________________
૦ વર્ષ : (૫૦) + ૭૦ અંક: ૪૦
૦ તા. ૧૬-૪-૯૬ ૦૦ Regd. No. MR. By./south 54. Licence 37
૦૦૦શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું માસિક મુખપત્ર૦૦૦
૦૦૦ પ્રબુદ્ધ જીવન પાક્ષિક ૧૯૩૯થી ૧૯૮૯ઃ ૫૦ વર્ષ૦૦૦ વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૫૦૦૦ -
તંત્રી રમણલાલ ચી. શાહ
નાતિવેત્ત હસે મુft
-ભગવાન મહાવીર
(સાધુએ અમર્યાદ હસવું નહિ) હમણાં મહાવીર જન્મ કલ્યાણકની ઉજવણી પ્રસંગે ભગવાનનાં (સર્વ પ્રકારનું હાસ્ય છોડીને સાધક ગુતિપૂર્વક વિચરે) વચનોમાંથી ઉપરનું વચન યાદ આવ્યું.
દશવૈકાલિક સૂત્રમાં પણ કહ્યું છેઃ ગૃહસ્થ જીવનનો ત્યાગ કરી સાધુજીવને સ્વીકારવું એ સહેલી વાત
સMાપ્ત વિવM[ 1 (અતિહાસ્યનો ત્યાગ કરવો) નથી. માત્ર કંચન અને કામિનીના ત્યાગથી ઉત્તમ સાધુ થઇ જવાતું નથી.
જૈન સાધુઓના આચાર ઘણા જ કડક છે. સાધુઓનું જીવન એ ત્યાગ પછી પણ સંયમી જીવનને શોભાવે એવી ઘણી બાબતો છે, જેને
ત્યાગમય અને સંયમપ્રધાન હોવું જોઇએ. એટલા માટે સાધુઓએ જીવનમાં ઉતારવાની રહે છે. વ્યવહાર દષ્ટિએ સાધુ થયા પછી એતમુખ ક્યારે, કેવી રીતે, કોની સાથે, કેટલું બોલવું જોઈએ તે અંગે ભગવાન બની આત્મલક્ષી ઉપાસના કરવાની હોય છે. ક્રોધ, માન, માયા, લોભ
2. કથિ, માન, માવા, લોભ મહાવીરે ઝીણવટપૂર્વક માર્ગદર્શન આપ્યું છે. વગેરે કષાયો નિર્મૂળ કરવાનો ભારે પુરુષાર્થ કરવાનો હોય છે.
હાસ્ય એ જીવનનું કુદરતી લક્ષણ છે. હસવાની શક્તિ બધા જીવોમાં ! લોકેષણાને અને લબ્ધિના ચમત્કારોને જીતવાના હોય છે. જૈન સાધુના નથી હોતી. દશ્યમાન જીવસૃષ્ટિમાં એક ફક્ત મનુષ્ય જ એવો છે કે જે શીલના અઢાર હજાર જેટલાં અંગ બતાવવામાં આવ્યાં છે.
હસી શકે છે. કેટલાંક પ્રાણીઓ રહે છે, પણ હસી શકતાં નથી. એટલે - સાધુના આચારો વિશે કેટલીક મહત્ત્વની સૂચનાઓ આગમ
જ કહેવાયું છે કે Man is a laughing animal. બાળક જન્મે છે કે ગ્રંથોમાં આપવામાં આવી છે. સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રમાં જે કેટલીક મહત્ત્વની
તરત જ તે રડે છે. ન રડે તો એ ચિંતાનો વિષય ગણાય છે. તેને પરાણે બાબતો જણાવવામાં આવી છે તેમાં એક સ્થળે કહ્યું છેઃ
રડાવવા માટે પ્રયત્ન કરવામાં આવે છે. પરંતુ હસવાનું બાળક ક્રમે ક્રમે नन्नत्थ अंतराअणं,
પોતાની મેળે શીખે છે. परगंहे ण णिसीयए।
હાસ્ય આરોગ્યની દષ્ટિએ ઉપકારક છે. હસવાથી શરીરની વધુ गामकुमारियं किड्डे,
માંસપેશીઓને વ્યાયામ મળે છે અને આરોગ્ય માટે ઉપકારક એવાં
રસાયણો તે દ્રવે છે. વ્યાવહરિક જીવનની દષ્ટિએ હાસ્ય એ જીવનનું नातिवेलं हसे मुणी ।
અનિવાર્ય અંગ છે. તે તંગદિલી-Tension-ને નિવારે છે. યોગ્ય રીતે સાધુ રોગાદિ કોઈ કારણ વિના ગૃહસ્થના ઘરમાં ન બેસે, તથા
એનો ઉપયોગ થાય તો તે જીવનનું ભૂષણ બની શકે છે. કેટલીક ગામના બાળકોની સાથે રમત નરમ (બાલક્રીડા ને કરી, તેમજ મયદાનું માંસપેશીઓ સાથે હાસ્ય સંકળાયેલું છે. ત્યાં ગલગલિયાં કરતાં માણસ ઉલ્લંધન કરીને હસે નહિ.
હસી પડે છે. સાધુઓનું પોતાનું ગૌરવ સચવાય એ માટે આ ત્રણ ભલામણ
હાસ્યનો વિષય એક રીતે જોઈએ તો કુદરતી બક્ષિસ જેવો છે. કરવામાં આવી છે. એમાં હસવાની વાત પણ ઉમેરી લેવામાં આવી છે. ળ
બીજાને સારી રીતે, નિર્દોષ હાસ્ય દ્વારા હસાવવની શક્તિ બહુ જ થોડા કોઈકને કદાચ પ્રશ્ન થાય કે શું સાધુઓએ હસીને વાત કરવી જ ન શો
માણસોમાં હોય છે. કેટલાક લોકો હાસ્યને માણી શકે છે, પરંતુ પોતે જોઇએ? ના, એવું નથી. સાધુને હસવાની મનાઈ ફરમાવવામાં આવી ;
કોઇને હસાવી શકતા નથી. કેટલાક લોકો બીજાને હસાવી શકે છે અને નથી. પરંતુ સાધુઓએ હાસ્યની અતિશયતાને છોડવાની ભલામણ છે,
પોતે પણ બીજાના હાસ્યને સારી રીતે માણી શકે છે. કરવામાં આવી છે. સાધુઓએ મોટેથી, ઘણા બધા સાંભળે એમ કેટલાક માણસની પ્રકતિ જ એટલી બધી ગંભીર હોય છે કે ખડખડાટ હસવું ન જોઈએ અને એમનું હસવાનું પણ વધુ સમય ચાલવું
હસવાની સારી સરસ વાત ચાલતી હોય તો પણ તેઓ તેને માણી શકતા.
થવાની ન જોઇએ.
નથી અને હસી શકતા નથી. કેટલાકને બીજાની વાતમાં રહેલા હાસ્યના આચારાંગ સૂત્રમાં પણ કહ્યું છેઃ
સૂરને પકડવાની સૂઝ હોતી નથી. સુધારક યુગના નર્મમર્મના લેખકે, . सव्वं हासं परिच्चज्ज अल्लीणगुत्तो परिव्वए ।
કવિ-વિવેચક નવલરામે કવિ નર્મદને એક પ્રસંગે કહ્યું હતું કે “કવિ,
