Heersaubhagya Mahakavyam Part 01

Author(s): Devvimal Gani, Sulochanashreeji
Publisher: Kantilal Chimanlal Shah

Page 581

५५६
हीरसौभाग्यम् [सर्ग ८ श्लो० १०२-१०३ कुमुदिनीनां चन्द्रविकाशिविशदविकसितारविन्दिनीनां वन काननम् । वृन्दमित्यर्थः। तस्य श्रीः लक्ष्मीः शोभा आश्रीयते आलम्ब्यते । कस्याम् । पीयूषैः सुधारसैः पूर्णायां निर्भरभरितायां स्मरस्य रतिपतेः केलये क्रीडाकरणांर्थ शोणे रक्तैर्मणीभिः रत्नैः । पद्मरागगर्णरित्यर्थः । निबद्धायां रचितायां घटितायामधरोऽथ या ओष्ठः स एव दीधिका वापी तस्यां राजीव । 'वनराजिनि दीर्घिकावारिणि स्नानम्' इति पाण्डवचरित्रेऽर्जुनस्याष्टापदयात्राधिकारे । यत्र राजीवानि तत्र राजीविनीलताया अपि सद्भाव इति । तथा 'केचिद्वदन्त्यमृतमस्ति पुरे सुराणां, केचिद्वदन्ति वनिताधरपल्लवेषु । बूमो वयं त्वदरिवर्गकराङ्गुलीषु, यत्पानतो मरणमागतमप्यपास्तम् ॥' इति भोजप्रबन्धे वनिताध रेषु सुधारसः ॥
શ્લોકાર્થ પહ્મરાગમણિથી બાંધેલી અમૃતરસથી પરિપૂર્ણ, દેવીના અધર ૩૫ કામદેવના ડાલાવડીમાં, દેદીપ્યમાન દાંતોની ચંદ્રિકા વડે કુમુદ-વનની (ચંદ્રવિકાસી કમલ-વનની) લમી જાણે આશ્રય કરીને રહી ન હોય ! ! ૧૦૨
स्वर्भाणुभीरो रजनीचरिष्णोः, कलङ्कभाजः क्षयिनः सितांशोः ।
ज्योत्स्ना किमुद्वेगवती यदास्य, भेजेऽपविघ्न दशनांशुदम्भात् ॥१०॥ सितांशोश्चन्द्रादुद्वेगवती खेदं प्राता सती ज्योत्स्ना । उत्तरेक्ष्यते-दशनानां राजदन्तानामंशवः किरणास्तेषां दम्भात्कपटात् अपगता विघ्ना वसतौ स्वानिष्टकारिणः . प्रत्यूहा यस्मातारा यदास्य देवीबदन मेजे थितवतीव । उद्वेगकारणान्याह-किंभू. तस्य सितांशोः । स्वेर्भाणो राहोः सकाशागीरो(रुकस्य । स्वाभ्यवहारकारिसैहिकेयभयविह्वलीभूतस्येत्यर्थः । एतावता सवैरत्वमुक्तम् । पुनः किंभूतस्य । रजन्यां निशायामेव पारदारिकपाटश्चरादिवश्चरिष्णोः संचरणशीलस्य । पतावता चौरविटादिचेष्टावत्त्वं च । अत पव पुनः किंभूतस्य । कलङ्कगुरुदाराभिगमनादपवाद लाञ्छनच भजतीति कलङ्कभाजः। एतावता सापवादत्वं सुशीलताराहित्य च । पुनः किंभूतस्य । क्षयिनः क्षयरोगवतः । स्वपरदारेष्वत्यासक्तस्य व्यसनिनो राजयक्ष्मादयो रोगा भवेयुरवश्यम् । यतः 'कम्पः स्वेदः श्रमो मूर्छा भ्रमिलानिर्बलक्षयः । राजयक्ष्मादिरोगाश्च भवेयुमैथुनोत्थिताः ॥' इति योगशास्त्रे । पक्षे कृष्णपक्षानुभावात् कलाभिहीयमानतया क्षीणताभाजः । सितांशो. रिति पदेनापि पाण्डुरत्वं सूचितम् । तञ्च रोगादिना दुःखाद्यतिरेकेण वा पाण्डिमा जायते । ततः पाण्डुकुष्ठरोगवतः भूतादिवद्वलदेहस्य वा । ततोऽपि विरूपवतः । पनेभ्यः कारणेभ्यः एतैः कारणैर्वा मनस्युद्वेग प्राप्ता ॥
प्रदार्थ
પોતાના શત્રુ રાહુથી ભયભીત રાત્રે ચાલનાર હોવાથી વિટ પુરુષની જેમ પદારા-લંપટ અર્થાત ગુરુપત્નીના સંગથી કલંક્તિ બને, ક્ષયરોગી અર્થત કૃષ્ણપક્ષમાં ક્ષીણ થતો હેવાથી