________________
બાળ, મધ્યમ અને પંડિત એ લેખાંક ત્રણ કક્ષાના જીવો અને શ્રુતજ્ઞાન
| વગેરેનો પરસ્પર વિચાર પૂર્વના લેખોમાં - ૧૩
આપણે કર્યો. હવે, ધર્મની (ધર્મપ્રતિ
પાદક શાસ્ત્રની) કષ, છેદ અને તાપ એમ જે ૩ પરીક્ષાઓ કહેલી છે એની સાથે પરસ્પર વિચાર કરવો છે. એ માટે સહુ પ્રથમ આ કષ વગેરે પરીક્ષાઓને સમજીએ.
સોનાની ત્રણ પરીક્ષાઓ પ્રસિદ્ધ છે. આ સુવર્ણ જ છે ને ? એવી જેની પરીક્ષાની કરવાની છે એને સોની સહુ પ્રથમ કસોટીના પથ્થર પર ઘસે છે (કપે છે). જો એની વ્યવસ્થિત રેખા પડે તો એ વસ્તુ કષ પરીક્ષામાં પાસ થયેલી કહેવાય છે. યોગ્ય રેખા ન પડે તો કષ પરીક્ષામાં જ નાપાસ થવાથી આગળ કોઈ પરીક્ષા કરવાની રહેતી નથી.
વસ્તુ કષ પરીક્ષામાં પાસ થાય એટલા માત્રથી સોનીને સંતોષ થતો નથી. કદાચ ઉપરથી સોનાનું ગીલીટ કર્યું હોય તો પણ રેખા તો પડી શકે છે. આવી બનાવટ નથી ને? એ તપાસવા સોની બીજી છેદ પરીક્ષા કરે છે. એટલે કે સોનાનો આડો છેદ કરી ને જુએ છે. જો માત્ર ઉપરથી ગીલીટ હોય અને અંદરથી બનાવટ હોય તો છેદ કરવાથી એ પકડાઈ જાય છે. કદાચ એ કશું ન પકડાય ને વસ્તુ છેદપરીક્ષામાંથી પાસ થઈ જાય તો પણ ડાહ્યા સોનીને પૂરેપૂરો સંતોષ થતો નથી. એ ત્રીજી તાપ પરીક્ષા કરે છે. અર્થાત્ વસ્તુને અગ્નિમાં તપાવે છે. જે સુવર્ણ સાચુ નથી, તે આ તાપ આપવાથી કાળું પડી જાય છે. અર્થાત્ તાપ પરીક્ષામાં નાપાસ થઈ જાય છે. જે વધારે ચમક સાથે બહાર આવે તે પાસ થઈ જવાથી શુદ્ધ સુવર્ણ તરીકે જાહેર થાય છે.
ધર્મ પણ સુવર્ણની જેમ (અરે ! સુવર્ણ કરતાં પણ અનેકગણો અધિક) બહુમૂલ્ય ચીજ છે. અને બહુમૂલ્ય ચીજ છે, માટે જ એની નકલ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
