________________
૫૭.
નવતત્વ પ્રકરણ” - ઉત્તર- જે દેશ છે તે વસ્તુથી છુટો પડે તો તેને સ્કંધ કહેવાય છે અને જે પ્રદેશ છે તે વસ્તુથી છુટો પડે તો તેને પરમાણુ કહેવાય છે.
પ્રશ્ન- [૧૪] પ્રદેશ અને પરમાણુ આ બેમાં નાનુ-મોટુ કોણ ?
ઉત્તર- બન્ને કદમા સરખા જ છે કોઈ નાનુ-મોટુ નથીપરંતુ વસ્તુની સાથે જોઈન્ટ હોય તો પ્રદેશ કહેવાય છે અને વસ્તુની સાથે જોઇન્ટ ન હોય તો પરમાણુ કહેવાય છે.
પ્રશ્ન- [૧૪૩. કાળ દ્રવ્યનું સ્વરૂપ શું છે ?
ઉત્તર- નિશ્ચયનીથી જીવ અને પુદ્ગલોની તે તે પર્યાયમાં જે વર્તના તેને જ કાળ કહેવાય છે. તેથી નિશ્ચયનયની અપેક્ષાએ કાળ એ દ્રવ્ય નથી પરંતુ કાળ એ જીવ-પુદ્ગલોના પર્યાય રૂપ છે. પરંતુ વ્યવહારનયથી ચંદ્ર-સૂર્યની ગતિથી જે રાત્રિ-દિવસ થાય છે તેને કાળ કહેવાય છે.
પ્રશ્ન- [૧૪૪] આ વ્યવહાર કાળ શું ચૌદ રાજલોકમાં હોય
ઉત્તર- ના, ફકત અઢીદ્વિીપ પ્રમાણ મનુષ્યલોકમાં જ હોય છે કારણ કે ચંદ્ર-સૂર્યની ગતિ ત્યાં જ છે. અઢીદ્વીપની બહાર ચંદ્ર-સૂર્ય સ્થિર છે. જેથી ત્યાં વ્યવહારકાળ નથી.
પ્રશ્ન- [૧૪૫] વિજ્ઞાન એમ માને છે કે ચંદ્ર-સૂર્ય સ્થિર છે અને પૃથ્વી ફરે છે અને જૈનશાસ્ત્રો એમ માને છે કે ચંદ્ર-સૂર્ય ફરે છે અને પૃથ્વી સ્થિર છે. તો આ બેમાં સત્ય શું ?
ઉત્તર- જૈનશાસ્ત્રોની વાતો જ સત્ય છે. વિજ્ઞાન આજે ભલે એમ માને, પરંતુ કાળાન્તરે પણ જૈનશાસ્ત્રો પ્રમાણે સિધ્ધ થશે જ અને તેમ વિજ્ઞાન પણ માનશે જ, કારણકે વિજ્ઞાનનો સ્વભાવ એવો છે કે જે જે વસ્તુ જેમ જેમ સિધ્ધ થતી જાય તે તે વસ્તુને તેમ તેમ સ્વીકારે, એટલે કાળાન્તરે આ માન્યતા પણ સિધ્ધ થશે જ.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
