________________
ટીપોય. જ્યાં પ્રાણીઓના મૃતદેહો રાખ્યા છે. એમાં ભુતાનના એવું ત્યાંના માણસોએ કહ્યું ત્યાં ઊભા રહીને તેની પાછળનો જે જાણીતાં પ્રાણીઓ જેવા કે, કસ્તૂરીમૃગ, હિમાલયના રીંછ, હિમ અભુત નજારો હતો એના ફોટા પાડીને વળતા થયા. દીપડો, જંગલી ભેંસ, અદ્ભુત પતંગિયા મનને મોહી લે છે. અમે મ્યુઝીયમમાંથી બહાર નીકળીને સામેના ભાગમાં
“ઢત' ૪૩, તીર્થનગર, વિ૦૧, સોલા રોડ, સિક્યુરીટી ટાવર છે ત્યાં ગયા. અત્યારે તેનો જીર્ણોદ્ધાર થઈ રહ્યો
ઘાટલોડીયા, અમદાવાદ - ૩૮૦૦૬૨. છે. જ્યારે તે તેયાર થશે ત્યારે આ મ્યુઝીયમને ત્યાં ખેસડવાનું છે.
મો. ૯૮૨૫૦૯૮૮૮૮ સ્વાધ્યાય - ધ્યાન - કાયોત્સર્ગ.
સુબોધીબેન સતીશ મસાલીઆ (મે ના અંકથી આગળથી ચાલુ...).
જિનને નવડાવવાનું કહ્યું છે ને આપણે તો જિનેશ્વરદેવની મૂર્તિને ગણધરો તીર્થકરને ત્રણ પ્રદક્ષિણા દેતા દરેક પ્રદક્ષિણા વખતે નવડાવીએ છીએ. આમાં જે પ્રમાણે કહ્યું છે તેમ કરીએ તો કર્મ પૂછે છે કે “ભંતે કિં તત' ભગવાન પ્રથમ પ્રદક્ષિણા વખતે જવાબ ચકચૂર થાય. આપણે તો તે પ્રમાણે નથી કરતાં છતા માનીએ આપે છે. ઉપનેઈવા. બીજી પ્રદક્ષિણા વખતે કહે છે વિગમેઈવા છીએ કે અહો.. મારા તો કર્મ ચકચૂર થઈ ગયા.. એમ વિચાર ત્રીજી પ્રદક્ષિણા વખતે કહે છે કે ધુવમેઈવા.
કરતા સાધક વિચારશે કે “પણ ખુદ જિન છે ક્યાં?' અત્યારે પંચમ આપણે આ ત્રીપદીને સારી રીતે ગોખી લીધી. અડધી રાતે કાળમાં તો કોઈ જિનેશ્વરની હાજરી તો છે નહીં. ત્યાં તો એને કોઈ ઉંઘમાંથી ઉઠાડીને પૂછે તો કડકડાટ બોલી જઈએ કે ઉપને ઈવા, સમજાશે કે અરે.. મારો ખુદનો આત્મા જ જિન છે. ફક્ત એના વિગમેઈવા, ધુવમેવા. કદાચ આની પરીક્ષા આપવાની હોય તો પર જે કર્મોની કાળાશ છે તે દૂર થઈ જાય તો એના જિનેશ્વર પ્રથમ નંબરે પાસ પણ થઈ જઈએ પણ ક્યારેય આપણે એ અનુભવ્યું સ્વરૂપના દર્શન થઈ જાય. ઓહ! તો એને નવડાવવાનું કામ આપણી નહીં કે જેમાં આખું તત્ત્વજ્ઞાન સમાયું છે તે શું છે ઉપને ઈવા? અંદર જ કરવાનું છે? એને નવડાવવા માટે જ્ઞાનરૂપી કળશ જોઈશે. વિગમેઈવા કે ધુવમેઈવા? જ્યારે વિપશ્યના સાધના કરતા કરતા પુગલની અનિત્યતાનું જ્ઞાન હાજર કરી એ કળશમાં સમતારૂપી એક અવસ્થાએ પોતાનું શરીર ઘન સ્વરૂપે નહિ પણ પ્રતિ ક્ષણ રસ ભરીશું. ઘટના, પ્રિય હોય કે અપ્રિય. રાગ કે દ્વેષમાં તણાઈ ન અનેકશઃ પલટાતા પૂંજ તરીકે અનુભવશો, પ્રતિ સેકંડે પાંચ કરોડ જતાં, તટસ્થ રહી... સમતામાં સ્થિર થશું તો મારા કર્મ ચકચૂર કોશિકાઓ નાશ પામતી ને નવસર્જન થતી જાત અનુભવથી થશે... આટલી વાત સમજમાં આવતા વિપશ્યી સાધક તરત સમજી જાણશો ત્યારે ભગવાને કહેલા આ ત્રીપદીના શબ્દો સમજાશે.. જશે કે, આપણે વિપશ્યનામાં આજ તો કામ કરીએ છીએ. પ્રથમ ખૂબ સમજાશે.
તો મન-વચન-કાયાને સ્થિર કરી નવા કર્મોનો આશ્રવ બંધ કરીએ તમે પ્રક્ષાલ વખતે આ દુહો બોલો છો ને? “જ્ઞાન કળશ ભરી છીએ. જેણે સાધનાનો ઘનિષ્ઠ અનુભવ મેળવ્યો હશે, પ્રત્યેક શ્વાસ આત્મા, સમતા રસ ભરપૂર, શ્રી જિનને નવરાવતા, કર્મ થાય સાથે સમસ્ત કાયામાં “ધારાપ્રવાહ” અનુભવ્યો હશે, તેમને એ ચકચૂર'. બસ આ દુહો વાંચીને આપણે તો કળશા ને કળશા દૂધ વખતનો પોતાનો જાત. અનુભવ આ દુહામાં દેખાશે. વિપશ્યના પાણીના ભરી ભરીને જિન પ્રતિમા પર ઢોળવા લાગ્યા ને માનવા શિબિરમાં રોજના નવ-દસ કલાક શિખાથી પગના તળિયાં સુધીની લાગ્યા કે જિન પ્રતિમાને કળશા ભરી ભરીને નવડાવીશ એટલે યાત્રા કરતા સાધકને સ્થળ/દુઃખદ સંવેદનાનો અનુભવ થાય કે મારા કર્મ ચકચૂર થઈ જશે. નાશ પામી જશે. મારા કર્મની નિર્જરા સૂક્ષ્મ/સુખદ સંવેદનાનો અનુભવ થાય. ધારાપ્રવાહ કે સૂક્ષ્મતમ) થઈ જશે. પણ કોઈ દિવસ એ વિચાર્યું કે આપણે બોલીએ છીએ અસુખદ-દુઃખદ સંવેદનાનો અનુભવ થાય, ત્યારે આત્મારૂપ અલગ ને કરીએ છીએ અલગ - અરે ભાઈ... જ્ઞાની પુરુષોને કળશમાં એ જ્ઞાન, એ પ્રજ્ઞા હાજર કરવાની છે કે સંવેદના સુખદ સાંકેતિક ભાષા તત્ત્વજ્ઞાનને - વિપશ્યનાને આ દુહામાં વણી લીધી હોય કે દુઃખદ, કોઈ સંવેદના અનંતકાળ સુધી રહેવાની નથી... છે તેઓ જાણતા હતા કે સમય જતા ભાષાના શબ્દો બદલાઈ આ બધી સંવેદના અનિત્ય છે તો જે અનિત્ય છે તેના પ્રત્યે શું રાગ જશે. પણ આ સાંકેતિક ભાષા જીવંત રહેશે. જેમાંથી વિચાર કરતા જગાડવો? શું દ્વેષ જગાડવો? આવા જ્ઞાનરૂપી કળશની હાજરીને ફરી પાછું લોકો જ્ઞાન મેળવશે. અહીં આત્મારૂપી જ્ઞાન કળશ લેવાનું લીધે સાધક જે ક્ષણે જેવી સંવેદના હોય તેને તટસ્થ પ્રેક્ષકની જેમ કહ્યું છે ને આપણે તો સોના-ચાંદી-પિત્તળના કળશ લઈએ છીએ.... નિહાળી, તેની ક્ષણભંગુરતા અને નિઃસારતા પ્રત્યે સભાન રહી આમાં તો જ્ઞાન કળશમાં સમતારૂપી રસ ભરવાનો કહ્યો છે અને સમતામાં સ્થિર થાય છે. સુખદ સંવેદના કે ધારા પ્રવાહમાં રાગ આપણે તો દૂધમિશ્રિત પાણી ભરીએ છીએ. આ દુહામાં તો ખુદ કરી હર્ષથી નાચી નથી ઉઠતો કે દુઃખદ સંવેદના જાગે ત્યારે ખિન્ન
પ્રબુદ્ધજીવન
જુલાઈ - ૨૦૧૮
