________________
૧૨૭
છે. આથી સ્પષ્ટ સમજવું કે જે શુભાશુભ કર્મને ઉદય હોય તે તે આત્માને શુભાશુભ દારિક ભાવપરિણામ જરૂર હોય પરંતુ તે શુભાશુભ ઔદયિક ભાવમાં આત્માને શુદ્ધાશુદ્ધ ભાવ–પરિણામ તે તે આત્માની જ્ઞાન-દર્શન ચારિત્રાદિ આત્મગુણ વિશુદ્ધિને આધીન છે. માટે દરેક સમયે સંસારી આત્મા જે કર્મબંધ કરે છે. તેમાં તે આત્માના શુભાશુભ પરિણામની સ્થિતિ સાથે તે આત્માના શુધ્ધાશુધ્ધ ભાવની મુખ્યતા હોય છે કેમ કે જેમ બંધને કતાં આત્મા છે તેમ શુધ પરિણામ વડે નિર્જરાને કર્તા પણ આત્મા જ છે. આથી કમબંધ અનેકાંતિક હિતુ વાળે જાણ વળી તે કર્મબંધ અને નિર્જરાની સાથે બીજા કરણને પણ વિચાર કરતાં કર્મોદય પરિણામની સાથે આત્મ-પરિણામની અનેકાંતિક્તા પણ સહેજ સમજાઈ જાય તેમ છે, તેથી જાણવું કે કઈ કાર્ય કારણ વગરનું હેતું નથી તેમજ કેઈ કારણ કેઈ કાર્યું પરિણામ વગરનું હિતુ નથી પરંતુ તે કાર્ય કારણ ભાવમાં જે અનેકાતિક્તા છે તેનું યથાર્થ સ્વરૂપ ગુરૂ ગમથી અવશ્ય જાણવું જોઈએ.
(૬) જીવ કમબંધને કર્તા પણ છે તેમજ તે તે કર્મોનો ક્ષય કર્તા પણું છે.
પ્રશ્ન – જ્યારે જીવ કર્મબંધના સ્વભાવવાળે છે ત્યારે કમબંધને નાશ કરવાના સ્વભાવવાળ કેમ જ હોઈ શકે !
ઉત્તર–જે હેતુથી જીવમાં કમબંધ સ્વભાવના છે. તેથી વિપરિત હેતુઓ વડે જીવમાં કર્મોનો નાશ કરવાનો સ્વભાવ
