Book Title: Niyamsara
Author(s): Kundkundacharya, Himmatlal Jethalal Shah
Publisher: Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust

View full book text
Previous | Next

Page 322
________________ Version 002: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates કહાનજૈનશાસ્ત્રમાળા ] નિશ્ચય-પરમાવશ્યક અધિકાર [ ૨૯૫ आवश्यकेन युक्तः श्रमणः स भवत्यंतरंगात्मा। आवश्यकपरिहीणः श्रमणः स भवति बहिरात्मा।। १४९ ।। अत्रावश्यककर्माभावे तपोधनो बहिरात्मा भवतीत्युक्तः । अभेदानुपचाररत्नत्रयात्मकस्वात्मानुष्ठाननियतपरमावश्यककर्मणानवरतसंयुक्तः स्ववशाभिधानपरमश्रमणः सर्वोत्कृष्टोऽन्तरात्मा, षोडशकषायाणामभावादयं क्षीणमोहपदवीं परिप्राप्य स्थितो महात्मा। असंयतसम्यग्दृष्टिर्जघन्यांतरात्मा। अनयोर्मध्यमाः सर्वे मध्यमान्तरात्मानः। निश्चयव्यवहारनयद्वयप्रणीतपरमावश्यकक्रियाविहीनो बहिरात्मेति। उक्तं च मार्गप्रकाशे (અનુદુમ) ‘‘હિરાત્માન્તરાત્મતિ ચાન્યસમયો દ્વિધામાં बहिरात्मानयोर्देहकरणाद्युदितात्मधीः।।" અન્વયાર્થ:કાવન યુp:] આવશ્યક સહિત [શ્રમ": ] શ્રમણ [સ:] તે [ ગંતરંગાત્મા] અંતરાત્મા [ભવતિ] છે; [સાવરયપરિરીખ:] આવશ્યક રહિત [ શ્રમજી:] શ્રમણ [સ:] તે [વદિશાત્મા ] બહિરાત્મા [ભવતિ ] છે. ટીકા:-અહીં, આવશ્યક કર્મના અભાવમાં તપોધન બહિરાત્મા હોય છે એમ કહ્યું છે. અભેદ-અનુપચાર-રત્નત્રયાત્મક * સ્વાત્માનુષ્ઠાનમાં નિયત પરમાવશ્યક-કર્મથી નિરંતર સંયુક્ત એવો જે “સ્વવશ” નામનો પરમ શ્રમણ તે સર્વોત્કૃષ્ટ અંતરાત્મા છે; આ મહાત્મા સોળ કષાયોના અભાવ દ્વારા ક્ષીણમોપદવીને પ્રાપ્ત કરીને સ્થિત છે. અસંયત સમ્યગ્દષ્ટિ જઘન્ય અંતરાત્મા છે. આ બેની મધ્યમાં રહેલા સર્વે મધ્યમ અંતરાત્મા છે. નિશ્ચય અને વ્યવહાર એ બે નયોથી પ્રણીત જે પરમ આવશ્યક ક્રિયા તેનાથી જે રહિત હોય તે બહિરાત્મા છે. શ્રી માર્ગપ્રકાશમાં પણ (બે શ્લોક દ્વારા) કહ્યું છે કેઃ “[ શ્લોકાર્થ:-] અન્યસમય (અર્થાત્ પરમાત્મા સિવાયના જીવો) બહિરાભા અને અંતરાત્મા એમ બે પ્રકારે છે; તેમાં બહિરાત્મા દેહુ-ઇંદ્રિય વગેરેમાં આત્મબુદ્ધિવાળો હોય છે.' * સ્વાત્માનુષ્ઠાન = નિજ આત્માનું આચરણ. (પરમ આવશ્યક કર્મ અભેદ-અનુપચારરત્નત્રય-સ્વરૂપ સ્વાત્માચરણમાં નિયમથી રહેલું છે અર્થાત તે સ્વાત્માચરણ જ પરમ આવશ્યક કર્મ છે.) ૨૯૬] નિયમસાર [ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Loading...

Page Navigation
1 ... 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402