________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૮-૯૬.
આંકડાની કરામત યાને સંખ્યાની સજાવટ
| ડૉ. બિપિનચંદ્ર હીરાલાલ કાપડિયા આ સંસાર એક અજાયબ ઘર છે. ચૌદ રાજલોક સુધી તે ફેલાયો પ્રાચીન સમયમાં રાજાઓ, ચક્રવર્તીઓ, વાસુદેવો, ધનાટ્ય છે. જૈનદર્શન પ્રમાણે ૪૫ લાખ જોજન લાંબી સિદ્ધશિલા સાત દેવલોક વ્યક્તિઓ વધુ પત્ની કરતા. બહુપત્નીત્વ કે જેને અંગ્રેજીમાં અને સાત નરકની ઉપર આવેલી છે. સર્વાર્થસિદ્ધ દેવલોકના જીવનું Polyganny કહે છે તે રિવાજ ભારત ઉપરાંત અન્ય દેશોમાં પ્રચલિત આયુષ્ય સાત લવ ઓછું પડ્યું તેથી તેનો સંસાર ૩૩ સાગરનો વધી હતો. ભરત ચક્રવર્તીને ૧ લાખ ૯૨ હજાર પત્નીઓ હતી. ચક્રવર્તન પયો. અનંત પુગલ પરાવર્તા વ્યતીત થઈ ગયાં. ૪ ગાઉ લાંબો, ૪ ૬૪ હજાર હોય, ૩૨ હજાર હોય, ૧૬ હજાર હોય. અજિતશાંતિ ગાઉ પહોળો, ૪ ગાઉ ઉંડો ખાડો અત્યંત સૂક્ષ્મ વાળથી ભરી એવો સ્મરણમાં કુરુજનપદના નરેશ્વરને ૬૪ હજાર સ્ત્રીના સ્વામી કહ્યા છે. ખીચોખીચ ભર્યો હોય કે ચક્રવર્તીનું સૈન્ય પસાર થાય તો પણ દબાય ધન્ના-શાલિભદ્રને અનુક્રમે ૮ અને ૩૨ પત્નીઓ હતી. પેઢાલપુત્રને નહીં. તેમાંથી ૧૦૦ વર્ષે એક એક વાળ કાઢતાં તે ખાલી થાય તેને સુંદર બનાય ૩૨ પત્નીઓ હતી; અનાથમુનિને ૩૨ પત્નીઓ હતી. પલ્યોપમ કહેવાય. ૧૦ ક્રોડાકોડી પલ્યોપમનો એક સાગરોપમ અને જંબુસ્વામીને ૮, શ્રેણિકરાજાને ૨૩, કૃષ્ણને ૧૬ હજાર, શ્રીપાલરાજાને ૧૦ ક્રોડાકોડી સાગરોપમની એક અવસર્પિણી-ઉત્સર્પિણી અને ૯, ગુણસાગરને ૮ ૫ત્નીઓ તથા પૃથ્વીચંદ્રને ૧૬ પત્નીઓ હતી. અવસર્પિણી જેટલા સમયની હોય તે એક કાલચક્ર બનાવે. અસંખ્ય વાસુદેવને ૧૬ હજાર, બળદેવને અનેક પત્ની હોય છે. માંડલિક રાજાના કાલચક્ર પુદગલપરાવર્તમાં પસાર થાય. પ્રત્યેક કાલચક્રના બે આરા અંતઃપુરમાં ઘણી સ્ત્રીઓ હોય છે. બળદેવ નિયમથી દેવગિતમાં જાય હોય. તેમાં ત્રીજા અને ચોથા આરના અંત પહેલા ૨૪ તીર્થંકરો થાય. છે; જ્યારે ચક્રવર્તી દીક્ષા ન લે તો નરકે જાય છે. જેમકે બ્રાહ્મદજા અને અજિતનાથના સમયમાં ઉત્કૃષ્ટ ૧૭૦ તીર્થંકરો થયા. વિહરમાન ૨૦ સુભૂમ. ચક્રવર્તી શ્રીપાલરાજાને ૯ પત્નીઓ, પુત્રો અને ૯મા ભવે તીર્થકરો મહાવિદેહ કોત્રમાં હોય. એક સમયમાં ઉત્કૃષ્ટ ૧૦૮ જીવો મોક્ષ મોક્ષે જવાનું રાસમાં જણાવ્યું છે. અવંતિસુકમાળ ૩૨ સ્ત્રીના સ્વામી પામે.
હતા. તેની ૩૧ પત્નીઓએ દીક્ષા લીધી. આ અવસર્પિણીમાં ભગવાન ઋષભદેવ થયા. જેમને ૧૦૦ પુત્રો સમતા ગુણ જેનાથી પ્રાપ્ત થાય તે સામાયિક, દૈવસિક પ્રતિક્રમણમાં હતા. તેમનું આયુષ્ય ૮૪ લાખ પૂર્વનું હતું. ૮૪ લાખને ૮૪ લાખે સઝાય કરાય છે. તેમાંની એકને સામાયિક ફલ તથા પ્રતિક્રમણ સ્વરુપ ગુણતાં ૭૦૫૬000000000, આ સંખ્યા આવે; તેને ૮૪ લાખ દર્શક સઝાય’ કહે છે કે લાખ ખાંડી સોનું લાખ વર્ષ સુધી દાનમાં અપાય ગુણીએ તેટલું આયુષ્ય પ્રથમ તીર્થંકરનું હતું. તેમણે ૮૩ લાખ પૂર્વો તો પણ તે એક સામયિકની લગારે તોલે ન આવે. વળી સામાયિકનું ફળ સંસારમાં ગાળ્યા, દીક્ષા લીધા પછી ૩૬૫ દિવસના ચૌવિહાર ઉપવાસ પ્રત્યેક મિનિટનું ૨ પલ્યોપમનું ગણતાં ૪૮ મિનિટમાં તે ૯૨ કરોડથી તથા ૧૦૦૦ વર્ષ પછી કેવળજ્ઞાની
વધુ થાય. તેનું ફળ ૯૨૫, ૯૨૫, ૯૨૫ પલ્યોપમ એટલે ૯૨ કરોડ, આટલી ભૂમિકા કરી દેવવંદન ભાવપૂર્વક કરી આગળ વધીએ. ૫૯ લાખ, ૨૫ હજાર ૯૯૨૫ થાય. ઈરિયાપથિકી સૂત્રમાં મિચ્છામિ સકળતીર્થમાં પહેલે સ્વર્ગ ૩૨ લાખ, બીજે ૨૮ ત્રીજે ૧૨ લાખ, ચોથે દુક્કડના ૧૮૨૪૧૨૦ ભાગ ૨હેલા છે. ૮ લાખ, પાંચમે ૪ લાખ, છકે ૫૦ હજા૨, ૭મે ૪૦ હજાર, ૮મે છ થતાંબર જનો પ્રમાણે ૪૫ આગમી. અન્ય પ્રમાણે ૮૪ તથા
દશમે ૪૦૦ ૧ ૧ ૧ રમે 306 નવીય વ, પાંચ સ્થાનકવાસીના મતે ૩૨ આગમો ગણાવે છે. તેમાં ઠાણમાં એક, બે અનુત્તરમાં સર્વે મળી ૮૪ લાખથી વધુ જિનબિંબો હોય. આખા ત્રણથી ૧૦, વગેરે સંખ્યાવાળા પદાર્થોનું નિરૂપણ છે. સમવાયમાં પણ તીર્થનંદનની ગણતરી ધ્યાનમાં લેતાં ૧૫ અબજથી વધ જિનબિંબોને ૧ થી ૧૦૦ સુધીના પદાર્થોનું નિરૂપણ. ત્યારબાદ ૧૫૦, ૨૦૦, પ્રણામ કરાય છે. તેવી જ રીતે “જગચિંતામણિ ચૈત્યવંદનમાં ભરતેશ્વરે ૩૦, ૫૦૦, ૨ હજાર, ૩ હજાર એમ ૧૦ હજાર, લાખ, ૨ લાખ , અષ્ટાપદ પર પ્રસ્થાપિત કરેલાં જિનબિંબો, ૨૪ તીર્થકરો, ૧૫ ૧૦લાખ, કરોડ, ક્રોડાક્રોડી સાગરોપમ એમ ૧૩૫ સુત્તો પૂરાં થાય છે, કર્મભૂમિમાં ૧૭૦ તીર્થકરો, વિચરી રહેલાં નવક્રોડ કેવલી, ૯ હજાર જૈન દર્શન પ્રમાણે દુનિયાની માનવ વસ્તી કદાપિ એકડા પછી ૨૯ ક્રોડ સાધુ, સીમંઘરસ્વામી વગેરે વર્તમાનકાળના ૨૦ જિનવરો, ૨ કોડ ઓકથી વધુ નહી થાય ! સામાન્ય ગણિતમાં પરાર્ધ સુધીની સેખ્યા કેવળજ્ઞાનધારી મનિઓ તથા ૨૦૦૦ વિચરતા સાધુને નિત્ય પ્રભાતે બતાવાય છે, જ્યારે શાસ્ત્રકારોએ ૧૯૪ અંકની સંખ્યા જેને વંદન કરવાનો મનસુબો સેવીએ. પાતાલ, ભૂમિતળ તથા સ્વર્ગમાં ફરીથમેહ
શા માં શિર્ષપ્રહેલિકા કહી છે. જ્યોતિષ કરંડકાદિ ગ્રંથોમાં ૨૪૦ અંકની સંખ્યા રહેલાં, ત્રણે કાળના જિનેશ્વરો વંદનાઈ છે. જગચિંતામણિમાં ૧૫૪ર બતાવી છે. આ બંને સંખ્યા 'આત્મતત્ત્વ વિચાર પ્રથમ ભાગ પૃ. ૧૧.૪' ક્રોડ ૫૮ લાખ ૩૬૦૮૦ શાશ્વત જિનબિંબોને વંદન, જબરીપની પર બતાવી છે. આની સામે પગલપરાવત દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ અને ગણતરી એક લાખ યોજનની કરાઈ છે. તે લાખ યોજન લાંબો, પહોળો ભાવથી ઘણો મોટો સમય થીય, થાળી જેમ ગોળાકાર છે.
| મુહપત્તી સામાયિક, પ્રતિક્રમણ, પૌષધાદિ અનુષ્ઠાનોમાં - પાંચ મહાવિદેહ, પાંચ ભરત તથા પાંચ ઐરાવત કર્મભૂમિ. ૩૦ અવિભાજ્ય અંગ તરીકે ઉ૫યોગમાં લેવાય છે. તેનાં ૫૦ બોલ હોય છે. અકર્મ ભૂમિ તથા ૫૬ અંતર્કિંપની ભૂમિ ગણાય છે. કર્મભૂમિના સંયમી નવકારવાળીમાં ૧૦૮ મણકાઓ હોય છે તે અરિહંતના ૧૨, સિદ્ધના અને અન્ય જીવો પાંચ મહાવ્રત, ૧૨ અણવ્રતધારી હોય છે; ૧૪ ૮, આચાર્યના ૩૬, Guધ્યાયના ૨૫ અને સાધુના ૨૭ ગુણોનું ગુણસ્થાનો છે, ૧૮ પાપસ્થાનકો છે. ૭ લાખ વનસ્પતિકાય વગેરે ૮૪ સરવાળા મુજબ ૧૦૮ ગુણોના પ્રતીક સમાન છે. વળી ૨૪ દેડકે, ૪ લાખ જીવયોનિ બતાવી છે. તીર્થકરો ૩૪ અતિશયો તથા વાણીના ૩૫ ગતિ, તીર્થકરના ૧૦૦૮ લાક્ષણિક ચિહ્નો છે. ગુણો ધરાવે છે. ઘણાં ખરાં તીર્થંકરો તે જ ભવે મોક્ષે જાય છે. પરંત બ્રહ્માંડ ૧૪ રાજલો જેટલું છેઃ-એક દેવ નિમિષમાત્રમાં લાખ ઋષભદેવને ૧૩, નેમિનાથને ૯, પાર્શ્વનાથને ૧૦ શાંતિનાથને ૧૨ યોજના જાય તો તે છ મહિનામાં જેટલું અંતર કાપે તે એક ૨ થાય, ભગવાન મહાવીરસ્વામીને ૨૭ભવો જેમાં બે વાર ૭મી નરકે જવું પડ્યું અથવા ૩૮૧૨૭૯
5. અપચં અથવા ૩૮૧૨૭૯૭૦ મણનો એક ભાર એવા ૧૦૦૦ ભારવાળા હતું. બાકીના તીર્થકરોને ૩ ભવ સમ્યકત્વ પામ્યા પછી કરવા પડ્યા લોખડના ગાળામાં "
| કરવા પડયા લોખંડના ગોળાને નાંખતા તે નીચે પડતાં ૬ માસ, ૬ દિવસ, ૬૫ હોર, હતા. નંદન રાજર્ષિના ૨૫મા ભવમાં તેમણે ૧૧.૮૦.૬૪૫ ૬ ઘડી અને ૬ સમયમાં જેટલું અંતર કાપે તેને એક ર કહેવાય. માસખમણ સાથે ૨૦-સ્થાનક તપ કર્યો. ૨૪ તીર્થકરો, ૧૨ પ્રકાશની ગતિ એક સેકંડમાં ૧ લાખ ૮૧ હજાર માઈલની છે. સેકંડમાં ચક્રવર્તીઓ, ૯ વાસદેવ, ૯ બળદેવ અને ૯ પ્રતિવાસદેવ એમ ૬૩ જે એક લાખ ને યાંસી હજાર થાય. શલાકાપુરુષો ગણાવાય છે. જેને ઉદેશીને કલિકાલ સર્વજ્ઞ હેમચંદ્રાચાર્યે મદનબહ્મ ઝોઝરિયા મુનિ તરીકે દીક્ષા પછી જાણીતા થયાં તેને ૩૨ ત્રિપષ્ઠિશલાકા પુરુષ ચરિત્ર' નામની એક સુંદર સંસ્કૃતમાં અભ્યાસ પત્ની હતા. નમિરાજર્ષિને પ00 પત્નીઓ હતી. કુમારનંદી સોની કરી શકાય તેવી કૃતિ રચી છે.
૫૦૦-૫૦૦ સોનામહોરો આપીને ૫૦૦ સુંદરીને પરણ્યો હતો.
