________________
૧૧૧
સ્વભાવથી થતું પરિણમન (૩) મિશ્ર પરિણમન તે જીવ પ્રગ અને પિતાના સ્વભાવથી પરિણામ પામવું તે. આ ત્રણે પ્રકારના પુગલ પરિણુમન ભાવમાં, જીવ વિશેષે, જે જે સાધક-બાધક ભાવવાળું સ્વરૂપ છે. તેનું ગીતાર્થ ગુરુ ભગવંતે પાસેથી દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવાદિ સાપેક્ષ યથાર્થ પરિજ્ઞાન કરી તે તે પુદગલ પરિણમનમાં યથાતથ હે પાદેય ભાવે વર્તવું હીતકર છે, કેમકે જીવનું શુદ્ધ પરિણમન બે પ્રકારનું છે. અને તેમાં સાધક ભાવના પરિણમનમાં પુદગલ દ્રવ્યનું કથંચિત્ ઉપગારીપણું પણ છે.
જીવનું શુદ્ધ પરિણમન બે પ્રકારનું છે. (૧) સાધક ભાવનું (૨) સિદ્ધ ભાવનું, તેમાં પ્રથમનું સાધક ભાવવાળું જે શુદ્ધ પરિણમન છે. તે ક્ષાપશમિક હેવાથી પિલિક છે અને બીજું જે શુદ્ધ ભાવનું ભાવપરિણુમન છે તે ક્ષાયિક ભાવનું હોવાથી અપોદ્ગલિક છે આથી સમજવું કે દરેક જીવને વિવિધ કર્મોદયપરિણામમાં દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, અને ભાવની હેતતા રહેલી છે. દરેક જીવને પાંચે ભાવકરણમાં પણ મોહનીય કર્મને, ક્ષય, ઉપશમ, કે પશમ જે રૂપને લાવ તે જીવમાં હોય, તે ભાવે જ તે આત્મા તથા વિવિધ ગુણસ્થાનક ઉપર ચડી સંપૂર્ણ આત્મ કલ્યાણ કરી શકે છે.
દરેક જીવને અનાદિ મિથ્યાત્વ, અવત, કષાય અને ગ–પરિણમન ભાવથી જે સંસાર સ્વભાવતા છે તેથી આ સંસારમાં અનેક જન્મ મરણ અને આધિ વ્યાધિ ઉપાધિના અનેક દુખેની પરંપરામાં અનંતા કાળથી અથડાવવું પડે છે. આ દુઃખોથી મુકાવનાર વીતરાગ વિભાવતાનું પરિણમન છે. વીતરાગ સ્વભાવમાં પરિણમન કરવા માટે દરેક જીવે પ્રથમ અનાદિ મિથ્યાત્વ-ભાવને દુર કરવો જોઈએ.
આ મિથ્યાત્વ સ્વભાવના પાંચભેદ સ્વસંબંધી છે, છ ભેદ ૫૨ સંબંધી છે અને દેશભેદ ઉભય સંબંધીના મળી કુલ એકવીશ(૨૧)
