________________
તત્ત્વચિંતન.
૩૨૭
આવશે! ત્યારે ભણવાનુ મળશે. વળી કેટલાક માણસા તો એમ માને છે કે હવે અમે તે મ્હોટા થયા માટે હવે તે કઇ વિદ્યા ભણાય ?-માવી પણ ભૂલ ભરેલી તેમની માન્યતા હોય છે, પણ તેમણે વિચારવું જોઇએ, મનુષ્ય જન્મમાં સદ્ સામગ્રી મળ્યા છતાં વિદ્યાને માશ્રય નહી લે તે પછી દુ:ખી થયા વિના છૂટકે નથી અને તે વખતે તમને ત્યાં જ્ઞાનનું સાધન મળનાર નથી. માટે જો હાક વિદ્યા મેળવશે તે તમારે નરક કે તિર્યક ( પશુ પ્રેતીમાં જન્મ લેવાજ બંધ થશે. અને તમા દિન પ્રતિદિન ઉન્નત માર્ગે જશે. આ વાત ખુલવાની નથી.
ઉપકાર.
શરીર, ધન, યાવત, અને અણુ એ ચંચળ છે, માટે પોપકાર કરી લેજે; કારણકે તન ધન વગેરેની પ્રાપ્તિ એજ હારા સાથે સમય છે, આ વખતે તું પરેાપકાર કરીશ તો થશે પછીથી એ સામગ્રી નાસવત હવાથી તું બ્રુ થઇશ માટે પછીથી દ્વારાથી કઈં થનાર નથી માટે ચેતવું ટ્રાય તે ચેતીને જેમ દાવ આવે તેમ પરોપકાર કરી લેજે. નાતના જમમાં એકાદ માણસના હાથમાં ઘીની વાઢી આવે છે તા તેને પોતાના લાગતા વળગતાઓના ભાણામાં પોતાનું મન માન્યુ ધી આપીને ખુરા થતે જોઇએ છીએ તેમ તેમને સારીરિક માન સીક તેમના ધન વગેરે સધની સામગ્રી જે દુલ હારા હાથમાં આવી છે. તે વડે દ્વારા પ્રસંગમાં જે આવે તેને પરાપકાર કરી લે, નહીં તે થાડા વખતમાં તે સધળુ હારા પાસેથી જશે અગર તુ તેને ત્યજીને બીજી દુનિયામાં જઈશ. મસાણ તરફ જતાં મડદાંની શ્રેણી તને યાદ નથી આવતી ? જ્યારે તને વૃદ્ધાવસ્થા પ્રાપ્ત થશે, તારૂં ગળું પકડાશે, દાંત પાડી નાખશે, કમર ભાગી નાખશે, કાળ નજીક આવશે તે વખતે તને કાણુ સ્નાય કરશે, તમારે એવું જોઇએ કે; ઝાડ કાન પેદા કરે છે. પણ તે પોતાને ખાવા માટે નહીં, પણુ બીજાઓના તરફ ઉપકાર માટે, નદી પતે જળ પીતી નથી પણ પોતાનુ જળ બીજાઓના ઉપકાર માટે ઉપયેગી થાય તેટલા માટેજ વહે છે. જંતુ ધન પરોપકારમાં વપરાય છે, જેઓ પાપકામાંજ પોતાના દેવ અર્પે છે, તેમને ધન્ય છે, અને તેમનુંજ વન સફળ છે, પણ કજીસનું, આ સુનું નહીં. નળ, કહ્યુ, વિક્રમ, અને રામ વગેરે રાજાએ, કે જેઓ પાપઢારમાં પેાતાના ધ્વન ગાળનારા થઇ ગયા છે.
ઘમ
ધમથી રત્નાકર તાય છે, ઉદ્યમથી લક્ષ્મી મળે છે, ઉદ્યમે મહાન શાસ્ત્રાનુ જાણુપણું થાય છે, ધમથી સઘળાં કષ્ટ દૂર થાય છે, દુ:ખની વખતે ઘમજ માને છે, ઉઘમવર્ડ ભલા કરાય છે, અને ઉધમવડે સર્વ શ્રેય સાધિ શકાય છે, માટે ઉદ્યમે લાગવું જોઇએ.
મે તે પ્રાણી માત્ર લાગેલાં છે, પણ જેએા પોતાના અને પરના ઉપકાર થાય, વિસ્તાર થાય--અથવા ઉન્નતિ થાય તેવી બાબતમાં થનારા સળા ઘન શ્રેષ્ટ અને વધ છે, અને પાપાચરણમાં, ૬-પેાતાને તેમજ અન્યને દુઃખકર કે સુખરૂપ પરિણામનાર શ્ચમ, તે અધમ અને નિધ છે, તે યજવાને ઉદ્દેશ સમજવા.
ફોન.
અને ગમે તેમ સાચવવામાં આવે તો પણ તે સ્થપણે રહેતુંજ નથી—તેમ તેને નાખી પણ દેવાતું નથી—તેના ત્રણ માર્ગ છે કાંતે તેનું દાન અપાય, ભોગમાં લેવાય, કે નાશ થાય છે, જે દાન આપતેઃ નથી, તેમ પેતાના ભાગમાં લેતે નથી. તેના ધનના ત્રીજો માર્ગ રે
