________________
૨૫
દીક્ષાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૮
"चक्रभ्रमणं दण्डात्तद्भावे चैव यत्परं भवति । वचनासङ्गानुष्ठानयोस्तु तज्ज्ञापकं ज्ञेयम्" ।। (षोड. १०/२-८)
आद्यद्वये प्रीतिभक्त्यनुष्ठानलक्षणे तिस्रः क्षमा भवन्ति उपकारापकारविपाकोत्तरा:, अन्तिमद्वये च वचनासङ्गानुष्ठानलक्षणे द्वे क्षमे भवतो वचनधर्मोत्तरे । तदुक्तं -
માદકૂ ત્રિપેા વરતિ કૂિખે” (પો. ૨૦/૧૦) ત્તિ પાટા ટીકાર્ય :
પ્રતિ ... વાર્થ પ્રીતિ, ભક્તિ, વચન અને અસંગના નિમિત્તથી ચાર પ્રકારનું અનુષ્ઠાન છે અર્થાત્ પ્રીતિઅનુષ્ઠાન, ભક્તિઅનુષ્ઠાન, વચન અનુષ્ઠાન અને અસંગઅનુષ્ઠાન, એ પ્રમાણે ચાર પ્રકારનું અનુષ્ઠાન છે, એમ પૂર્વ સાથે સંબંધ છે. ત્યાં=ચાર પ્રકારના અનુષ્ઠાનમાં, સુંદરતામાત્રઆહિત રુચિપૂર્વકનું અનુષ્ઠાન આઇ છે=પ્રીતિઅનુષ્ઠાન છે, ગૌરવઆહિત રુચિપૂર્વકનું અનુષ્ઠાન બીજું છે=ભક્તિઅનુષ્ઠાન છે, સર્વત્ર આપ્તવચનના પુરસ્કારથી પ્રવૃત્ત ત્રીજું અનુષ્ઠાન છેઃવચનાનુષ્ઠાન છે અને અભ્યાસથી આત્મસાતભૂત પરદ્રવ્યની અપેક્ષાવાળું અનુષ્ઠાન ચોથું છે=અસંગઅનુષ્ઠાન છે. IIટા ભાવાર્થ :ચાર પ્રકારના અનુષ્ઠાનનું સ્વરૂપ - (૧) પ્રીતિઅનુષ્ઠાન –
આ અનુષ્ઠાન મારા કલ્યાણનું કારણ છે અથવા મારા હિતનું કારણ છે, માટે સુંદર છે, એવી સુંદરતામાત્રથી આદિત=આત્મામાં આધાન થયેલી, એવી જે અનુષ્ઠાન સેવવાની રુચિ, તે રુચિપૂર્વક સેવાયેલું અનુષ્ઠાન પ્રીતિઅનુષ્ઠાન છે. (૨) ભક્તિઅનુષ્ઠાન –
ગુણવાન એવા ભગવાનના ગુણોનો બોધ થવાથી તે ગુણવાન પુરુષ પ્રત્યે ગૌરવબુદ્ધિ થાય છે અર્થાત્ આ ગુણસંપન્ન મહાપુરુષ છે, એવી બુદ્ધિ થાય છે, તે બુદ્ધિથી આહિત=આત્મામાં આધાન થયેલી, તેમની ભક્તિ કરવાની રુચિ, તે રુચિપૂર્વક સેવાયેલું અનુષ્ઠાન ભક્તિઅનુષ્ઠાન છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
