Book Title: Pariksha Mukha
Author(s): Manikyanandiswami, Mohanlal Shastri
Publisher: Bharat Varshiya Anekant Vidwat Parishad

View full book text
Previous | Next

Page 47
________________ न्यायशास्त्र सुबोधटीकायां तृतीयः परिच्छेदः । वादी को ही इष्ट होता है तो इष्ट विशेषण वादी की ही अपेक्षा है, प्रतिवादी की अपेक्षा नहीं ॥ २० ॥ संस्कृतार्थ-साध्यप्रज्ञापनविषयिणी इच्छा वादिन एष भवति न प्रतिवादिनः । अतः साध्ये इष्टविशेषणं बादिनः अपेक्षातः एच विखते ॥२०॥ साध्यस्य निर्णयः, साध्य का निर्णय-. साध्यं धर्मः पचित्तद्विशिष्टो वा पी॥ २१ ॥ अर्थ-व्याप्तिप्रयोग के समय 'धर्म' साध्य होता है और अनुमानप्रयोग के समय 'धर्म से युक्त धर्मी' भी साध्य होता है ॥ २१ ॥ संस्कृतार्थ-व्याप्तिकालापेक्षया धर्म एव साध्यो भवति । परन्तु अनुमानप्रयोगापेक्षया धर्मविशिष्टो धर्मी साध्यत्वेन प्रयुज्यते ॥ २१ ॥ धर्मिणो नामान्तरम् , धर्मी का नामान्तरपक्ष इति यावत् ॥ २२ ॥ अर्थ-उसी धर्म को पक्ष भी कहते हैं। पक्ष इति धर्मिणः एव नामान्तरम् ॥ २२ ॥ पक्ष की प्रसिद्धता या लक्षणप्रसिद्धो धमी ॥ २३ ॥ अर्थ-वर्मी ( पक्ष ) प्रसिद्ध होता है। प्रवस्तुस्वरूप या कल्पित नहीं ॥ २३ ॥ ___ संस्कृतार्थ--धर्मी (पक्षः) प्रसिद्धो विद्यते, प्रवस्तुस्वरूपः, कल्पितो वा नो विद्यते ॥ २३ ॥ - विशेषणार्थ-धर्मी ( पक्ष ) की प्रसिद्धि तीन तरह से होती है। प्रमाण से, विकल्प से और प्रमाणविकल्प से ॥ २३ ॥

Loading...

Page Navigation
1 ... 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136