________________
બત્રીશી-૨, લેખાંક-૧૪
૧૩૫ સૂક્ષ્મ કાળજી દેખાય એવી આ વાતોથી ધર્મમાર્ગ પ્રત્યે આકર્ષણ જાગે જ એ સ્પષ્ટ છે.
વ્રતનિયમ આપવાની ગણતરીથી જ્યારે પ્રેરણા થઈ રહી હોય ત્યારે આ વિશેષ કાળજી રાખવાની હોય છે કે ઉપલી ભૂમિકાવાળાને નીચલી ભૂમિકાની વાત ન કરી શકાય. આશય એ છે કે શ્રોતા સર્વવિરતિની ભૂમિકાને ઉચિત હોય અને છતાં વક્તા દેશવિરતિ યોગ્ય દેશના આપે તો શ્રોતાને દેશવિરતિનું જ આકર્ષણ જાગે. એના વ્રત નિયમોમાં એ જોડાશે. અર્થાત્ નિરપરાધી ત્રસજીવની હિંસાનો ત્યાગ કરશે.. પણ પૃથ્વીકાયાદિ જીવોની વિરાધના ઊભી રાખશે. એટલે એનો દોષ વક્તાને લાગે જ. જેને થોડી વધુ પ્રેરણા કરવાથી રાત્રી ભોજન સર્વથા છોડી શકે એમ હોય તેને એ રીતે સર્વથા છોડવાની ભારપૂર્વક પ્રેરણા કર્યા વગર જ સીધું કહેવામાં આવે કે “તું રાત્રી ભોજન કરે છે? તો પણ રાત્રે જમ્યા પછી કાંઈ ન લેવું આટલો નિયમ લે...” તો એ રીતે નિયમ લઈને એ એકવાર રાત્રે જમવાનું જે ચાલુ રાખશે એ નિમિત્તે વક્તાને દોષ લાગે જ એ સ્પષ્ટ છે.
શ્રી હારિભદ્રીય આવશ્યકમાં અને શ્રીબૃહત્કલ્પમાં સૌ પ્રથમ સર્વવિરતિ યોગ્ય દેશના આપવાની જે વાત છે તે આવા – સર્વવિરતિને ઉચિત ભૂમિકાવાળા જીવો માટે છે.. અને આવા જીવો માટે તો શ્રીયોગશતકમાં પણ આ જ દેશના આપવાનું જણાવેલું છે, માટે બંને વચ્ચે કોઈ વિરોધ નથી.
પ્રશ્ન : જે શ્રોતા સારો એવો પરિચિત હોય એના અંગે પણ એની ભૂમિકાનો ચોક્કસ નિર્ણય વક્તાને શી રીતે થાય ? કારણકે વક્તા ભલે ગીતાર્થ છે. છતાં સાથે સાથે છદ્મસ્થ પણ છે જ. આંતરિક પરિણતિ વગેરેનો નિર્ણય કરાવવામાં આ છવાસ્થતા ગરબડ કરાવે એવી પૂર્ણ સંભાવના છે જ.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
