________________
४१४
राजप्रश्नीयसूत्र
निद्रायिकाम् - अगस्वापनी विद्यारूपां कलाम् २४ | गाथागीतिका चेति कलाइयमार्यां मेदरूपाम् २५ २६ | श्लोकम् - श्लोकरचनाकलाम् कवित्वकलामित्यर्थः २७ । हिरण्ययुक्तिम् - हिरण्यस्य- रजत हय युक्तिः- निर्माण विधिन्ताम् २८ । सुवर्ण युक्तिम्- सुवर्णस्य युक्ति:- निर्माणविधिस्ताम् २९ । आभरणविधिम्भूषणनिर्माणकलाम् ३० । तरुणीपरिकर्म - स्त्रीणां वर्णादिवृद्धिरूपाम् ३१ | बीलक्षणम्, पुरुपलक्षणम्, एतन्दयं सामुद्रिकशास्त्रप्रसिद्धं विज्ञान ३२ - ३३ । इयगज- कुक्कुट -च्छत्र-चक्र-दण्डानां प्रसिद्धानां सप्तानां तत्तल्लक्षणज्ञानकलाः ३४-४० । मणिलक्षणम् - रत्नादि - परीक्षणम ४१ । काकिणीलक्षणम् - काकिणी - चक्रवर्तिनो
का ज्ञान होना उसका नाम - निद्रायिका कला है, इस कलावाला दूसरे का इस कला के प्रभाव से निद्रा में मग्न कर देता है २४ | गाथा - और गीतिका ये दोनों कलाएं आर्या का ही सेदरूप होती है, २५-२६ श्लोकरचना करने की चतुराई का नाम - लोककला है, इसका दूसरा नाम - कवित्वकला भी है २७ । हिरण्य युक्ति - चान्दी बनाने की कला २८ सुवर्णयुक्ति-सोना बनाने की कला २९ भूषणों के निर्माण की विधि का जानना. आभरणविधि कला है. ३०१ स्त्रियों के वर्णादिक में विधान का जानना. तरुणीपरिकर्मकला है. ३१। श्रीयों के शुभाशुभ लक्षणो को जानना. स्त्रीलक्षणका है. ३२ | पुरुषलक्षणों का जानना यह पुरुष लक्षणकलाहै. ३३ । दोनों कलाएँ सामुद्रिकशास्त्र से सम्बन्धित हैं । घोडा - हाथी - कुक्कूट -छत्रचक्र-दण्ड असि (तवार) इन सातों के शुभाशुभ लक्षणों को जानना इस का नाम उस उस नाम की कला है ३४-४०। रत्नादिकों की परीक्षा करना इसका नाम मणिलक्षण कला है. ४१ । काकिनी कल्ला में - चक्रवर्ती के रत्न विशेष की परीक्षा
જ્ઞાન થવું” તે ‘નિદ્રાયિકા કલા છે. આ કલાને જાણનારને મીજાને આ કલાના પ્રભાનથી નિદ્રામગ્ન કરે છેર૪. ગાથા અને ગીતિકા આ બન્ને કલાએ આનાજ ભેદરૂપમાં છે. ૨૫–૨૬. શ્વાક રચનામાં કુશળતાનુ નામ બ્લેાક કલા છે. આદું ખીજું નામ કવિત્વકલા પણ છે ૨૭ હિરણ્ય યુકિત ચાંદીખાવવાની કલા, ૨૮ સુવર્ણ ને યુકિત-સાનું બનાવવાની કળા ૨૯ આભરણુવિધિ-આભૂષણાને અનાવવાની વિધીને જાણવી તે આભરણુવિધિ કલા છે ૩૦. સ્ત્રીઓના વર્ણાદિકમાં વૃદ્ધિવિધાન જાવું તે તરૂણી પરિક કલા છે૩૧. સ્ત્રીઓના શુભાશુભ લક્ષણા જાણવાં તે સ્ત્રીલક્ષણ કલા છે૩ર. પુરૂષ લક્ષણે જાણવા એ પુરૂષ લક્ષણ કલા છે૩૩. એ બન્ને કલાએ સામુદ્રિકશાસ્ત્રની સાથે सौंगंध राजे छे. घोडा हाथी - डुङ्कुट -छत्र-य-उ-मासि - (तरवार) मे सहितना शुलाશુભ લક્ષણે જાણવા તેના નામેા તે તે કલા વિશિષ્ટ સમજવા ૩૪-૪૦૨નાદિકાની પરીક્ષા તે મણિલક્ષણ કલા છે૪૧. કાકિણી કલામાં-ચક્રવતી ના રત્નવિશેષની પરીક્ષા તેના લક્ષણાના
