________________
‘શાંતરસ’, ‘મધુર-ભાવ’ અને ‘મહાભાવ’ની વિચારણા પ્રસ્તુત કરી, જિનવાની ભક્તિને આગમના સાર ગણી, તે ભક્તિની ચરમ-પરિણતિને ‘સાલાદ દેવતા’ તરીકે ઓળખાવેલ છે. વ્યુત્પત્તિની દૃષ્ટિએ – પ્રસન્ન થયેલ દેવતા તે ‘સાહુલાદ દેવતા' --તેવા અથ` નિર્ણય કરવામાં આવ્યે છે.
ત્યાર બાદ ‘અનાહતનાદ”નું ‘કુંડલિની-શક્તિ’ના એક પ્રકાર તરીકે સમર્થાંન કરીને ‘અનાહત’ અને ‘અવ્યકત’નું સ્વરૂપ દર્શાવવામાં આવ્યું છે તથા સ્પર્શથી, વાણીથી, દૃષ્ટિથી અને વિચાર–ખળથી ગુરુ દ્વારા શિષ્યમાં શક્તિ-સંચાલન કેવી રીતે થાય છે — તે દૃષ્ટાન્તા આપી સમજાવ્યું છે. [આમ ‘અનાહત' અને અવ્યકત' વિશેની જે ચર્ચા ઉવસગ્ગહર’– સ્તોત્રમાં પૃષ્ઠ પ૬ ઉપર શરૂ કરવામાં આવી છે તે પૃષ્ઠ ૧૧૯–૧૨૦ માં તથા પૃષ્ઠ ૧૩૨ પર પણ ચાલુ રહે છે. ]
-
જૈન-મત પ્રમાણે ‘બલિ' અથવા ભલી’ એ ડિલની’ જ છે. કુંડલિની સહસ્રારમાં રમણ કરે તે ઉપસર્ગ સહન કરવાની અગાધ શક્તિ પ્રાપ્ત થાય ’– આવી ઘણી ખાખતા દર્શાવ્યા પછી આંતર-પ્રાણ’ ‘મહાપ્રાણ’ વગેરેના રહસ્યની વિચારણા તથા ઋષિમંડલ'ની આરાધના એટલે ‘વિશ્વકુંડલિની’ની આરાધના અને તે જ ધમ્મધાતુ’ની આરાધના વગેરે માન્યતાઓ રજૂ કરી છે – જે ચિન્તન માટે પાથેય પૂરું પાડે તેમ છે. [‘ધર્મધાતુ’ના અર્થની વિચારણા પ્રકરણ-૪; પૃષ્ઠ : ૭૮-૭૯ પર છે. ]
છેલ્લે ‘ભક્તિ’થી ઉત્પન્ન થતાં મધુર-ભાવ' વડે ‘સમાધિ’ની પ્રાપ્તિના માર્ગ દર્શાવી કહ્યું છે કે – ‘દેવતા’ શબ્દ શકિત’ અને ‘જ્ગ્યાતિ’ અન્ને દર્શાવે છે.
E
[૧૪] વિસ્મય ( પૃષ્ઠ : ૧૩૭ થી ૧૪૪)
[ અ, ૩ = ૩ પત્રો ]
પ્રથમ પત્રમાં શિવસૂત્રવાતિક’ના સૂત્ર “વિસ્મયો જોગમૂમિા:'ના આધારે ‘વિસ્મય’ વિશે ચર્ચા શરૂ કરી પ્રતિપાદિત કર્યું છે કે જ્ઞાનરૂપી તત્ત્વના આરાણુમાં અતિશય આનંદના અનુભવરૂપે ‘વિસ્મય' જ પરતત્ત્વ સાથે એકત્વ સાધવાની વિશ્રાન્તિરૂપ સેાપાનમાલિકા છે,
22
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
