________________
ઃ ૩૭૮: શિક્ષણની સાધના ફળે ક્યારેક બેહૂદાં દોએ વિદ્યાર્થીઓમાં અનેક વ્યસની છુપાએલ જ્ઞાન, એ લેહચુંબકની દિશામાં ભડકે બળતી આગ ફેલાવી છે. ફેશનના ખેંચાય છે. રાક્ષસે આર્યસંસ્કૃતિના સિદ્ધાંતનું ખૂન કરે વિદ્યાને પ્રભાવ તે ત્યારે જ પડે, જયારે છે. સંયમને જુગાર ખેલાવા માંડ્યો છે. શૃંગાર વિદ્યાર્થીમાં જ્ઞાનની પિપાસા જાગે. વિદ્યાથીના રસથી ખદબદતી ચોપડીઓએ વિદ્યાર્થીઓનું આચાર-વિચાર અને વાણીમાં સંસ્કારિતાના માનસ પલટાવી નાંખ્યું છે. અંગપ્રત્યંગોનું પ્રદર્શન સૂર ગુંજી ઉઠે, જીવનની છબીમાં સદ્ગુણેનાં કરતાં ચિત્રએ યુવાનની વાસનાવૃત્તિને સતેજ પ્રતિબિંબ પડે. વિદ્યાર્થીની નસેનસમાં વિનયની કરી છે. ગુરુ અને શિષ્ય વચ્ચેને ભૂતકાળના વિદ્યુત પ્રસરે. વાણીમાં સત્યને રણકાર આવે. સંબંધ ભૂલાઈ ગયું છે. આ પરિસ્થિતિએ સત્ય અને અહિંસા, વિદ્યાર્થીજીવનની બે બાજુ વિઘાથીને અંધકારને બુરખો ઓઢાડ્યો છે. બની જાય. લેહીના પ્રત્યેક કણમાં માનવતાનાં ત્યાં વિદ્યાને પ્રભાવ કયાંથી પડે? સાગરના
મેતી ચમકી ઊઠે. સેવા કરવાની ભાવના નીર પર સાથિયા પૂરાય ખરા ? ત્યાં સુધી પ્રગટે. જ્ઞાનની વિશાળ દષ્ટિ આવે. વિલાસનું અંતરમાં કાદવ ભર્યો ત્યાં સુધી જ્ઞાનનાં ચિત્ર ન સડેલું કલેવર બદલાઈ, સાદાઈની સુરંગી ચાદર જ દેરી શકાય, જ્ઞાનનાં ચિત્ર દોરવા માટે તે વિદ્યાર્થી દેહ પર વીંટળાઈ જાય, ત્યારે જ શિક્ષવિશુદ્ધ સપાટી જોઈએ, જ્ઞાનપિપાસા તે જ્ઞાનને ણની સાધના ફળશે જરૂર ! ખેંચનારૂં લેહચુંબક છે. કબંધ રથમાં
( સમયધર્મ ) – હિ સાબ - સારી સાલ દરમ્યાન તમે જે વાંચન કરે છે તે સારું છે કે ખરાબ છે? સારા વાચનથી સારા આચાર કેળવાય છે અને ખરાબ વાચનથી દુરાચાર કેળવાય છે, ખરાબ વાચન કર્યું હોય તે હિસાબને અંતે માનજે કે, તમે તમારી વર્ષ દરમ્યાનની જીંદગીની મજલમાં ખોટ ખમ્યા છે.
આખા વરસ દરમ્યાન તમે તમારી ભૂલ કબુલી છે કે બીજાઓના દુર્ગુણ જોયા છે? તમે તમારી ભૂલ કબુલ કરી હોય અને બીજાઓના દેષ ન કાઢયા હોય તે માનજે કે તમે ફાયદામાં કામ કર્યું છે. નહિતર ભયંકર ખેટ ખમ્યા છો. તમે તમારા જ દુર્ગુણ જોયા હોય તે માનજો કે તમે ઉચી ટેકરી ઉપર છે. અને જે બીજાઓના જ દુર્ગુણ જોયા હોય તે સમજજો કે, તમે ઉંડી ખીણમાં પટકાયા છે. સામા માણસના સદ્દગુણ જ જુઓ. અને દુર્ગુણ જોયા બાદ સુધારવાને યત્ન કરે સુખી થવાને, આગળ ધપવાને આ એક વિશાળ યંત્ર છે.
તમે બીજાઓની નાની ભુલ પર પણ કેધ કર્યો છે કે બેટી ભુલે છતાં પણ માફી આપી છે? જે નાની શી ભૂલમાં ક્રોધ કર્યો હોય તે માનજે કે, તમે તમારા જ હાથથી તમારી ઘેર બેદી છે. બીજાઓની મોટી ભુલે છતાં માફી આપી હોય તે માનજો કે તમે એક મહા વિશાળ અને દિવ્ય પંથ પર જઈ રહ્યા છે. ક્ષમા એ વીરનું ભૂષણ છે. ક્ષમા આપવી એ નામરદાઈનું કામ નથી. તમને એમ થશે કે, તમારો મિત્ર તમને ગાળ ભાંડે તે તેને સામી શાને ન ભાંડવી ? ના, ભાઈ! એ રીત ખેટી છે. એમ કરશે તે તમે નકામાં દેવામાં ડૂખ્યા છે, એમ હિસાબને અંતે માનજો.
