Nyaya Kusumanjali

Author(s): Nyayvijay
Publisher: Navlaji Vardhaji Shah

Page 14

मायां ख्यातवता समभ्युपगता किं सत्यसौ वाऽसती?
स्थादाद्ये द्वयतत्त्वसिद्धिरसती चेत् ? तत् प्रपञ्चः कुतः १ । स्यान्मायाऽर्थसहाप्यथेतिवदता स्वामिन् ! तवासूयिना
स्याद् वन्ध्या च जनन्यपीति भुवने प्रख्यापिता किंमतिः ॥१३ चैतन्यं च शरीरवृत्ति न भवेत्, यत् स्याच्छवेऽप्यन्यथा _ ज्ञानाद्यं, ननु सम्भवेत्, लवणिमाद्यं वा कुतस्तत्र तत् ? । नैवं, तत्र भवेद्यतो लवणिमा, स्यादन्यथात्मैव त
न्मात्राहेतुतयाऽन्यहेतुमनने चैतन्यवत् सिद्धवान् ॥ १४ ॥ प्राणाभावत एव बुद्धिविरहो युक्तो न वक्तुं शवे
सञ्चारे नलिकादिनापि न भवेत् चैतन्यसंप्रत्ययः। चैतन्ये वपुषः पुनः प्रतिदिनं त्वन्यान्यभावे कुतो
जायेतोत्तरवासरे स्मरणधीः पूर्वानुभूतस्य भोः ! ॥ १५॥ निर्ज्ञानं खलु भूतवस्तु तदहो ! तजं शरीरं कुत- चैतन्यादिगुणाश्रयो ? न हि पटः सम्पद्यते मृत्स्नया । भूतानामपि चेतना सकलधीनिर्बाधनाद् बाधिता
साहित्येऽपि च चेतना नहि, तथाभूतेऽन्यतो बाधतः ॥१६॥ ज्ञानी वा सुखितोऽस्मि वाऽस्म्यसुखितः सम्प्रत्यहं खल्विति
प्रज्ञानादबहिर्मुखाकृतितया विश्वाङ्गिना सिद्धवान् । आत्मा यद्यपलप्यतेऽसुखसुखाद्यैर्भिन्नरूपं जगत्
सिध्येत् किं तदनाद्यदृष्टपुरुषाभावे समालोच्यताम् ॥१७॥ वैचित्र्यं जगतः प्रसिध्यतितरां हन्त ! स्वभावादिति
खच्छं नैष विहेतुता यदि तदा सद् वा सदा स्थादसत् । नापि स्वात्मनिमित्तभाव उदयेदात्माश्रयो दूषणं
कश्चिद् वस्तुविशेष एव यदि तत् नादृष्टभिन्नं भवेत् ॥१८॥ एतद् बालवपुस्तदन्तरवपुःपूर्व हृषीकादिना
तारुण्याढ्यवपुर्वदित्यनुमयाऽदृष्टं समाश्रीयताम् । ...