________________
૧ ૩૫
તેમાં એક સમયે અનેક પ્રકારની વિચિત્રતા હોય છે. આત્માને એક સમયને અધ્યવસાય જે અપેક્ષા–વિશેષથી અનેક પ્રકારને છે. તેનું કિંચિત સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે.
આત્મા. મન, વચન અને કાચ ગની શુભાશુભતરતમતા વડે પ્રત્યેક સમયે પ્રકૃતિબંધ અને પ્રદેશબંધ કરે છે. તેમાં જે શુભાશુભતા છે તે વિવિધ કષાયની અપેક્ષાએ છે, તે કષાયભાવ વકે રસબંધ અને સ્થિતિ બંધ કરે છે. જે બંધહેતુક કષાય છે તે આત્માના જ્ઞાનાદિ ગુણની વિશુધ્ધિ વડે દયિકભાવમાં તે આત્માએ જે કર્મ પરિણામે, ક્ષય, ઉપશમ, કે ક્ષપશમ કરેલો હોય છે. તેની અપેક્ષા રાખે છે. તે આત્મવિશુદ્ધિ આત્માના ગુણેમાંજ આત્માના કર્તા-કતા પણાના ભાવની અપેક્ષાઓ જાણવી.
દયિક ભાવ સાથે આત્મ-શુદ્ધિના અવરોધક મોહનીય કર્મનું વિવિધ સ્વરૂપ ગીતાર્થ-ગુરૂ ભગવંતે પાસેથી અવશ્ય જાણી લેવું.
કષાયભાવનું યત્ કિચિંત સ્વરૂપ આપ્રમાણે છે. કે, માન, માયા, અને લેભ રૂપ ચાર પ્રકારના કષામાં, સમ્યકૃત્વ-ઘાતક, દેશવિરતિભાવ-ઘાતક, સર્વવિરતિભાવ-ઘાતક, અને સંપૂર્ણ વીતરાગભાવ-ઘાતક, એમ દરેકના ચાર-ચાર, ભેદેથી કુળ. સેલ (૧૬) ભેદ જાણવા તેમાં હાસ્ય; રતિ અરતિ, ભય, શેક, જુગુપ્સા, અને સ્ત્રીવેદ. પુરૂષવેદ અને નપુંસક વેદરૂપ નવ ભેદને કષાયનાં ઉમેરતાં કુલ. (૨૫) પચ્ચીસ ભેદ જાણવા. આવા આત્મગુણ- ઘાતક આ કષાયને નહિ ઓળખનાર મિથ્યાત્વ મેહનીય કર્મ છે. તેનું સ્વરૂપ
