________________
“નવતાન્ય પ્રકરણ”
પહ
(૩) તૈયાર થયેલા શરીરમાં યથાયોગ્ય સ્થાને કાન-નાક
આંખ-જીભ વિગેરે ઇન્દ્રિયોની રચના કરવાની જે શક્તિ તે ઇન્દ્રિયપર્યાપ્તિ. આહાર-શરીર-અને ઇન્દ્રિયોની રચના બન્યા પછી તેના દ્વારા શ્વાસોશ્વાસ લેવા-મુકવાની શક્તિ કેળવવી
તે શ્વાસોશ્વાસપર્યાતિ. (૫) જીભ દ્વારા બોલવા માટેની શક્તિ કેળવવી તે
ભાષાપર્યાતિ. ચિંતન-મનન કરવાની શક્તિ કેળવવી તે મનઃપર્યાપ્તિ. પ્રથમની ત્રણ પર્યાપ્તિઓ આહારના પુદ્ગલોમાંથી બને છે અને પછીની ત્રણ પર્યાતિઓ તે તે પર્યાતિને યોગ્ય શ્વાસોશ્વાસ વર્ગણા, ભાષા વર્ગણા, અને મનવર્ગણાના પુદ્ગલોમાંથી બને છે. તે શ્વાસોશ્વાસાદિ વર્ગણાનાં પદ્ગલોને ગ્રહણ કરી શ્વાસોશ્વાસાદિ રૂપે પરિણાવી તેનું જ આલંબન લઈને વિસર્જન
કરવાની જે શક્તિ તેને તે તે પર્યાપ્તિ કહેવાય છે. પ્રશ્ન- [૧૨૯] કયા કયા જીવોને કેટલી કેટલી પર્યાતિઓ હોય
ઉત્તર- એકેન્દ્રિયજીવોને પ્રથમની ૪ પર્યાતિઓ હોય છે.
વિલેન્દ્રિયજીવોને પ્રથમની ૫ પર્યાપ્તિઓ હોય છે. સંમૂર્ણિમ પંચેન્દ્રિયને પ્રથમની પ પર્યાતિઓ હોય છે. ગર્ભજ પંચેન્દ્રિયને, તથા દેવ- નારકીને ૬ પર્યાતિઓ
હોય છે. પ્રશ્ન- [૧૩૦] આ પર્યાયિઓ પૂર્ણ કરતાં કેટલો કાળ થાય
ઉત્તર- આહારપર્યામિ દરેક જીવોને ૧ સમયમાં જ પૂર્ણ થાય છે. બીજી શરીર પર્યાતિ અત્તર્મુહૂર્ત પૂર્ણ થાય છે. બાકીની ચાર પર્યાપ્તિઓ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
