Jain Yug 1926 Ank 07 08

Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference

Page 5

તંત્રીની સેંધ
૨૮૩ કહી તેની પાસે કરાવવાં એમાં કયો શુદ્ધ આશય તરારેડતિ હિતકાલથાન જૂના છે? તેના જવાબમાં તેમણે જણાવેલું યાદ છે કે
सरि संज्ञको હેમાચાર્યે પોતાની શાન અને ગૌરવશીલ રાજ્ય- કામવિfવસ્ત્રાણહિરે કર મુનિબૂિ નીતિથી ગુજરાતને કેમ જૈનમતના સામ્રાજ્ય નીચે આ તે ખાડવાને હવાથી-કેઇપણ કાલ્પનિક પુરૂષને એવો ફાડ િમમત્ત વાજિદ્ ઘારવારનિવાચીતરવાની જરૂર જણાઈ કે જેની અધમતાથી હેમાચાર્યની
रणक्षमो મહત્તા છે તેના કરતાં પણ વધારે તેજસ્વી દેખાય અને જો નજાદ નહિદ મg agriદ રિારા જે તે ન કરી શકે તે વધારે સારી રીતે, હેમાચાર્ય
, વિતિ રાય ૨૦ કરી શક્યા એ સ્પષ્ટ થઈ શકે. આ માટે જે બીજા પુસ્તકો પ્રગટ થશે તે આ બે વચ્ચે શો ફેર છે અને
આ પરથી વાઘ અને સિંહના બચ્ચાનું ઉપનામ શામાટે આનંદસૂરિ કલ્પવાની જરૂર જણાઈ છે તે સ્પષ્ટ આનંદસૂરિ અને અમરસૂરિ, સિદ્ધરાજ જયસિંહ રાજા સમજાશે.....”
પાસેથી મદમસ્ત વાદીઓને બાલ્યકાળમાં પણ છતી શું આનંદસૂરિ એ કાલ્પનિકજ નામ કે પાત્ર શકવાને લીધે, પામ્યા હતા એ નિશ્ચિત થાય છે. એ છે? મી. મુનશી પોતાના બચાવમાં તેને તેમ ભલે પૈકી આનંદસૂરિનું નામ સિદ્ધરાજના પિતા કર્ણદેવના
જનછતહાસમાં ઉંડા ઉતરી સમયમાં પોતાનાં પાત્રને માટે સ્વીકારી તે વાઘ કે શક્યા નથી તે પણ ભલે તેમ માને, પણ અમને સિંહના બચ્ચાને વાદીઓ સાથે યુદ્ધ ન કરાવતાં તે એમ લાગે છે કે તે આણંદસૂરિ એ નામની પિતાની મનમાનેલી કલ્પનાના બળે અણછાજતા, વ્યક્તિ તે સમયમાં થઈ ગયેલ છે. અને તેને ટૂંક તેમજ જન સાધુને માટે કુત્સિત અને નિઘ કાર્યો ઇતિહાસ નીચે પ્રમાણે છે:--
કરતાં મી. મુનશીએ દાખવેલ છે, એમ અમને અમરચંદ્રસૂરિ અને આનંદસૂરિ એ બંને ગુરૂ લાગે છે. ભાઈ હતા; તે બંને નાગૅદ્રગચ્છમાં થએલા મહેદ્ર- હવે આ વાત “પાટણની પ્રભુતા” પર થઈ, સૂરિના શિષ્ય શાંતિસૂરિના શિષ્ય હતા. તેઓ બંનેને તે સંબંધીનો ખુલાસો તે વખતે બહાર પડતાં પડતાં ગુજરાતના રાજા સિદ્ધરાજ જયસિંહ તરફથી “વ્યા રહી ગયા. ત્યારપછી હેમાચાર્યની સરખામણીમાં ઘશિશુક (વાઘનું બચ્ચું) અને સિંહશિશુક’ (સિંહનું મકવા માટે આણંદસૂરિ પિત મૂકેલ છે એમ મી. બ) નાં બિરૂદ મળ્યાં હતાં. આ પૈકી અમરચંદ્ર મનશીએ જણાવ્યું હતું, તે શ્રીમદ્દ હેમાચાર્યો
નામના મહાન ગ્રંથ રચેલા સંબંધમાં પોતે શું કરેલ છે તે તેમનાં ત્યારપછીનાં છે, અને તેમના શિષ્ય હરિભદ્રસૂરિ હતા–તેમના પુસ્તકમાં મળી આવે છે. મંજરી સાથે સમાગમ શિષ્ય વિજયસેનસૂરિ હતા અને તેમના શિષ્ય ઉદય અને તેથી તેમને થતો વિકાર બતાવ્યો એમાં શું પ્રભસૂરિ હતા કે જે ઉદયપ્રભસૂરિએ ધર્મભ્યદય હેમાચાર્યની બતાવવા ધારેલી મહત્તાની તેજસ્વીતા મહાકાવ્ય” નામને વસ્તુપાલ મંત્રીના ચરિત્ર રૂ૫ છે? એ વિષેનું જે પ્રકરણ મા. મુનશીએ લખ્યું તે ગ્રંથ રચે છે. (જુઓ જૈન ધર્મને પ્રાચીન ઇતિ- લખતા પહેલાં અમારી સાથે પત્રવવહાર કર્યો હતો હાસ ભાગ ૧ હીરાલાલ હંસરાજ કતમાં અમરચંદ્ર જે જનયુગના પુ. ૧ અંક ૪-૫ માં પ્રકટ થઈ સૂરિ (૧) ૫. ૫, આનંદસૂરિ (૧) ૫. ૭. ) ગયેલ છે; અને અમેએ અમારા તા. ૩૧-૧૦-૨૨
આ નાગૅદ્રગચ્છના મહેંદ્રસૂરિથી તે વિજયસેન ના પત્રમાં બીજી અનેક બાબતો ઉપરાંત હેમચંદ્ર સૂરિ પર્યંતની પરંપરાનું વર્ણન સંસ્કૃતમાં પ્રાયઃ માટે કલ્પેલો પ્રસંગ જેનોના આત્માને દુભવશે.”
જૈન કવિ અરિસિંહના સુતસંકીર્તનમાં ચોથા એમ જણાવી દીધું હતું. છતાં એ મી. મુનશીએ સર્ગમાં આપ્યું છે. તેમાં ઉપૉક્ત આનંદ અને તે કલ્પીને લખ્યો ને પ્રકટ કર્યો. એમ કરવામાં અમરસૂરિના સંબંધમાં શાંતિસૂરિના શ્લોક પછી તેમનું માનસ (mentality ) કેવું હોઈ શકે નીચેના શોક આપ્યા છે
એ નિશ્ચિત રીતે અનુમાનમાં આવી શકે તેમ છે,