________________
૧૦/૨૨/૫
હવે સૂર્યના વિષયમાં પ્રશ્ન કહે છે - x - તે સુગમ છે. ભગવંતે કહ્યું - X • આદ્ર વડે યુક્ત સૂર્ય પણ બારમી અમાવાસ્યાને પરિસમાપ્ત કરે છે. બાકીના પાઠના વિષયમાં અતિદેશ કહે છે – જેમ ચંદ્રના વિષયમાં આદ્રનું શેષ કથન છે, તેમ સૂર્યના વિષયમાં પણ કહેવું. તે આ પ્રમાણે – આદ્ર ચાર મુહૂર્ત અને મુહૂર્તના ૧૦/૬૨ ભાગમાં ૬૨ ભાગને ૬૩ વડે છેદીને પ૪-ચૂર્ણિકા ભાગ રહે છે.
છેલ્લી બાસઠમી અમાવાસ્યાના વિષયમાં પ્રશ્ન કહે છે -- * - તે સુગમ છે. ભગવંતે કહ્યું - * * પુનર્વસુ યુદ્ધ ચંદ્ર છેલ્લી ૬૨-મી અમાવાસ્યાને પરિસમાપ્ત કરે છે, તે આ - ચરમ બાસઠમી અમાવાસ્યા પરિસમાપ્તિ વેલામાં પુનર્વસુ નક્ષત્રના ૨૨મુહૂત અને મુહૂર્તના ૪૬/૬૨ ભાગ મુહૂર્ત બાકી રહેતા. તેથી કહે છે - તે જ ધુવરાશિ - ૬૬/૫/૧ છે. તેને ૬૨ વડે ગુણીએ, તેથી મુહુર્નોના ૪૦૨ મુહર્ત અને એક મુહના બાસઠ ભાગોના ૩૧૦ અને ૧૬ર ભાગના ૬૨૬૭ ભાગો - ૪૦૯૨|૩૧૦|૬૨. પછી આમાંથી ૪૦૪૨ મુહૂર્તામાંના એક મુહૂર્તના ૪૬/૬૨ ભાગ વડે પહેલું શોધનક શુદ્ધ થાય છે. - -
- - પછી રહેશે ૩૬૫૦ મુહૂર્તોમાંના એક મુહૂર્તના ૨૬/ર માંના ૧૨ ભાગના ૬ર૭ ભાગ - ૩૬૫o|૨૬૪|૬૨. તેથી અભિજિતુ આદિથી ઉત્તરાષાઢા પર્યન્તના સર્વ નbuપયયિ વિષય શોધનક ૮૧૯ મુહૂર્તોના એક મુહૂર્તના દુર માંના ૧/૨ ભાગના ૬/૬ ભાગ- ૮૧૯|૨૪]૬૬. એ પ્રમાણે આવા પ્રમાણને ચાર વડે ગુણીને શોધિત કરીએ. - -
* ત્યારપછી 19૪ મુહર્તાના એક મુહના ભાગોમાંના ૧૬૪, ભાગોમાંના ૧/ભાગના ૬૬/ભાગો - 39૪|૧૬૪૬૬. પછી ફરી પણ ૩૦૯ મુહુર્તાના એક મુહૂર્તના દર ભાગમાંના ૧/૨ ભાગના /દ ભાગે વડે અભિજિતાદિથી રોહિણી પર્યાના શોધિત થાય છે.
ત્યારપછી રહેશે - ૬૭ મુહૂત અને એક મુહૂર્તના ૧૬/ર ભાગ- ૬/૧૬/ . પછી ૩૦ મુહૂર્ત વડે મૃગશિર, ૧૫ મુહૂર્ત વડે આદ્રી પણ શોધિત થાય છે. પછી બાકી રહેશે - ૨૨ મુહૂર્તી અને એક મુહૂર્તના ૧૬/દર ભાગ. તેથી આવેલ ચંદ્ર સાથે સંયુક્ત પુનર્વસુ નક્ષત્ર - ૨૨ મુહૂર્તોમાં અને એક મુહૂર્તના 8૬/દુર ભાગો બાકી રહેતાં બાસઠમી અમાવાસ્યા પૂર્ણ કરે છે.
ધે સૂર્ય વિષયક પ્રશ્નસૂત્ર કહે છે - x • તે સુગમ છે. ભગવંતે કહ્યું - X • સૂર્ય પણ પુનર્વસની સાથે યોગ પામીને છેલ્લી બાસઠમી અમાવાસ્યાને પરિસમાપ્ત કરે છે. શેષ વિષયમાં અતિદેશ કહે છે - x • ચંદ્રના વિષયમાં પુનર્વસુ વિશે કહ્યું, તેમજ સૂર્યના વિષયમાં પણ કહેવું. તે આ પ્રમાણે – પુનર્વસુના ૨૨-મુહૂત અને જૈ૬/૬ર મુહૂર્ત બાકી રહેતા.
• સૂત્ર-૯૬ -
જે આધ નામ સાથે જે દેશમાં ચંદ્ર યોગ કરે છે, તે આ ૮૧૯ મુહૂર્તા [24/5]
૬૬
સૂર્યપજ્ઞપ્તિ ઉપાંગસૂત્ર-સટીક અનુવાદ-૨ અને મુહૂના ર૪/ર ભાગમાં ૬૨ ભાગને ૬૭ વડે છેદીને દૂર-ચૂર્ણિકા ભાગ ગ્રહણ કરીને ફરી તે ચંદ્ર અન્ય સદેશ નક્ષત્ર સાથે અન્ય દેશમાં યોગ કરે છે.
જે આધ નક્ષત્ર સાથે જે દેશમાં ચંદ્ર યોગ કરે છે, તે આ ૧૬૩૮ મુહૂર્ત અને એક મુહૂર્તના 86% ભાગમાં દુર ભાગને ૬૭ વડે છેદીને ૬૫-મૂર્શિકા ભાગ ગ્રહણ કરીને ફરી પણ તે ચંદ્ર તે જ નક્ષત્ર સાથે અન્ય દેશમાં યોગ કરે છે.
જે આધ નક્ષત્ર સાથે જે દેશમાં ચંદ્ર યોગ કરે છે, તે આ - ૫૪Qo મુહૂર્તા ગ્રહણ કરીને ફરી પણ તે ચંદ્ર અન્ય કાર્દેશ એવા તે દેશમાં યોગ કરે છે.
જે આધ નક્ષત્રમાં જે-જે દેશમાં ચંદ્ર યોગ કરે છે. તે આ છે ૧,૦૯,૮૦૦ મુહૂર્ત ગ્રહણ કરીને ફરી પણ છે ચંદ્ર તે નક્ષત્ર સાથે, તે દેશમાં યોગ કરે છે.
જે આજના નક્ષત્રથી જે દેશમાં સૂર્ય સાથે યોગ કરે છે, તે છે - ૩૬૦ અહોરાત્રને ગ્રહણ કરીને ફરી પણ તે સૂર્ય બીજ તેવા પ્રકારના નામ વડે તે દેશમાં યોગ કરે છે.
જે આજના નથી સૂર્ય કે દેશમાં યોગ કરે છે, તે આ છે – ૭૨૦ અહોરાત્ર ગ્રહણ કરીને ફરી પણ તે સૂર્ય તે જ નઝ વડે તે દેશમાં યોગ કરે છે.
જે નક્ષત્ર વડે સૂર્ય જે દેશમાં ચોગ કરે છે, તે આ છે - ૧૮૩૦ અહોરમ ગ્રહણ કરીને ફરી પણ સૂર્ય અન્ય નક્ષત્ર વડે તે દેશમાં યોગ કરે છે.
જે નોઝ વડે સૂર્ય જે દેશમાં યોગ કરે છે, તે આ ૩૬૬e અહોરx ગ્રહણ કરીને ફરી પણ તે સૂર્ય તે જ નાત્ર વડે તે દેશમાં યોગ કરે છે.
• વિવેચન-૯૬ :
હવે જે નક્ષત્ર તેવા પ્રકારના નામનું કે તે જ દેશમાં અથવા બીજામાં જેટલાં કાળથી ફરી ચંદ્ર સાથે યોગ પામે છે. તેટલો કાળ દર્શાવવા માટે કહે છે -
જે નખની સાથે ચંદ્ર આજે - વિક્ષિત દિવસે યોગ કરે છે, અને જે દેશમાં કરે છે, તે ચંદ્ર આ - વક્ષ્યમાણ સંખ્યક, તે જ કહે છે – ૮૧૯ મુહૂર્ત અને એક મુહૂર્તના ૨૪૨ ભાગોમાંના ૧ર ભાગના ૬૬/૩ ભાગોને ગ્રહણ કરીને - અતિક્રમીને. ફરી પણ તે ચંદ્ર અન્ય બીજા સદેશ નામના નગ વડે યોગ જે દેશમાં કરે છે. અહીં આ ભાવના છે -
અહીં ચંદ્ર, સૂર્ય નક્ષત્રો મળે નાગો સર્વ શીઘ છે, તેનાથી પણ મંદગતિવાળા સૂર્યો, તેનાથી પણ મંદગતિવાળા ચંદ્રો છે અને તે આગળ સ્વયં જ કહેશે.
૫૬-નક્ષત્રો પ્રતિનિયત તાપાંતરાલ દેશો ચક્રવાલ મંડલપણે વ્યવસ્થિત હંમેશાં એકરૂપપણે પરિભ્રમણ કરે છે તેમાં યુગની આદિમાં અભિજિત નક્ષત્ર સાથે ચંદ્ર યોગને પામે છે અને તે યોગ પામેલ એવો ધીમે-ધીમે પાછળ ખસતા તે નાગથી અતિ મંદગતિપણાથી જાય છે.
