Kalyan 1956 08 Ank 06

Author(s): Somchand D Shah
Publisher: Kalyan Prakashan Mandir

Page 7

Febsitewww.pgondal
એક દ્રવ્યાનુયોગની મહત્તા. ૨૯ પૂ. પંન્યાસજી ધુરંધરવિજયજી ગણિવર (ઢાળ નવમી ગાથા ૨૨-૨૩-૨૪-૨૫-૨૬-૨૭-૨૮)
(ઢાળ નવમી સંપૂર્ણ) HEALTESHGHANALYSTER
વિશ્વમાં વિદ્યમાન વસ્તુમાત્રમાં સમયે સમયે હેય એટલે ધર્માસ્તિકાયાદિ ત્રણમાં નિજ પ્રત્યય પણ ઉત્પત્તિ-વિનાશ અને સ્થિતિ છે, એ વિચારણું જેમ ઉત્પાદાદિ છે, સમ્મતિમાં જે કહ્યું છે-કેજેમ કરવામાં આવે તેમ તેમ સ્પષ્ટ ભાસે છે. માતાનri fuદું વરબો [3] નિયમો
સંયોગથી ઉપજતા પદાર્થોમાં બંધાઈ ગયેલી દષ્ટિને અન્ય રીતે ઉપજતા પદાર્થો એકદમ નેચર
આકાશાદિ ત્રણને ઉત્પાદ નિશ્ચયે પરપ્રત્યય થતાં નથી. પણ તેથી અન્ય રીતે પદાર્થો ઉપજતા જ
છે- તેમાં પરપની આગળ અને પ્રલેષ નથી, એમ માની લેવું એ મૂઢતા છે.
કરવામાં આવે તે નિયમાને બદલે અનિયમા થઈ .
જાય, તેને અર્થ પદાર્થો ઉપજે છે એ વિચારણા સૂક્ષ્મ રીતે કરવામાં
એવો થાય કે આકાશાદિ ત્રણને
ઉત્પાદ પરપ્રત્યય છે એ એકાંતે નથી. ટીકાકારે એ આવે છે તે તે સંગને પામેલા પદાર્થો કોઈ એક કાર્યક્ષમ બને છે, તેને ઉપજે છે એમ ગણવામાં
પ્રમાણે “અને પ્રશ્વેષ કરીને અર્થ છુટપણે જણાવેલ આવે છે, જે પ્રમાણે સંયોગથી કાર્યક્ષમતા જન્મે છે. છે, તેમાં પણ ઉપરોક્ત ત્રણેના ઉત્પાદાદિ નિજ તે પ્રમાણે વિભાગથી પણ કાર્યક્ષમતા જમે છે. પ્રત્યય પણ છે, એ વાત લક્ષ્યમાં રાખીને જણાવેલ છે. એટલે વિભાગને પણ કાર્યોત્પાદક માનવો આવશ્યક છે. વસ્તુ જે નાશ પામે છે તેમાં વિનાશના બે ભેદ
વિભાગ કાર્યોત્પાદક છે. એ સ્થિર થાય એટલે પર છે, એક રૂપાંતર પરિણામ રૂપ વિનાશ અને બીજે માણ પણ ઉપજે છે એ હકીકત સ્પષ્ટ થાય છે. અર્થાન્તરગમન રૂપ વિનાશ.
સદા સ્થિર સ્વભાવ ધારણ કરી રહેલા ધમસ્તિ- દ્રવ્યાર્થિક નય વિચારણુ લક્ષ્યમાં રાખીને પદાકાય, અધમસ્તિકાય અને આકાશાસ્તિકાય એ ત્રણમાં ચૅમાં થતાં પરિવર્તને એ રૂપાંતર પરિણામરૂપ પણ સમયે સમયે ઉત્પાદ અને વિનાશ થાય છે. તે વિનાશને સમજાવે છે. તેમાં વસ્તુ સર્વથા વિનાશ ત્રણેને નિજ સ્વભાવ સ્થિર હોવા છતાં તેઓને પર પામતી નથી એવું સ્પષ્ટ જણાય છે. જેમ ઘડામાં સંગ તે છે જ, પુદ્ગલ અને જીવના સંયોગને કારણે થતા ફેરફાર ઘડાને ઘડારૂપે કાયમ રાખવા છતાં તે તેઓમાં પણ પરિવર્તન થયા કરે છે, જે જીવ–પુદ્ગ- ફર્યો છે એવું જણાવે છે, તે રૂપાંતર પરિણામ છે. લેને તેઓને જે રીતને સંગ વર્તમાનમાં છે, તે જયાં રૂપાંતર પરિણામ છે ત્યાં આ તે છે એવું રીતને તેઓને સંગ સમય પછી ફરી જાય છે. જે ભાન થવું શક્ય છે, પણ જ્યારે ઘડે ફુટી જાય છે રીતને પ્રથમ હતા તે દૂર થઈને નવા પ્રકારના સં- ને માટી રૂપે પરિણુત થઈ જાય છે ત્યારે તે વિનાશ ગવાળા તે ત્રણે જન્મે છે.
' અર્થાન્તરગમનરૂપ થાય છે. પર્યાયાર્થિક નય તે એ એ પ્રમાણે ધમસ્તિકાય આદિ ત્રણમાં પરની અપેક્ષા વિચારણાને પ્રધાનપણે સમજાવે છે. તેની વિચારણાને પૂર્વક ઉત્પાદાદિ થાય છે, એટલે એ ઉત્પાદાદિ ઉભય આધારે પૂર્વ પર્યાય જે સત્ છે તે નાશ પામે છે અને જનિત છે. “સ્વપષ્ટભુગત્યાદિ પરિણત- જીવ આગળનો જે પર્યાય અસત્ હતા તે ઉપજે છે, આ પુદ્ગલાદિ નિમિત્ત જ' છે એમ સિદ્ધ થયું. હકીકત સમ્મતિ પ્રજ્ઞાપના (પદ-૧૩) ની ટીકામાં પણ જે ઉભયજનિત હેય તે એકજનિત પણ આ પ્રમાણે જણાવી છે.