Nyaya Kusumanjali

Author(s): Nyayvijay
Publisher: Navlaji Vardhaji Shah

Page 21

१४
स्मृतिप्रामाण्यापाकरणनिपुणः कः खलु भुवा ?
विसंवादातीता न भवति किमध्यक्षवदसौ ? । गृहीतग्राहित्वं नहि किमनुमानार्थविषये ___ समक्षे, सम्बन्धावगमविषयायामनुमितौ ? ॥ १३ ॥ नाभावस्तु समस्ति मानमनुमाऽर्थापत्तिमानं पुन
भिन्नं नाप्युपमानमापतितवत् स्यात् प्रत्यभिज्ञाधियाम् । ऐतिचं पुनरागमो, वितथवाक् चेद् न प्रमाणं तथा __ ज्ञानं प्रातिभमुक्त एव पतति, स्थाचानुमा सम्भवः ॥१४॥ मानं शासति सन्निकर्षमपि ये कीदृक् प्रभो ! तभ्रमः ? __ स्वाज्ञानः स्वयमेष यत्किमपरज्ञानं सृजेत् कुम्भवत् १ । अन्येषां हि सृजेत् प्रकाशनमसौ दीपः प्रकाशात्मकः
प्रत्यक्षे सहकारिताभ्युपगमं त्वेतस्य को वारयेत् १ ॥१५॥ प्राप्यार्थ नयनं प्रतीतिजननं स्वीचक्रुषां का मति-?
! काचान्तरितार्थबुद्धिरुदयेत् प्राप्य ग्रहे चक्षुषा । कुड्याद्यन्तरितार्थबुद्धिरुदयेदप्राप्यबोधेऽपि चेत् ?
नैवं, नेदृशयोग्यता ह्यपरथा स्याद् गन्धधीश्चक्षुषा ॥१६॥ गृह्णात्यर्थमवाप्य नेत्रमनसी मुक्त्वेन्द्रियाणां गणो
जायेते यदनुग्रहोपहनने मेयप्रणीते इह । शब्दादिविषयो हि पुद्गलतयाऽऽभ्यागम्य कर्णादिकं
सम्बध्नाति न किं क्रियाश्रयतया, नाप्राप्यकारीत्यतः ॥१७॥ स्वार्थोद्भाससमर्थमेव भवति ज्ञानं, भवेन्नान्यथाऽ
र्थोद्भासो, निजभासनव्यवसितौ ज्ञानान्तरापेक्षिणः । ज्ञानादर्थविभासनस्य विरहाद् जाड्यात् स्वरूपस्य चा
नुद्भासात् स्वत एव, देव ! निपुणं दृष्टे न बाधस्त्वया ॥१८॥ मानं वस्तु परिच्छिनत्ति सकलं स्याद्वादमुद्राङ्कितं
देशमाहितया नयोऽन्यविषयौदासीन्यवानामतः ।