________________
વિકસિત દેશોનાં ડેરી માર્કેટની આજની પરિસ્થિતિ છેલ્લાં ૨૪ વર્ષમાં આખી દુનિયામાં દૂધનું ઉત્પાદન ૩૨%થી વધ્યું, પરંતુ વિકસિત દેશોમાં ઉત્પાદન અને વપરાશ ઘટી રહ્યો છે. છેલ્લાં ૨૦ વર્ષના રિપોર્ટ મુજબ ત્યાં દૂધનો વપરાશ મહદઅંશે લગભગ સરખો રહ્યો છે. ગયા વર્ષે ‘ન્યૂ યોર્ક ટાઈમ્સ'ના માર્ક બીટમેન નામના પત્રકારના જણાવ્યા મુજબ માંસ માટેની અમેરિકન માગ ઝડપથી ઘટી રહી છે અને ત્યાંના કૃષિખાતાના અંદાજ મુજબ હજી વધારે ઘટાડો થશે અને એથી ત્યાંના ડેરી ઉદ્યોગને પણ અસર થશે.
વિકસિત દેશો પર્યાવરણ અને નાગરિકોનાં સ્વાથ્ય માટે એમની ખાવાની રીતભાતમાં ફેરફાર કરી રહ્યા છે. કાયદામાં જરૂરી સુધારા કરી રહ્યા છે અને દૂધ ને માંસના વપરાશને પ્રોત્સાહન નથી આપતા ત્યારે આપણી સરકાર તદ્દન ઊલટા રસ્તે જઈ રહી છે. આપણા ભૂતપૂર્વ-ખેતીખાતાના મંત્રી શરદ પવારે જાહેર કર્યું હતું કે દૂધની વધતી જતી માંગને પહોંચી વળવા માટે આવતાં વર્ષોમાં સરકાર નૅશનલ ડેરી
પ્લાનને ઝડપથી અમલમાં મૂકશે. ૨૦૧૭ના વર્ષ સુધીમાં આપણા દેશને ૧૫૦ મિલિયન ટન દૂધની જરૂર પડશે અને ૨૦૨૨ના વર્ષ સુધીમાં ૧૮૦ મિલિયન ટનની જરૂર પડશે. દૂધ આપતાં પ્રાણીઓની ક્ષમતા ખૂબ જ વધારવી પડશે અને પ્રાણીઓના ઉછેર ને ખોરાક માટે વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિથી કામ કરવું પડશે.
ભારતમાં ડેરી માર્કેટ સો કરોડથી પણ વધારે વસતિવાળા ભારત દેશમાં જ્યાં વિવિધ ધર્મ અને જાતિના લોકો વસે છે ત્યાં દૂધ ને દૂધ બનાવટની વસ્તુઓ માટેનું ખૂબ મોટું માર્કેટ છે. આજે ભારત દેશનું ડેરી ઉદ્યોગનું ટર્નઓવર રૂપિયા ૪,00,000 કરોડ (USD 70 Billion) જેટલું છે અને એ ૨૦૨૦ના વર્ષ સુધીમાં વર્ષના ૧૩%-૧૫%ના વાર્ષિક વૃદ્ધિ દરથી બમણું થઈ જવાનું છે.
કેડી સૂઈ (Credit Suisse)ના ૧૧/૧૦૨૦૧૩ના રિપોર્ટ મુજબ છેલ્લાં થોડાં વર્ષોમાં ભારતમાં વ્યક્તિદીઠ અનાજ અને કઠોળનો વપરાશ ઘટ્યો છે, જ્યારે દૂધ અને માંસનો વપરાશ વધ્યો છે.
| ‘કોઈ પણ વેપાર ઉદ્યોગ સાવ સરળ ન હોઈ શકે, પરંતુ વધતી જતી માગને પહોંચી વળવા માટે ગાય-ભેંસને હોમી દેવામાં આવે છે એ બરાબર નથી.
જ્યારે દરેક ઘરમાં પોતાની ગાય હતી અને એની કુટુંબના સભ્યની જેમ દેખભાળ કરવામાં આવતી હતી ત્યારની વાત જુદી હતી.”
- શ્રીમતી મેનકા ગાંધી
