________________
सुबोधिनी टीका सू. १७० सूर्याभदेवाय आगामिभववर्णनम् ४१५ रत्नविशेषस्तस्य लक्षणम् ४२ । बास्तुविद्याद-गृहभूमेगुणदोपज्ञानरूपास् ४३ । नगरमानन्-नगरस्य दशीननाऽऽयाम-नवयोजनव्यासादि-प्रमाणज्ञानम् ४४ । स्कन्धाकारमानम् सेनानिवेशप्रमाणज्ञानम् ४५ । चार-चारो-जोतिश्चारः, तद्विज्ञानम् ४६। प्रतिचारम्-प्रतिचरणं प्रतिचार:-रोगिणः प्रतीकारकरणं, तद्विषयकज्ञानम् ४७ । व्यूहा-सामान्यतः सैन्दरचनं, तद्विषयज्ञानम४ ८ । चक्रव्यूहम्-चक्राऽऽकृतिक सैन्यरचना- ४९ । गरुडव्यूहम्-गरुडाऽऽकृतिकसैन्यरचनास् ५० । शकटव्यूहम-शकटाऽऽकृतिकसैन्यरचनाम् ५१ । युद्ध५-युद्धकलाम् ५२ । नियुद्धमल्लयुद्धकरणकलाम ५३ । युद्वयुद्धम्-खङ्गादिप्रक्षेपणपूर्वकमहायुद्धकलाम् ५४ । अस्थियुद्धम्-अस्थिभिः-कूपरादिभिः प्रहरणं, तत्कलास् । यद्वा 'दृष्टियुद्धप' इति करने के लक्षणों को जानना ४२ । गृहभूमि के गुण दोपों का ज्ञान होना इसका नाम वास्तु विद्या कला है,४३ नगरकी दशयोजन लम्बाई और नौ योजन चौडाई आदि प्रमाण का ज्ञान होना यह नगरमान कला है ४४। सेनानिवेश के प्रमाण का होना-स्कन्धावार मानकला है ४५। नक्षत्रादिक ज्योतिप्कों की चाल का ज्ञान होना चारककला है.४६ । रोगों के प्रतिकार करने के उपायों का ज्ञान होना प्रतिचारकला है. ४७। सामान्यरूप में सैन्यरचना का ज्ञान होना, यह व्यूह कला है. ४८॥ चक्राकाररूप में सैन्य की रचना करना चक्रव्यूहफला है. ४९। गरुड के आकार में सैन्य की रचना करना र ह गरुड व्यूहकला है. ५०। शकट के रूप में सैन्य की रचना करने का ज्ञान होना यह शकटव्यूह कला है ५१॥ युद्ध करने का ज्ञान होना यह युद्धकला है, ५२ । मल्लयुद्ध करने का ज्ञान होता यह मल्लयुद्ध या नियुद्ध का है ५३। तलवार आदि चलाते हुवे घमासान युद्ध करना यह युद्ध युद्ध फला है. ५४। अस्थि-टोहनी आदि से प्रहार करने की चतुराई का આધારે કરવામાં આવે છે ૪૨ ગૃહભૂમિના ગુણદોષેનું જ્ઞાન થવું તે વાસ્તુવિદ્યાકલા છે.૪૩ નગરની દશ જન લંબાઈ અને નવજન પહોળાઈ વિગેરે પ્રમાણનું જ્ઞાન થવું તે “નગરમાન કલા છે.૪૪ સેનાનિવેશના પ્રમાણનું જ્ઞાન થવું તે સ્કંધાવારમાન કલા છે.૪૫ નક્ષત્રાદિક જેતિષ્કની ગતિનું જ્ઞાન થવું તે ચાર કલા છે ૪૬ રેગોને મટાડવાના ઉપાયોનું જ્ઞાન તે પ્રતિચાર કલા છે.૪૭ સામાન્ય રૂપથી સૈન્યરચનાનું જ્ઞાન થવું તે ચર્ક મૂહ કલા છે. ૪૮ચક્રાકારકરૂપમાં સૌ રચના કરવી ચક્રવ્ય કલા છે, ૯ ગરૂડના આકારથી સૈન્યની રચના કરવી તેનું નામ ગરૂડયૂહ કલા છે. ૫૦ શકેટના રૂપમાં સન્યની રચના કરવાનું જ્ઞાન થવું તે શકટર્વ્યૂહ કલા છે. પ૧ યુદ્ધ કરવાનું જ્ઞાન થવું તે યુદ્ધ કલા છે.પર મલ યુદ્ધ કરવાનું જ્ઞાન થવું તે મ૯યુદ્ધ કે નિયુદ્ધકલા છે. ૫૩ તરવાર વગેરે ફેરવતાં ભયંકર યુદ્ધ કરવું તે યુદ્ધ રુદ્ધ કલા છે.૫૪ અસ્થિ-ટેની વગેરેથી પ્રહાર કરવાની કુશળતાનું નામ અસ્થિયુદ્ધ કલા છે. અથવા “ષ્ટિ ચુદ્ધ આ પાઠમાં
