________________
૩૪
નારના મનમાં ધર્મનુ રહસ્ય હસાવવાના પ્રયત્ન કર્યાં છે, તેમ કેટલેક અશે કુલીભૂત પણ થયા છે. સારૂં થયું તે સત્કર્મના પરિણામે જ થયું એમ સમજાવવામાં બિલકુલ મા રાખી નથી. દરેક ધર્મના અંગના ગ્રંથમાં એમ જ હાય.
મૂળ નળાપાખ્યાનના વસ્તુની સાથે આ કાવ્યના વસ્તુને સરખાવી જોતાં વાંચનારને ધણા જ તફાવત જણાશે. ગુજરાતીમાં આ વિષય ઉપર ધણાં કાવ્યા લખાયાં છે એ પૂર્વે કહ્યું જ છે. તે પૈકી કવિ ભાલણુ અને ભટ્ટ પ્રેમાનંદનાં કાવ્યો ધણાં વંચાયલાં છે. એટલે એમના કથાભાગની સાથે આ કાવ્યના કથાભાગને મઢવીને તે ક્યાં જ્યાં જુદા પડે છે એ વર્ણવાની જરૂર જાતી નથી. મેધરાજનું નળાખ્યાન આ જ ગ્રંથમાળામાં પૂર્વે બહાર પડી ગએલ' છે, એટલું જ નહિ પણ આ કાવ્યમાં ઠેકાણે ઠેકાણે તેએમાંથી ઉતારા આપી કેટલીક સરખામણી કરવાની સંશાધનકારે મહેનત લીધી છે. આમ ઢાવાથી પિષ્ટપેશણુ કરવાને યોગ જ નથી. આવી વસ્તુસ્થિતિમાં અમે આ કાવ્યને સક્ષિપ્ત-માત્ર સારરૂપ-અહેવાલ આપ્યો છે, એ વાંચવાથી જણાયું જ હશે કે આ કાવ્યમાં અનેક પ્રસંગ નવા જ ઉમેરેલા છે.——
આવા ફેરફાર ધર્મના અંગના ગ્રંથામાં તેમની આવશ્યક્તાને ભાવે સાધારણ છે. આન્દ્વજાતકકથાનક એને જાણવા લાયક દાખલે છે. પેાતાના પૂર્વ જન્માંતરેાની હકીકત કહેતાં શ્રીમુદ્ધભગવાને રામાયણુ ની કથાના ઉપયોગ પણ કર્યાં છે. રામાયણના વસ્તુને તેમાં તદન ફેરવી નાંખ્યું છે. રામ અને સીતા ભાઇ વ્હેન હાઇ પેતે શ્રીબુદ્ધભગવાન રામ રૂપે અને યશાલરા સીતા રૂપે જન્મ્યાં હતાં !
એક કાવ્ય તરીકે નળદમયતી રાસને તપાસતાં કહેવું પ્રાપ્ત થાય છે કે જો કે એ ધણા ઉંચા પ્રકારનું કાવ્ય નથી, પરંતુ મનેરજક અને રસભર્યું છે. ઠેરઠેર શબ્દ ચમત્કૃતિયા માલમ પડે છે. લાંબા લાંમા અનુપ્રાસે। અને રસભા વર્ણને વિને. ભાષા ઉપરના કાબુ દર્શાવે છે અને વાંચનારને આનંદ ઉપજાવે છે. જો કે કેટલીક જગાએ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
