________________
એક તિથિ વર્ગનું અર્થઘટન | કે વૃદ્ધિના પ્રસંગે એટલે કે બે તિથિ હોય ત્યારે પહેલી લયના પ્રસંગે પૂર્વની તિથિનો ક્ષય કરવો અને | તિથિની સંજ્ઞા બદલી કાઢવી અને તે જો પહેલી આઠમ વૃદ્ધિના પ્રસંગે ઉત્તરતિથિએ આરાધના કરવી. સૌથી | | હોય તો તેની બીજી સાતમ બનાવી દેવી. તેમ છતાં એક પહેલાં આપણે ઉમાસ્વાતિ મહારાજના પ્રઘોષનું એક તિથિ વર્ગ ધરાર તેવું કરે છે. આમાં ઉદિત તિથિને જ - તિથિ વર્ગ જે અર્થઘટન કરે છે, તેની વ્યાકરણ, તર્ક, માનવાના સર્વમાન્ય સિદ્ધાંતનો ભંગ થાય છે, કારણ કે વ્યવહાર, ખગોળ અને કોમન સેન્સના મૂળભૂત સિદ્ધાંતોની ખગોળને હિસાબે જે ઉદિત પ્રથમ આઠમ છે, તેને દૃષ્ટિએ સમીક્ષા કરીશું.
સાતમની સંજ્ઞા આપી શકાય જ નહિ, કારણ કે પ્રથમ - ઉમાસ્વાતિ મહારાજનો પ્રઘોષ બે ભાગમાં છે. આઠમમાં સાતમનો એક અંશ પણ હોતો નથી. તેમ છતાં (૧) ક્ષયે પૂર્વા તિથિ: કાર્યા
ઉમાસ્વાતિ મહારાજના પ્રઘોષની વિડંબના કરી એક (૨) વૃદ્ધી કાર્યા તથોત્તરા
તિથિ વર્ગ તેને આધારે (અ) પર્વતિથિની વૃદ્ધિ કરે છે. " એક તિથિ વર્ગ પહેલા ભાગનો અર્થ એવો કરે છે.
એક તિથિ વર્ગ ઉમાસ્વાતિ મહારાજના પ્રઘોષના કે, ક્ષયના પ્રસંગે પૂર્વની તિથિનો ક્ષય કરવો. જે રીતે | બીજા ભાગનું જે અર્થઘટન કરે છે, તે જ પદ્ધતિએ તેઓ તેમણે પહેલા ભાગનું અર્થઘટન કર્યું તે જ પદ્ધતિ બીજા
જો પહેલા ભાગનું પણ અર્થઘટન કરે તો પહેલા ભાગનો ભાગમાં પણ અપનાવે તો તેનો અર્થ આ રીતે થાય :
અર્થ આવો થાય : “ક્ષયના પ્રસંગે પૂર્વતિથિએ આરાધના - વૃદ્ધિના પ્રસંગે ઉત્તરની તિથિની વૃદ્ધિ કરવી. કોઇ
કરવી.' અહીં ક્યાંય પૂર્વની તિથિનો ક્ષય કરવાની વાત પણ વ્યક્તિ કોમનસેન્સનો ઉપયોગ કરી પ્રથમ ભાગના
આવતી નથી. વાત માત્ર પૂર્વની તિથિએ પર્વતિથિની અર્થઘટનને યોગ્ય માને તો બીજા ભાગનું અર્થઘટન ઉપર
આરાધના કરવાની જ આવે છે. ઉમાસ્વાતિ મહારાજના પ્રમાણે જ થાય. એટલે કે પહેલા ભાગના તેમણે કરેલા
પ્રઘોષના પ્રથમ ભાગ અને બીજા ભાગનું અલગ અલગ અર્થ ઘટન મુજબ દાખલા તરીકે જો લૌકિક પંચાંગમાં
પદ્ધતિએ અર્થઘટન કરવાને કારણે એક તિથિ વર્ગની આઠમનો ક્ષય આવતો હોય તો પૂર્વની તિથિનો એટલે કે
માન્યતા વિરોધાભાસથી ભરેલી જણાય છે. જો અર્થઘટનમાં સાતમનો ક્ષય કરવો જોઇએ અને જો લૌકિક પંચાંગમાં
એકવાક્યતા જાળવવી હોય તો તેમની પાસે બે જ ખે આઠમ હોય તો તેમણે ઉત્તરની તિથિની, એટલે કે
વિકલ્પ રહેવા જોઈએ : નોમની વૃદ્ધિ કરવી જોઈએ. આ વાત અત્યંત સાહજિક | (૧) ક્ષયના પ્રસંગે પૂર્વની તિથિએ અને વૃદ્ધિના પ્રસંગે અને સરળ છે, પણ એક તિથિ વર્ગ તેમ નથી કરતો.
ઉત્તરની (પછીની) તિથિએ આરાધના કરવી. લાકેક પંચાંગમાં બે આઠમ આવે ત્યારે તેઓ શું કરે છે ? | (૨) લયના પ્રસંગે પૂર્વના તિથિનો ક્ષય કરવો અને વૃદ્ધિના તેઓ પ્રઘોષના તેમણે કરવા જોઈતા અર્થઘટન પ્રમાણે
પ્રસંગે ઉત્તરની (પછીની) તિથિની વૃદ્ધિ કરવી. નોમની વૃદ્ધિ નથી કરતા પણ પૂર્વની તિથિ, એટલે કે આ બંને અર્થઘટન પડતાં મૂકી તેઓ કોઈ ત્રીજું સાતમની જ વૃદ્ધિ કરે છે. આમ કરવા માટે તેઓ લૌકિક | અર્થઘટન કરી રહ્યા છે, જે વિચિત્ર છે : “ક્ષયના પ્રસંગે પંચાંગની પહેલી આઠમને બીજી સાતમ બનાવી દે છે અને પૂર્વની તિથિનો ક્ષય કરવો અને વૃદ્ધિના પ્રસંગે ઉત્તરતિથિએ ખી જ આઠમને એક માત્ર આઠમ તરીકે પર્વતિથિ ગણી આરાધના કરવી.” આ વિચિત્ર અર્થઘટનને કારણે પકખી તેની આરાધના કરે છે. આ રીતે તેઓ વૃદ્ધિના પ્રસંગે ! અને સંવત્સરી પર્વની આરાધનાની બાબતમાં કેવી ગંભીર પૂર્વની તિથિની જ વૃદ્ધિ કરે છે.
ગરબડો થાય છે તે આપણે આગળ જોઈશું, પણ અત્યારે આવું કરવામાં સરળતા રહે તે માટે એક તિથિ | તો ઉમાસ્વાતિ મહારાજના પ્રઘોષનું એક તિથિ વર્ગે જે વગે ઉમાસ્વાતિ મહારાજના પ્રઘોષના બીજા ભાગનો | અર્થઘટન કર્યું છે, તેને વ્યાકરણની દૃષ્ટિએ તપાસીએ. અર્થ નીચે મુજબ કરે છે :
- ઉમાસ્વાતિ મહારાજના પ્રઘોષમાં “પૂર્વ તિથિ કરવી? વૃદ્ધિના પ્રસંગે ઉત્તરતિથિએ આરાધના કરવી. “ | એમ કહ્યું છે પણ “પૂર્વતિથિનો ક્ષય કરવો' એવું ક્યાંય હવે આ અર્થઘટનમાં એવું કયાંય નિર્દેશવામાં નથી આવ્યું | કહેવામાં આવ્યું નથી. સંસ્કૃત વ્યાકરણના નિયમ પ્રમાણે
=== પર્વતિથિના સત્યની શોધમાં 0 ૧૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
