________________
-
૧૦૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે વિધેયમ્... જેટલા અંશની જાણકારી ન હોય એટલા અંશની જાણકારી યોગ્ય રીતે આપીને શ્રોતાની જાણકારીને પરિપૂર્ણ બનાવવી.
હવે આપણે ફરીથી બાળ વગેરે જીવોની વિચારણા પર આવીએ.
બાળજીવ તો બાહ્ય દેખાવને જોનારો છે. ગૃહત્યાગ-ત્યાગીનો વેશ જોવા માત્રથી એ સંયમ માની લે છે. પણ આંતરિક વિવેક રૂપ શુદ્ધિ ન હોય તો આ ગૃહત્યાગાદિ બાહ્યલિંગનો અર્થ શું? વૈદ્ય જે વેષ સૂચવે એ વેષ ધારણ કરી લે, પણ દવા લે જ નહીં તો એનો શું મતલબ? હોસ્પીટલમાં દાખલ થઈને ત્યાંનો ડ્રેસ પહેરી લેવા માત્રથી નિરોગી બની જવાય” આવું માનનારો તો બાળ' જ કહેવાય ને! અન્ય ધર્મીઓએ પણ કહ્યું છે કે “જે વિમૂઢ આત્મા બહારથી ઇન્દ્રિયોને સંધવાનો દેખાવ કરે છે અને અંદરથી-મનમાં વિષયોને જ યાદ કર્યા કરે છે તે મિથ્યાચાર” કહેવાય છે.” “જીવે અનંતા ઓઘા કર્યા છતાં કલ્યાણ ન થયું” વગેરે શાસ્ત્રોમાં જે કહેવાયું છે તે પણ તત્ત્વનિરપેક્ષ માત્ર બાહ્યદ્રવ્યલિંગની પ્રાપ્તિને ઉદેશીને જાણવું.
મધ્યમજીવો વૃત્તને જુએ છે. અર્થાત્ વેશને અનુરૂપ આચરણ છે કે નહીં ? એ જુએ છે. પણ સારું દેખાતું બધું જ આચરણ વાસ્તવમાં પણ સારું જ હોય એવો નિયમ નથી.
હિંસા-જૂઠ વગેરે પાંચ આશ્રવરૂપ અસદ્ આરંભથી અટકવાનું જેમાં હોય એવું અનુષ્ઠાન એ વૃત્ત છે. આ બાહ્યચારિત્ર છે. એ જો ચારિત્ર મોહનીય કર્મના ક્ષયોપશમથી થયેલ આંતરિક પરિણામ રૂપ ચારિત્રથી ઉત્પન્ન થયેલું હોય અથવા એને ઉત્પન્ન કરતું હોય) તો કાર્યમાં કારણનો ઉપચાર કરીને એને ચારિત્ર કહેવાય છે. એ ક્ષાયોપથમિક હોવાથી શુદ્ધ જ હોય છે. પણ બહારથી એને સમાન જ ભાસતું એવું પણ જે વૃત્ત, આંતરિક ચારિત્ર પરિણામ વગર જ આચરાતું હોય તો એ અપરિશુદ્ધ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
