Rajprashniya Sutra Part 02

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 409

सुबोधिनी टीका सू. १५९ भदेवस्य पूर्वभ जी प्रदेशिराज पनम् ३५९ इति वा खलवाटकम् इति वा पूर्व रमणीयं भूत्वा पश्चादरमणीयं भवतीति ! तत्र प्रदेशी पृच्छति-हे भदन्त ! कथं-केन प्रकारेण बनषण्डः पूर्व रमणीयो भूत्वा पश्चादरमणीयो भवति ? । एवं नाटयशालेञ्जवाट-खलवाटविषयेऽपि प्रश्नय जना कर्तव्या। तत्र क्रमेण तेषां रमणीयत्वारमणीयत्वे प्रदर्शयितु केशी पाह-'पएसी' इत्यादि-हे प्रदेशिन् ! यथा वनदण्डः पत्रितः-पत्रसम्पन्नः, पुप्पिन:-पुष्पसम्पन्नः फलितः-फलसम्पन्नः, हरितः-हरितत्वसम्पन्नः हरितकराराज्यमानः-हरितवणे पत्रपल्लवादिभिरतिशयेन शोभमानः, अत एव श्रिया-शोभया, अतीव-अत्यन्तम् उपशोभमानः-शोमां प्राप्नुवन् यदा तिष्ठति-वर्तते, तदा-तस्मिन् काले च स अनपण्डो नो पत्रितः नो पुष्पितः नो फलितः नो हरितः नो हरितका राज्यमानः अत एच नो श्रियाऽतीवोपशोभमानो भवति, यदो च जीर्णः-जीर्णपत्र पल्लगदियुक्तः शन्नः-प्रपतितपत्रादिकः, अत्र शदा झडादेशः, परिशटितपाण्डुपत्र:विकृतपाण्डवर्णपत्रयुक्तः शुष्कवृक्ष इव म्लायन्-म्लानतां गच्छन् सन तिष्ठते, तदा खलु वनपण्डो नो रमणीयो भवति १। प्रदेशी पृच्छति-हे भदन्न ! नाटयशाला 'कथं रमणीया भूत्वा चारमणीया भवति ? केशी पाह-हे प्रदेशिन्! यदा खलु नाटयशालाऽपि गीयते-गानयुक्ता भाति वाद्यते-बाद्यवादनयुक्ता भवति नृत्यते-नृन्ययुक्ता भवति, हस्यते-हास्ययुना भवनि, रम्यते-क्रीडनयुक्ता भवति, तदा खलु सा रमणीया भवति, यदा खलु नो गीयते-यावत् नो वाद्यते 'ना नयेते नो हस्यते नो भ्यते, तदा खलु सा अरमणीया भवति २।
अावाटविषय काश्ने केशी प्राह-हे प्रदेशिन ! यदा खलु इक्षुवाटम् इक्षुक्षेत्रे इक्षुः छिद्यते-द्विधा क्रियते, भिद्यते-बिदार्य ते, पीडयते-यन्त्रेण रसो निःसार्यते, खाद्यते-गुडादिकम्, पीयते-रसः, दीयते-इक्ष्वादिकं, तदा खलु इक्षुघाट रमणीय भवति । यदा खलु इक्षुबाट नो छिद्यते यावत् नो पीडयते नो खाद्यते नो पीयते नो दीयते, तदा इक्षुबाटम् अरमणीयं भवति । ३।
टीकार्थ-स्पष्ट है, "झडे" यहाँपर शद् के स्थान में झड आदेश हुवा है. संस्कृत में इस की छाया "शन्नः" ऐसी होती हैं। केशाने-इस सूत्र द्वारा प्रदेशी राजा को पहिले रमणीय होकर अरमणीय बन जाने वाले वनपण्ड आदिचार को दृष्टांतरूप में रखकर यह समझाया. है कि-तुम ऐसे मत बन जाना. ॥१५९॥ ___ -२पष्ट ६. 'झेड' ही 'शदना स्थान 'झड' माहेश थयो छ. संस्कृत માં એની છાયા “શન હોય છે. કેશીએ આ સૂત્ર વડે પ્રદેશ રાજાને પહેલાં રમણીય થઈને પછી અરમણીય થઈ જનારા વર્ષડ વગેરેને દૃષ્ટાંત રૂપમાં આપીને આ સમજાવવામાં આવ્યુ છે કે તમે એવા થશે નહિ. સ. ૧૫લા