય છે. ઘાત દિતી ધિલાય = દ્વિતીયપક્ષા, મિક્ષદ્વિતીયમ્ (ભિક્ષાનો અડધો ભાગ) પરતુ... fપક્ષી fમક્ષા દિતી ( ભિક્ષની બીજી વારની ભિક્ષા) અહીં સમાસ ન થાય કેમકે સમૂહના ભાગ અર્થમાં નથી. B. પૂર્વ, અપર, મધર, સત્તર અને અર્ધ નપું) ની સાથે અવયવી વાચક ષષ્ઠચત્ત નામનો થાય. અને ત્યારે પૂર્વ વગેરે શબ્દ પૂર્વપદમાં આવે. ા.ત. #ાય પૂર્વ = પૂર્વઃ | (કપરાય.) ઉપપ્રત્ય: મ = અપિપ્પલી | પરતુ પ્રમચ મર્ધ = પ્રામા થાય. કેમકે કઈ પુંલિંગ છે. Note નિયમ B માં અવયવ/અવયવી સમાસ છે. તેથી વસ્તુ એકથી વધુ ન હોવી જોઇએ. દા.ત. પૂર્વ છાત્રાળમ્ • ગઈ પિAતીનામ્ અહી સમાસ ન થાય. C કાલનો ભાગ દર્શાવતા શબ્દો સાથે તે કાળવાચી ષષ્ઠયન શબ્દનો થાય. અને ભાગવાચી શબ્દ પ્રથમ આવે. દા.ત. ગહૃ મધ્યમ્ = મધ્યાહ | D એક બનાવ બન્યા પછી અમૂક કાળ થઇ ગયો હોય તો કાળ દર્શક નામ સાથે તે બનાવ સૂચવતા પરાન્ત શબ્દનો સમાસ થાય અને કાળદર્શક શબ્દ પૂર્વપદમાં આવે ઘાત. ૦ સંવત્સ રીક્ષિત મી = સંવત્સરીક્ષિતઃ |
માસઃ નાતા: મા = માલગાતા. | E ષષ્ઠી અલક સમાસ ૧)નિંદા અર્થમાં છે વીરીત | • દેવાનપ્રિય =ભૂખ) ૨)નિંદા વાચક હોય એવા શબ્દના ઉત્તરપદમાં પુત્ર શબ્દ હોય ત્યારે વિકલ્પ અલુક સમાસ થાય. દા.ત. • વાચ: પુત્ર = વાચ:પુત્ર / રાણીપુત્ર: નિંદા ગમ્યમાન ન હોય તો માત્ર બ્રાહપુત્ર એમ થાય. ૩) સગપણ કે વિદ્યા સંબંધ ધરાવતા કારાંત નામોનો આ સમાસ થાય. દા.ત. • હોતુ: પુત્ર | • વિતુ: નામાતા. | પરન્તુ ઉત્તરપદમાં સ્વરૂ કે પતિ શબ્દ હોય તો વિન્ધ થાય અને માતુઃ પિતુ સાથે સ્વ નો અલુક થયો હોય ત્યારે સ્વ ના સ્ નો વિશ્વે ૬ થાય. અલુકન થયો હોય ત્યાં નિત્ય પૂ થાય. દા.ત માતૃથ્વસ | અલુક નથી. અલુકમાં માતુધ્વી કે માતુ:સ્વલા ! स्वसुः पति = स्वसुःपतिः/स्वसृपतिः ।
104
