________________
બત્રીશી-૨, લેખાંક-૭
પ૯ પૂરતું?) એ ચુસ્ત શાસ્ત્રીય સંઘ. (અર્થાત્ આ ન હોય તે બધા અશાસ્ત્રીય. ને શાસ્ત્રીયતાના જોરશોરથી ગાણા ગાવા પાછળ આવો ગર્ભિતાર્થ જણાવવાનો આશય પણ ડોકાયા વગેરે કેમ રહે?) શું શાસ્ત્રીયતા આટલામાં જ સમાઈ ગઈ છે ? અલબત્ત આમાં બધાની નિંદા કરવાનો કે ટીકા-ટીપ્પણ કરવાનો કોઈ આશય નથી. પણ આ બધામાં જ આરાધના કે શાસ્ત્રીયતા જોવી ને એમાં આકર્ષાઈ જવું એ મધ્યમ જીવોનું લક્ષણ છે, પંડિત જીવોનું નહીં. જો કે બાળજીવ તો એવા હોય છે કે છરીનું પાલન થતું ન હોય, એકાસણા તો નહીં. સાંજે ચોવિહારનો પણ ખ્યાલ રહેતો ન હોય (સૂર્યાસ્ત બાદ પણ રસોડું ચાલુ) ભઠ્યાભઢ્યનો એટલો વિવેક ન હોય.. તે પણ જરા ભપકો ભારી હોય તો... અહા ! ... શું સંઘ કાઢ્યો ! શું સંઘ કાઢ્યો ! વખાણ કરતાં થાકે જ નહીં.
આવું જ વ્યાખ્યાન અંગે છે. થોડી વાછટા હોય... જોશીલી જબાન હોય... મોટો અવાજ હોય... વ્યાસપીઠ ને સભાખંડનો શણગાર ભપકાદાર હોય. પાંચ-દશ રૂપિયાનું સંઘપૂજન હોય. આહા હા.... શું વ્યાખ્યાન છે... (પછી ભલે ને એમાં શાસ્ત્રની કોઈ વાત આવતી ન હોય કે શાસ્ત્રસંલગ્ન ચિંતનસભર કોઈ વાત આવતી ન હોય...) આ બાળજીવોની દૃષ્ટિ છે. વ્યાખ્યાનમાં વચ્ચે વચ્ચે શાસ્ત્રવચનો ટાંક્યા કરે... “શાસ્ત્રપાઠ આપો... શાસ્ત્ર વિના કોઈ વાત કરવાની નહીં.” એવું બોલ્યા કરે. વળી સાથે એવા તર્કો કે દલીલ-દાખલાઓ આપ્યા કરે. ને આટલા માત્રથી પ્રભાવિત થઈ જવું એ મધ્યમ જીવોનું લક્ષણ છે. જે શાસ્ત્રવચન ટાંકવામાં આવે છે એ સન્દર્ભવાળું છે કે સન્દર્ભરહિત ? શાસ્ત્રવચનનું જે અર્થઘટન કરવામાં આવે છે તે બરાબર છે કે નહીં? તર્કો જે આપવામાં આવી રહ્યા છે તે યોગ્ય તર્ક છે કે કુતર્ક છે? ક્યાંય પૂર્વાપર વિરોધ થઈ રહ્યો નથી ને? વ્યાખ્યાન દ્વારા વિખવાદ-સંક્લેશ વધી રહ્યા છે કે શમી રહ્યા છે? આ બધું કશું વિચારવું નહીં-વિચારવાની ક્ષમતા નહીં. માટે આ પંડિતજીવનું નહીં, પણ મધ્યમજીવનું લક્ષણ છે. એમ આજકાલ, કંઈક નવું કહેતા રહેવું ને સાથે સાથે “આજ સુધીના વક્તાઓ આવા રહસ્યાર્થ કાઢી શક્યા નથી, કાઢી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
