________________
૧૧૫
કથંચિત (સ્થા) વ્યય સ્વભાવવાળું છે. અને કથંચિત (સ્યા૬) ધ્રુવનિત્ય સ્વભાવવાળું છે, આ ધ્રુવ સ્વભાવને, ઉત્પન્ન સ્વભાવ અને વ્યય સ્વભાવના ઉભયરૂપ જાણ, આ ત્રણે ભાવમાં અસિતપણું છે, નાસ્તિપણું છે, અને અસ્તિ-નાસ્તિ ઉભયપણું પણ છે, વળી સકળ સેય વસ્તુ સામાન્યપણે જણાય છે, વિશેષપણે પણ જણાય છે, અને સામાન્ય વિશેષ ઉભયપણે પણ જણાય છે, તે ઉભયાત્મક સ્વરૂપને એકજ શબ્દથી એક વખતે કહી શકાય નહિ, માટે દરેક વસ્તુ કથંચિત (સ્યા૬) અવક્તવ્ય પણ છે, આથી જ્યારે કેઈપણ વસ્તુનું યથાર્થ સ્વરૂપ
તથી જાણવું હોય તે તેમાં નીચે મુજબ સપ્તભંગી સ્થાપવી જોઈએ.
અસ્તિ = કઈક સ્વરૂપે વસ્તુ છે. સ્યાદ-નાસ્તિ = કાઈક સ્વરૂપે વસ્તુ નથી. સ્થા અસ્તિ-નાસ્તિ = કોઈક સ્વરૂપે વસ્તુ છે અને નથી. સ્વાદુ- અવકતવ્યું = વસ્તુનું સ્વરૂપ કઈ રીતે કહી શકાતું નથી. સ્વાદ-અસ્તિ-અવકતવ્યં= વસ્તુના છતા સ્વરૂપને કોઈ રીતે કહી - શકાતું નથી. સ્યાદ્દ-નાસ્તિ-અવકતવ્ય = વસ્તુના અછતા સ્વરૂપને કઈ રીતે
કહી શકાતું નથી. સ્થા-અસ્તિ–નાસ્તિ–યુગપદ-અવકતવ્યં–વસ્તુના છતાં અછતાં ઉભય
સ્વરૂપને કેઈક રીતે કહી શકાતું નથી.
આ રીતે કોઈપણ પદાર્થના કોઈપણ એક ધર્મને વિધી ધર્મ સાથે સ્થાપદથી જોડતાં જે સપ્તભંગી નીપજે તે સપ્તભંગી, સકળાદેશ વચન રૂપ હેવાથી પ્રમાણ સપ્તભંગી છે. પરંતુ જયારે તે પ્રમાણુ સપ્તભંગીમનું, કોઈએક-વચન તે ભગવચનનાજ અર્થને મુખ્ય પણે કહે, ત્યારે
