________________
૧૩
જ્ઞાનનો લાભ આપીને મારા સંશોધન કાર્યમાં સહયોગ આપ્યો છે. તેની સહર્ષ નોંધ લઇને અનુમોદના કરવાની સોનેરી તક ઝડપી લીધી છે.
લીંબડી જ્ઞાનભંડાર અને મુનિભુવનચંદ્રજી પાસેથી પણ હરિયાળીની હસ્તપ્રત મળી છે. તેને આ પુસ્તકમાં સ્થાન આપ્યું છે.
આનંદઘનજીની હરિયાળીઓના અર્થ માટે આનંદઘનજીનાં પદોનું વિવેચન મોતીચંદ ગિરધરલાલ કાપડિયાએ કર્યું છે, તેમાં વધુ વિસ્તારથી માહિતી છે. વિશેષ જિજ્ઞાસા માટે એમનું વિવેચન વાંચવા ભલામણ છે. હરિયાળીનો ગૂઢાર્થ વિવિધ રીતે બુદ્ધિ અને શક્તિ અનુસાર પ્રાપ્ત થઇ શકે છે.
પ્રો. હીરાલાલ કાપડિયાની હરિયાળીઓ પ્રતીકાત્મક શીર્ષકથી પ્રગટ કરવામાં આવી છે જેવીકે મુનિપતિ, સમભાવી ભક્ત, સંનિષ્ઠ, તારક પ્રતિભા, સૌમ્ય, ક્ષપણક અને બિહારી. કવિએ વર્ણમાળાના અક્ષરોનો આશ્રય લેવાની સાથે પાત્રગત લાક્ષણિક્તાનો પણ સુયોગ સાધીને હરિયાળીઓ રચી છે. સમગ્ર રીતે અવલોકન કરતાં હરિયાળીઓમાં વર્ણાક્ષ૨નો વિશિષ્ટ પ્રયોગ અને કવિ કલ્પના એમની ઊંચી કાવ્યપ્રતિભાનો પરિચય કરાવે છે.
પ્રો. હીરાલાલ રસિકલાલ કાપડિયાને ગણિતનો વિષય પ્રિય હોવાથી હરિયાળી પ્રત્યે આકર્ષણ જાગ્યું હતું. કવિ પંડિત વીરવિજયજીનું શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથનું સ્તવન ‘સહજાનંદ શીતલ સુખભોગી’’નું પરિશીલન કર્યા પછી હરિયાળી રચનાઓ કરવાની પ્રેરણા પ્રાપ્ત થઇ અને વિશિષ્ટ પ્રકારની હરિયાળીઓનું સર્જન કર્યું છે. પ્રો. હીરાલાલે ૩૭ હરિયાળીઓ રચી છે. ઉદાહરણ રૂપે નવ હરિયાળીઓ સાર્થ પ્રગટ કરવામાં આવી છે. એમને વર્ણમાળાના અક્ષરોના સંદર્ભ‚દ્વારા કૂટકાવ્ય કલાપ નામથી આવી કૃતિઓ રચી છે. આ પ્રકારની હરિયાળીઓ કાવ્યની સમૃદ્ધિની સાથે ગૂઢાર્થ રચનાની નવીનતા દર્શાવે છે.
