________________
૩: આજનું દૂધઃ મનુષ્યો માટે કેટલું લાભદાયી? ૩.અ. દૂધ અને માંસ- પયવિરણ પર ખરાબ અસર
અને અનાજની તeણી માટે જવાબદાર ભારત વિશ્વની ૩% જમીન ધરાવે છે, જ્યારે વિશ્વનું ૧૭% પશુધન ભારતમાં છે. આનાથી આપણી કુદરતી સંપત્તિ પર ખૂબ જ બોજ વધી જાય છે.
૧. યુનાઈટેડ નેશનના જણાવ્યા મુજબ સમગ્ર વિશ્વની જમીનના કુલ ૩૦% જમીન પ્રાણીઓના ઉછેર માટે વપરાઈ રહી છે. બહુ બધાં સંશોધનમાં સાબિત થયેલું છે કે એક કિલો માંસ અથવા તો એક લિટર દૂધ મેળવવા માટે ૧૬ કિલો અનાજ પ્રાણીઓના ખોરાક માટે વપરાય છે. અનાજની વધતી જતી તંગીના લીધે દૂધ અને માંસની વધતી જતી માગને પહોંચી વળાય એમ નથી. અકુદરતી રીતે મોટી સંખ્યામાં પ્રાણીઓના ઉછેરને લીધે અનાજના ઉત્પાદન પર અસર પડે છે, કારણ કે માણસોની ખાવાની વસ્તુઓનું સ્થાન પ્રાણીઓનો ખોરાક લઈ રહ્યું છે અને એના લીધે અનાજની તંગી અને ભૂખમરો વધી રહ્યો છે. એક અંદાજ મુજબ ગયા વર્ષમાં ભારતના પાંચમા ભાગના લોકો એની જરૂરિયાત કરતાં ઓછો ખોરાક ખાતા હતા.
૨. દુનિયામાં ૫૦% પીવાનું પાણી માંસ બનાવવાની પ્રક્રિયામાં વપરાય છે.
૩. પ્રાણીઓની પાચનતંત્રની રચના એવી છે કે એના લીધે ‘મિથેન (Methane CHGreenhouse Gas) નામનો ગેસ મોટા પ્રમાણમાં ઉત્પન્ન થાય છે. આ મિથેન નામના ગ્રીનહાઉસ ગેસના લીધે વધતી જતી ગરમી, સમુદ્રમાં પાણીના સ્તરમાં ફેરફાર, અતિ ઠંડું કે અતિ ગરમ વાતાવરણ, કુદરતી આપત્તિ, ઈત્યાદિની ભયાનક અસર જોવા મળે છે. પ્રાણીઓની બિનકુદરતી રીતે વધતી જતી સંખ્યાએ દુનિયાભરમાં એક વિકરાળ સમસ્યા બની રહી છે. FAO (Food and Agricultural Organisation of United Nations)ના અંદાજ મુજબ વિશ્વમાં આશરે ૧૮% ગ્રીનહાઉસ ગૅસ પ્રાણીઓના લીધે પેદા થાય છે.
આ સનાતન સત્ય છે કે કુદરતની રચના સાથે રમત ન કરો. આખી સમસ્યાનું મૂળ આ જ છે. અતિશય વધતી જતી દૂધની માગને સંતોષવા માટે પ્રાણીઓની સંખ્યામાં બિનકુદરતી રીતે ભયજનક વધારો કરવો એ કુદરતના નિયમની વિરુદ્ધ છે. પ્રાણીઓનો કુદરતી રીતે વિકાસ થશે તો કુદરત એની વ્યવસ્થા કરશે, પરંતુ પ્રાણીઓનો બિનકુદરતી વિકાસ તો લોહીની નદીઓ વહેવરાવે છે. આપણી જરૂરિયાત એટલી જ હોવી જોઈએ કે જેથી કરીને પ્રાણીઓની જિંદગી સાથે ચેડા કરવાની જરૂર જ ન રહે.
૧૮
